________________
-विशेषोपनिषद् ००० जातः। पुनरपि प्रतिवर्ष षड् दिवसा हीयन्ते, एवं सार्द्धद्वादशवर्षेः सार्दो द्वौ मासौ न्यूनौ जातो, एवं सार्द्धत्रयोदशमासा न्यूना जाताः । अथ च युगे युगे द्वौ मासौ एधेते, एवं सार्धयुगद्वये पञ्च मासा एधन्ते, तत एतेभ्यः पञ्चमासेभ्यः सा स्त्रयो मासाः पातिताः । तथापि सार्दो मासोऽवर्द्धिष्ट, तस्य का गतिः, तन्मध्ये भवता किं व्यधायि ? अत्रोच्यते, श्रीआचाराङ्गसूत्रे उपधानश्रुताख्ये अष्टमाध्ययने चतुर्थोद्देशके प्रोक्तं वर्त्तते - ___भगवता कदाचित् षष्ठाष्टमदशमादितपांसि अपि कृतानि, तथा च तत्पाठः, तथाहि
“छटेणं एगया भुंजे, अहवा अट्ठमेणं, दसमेणं, दुवालसमेणं, एगया भुंजे।” इति, अतो बर्द्धितसार्धमासे एतत्षष्ठाष्टमदशमादितपःकरणं
-विशेषोपनिषदઓછા થાય છે. આમ સાડા તેર મહિના ઓછા થાય છે. વળી દરેક યુગમાં બે મહિના વધે તેથી સાડા બાર વર્ષ = અઢી યુગમાં પાંચ મહિના વધે. તે પાંચમાંથી સાડા ત્રણ મહિના કાઢી નાખીએ તો પણ छोट महिनो वधे छ, तनुशुं ?
ઉત્તર :- શ્રીઆચારાંગસૂત્રમાં ઉપધાનશ્રુત નામના આઠમા અધ્યયનમાં ચોથા ઉદ્દેસામાં કહ્યું છે -
ભગવાને ક્યારેક છઠ્ઠ, અટ્ટમ, ચાર ઉપવાસ વગેરે તપો પણ ध्या छे. ते मा भुषण
ક્યારેક છઠ્ઠ કરીને પારણુ કરે છે. ક્યારેક અટ્ટમ કરીને, ક્યારેક ચાર ઉપવાસ કરીને, ક્યારેક પાંચ ઉપવાસ કરીને પારણુ કરે છે.
માટે જે દોઢ મહિનો વધે છે, તેમાં છઠ્ઠ, અટ્ટમ વગેરે તપ કર્યો હોય, એવું સંપ્રદાયથી સંભવે છે. આવશ્યકનિર્યુક્તિકાર શ્રીભદ્રબાહુ
000विशेषशतकम्
• २०१ सम्प्रदायात् सम्भाव्यते। आवश्यकनियुक्तिकारकश्रीभद्रबाहुस्वामिना तु एतत् तपस्तपःसङ्कलनामध्ये न गणितम्, तत्रार्थे तद् अभिप्राय ते एव विदन्ति, इति सर्वं समीचीनम्, इति श्रीमहावीरदेवस्य तपोमेलविचारः ।।८१ ।।
ननु- पृथिव्यप्तेजोवायुवनस्पतयः पञ्चाऽपि अचित्ता भवन्ति नवा ? उच्यते भवन्ति यदुक्तं श्रीपिण्डनियुक्तिवृत्ती श्रीमलयगिरिकृतायां सप्तसहस्रप्रमाणायाम्, तथाहि- अत्र क्षेत्रयोजनशतात् परतो यदानीयते, तदा सर्वो पृथिवीकाया, सर्वस्माद् अपि क्षेत्रात् योजनशतात् ऊर्ध्वम् आनीतो, भिन्नाहारत्वेन शीतादिसम्पर्काच्च अवश्यम् अचित्तीभवति, इत्थं च क्षेत्रादिक्रमेण अचित्तीभवनम् अकायादीनामपि भावनीयं, यावद् वनस्पतिकायिकानाम् । तथा च हरीतक्यादयो योजनशताद्
-विशेषोपनिषदસ્વામીએ આ તપ તપતંકલનામાં નથી ગમ્યું. તેમાં જે આશય હશે, એ તો તેઓ જ જાણે છે. માટે સર્વ સમ્યક છે. આ રીતે શ્રી મહાવીર પ્રભુના તપના મેળનો વિચાર કહ્યો. ll૮૧II
(८२) प्रश्न :- पृथ्वी, स, मग्नि, वायु, वनस्पति मा पाये અચિત હોય કે નહીં ?
ઉત્તર :- હોય, શ્રીમલયગિરિસૂરિકૃત શ્રીપિંડનિર્યુક્તિની છooo શ્લોકપ્રમાણ વૃત્તિમાં કહ્યું છે – અહીં સો યોજન દૂરથી જે લાવવામાં આવે, તે સર્વ પૃથ્વીકાય, અચિત્ત થઈ જાય છે. કારણ કે સો યોજનના અંતરે તે જીવોને ભિન્ન આહાર પ્રાપ્ત થાય છે, જે તેમના જીવન માટે વિરોધી હોય છે. વળી વાતાવરણ પણ બદલાય છે. તે જીવો જેમાં જીવી ન શકે એવા શીત-ઉષ્ણ વગેરેનો સંપર્ક થાય છે. તેથી તે પૃથ્વીકાય અવશ્ય અચિત્ત બને છે. એ રીતે અકાય વગેરે પણ ક્ષેત્ર વગેરેના ક્રમથી (ક્ષેત્રાતિકમથી ?) અચિત્ત બને છે એ સમજી લેવું જોઈએ. યાવત્ વનસ્પતિકાય સુધી.
