________________
कस्तूरिका परिमलो, रोगहा सर्वरोगिणाम् ||५ ॥ नखाः केशा रदाश्चान्य-दपि योगिशरीरगम् । भजते भेषजीभाव-मिति सर्वौषधिः स्मृता ॥ ६ ॥ तथाहि तीर्थनाथानां योगभृच्चक्रवर्त्तिनाम् । देहास्थिशकलस्तोमः, सर्वस्वर्गेषु पूज्यते ||७ ||” योगीपुरुषनो कायस्पर्श जाणे अमृतथी सिंच्यो होय तेवो होय छे. तेनाथी सर्व प्रकारनी व्याधियो नाश पामे छे. (१) साधुपुरुषना योगना माहात्म्यथी तेमनुं स्थंडिल पण कमळ जेवुं सुगंधी अने व्याधिविनाशक बनी जाय छे. (२) वळी योगप्रभावथी कफना बिंदुमात्रथी * सनत्कुमार चक्रवर्तीनी माफक सर्व रोगो नष्ट थाय छे. (३) सर्वदेहधारीओने मल बे प्रकारनो होय छे-एक कान तथा नेत्रादिकथी उत्पन्न थनारो अने बीजो शरीरथी उत्पन्न थनारो (प्रस्वेद) छतां पण योगीओनो बने प्रकारनो मल, योग- प्रभावथी, कस्तूरी जेवो सुंगधी अने व्याधिविनाशक होय छे. (४-५ ) योगीना नख, केश, दांत अने बीजा पण जे अवयवो छे ते औषधिभावने पामेला होय छे. (६) तेवी ज रीते धर्मचक्रवर्ती तीर्थंकरोना अस्थिओनो समूह
एकदा देवसभामा नाटक थई रह्यं हतुं देवोनो राजा इंद्र तथा अन्य देवो ते जोई रह्या हता तेवामां एक अत्यन्त तेजस्वी देव त्यां आव्यो. तेने जोईने बीजा देवो अंजाई गया. थोडी वारे ते देव चाल्यो गयो. तेना गया पछी देवोए इंद्रने पूछयुं- आवो रुपवंत बीजो कोई देव हशे ? इंद्रे कह्यं सनत्कुमार चक्रवर्तीना रुप आगळ आ सौंदर्य शा हिसाबमां छे ? इंद्रकथननी साबिती माटे बे देवो ब्राह्मणनुं रूप लई मर्त्यैलोकमां आव्या. हस्तिनापुर आवी, राजाज्ञा मंगावी तेओ राजमहलमां गया. देवो चक्रवर्तीनुं रूप जोई चकित थई गया अने मस्तक धूजाव्युं. चक्रीए तेमने तेम करवानुं कारण पूछ्युं एटले तेओए कह्यं के विश्वमां तमारुं रूप वखणाय छे ते जोवा माटे अमे आव्या हता. खरेखर तमारा थतां वखाण करतां पण रूप अत्यंत मनोहर छे. चक्रीने आ शब्दो सांभळी अभिमान उद्भव्युं. गर्वना अतिरेकमां ज तेणे तेओने कह्यं - मारुं रूप जोवुं हतुं तो अत्यारे शामाटे आव्या ? स्नान करी, पोशाक पहेरी हुं राज सभामां जईश त्यारे मारुं खरेखरुं रूप जोजो.
स्नानादि विधि पूर्ण करी चक्री राजसभामां गया. देवो पण आव्या परन्तु तेमना वदन ऊपर उल्लासने बदले उदासीनता छवाई गई. चक्री पोतानी प्रशंसा सांभळवा इंतेजार बनी रह्यो हतो तेवामां तेओना मुख ऊपर ग्लानि छवाई गयेल जोई तेणे ज सामो प्रश्न कर्यो- अरे ब्राह्मणो ! घडीक पहेला आनन्दमां हता अने हमणां उदास केम थई गया ? ब्राह्मणोए स्पष्ट कह्यं-राजन् ! तमारा देहमां अचानक फेरफार थई गयो छे, तमारुं रूप घणुं ज विकृत थई गयुं जणाय छे. अमने लागे छे के तमाँरा देहमां घणा रोगो उत्पन्न थशे. आ प्रमाणे कहीने देवो चाल्या गया.
तेमना गया बाद सनत्कुमारे पोताना देह तरफ दृष्टि फेंकी तो शरीरनी कांति क्षीण थयेली जणाई. देहनी असारता विषे विचार करतां कलाको पसार थई गया. तेमने अविश्वासी देह प्रत्ये खरेखर घृणा उपजी. अने संयम स्वीकारी तेओ चाली निकळ्या.
संयम-ग्रहण बाद तेमणे आ देहनो जेटलो लाभ लेवाय तेटलो लेवा मांड्यो छट्ट ऊपर छट्ठ करवा लाग्या अने पारणाना दिवसे पण मात्र चणा ने बकरीना दूधनी छाश लेवा लाग्या. तपश्चर्या ए ज तेमनो जीवन-मंत्र थई पड्यो. उग्र तपथी अने तुच्छ आहारथी तेमना शरीरमां भयंकर सात रोग लागु पड्या. आखा शरीरे खस फूटी निकळी, छतां पण तेमनुं रुंवाडुं य कंप्यं नहीं. तेमणे पूर्ववत् तपश्चर्या चालु ज राखी. आवा दृढ मनोबळथी अने तपश्चर्याथी तेमने अनेक प्रकारनी लब्धिओ प्राप्त थई. हवे पहेलानुं अभिमान ओसरी गयुं हतुं धारे तो तेमना रोगो लब्धिथी दूर करी शकत परन्तु आ निःसार देह प्रत्ये हवे तेमने ममत्वभाव नहोतो रह्यो.
एकदा तेओ बेठा हता तेवामां बे वैद्यो आवीने कहेवा लाग्या के- अमे धर्मवैद्यो छीए, कई पण बदलानी आशा वगर मफत दवा करीए छीए, आपना आ भयंकर रोगोनी अमे चिकित्सा करवा मागीए छीए, सनत्कुमारे तेमने स्नेहभावे जवाब आयो भाई शेनी वात करो छो ? शरीरनी के आत्मानी ? शरीरना रोगो तो हुं मटाडी शकुं छु, आत्माना रोगोनो उपचार करी शकता हो तो करो. आम कही तेमणे पोतानी कोही गयेली आंगळी पर मात्र थूक लगाड्यु के तरतज ते आंगळी कनकवर्णी थई गई. वैद्यो तेमनी शक्ति जोई तेमना चरणमां नमी पड्या. तेओए कह्यं के अमे वैद्यना रुपमां देवो छीए, पहेला आपनुं रूप जोवा अमे आवेला आपना जेवा आ जगतमां कोई विरला ज होयँ छे. आ संबंधमां विशेष वृत्तांत जाणवाना इच्छुके त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्र भाषांतर पर्व ४ सर्ग ७ मो, पृष्ठ १७६-१९३ पर्यन्त जोवुं.
श्रीगच्छाचार - पयन्ना- १८९