________________
राखी लीधो. हवे ते पुरुष पोतानी कार्यसिद्धि माटे झीणा-झीणा कांटा जेवा तीर बनाव्या अने ते तीरोने तेणे नाना बाणद्वारा घोडाने गुप्त रीते मार्या. ते बधा तीरो झीणा कांटानी जेम अश्वना अंगमा प्रवेश करी गया तेथी घोडाने शल्यनी माफक दुःख थवा लाग्युं दुःख दिवसे दिवसे वधवा लाग्यु गुप्त वेदना सहन न थवाथी ते दुर्बल बनवा लाग्यो. सजाए एकदा तपास करी तो अश्वनी कांति अने अंगसौष्ठवमा परिवर्तन जोडे. तेणे राजवैद्यने बोलावी का के–“हमेशां आ अश्व लीला जवर्नु भक्षण करे छे छतां दुर्बल केम बनतो जाय छे? माटे तेनी व्याधिनी परीक्षा करी तेनी बराबर चिकित्सा करो.” वैद्ये उपचार करवा मांड्या पण मूळ व्याधि बराबर न समजवाथी तेना बधा औषधोपचार निष्फळ नीवड्या. विचक्षण वैद्य विचारमां पडी गयो. तेणे पोताथी बने तेटला उपायो अजमावी जोया. बाद मनमां निर्णय को के–“अश्वने धातुविकारनो व्याधि तो नथी ज, इच्छानो व्याधि छे. तेना शरीरमां जरूर शल्य होवू जोईए.” छेवटे तेणे छेल्लो उपाय अजमाव्यो. अश्वना समग्र शरीरे लीली माटी, विलेपन कराव्यु एटले जे जे स्थळे झीणा तीरनुं शल्य हतुं ते ते स्थानो एकदम अंदरनी ऊष्माने कारणे सुकाई गया; एटले वैद्ये ते ते स्थळोए जरा जरा खोदी, त्यांथी झीणा झीणा तीर बहार खेंची काढ्या अने पछी रोहिणी औषधीद्वारा ते बधा व्रण रूझावी दीधा. आप्रमाणे युक्तिथी वैद्ये अश्वने निरोगी-नि:शल्य बनाव्यो. आवी जरीते बीजा अश्वनो पण वृत्तांत जाणवो. तेमां विशेष ए के-तेना शरीरमा रहेल झीणा तीर नीकळ्या नहीं अने अंते ते अश्व वेदनायुक्त मरण पाम्यो.
आ दृष्टांतनो उपनय आ प्रमाणे समजवो-चेतनरूपी राजा छे. तेनो मनरूपी अश्व छे. ते चारित्ररूपी लक्षणोथी युक्त छे. तेना प्रभावथी मोहराय चेतनने जीती शकता नथी. उलटुं चेतनराज मोहराजाने दुःख देवा लाग्या अने शब्द, रूप, रस, गंध अने स्पर्शादि जे मोहराजानुं राज्य छे ते उज्जड करवा लाग्या. वळी तेना सोळ कषाय अने नव नोकषायरूपी सामंतोने पण हेरान करी मूक्या. समकितमोह, मिथ्यात्वमोह अने मिश्रमोहरूपी त्रणे पराक्रमी पुत्रोने पण हणी नाख्या. आथी मोहराजा अत्यंत कोपायमान थयो परंतु लक्षणयुक्त अश्वना प्रभावथी तेनुं कईं पण जोर चाल्यु नहीं. पछी मोहराये सर्व सुभटोने एकठा कर्या अने पोतानुं दुःख कांही संभळाव्युं त्यारे एक सुभटे का-“हे महाराज ! ते अश्वने तो नव कोटी पच्चक्खाणरूप किल्लामां पूर्यो छे माटे तेनुं कोई पण रीते अपहरण थई शके नहीं, छतां तमारी आज्ञा होय तो हुँ तेने मारी नाखुं.” मोहराजाए तेवी आज्ञा करवाथी ते सुभट चेतनराजनो सेवक बन्यो अने गुप्तपणे मूळगुण तथा उत्तरगुणना अतिचाररूप झीणा-झीणा तीर मारवा लाग्यो. आथी अश्व शल्यवंत बन्यो. चेतनराजे विचार्यु के–“हुं तप-जपरूपी अनेक लीला जव अश्वने आपुं छु छतां ते दुर्बळ केम बने?” तेथी चेतनराजे आचार्यरूप वैद्यने बताव्यो अने तेमणे पण परीक्षा करी का के–“तेने मिथ्यात्वरूप मोहनो व्याधि नथी पण अतिचाररूप शल्य छे.” पछी त्रण वखत पृच्छा करवारूप आलोयण आपी अने शल्य काढी नाख्यु तेमज जे व्रण पड्या हता ते तपरूप औषधवडे रूझावी दीधा. आथी मनरूप अश्वं पुनः निरोगी थयो अने तेना प्रभावथी चेतनराय पर मोहराजानुं कई पण जोर चाली शक्युं नही. आवी ज रीते बीजा अश्वना शल्य नीकळ्या नही तेथी ते मृत्यु पाम्यो अर्थात् चारित्र नष्ट थयुं एटले
श्रीगच्छाचार-पयन्ना-४४