________________
- विशेषोपनिषद् ००० भगवती अनादिवनस्पतिकायिका तद्भवेन सिद्धा इति, अत्रार्थे बहवो ग्रन्थसम्मतयः सन्ति, तदर्थिभिस्ते ग्रन्था विलोकनीयाः इति मरुदेवीभवसिद्धिविचारः ।।७८ ।।
ननु- ज्ञान-दर्शन-चारित्राणाम् अभावेऽपि व्यवहारतः साधवः एते इति कथ्यन्ते न वा ? उच्यते, कथ्यन्ते, यदुक्तं श्रीआवश्यकहारिभद्रीवृत्ती वन्दनाऽध्ययने तथाहि
"दंसण-नाण-चरित्ते तवविणए निच्चकालपासत्था। एए अवंदणिज्जा जे जसघाई पवयणस्स ।।१४८ ।।"
व्याख्या- 'दसण-नाणचरित्ते' त्ति, प्राकृतशेल्या छान्दसत्वाच्च ज्ञान-दर्शनचरित्राणाम्, तथा तपोविनययो: 'निच्चकालपासत्थ त्ति, सर्व कालं पार्श्वे तिष्ठन्तीति, सर्वकालपार्श्वस्थाः, नित्यकालग्रहणम् इत्वरप्रमाद
-विशेषोपनिषदઉત્તર :- શ્રીબૃહત્કાભાષ્યવૃત્તિમાં લખ્યું છે, કે મરુદેવામાતા ભગવતી અનાદિવનસ્પતિકાયિક હતા અને તે જ ભવે સિદ્ધ થયા હતાં. આ વિષયમાં ઘણા ગ્રંથોની સમ્મતિઓ છે. જિજ્ઞાસુઓએ તે ગ્રંથો જોઈ લેવા. આ રીતે મરુદેવામાતાની તે જ ભવે મુક્તિ થઈ, तेनो वियार 5ो. |७८||
(૭૯) પ્રશ્ન :- જ્ઞાન-દર્શન-ચાત્રિ ન હોય, તો પણ વ્યવહારથી 'मा साधुमो छे' मेj ठेवाय नही ?
ઉત્તર :- કહેવાય. શ્રીઆવશ્યકહારિભદ્રીવૃત્તિમાં વંદન-અધ્યયનમાં 5ढुंछ -
દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર-તપ-વિનય આમાં જેઓ હંમેશા પાર્શ્વસ્થ (નિરુધમ) છે, એવા જેઓ પ્રવચનના યશનો ઘાત કરનારા છે, તેઓ અવંદનીય છે.
સર્વ કાળે બાજુમાં રહે-દર્શનાદિની આરાધના ન કરે તે સર્વકાલપાર્શ્વસ્થ છે. અહીં નિત્યકાળનું ગ્રહણ કર્યું છે. તે કાદાયિક
000विशेषशतकम् व्यवच्छेदार्थम्, तथा इत्वरप्रमादात् निश्चयतो ज्ञानाद्यपगमेऽपि व्यवहारतस्तु साधव एवेति । इति व्यवहारतः साधव इति विचारः । ७९ ।।
ननु- कतिधा जीवा:, किं च जातिभव्यजीवानां लक्षणम् ? उच्यते जीवाः चतुर्विधा अभव्य-सिद्ध-भव्य-जातिभव्य-भेदात्, तत्र जातिभव्यजीवानां तु लक्षणम् इदम्
“सामग्गिअभावाउ ववहारिअरासिअप्पवेसाओ। भव्वा वि ते अणंता जे मुत्तिसुहं न पावंति ।।१।।" इति यदुक्तं श्रीतरुणप्रभसूरिबालावबोधे, तथाहिचउहा अणंता जीवा उवरिं अणंतगुणियाओ। अभविय सिद्धा भविया जाइभव्वा चउत्थाओ।।
इसा वचने तउ चिहुं भेदे अणंता जीवउवरि अनंतगुणित हुवई यथा अभव्य अणंत, सिद्ध अणंत, भव्यअनंत, जातिभव्यअणंत इत्यादि
-विशेषोपनिषदપ્રમાદનો વ્યવચ્છેદ કરવા માટે છે. કાદાયિત્વ પ્રમાદથી નિશ્ચયનયના અભિપ્રાયે જ્ઞાનાદિનો અપગમ થાય છે, પણ વ્યવહારનયથી તો સાધુઓ જ કહેવાય છે.
माम व्यवहारथी साधुमो हेवाय ते विचार हो. ||७|| (૮૦) પ્રશ્ન :- જીવો કેટલા પ્રકારના છે ? જાતિભવ્ય જીવોનું शुं लक्ष छ ?
उत्तर :- पो यार 15रना छे. (१) मभव्य (२) सिद्ध (3) ભવ્ય (૪) જાતિભવ્ય, તેમાં જાતિભવ્ય જીવોનું લક્ષણ આ મુજબ છે -
સામગ્રીના અભાવે જેમનો વ્યાવહારિક રાશિમાં પ્રવેશ નહીં થાય, એવા ભવ્યો પણ અનંત છે કે જેઓ મુક્તિસુખને પામતા नथी.
શ્રીતરુણપ્રભસૂરિકૃત બાલાવબોધમાં કહ્યું છે – ચાર પ્રકારના જીવો અનંત સંખ્યાવાળા છે, તેઓ દરેક ઉત્તરોત્તર
