________________
ઋવિશેષશતમ્ - भवति । 'उच्यते' रुधिरं विकलेन्द्रियाणां शरीरे भवत्येव, तनिषेधका अबहुश्रुता इति मन्तव्यम्, यदुक्तं श्रीस्थानाङ्गसूत्रवृत्त्योः द्वितीयस्थाने प्रथमोद्देशके, तथाहि “नेरइयाणं दो सरीरगा पन्नत्ता तंजहा अभिंतरगे चेव १ बाहिरगे चेव २, अभितरगे कम्मए बाहिरए वेउविए, एवं देवाणं भाणियव्वं । पुढविकाइयाणं दो सरीरगा पन्नत्ता तंजहा अभिंतरगे चेव बाहिरगे चेव, अभिंतरए कम्मए बाहिरए ओरालिए, जाव वणस्सइकाइयाणं। बेइंदियाणं दो सरीरगा पन्नत्ता तंजहा अभिंतरए चेव बाहिरए चेव, अजिंतरए कम्मए अट्ठिमंससोणियबद्धे बाहिरए ओरालिए, जाव चरिंदियाणं। पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं दो सरीरगा पन्नत्ता तंजहा अभिंतरए चेव बाहिरए चेव, अभिंतरए
–વિશેષોપનિષદ્ કહે છે, ન જ હોય.
ઉત્તર :- વિકલેન્દ્રિયોના શરીરમાં લોહી હોય જ છે. તેનો જે નિષેધ કરે છે, તેઓ અબહુશ્રુત છે એમ સમજવું. કારણ કે શ્રીસ્થાનાંગસૂત્ર અને તેની વૃત્તિમાં દ્વિતીય સ્થાનમાં પ્રથમ ઉદ્દેશામાં કહ્યું છે -
નારકોને બે શરીર હોય છે - આવ્યંતર અને બાહ્ય. આત્યંતર કાર્પણ છે અને બાહ્ય વૈક્રિય છે. એમ દેવોનું પણ કહેવું.
પૃથ્વીકાયિકોને બે શરીર છે – આત્યંતર અને બાહ્ય. આત્યંતર કાર્પણ છે અને બાહ્ય ઔદારિક છે. એમ યાવત્ વનસ્પતિકાય સુધી સમજવું. બેઈન્દ્રિયોને બે શરીર હોય છે – આવ્યંતર અને બાહ્ય. આવ્યંતર કાશ્મણ છે અને બાહ્ય અસ્થિ-માંસ-રુધિરથી બંધાયેલું એવું ઔદારિક છે. યાવત્ ચઉરિન્દ્રિયોને. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોને બે શરીર છે - આવ્યંતર અને બાહ્ય. આત્યંતર કાશ્મણ છે, અને બાહ્ય અસ્થિ-માંસ-રુધિસ્નાયુ-શિરાઓથી બંધાયેલું એવું ઔદારિક શરીર છે. મનુષ્યોનું પણ આ જ રીતે સમજવું.
વિશેષશતમ્ * कम्मए अट्ठिमंससोणियन्हायुसिरावद्ध बाहिरए ओरालिए, मणुस्साणं वि एवमेव” व्याख्या- 'पुढवीत्यादि' पृथिव्यादीनां तु बाह्यम् औदारिकशरीरनामकर्मोदयाद् उदारपुद्गलनिवृत्तम्, औदारिकम्, केवलम् एकेन्द्रियाणाम् अस्थ्यादिविरहितम्, वायूनां वैक्रियं यत् तन्न विवक्षितम्, प्रायकत्वात् तस्येति । 'बंदियाणमित्यादि' अस्थिमांसशोणितैर्बद्धम् ‘नद्धं' यत् तत् तथा, द्वीन्द्रियाणाम् औदारिकत्वेऽपि शरीरस्य अयं विशेषः । ‘पञ्चेन्द्रियेति पञ्चेन्द्रियतिर्यग्मनुष्याणां पुनरयं विशेषो यद् अस्थिमांसशोणितस्नायुसिराबद्धम् इति। अस्थ्यादयस्तु प्रतीताः, इति विकलेन्द्रियाणां शोणितविचारः।।१७।।
ननु- केऽपि प्रवदन्ति मिथ्यादृष्टिविनिर्मितभारततर्कव्याकरणकाव्यादीनां पठने मिथ्याश्रुतत्वात मिथ्यात्वं जायते, ततः सम्यग्दृष्टिभिर्न
–વિશેષોપનિષવ્યાખ્યા :- પૃથ્વી વગેરે. પૃથ્વી વગેરેને બાહ્ય ઔદારિકશરીરનામકર્મના ઉદયથી ઉદારપગલોમાંથી બનેલું એવું ઔદારિક શરીર છે. માત્ર એકેન્દ્રિયો વગેરેને હાડકા વગેરેથી રહિત એવું ઔદારિક શરીર હોય છે. વાયુકાયનું જે વૈક્રિય શરીર હોય છે, તે પ્રાયિક હોવાથી તેની વિવક્ષા કરી નથી. ‘બેઈન્દ્રિયોને” ઈત્યાદિ. અસ્થિ-માંસ અને રુધિરથી બંધાયેલું એવું શરીર હોય છે. બેઈન્દ્રિયોનું શરીર ઔદારિક જ હોય છે, પણ તેમાં આ વિશેષતા છે..
પંચેન્દ્રિય એટલે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ તથા મનુષ્યોને આ વિશેષતા હોય છે કે તેમનું શરીર અસ્થિ-માંસ-રુધિર-સ્નાયુ અને શિરાઓથી બંધાયેલું હોય છે. અસ્થિ વગેરે પ્રતીત છે.
આ રીતે વિકસેન્દ્રિયોના રુધિરનો વિચાર કહ્યો. ll૧૭ી.
(૧૮) પ્રસ્ત :- કેટલાક કહે છે કે મિથ્યાષ્ટિઓએ બનાવેલા મહાભારત, તર્ક, વ્યાકરણ, કાવ્યો વગેરેને ભણવાથી, તે મિથ્યાશ્રુત હોવાથી મિથ્યાત્વ લાગે છે. માટે તે સમ્યગ્દષ્ટિઓએ ન ભણવું
