________________
૨૭૭
१७६
- વિરોષોન ननु- सम्यग्दर्शन-ज्ञानयोः कः प्रतिविशेषः ? उच्यते, प्रकटं भेदोऽस्ति यदुक्तम्- श्रीबृहत्कल्पे,
"दंसणमोग्गहईहा नाणमवाओ धारणा जह उ। तह तत्तरुई सम्म रोइज्जइ जेणं तं नाणं ।।"
यथा तुल्यावबोधे दर्शन-ज्ञानयोर्भेद:-अवग्रहः, ईहा दर्शनम्, सामान्यावबोधात्मकत्वात्। अपाय: धारणा च, ज्ञानं विशेषावबोधरूपत्वात् । यस्तत्त्वावगमः स ज्ञानम्, या तु अवगतेषु तत्त्वेषु रुचिः परमा श्रद्धा आत्मनः परिणामविशेषरूपा सा सम्यग्दर्शनम्, येन तद् ज्ञानं रोच्यते- रुच्यात्मकं क्रियते । इति ज्ञान-दर्शनयोर्भेदः ।।६६।।
ननु- स्त्रीवेदः कियन्तं कालं तिष्ठति ? उच्यते, अत्र अर्थे पञ्च आदेशाः सन्ति श्रीप्रज्ञापनायाम अष्टादशपदे। तथाहि
–વિશેષોપનિષ (૬૬) પ્રશ્ન :- સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યજ્ઞાન એ બેમાં શું ભેદ છે ?
ઉત્તર :- તેમાં પ્રગટ જ ભેદ છે. શ્રીબૃહત્કામાં કહ્યું છે – જેમ અવગ્રહ, ઈહા દર્શન છે, અપાય, ધારણા જ્ઞાન છે, તેમ તત્પરુચિ સમ્યકત્વ છે. અને તત્ત્વની રુચિ જેનાથી થાય છે, તે જ્ઞાન છે. - જેમ અવબોધ તુલ્ય હોવા છતાં પણ દર્શન અને જ્ઞાનનો ભેદ છે, અવગ્રહ-ઈહા દર્શન છે, કારણ કે તે સામાન્ય અવબોધરૂપ છે. અપાય-ધારણા જ્ઞાન છે, કારણ કે એ વિશેષ અવબોધરૂપ છે. જે તત્વનો બોધ એ જ્ઞાન છે. જાણેલા તત્ત્વોમાં જે રુચિ = પરમ શ્રદ્ધા, કે જે આત્માના પરિણામવિશેષરૂપ છે, તે સમ્યગ્દર્શન છે, જેના વડે તે જ્ઞાન રુચિસ્વરૂપ કરાય છે.
આ રીતે જ્ઞાન-દર્શનનો ભેદ કહ્યો. (૬૭) પ્રશ્ન :- સ્ત્રીવેદ કેટલો કાળ રહે છે ?
000 विशेषशतकम्
“इत्थिवेए णं भंते ! 'इत्थिवेदि' त्ति कालओ केवचिरं होति ? गोयमा ! एगेणं आदेसेणं जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं दसुत्तरं पलिओवमसयं (११०) पुवकोडिपुहुत्तमब्भहिअं। एगेणं आएसेणं जहन्नेणं एग्गं समयं, उक्कोसेणं अट्ठारस पलिओवमाई पुवकोडिपुत्तमभहिआई। एगेणं आएसेणं जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं चउद्दसपलिओवमाई पुव्वकोडिपुहुत्तमब्भहिआई। एगेणं आएसेणं जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं पलिओवमसयं (१००) पुवकोडिपुहुत्तमब्भहिअं। एगेणं आएसेणं जहन्नेणं एगं समयं, उक्कोसेणं पलिओवमपुहुत्तं पुव्वकोडिपुहुत्तमब्भहिअं। पुरिसवेए
–વિશેષોપનિષદ્ ઉત્તર :- આ અર્થમાં શ્રીપજ્ઞાપનાસૂત્રના ૧૮ મા પદમાં પાંચ આદેશ કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે છે –
હે ભગવંત ! પ્રીવેદ ત્રીવેદરૂપે કેટલો કાળ રહે છે ? ગૌતમ ! એક આદેશથી જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી ૧૧૦ પલ્યોપમ + પૂર્વકોટિ પૃથકત્વ.
એક આદેશથી જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી ૧૮ પલ્યોપમ + પૂર્વકોટિ પૃથત્વ.
એક આદેશથી જઘન્યથી એક સમય ઉત્કૃષ્ટથી ૧૪ પલ્યોપમ + પૂર્વકોટિ પૃથક્વે.
એક આદેશથી જઘન્યથી એક સમય ઉત્કૃષ્ટથી ૧૦૦ પલ્યોપમ + પૂર્વકોટિ પૃથ.
એક આદેશથી જઘન્યથી એક સમય ઉત્કૃષ્ટથી પલ્યોપમ પૃથક્વ + પૂર્વકોટિ પૃથક્વે. આદેશ જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટથી
૧ સમય ૧૧૦ પલ્યોપમ + પૂર્વોકોટિ પૃથક્વે. ( ૧ સમય ૧૮ પલ્યોપમ + પૂર્વોકોટિ પૃથક્વે.
