________________
000 विशेषशतकम् - देवानां नाटककालप्रमाणविचारः ।।३।।
ननु- जमालेभगवद्वचनोत्थापकत्वेन, अजिनोऽपि जिनोऽहमिति असत्प्रलापपूर्वं भगवता समं वादकारकत्वेन च अनन्तसंसारित्वं केचिद् वदन्ति तत् सत्यम् असत्यम् वा, उच्यते, नैतद् अनन्तसंसारिकत्वं विचार्यमाणं चर्चाचञ्चुभिः सङ्गतिमङ्गति, जमालेः श्रीउपदेशमालाविवरणान्तर्गतव्याख्याप्रज्ञप्तिपाठानुसारेण पञ्चानां त्रिभिर्गुणने पञ्चदशानामेव भवानां भावात्, एतदर्थसंवादकं च श्रीहेमाचार्यकृतवीरचरित्रं तथाहि
“च्युत्वा ततः पञ्चकृत्वो भ्रान्त्वा तिर्यग्नृनाकिषु। अवाप्तबोधिर्निर्वाणं जमालिः समवाप्स्यति ।।१०६ ।।"
इति एवम् एव पञ्चदशभवप्रतिपादिकं श्रीमदभयदेवसूरिसन्तानीयश्रीगुणचन्द्रगणिभिः एकोनचत्वारिशदधिकैकादशशतसंवत्सरे (११३९)
-विशेषोपनिषद हैवोना ना25ना 50ना प्रमाानो विचार थयो. ||3||
(४) प्रश्न :- मालीमे प्रभुनुं वयन त्याप्युं तुं. पोd पिन ન હોવા છતાં પણ ‘હું જિન છું એવો મિથ્યાપલાપ કરીને ભગવાન સાથે વાદ કર્યો હતો. તેથી તે અનંતસંસારી છે, એવું કેટલાક કહે छे, ते सत्य छ मसत्य ?
ઉત્તર :- વિચાર કરીએ તો લાગે છે કે એ અનંતસંસારીપણું ઘટતું નથી. કારણ કે ઉપદેશમાલાના વિવરણની અંદર વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞતિનો પાઠ આપ્યો છે, તેને અનુસારે પાંચને ત્રણથી ગુણતા પંદર ભવો જ થાય છે. શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્ય કૃત શ્રીવીરચરિત્ર પણ આ વાતનો સંવાદ કરે છે –
‘ત્યાંથી ચ્યવીને પાંચ વાર તિર્યચ-મનુષ્ય અને દેવમાં ભ્રમણ કરીને જમાલિ બોધિ પ્રાપ્ત કરીને નિર્વાણ પામશે. ||૧૦૬ો.
શ્રીઅભયદેવસૂરિની પરંપરામાં થયેલા શ્રીગુણચન્દ્રગણિએ વિ.સં. ૧૧૩૯ માં શ્રીવીરચરિત્રની રચના કરી હતી. તેમાં પણ કહ્યું છે -
- विशेषशतकम् 000 कृतं श्रीवीरचरित्रमपि। तथाहि
“पुणरवि गोयमसामी पुच्छइ भयवं तओ सठाणाओ। चइउं कईहिं भवेहिं पाविस्सइ मोक्खपुरवासं ।।१।। जिणनाहेण भणियं सुरतिरिअनरेसु पंचवेलाओ। भमिऊण पत्तबोही लहिइ निव्वाणसोक्खाई ति।।२।।" एवं श्रीउपदेशमालावृत्तावपि कर्णिकानामिकायाम्, तथाहि“प्रत्यनीकतया धर्माचार्यादीनां तु तत्र सः। किल्बिषी किल्बिषेष्वेव देवत्वम् अपि लब्धवान् ।।१।। तिर्यग्मनुष्यदेवेषु भ्रान्त्वा च कतिचिद् भवान्। भूत्वा महाविदेहेषु दूरान्निवृत्तिमेष्यति ।।२।।
पुनः श्रीभगवतीसूत्रलघुवृत्तावपि जमाले: पञ्चदशभवानां सम्मतिः स्पष्टा निर्दिष्टा, तथाहि “चत्तारि पंचत्ति” चतुः पञ्च भवान् नैरयिकतिर्यग्योनिकमनुष्यदेवेषु कृत्वा देवाः किल्बिषिकाः सिध्यन्तीत्यर्थः, इति सामान्याधिकारे देवकिल्चिषिभवाः, जमालिमपेक्ष्य तु ईदृशो जमालिस्तिर्यक्षु
-विशेषोपनिषद‘ફરીથી ગૌતમસ્વામિ પૂછે છે કે- સ્વસ્થાનથી ચ્યવીને તે કેટલા ભવે મોક્ષે જશે ? જિનનાથે કહ્યું - પાંચ વાર સુર-તિર્યયમનુષ્યમાં ભમીને બોધિને પ્રાપ્ત કરીને તે મુક્તિસુખોને પામશે.”
આ જ રીતે ઉપદેશમાલાની વૃત્તિ કર્ણિકામાં પણ કહ્યું છે -
ધર્માચાર્ય વગેરેના પ્રત્યેનીકપણાથી તે કિલ્બિષિયા દેવોમાં કિલ્શિષીપણું પામ્યો છે. કેટલાક ભવો સુધી તિર્યચ-મનુષ્ય-દેવગતિમાં ભ્રમણ કરીને મહાવિદેહમાં ઉત્પન્ન થઈને ચિરકાળે નિર્વાણ પામશે.’ વળી શ્રીભગવતીસૂત્રની લઘુવૃત્તિમાં પણ જમાલિના ૧૫ ભવો છે એવી સંમતિનો સ્પષ્ટ નિર્દેશ કર્યો છે –
‘ચાર પાંચ- ચાર-પાંચ ભવો નરક-તિર્યય મનુષ્ય-દેવગતિમાં કરીને કિલ્બિષિયા દેવો સિદ્ધ થાય છે, એવો અર્થ છે. આ રીતે
