________________
यगंभीरा । गच्छाणुमया वुडा, महत्तरत्तं लहइ अज्जा ॥१॥" शियळवंती, सुकृत करनारी, कुलीन, वृद्धा, गंभीर अन्त:करणवाळी, गच्छमां मान्य एवी साध्वी महत्तरा पदने प्राप्त करे छे. हजु पण आ संबंधमा विशेष वर्णन करतां कहे छे के
घणगज्जियहयकुहए-विजूदुग्गिज्जगूढहिययाओ । अज्जा अवारियाओ, इत्थीरजं न तं गच्छम् ।।१५।। [घनगर्जितहयकुहक-विधुदुर्गाह्यगूढहृदया: ।
आर्या अनिवारिताः, स्त्रीराज्यं न स गच्छः ॥९५ ॥] गाथार्थ-मेघनो गर्जारव, अश्वनाउदरमा रहेलो वायु अने वीजळीना चमकारनी जेमजेमना हृदय कळी न शकाय एवी साध्वीओ ज्यां स्वेच्छा मुजब गमनागमन करे ते स्त्रीराज्य छे पण गच्छ नथी.
विवेचन- मेघ गर्जे त्यारे निर्णित न कही शकाय के-आ वरसशे के नहीं वरसे. वळी घोडो दोडे त्यारे तेना पेटमां एक प्रदेशमा संमूर्छिम वायु उपजे छे अने तेथी तेना उदरमां खळ-खळ एवो अवाज थाय छे पण ते मालूम पडतो नथी. कलिकालसर्वज्ञ श्रीमद् हेमचन्द्राचार्ये परिशिष्ट पर्वमां का छे के "दध्यौ च स्वर्णकारोऽपि, चरितं योषितामहो!। अश्वानां कुहकाराव-मिव को वेत्तमीश्वरः ॥१॥" ज्ञाता एवो सोनी, स्त्री- चरित्र अने अश्वना उदरमां थतो, 'कुहक' एवो शब्द जाणवाने कोण समर्थ छे? अर्थात् ते सर्व जाणी शकातां ज नथी. एटले कहेवानुं तात्पर्य ए छे के - स्त्री ए कपटनो करंडियो छे. तेनो स्वभाव चंचळ होवाथी तेनुं हृदय न कळी शकाय तेवू होय छे. आवी स्त्रीओ (साध्वीओ) जे गच्छमां अंकुश विना वर्तती होय ते गच्छने गच्छ न कहेवाय पण त्रियाराज्य ज कही शकाय. लौकिक शास्त्रोमां पण स्त्री-चरित्र संबंधी का छे के
अनुप्लुतं माधवगर्जितं च, स्त्रीणां चरित्रं भवितव्यता च । ... अवर्षणं चाप्यतिवर्षणञ्च, देवा न जानन्ति कुतो मनुष्या: ? ॥१॥ जलमज्झे मच्छपयं, आगासे पक्खियाण पयपंति । महिलाण हिययमग्गो, तिन्निवि लोए न दीसन्ति ।।२।। यदि स्थिरा भवेद्विद्युत्, तिष्ठन्ति यदि वायवः ।
दैवात् तथापि नारीणां, न स्थेम्ना स्थीयते मन: ॥३॥ घोडाना पेटमां खळ-खळ एवो थतो ध्वनि, गाजतो मेघ वर्षशे के केम? स्त्री, चरित्र, भविष्यमां शुं थवानुं छे अने शुं थवा- नथी? आ वात देवो पण जाणी शकता नथी तो पछी मनुष्योनी शक्ति कई गणत्रीमां? जळमां माछलानो पग, आकाशमा उडतां पक्षीओना पगनी पंक्ति तेमज स्त्रीनुं हृदय-आत्रणे वाना जगतमां देखी शकाता नथी. कदाच दैवयोगथी वीजळी स्थिर बनी जाय, पवनो पण एक जग्यामां रहे परन्तु स्त्री, मन तो कदापि स्थिर रहे ज नहीं.
श्रीगच्छाचार–पयन्ना- २४३