________________
000विशेषशतकम्
-
૨૨ ૭
२२६
- વિશેષાનિge ननु- अपवादपदे गीतार्था अपि अशुद्धं सचित्तम् आधाकर्मादिदोषदुष्टम् आहारं गृह्णन्ति न वा ? उच्यते गृह्णन्त्येव, यदुक्तं श्रीआचाराङ्गे द्वितीयश्रुतस्कन्धे प्रथमालापकव्याख्यानप्रान्ते, तथाहितथाप्रकारम् एवजातीयम् अशुद्धम् अशनादि चतुर्विधमपि आहार परहस्ते परपात्रे वा स्थितम्, अप्रासुकं सचित्तम्, अनेषणीयम् आधाकर्मादिदोषदुष्टम्, इत्येवं मन्यमानो भिक्षुः सत्यपि लाभे न प्रतिगृह्णीयाद् इत्युत्सर्गतः, अपवादतस्तु द्रव्यादि ज्ञात्वा गृह्णीयादपि, तत्र द्रव्यं दुर्लभं द्रव्यम्, क्षेत्रं साधारणद्रव्यलाभरहितं सरजस्कादिभावितं वा, कालो दुर्भिक्षादिः, भावो ग्लानतादिः, इत्यादिभिः कारणरुपस्थितैरल्पबहुत्वं पर्यालोच्य गीतार्थो गृह्णीयादपि। इति अपवादे सचित्ताधाकर्माहार
— વિશેષોપનિષદ્(૯૩) પ્રશ્ન :- ગીતાર્થો અપવાદમાર્ગે અશુદ્ધ, સચિત, આધાકર્મ વગેરે દોષોથી દૂષિત એવો આહાર લે કે નહીં ?
ઉત્તર :- લે જ છે. શ્રીઆચારાંગના દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધ પહેલા આલાવાની ટીકામાં છેલ્લે કહ્યું છે – એવા પ્રકારનો અશન વગેરે ચારે પ્રકારનો આહાર, બીજાના હાથમાં કે બીજાના ભાજનમાં રહેલો હોય, અમાસુક હોય એટલે કે સચિત હોય, અનેષણીય હોય એટલે કે આધાકર્મ વગેરે દોષોથી દૂષિત હોય, એ સમજીને ભિક્ષુ લાભ થતો હોવા છતાં પણ ન વહોરે, આ વિધાન ઉત્સર્ગથી સમજવું. અપવાદથી તો દ્રવ્ય વગેરે જોઈને વહોરે પણ ખરા, તેમાં દ્રવ્યથી તે વસ્તુ દુર્લભ હોય, ક્ષેત્ર એવું હોય કે સાધારણ દ્રવ્ય પણ ન મળતું હોય, અથવા તો સંન્યાસી વગેરેથી ભાવિત હોય, (તે ક્ષેત્રમાં ન વહોરવાથી કદાચ એવો લોકપ્રકોપ થવાની શક્યતા હોય કે અમારા ગુરુ તો આ વહોરે છે, તો શું તમે એમને પાપી પુરવાર કરવા માંગો છો ? કે તેમનાથી ય ઊંચા છો ? કે આ વહોરતા નથી ?) કાળ દુર્મિક્ષ વગેરે, ભાવ ગ્લાનતા વગેરે. ઈત્યાદિ કારણો ઉપસ્થિત થાય
પ્રવિવાર://રૂ II
ननु- मरिचप्रमुखं कुत्र ग्राह्याग्राह्यत्वेन प्रोक्तम् अस्ति ? उच्यते श्रीआचाराङ्गे द्वितीयश्रुतस्कन्धे प्रथमाध्ययनेऽष्टमोद्देशके, तथाहि- “से भिक्खू भिक्खुणी वा जाव पवेसमाणे सेज्जं पुण जाणेज्जा, पिप्पलिं वा पिप्पलिचुण्णं वा, मिरियं वा मिरियचुण्णं वा, सिंगवेरं वा सिंगवेरचुण्णं वा, अण्णयरं वा, तहपगारं आमगं असत्थपरिणयं अफासु लाभे संते नो पडिग्गहेज्जा।"
व्याख्या- पिप्पलीमरिचे प्रतीते, शृङ्गवेरमाकं, तथाप्रकारम् आमलकादि, आम अशस्त्रोपहतं नो प्रतिगृह्णीयादिति।
एवमेव श्रीनिशीथचूर्णी एकादशोद्देशकेऽपि, तथाहि- “जे भिक्खू वा भिक्खूणी वा पारियासियं, पिप्पलिं वा, पिप्पलिचुण्णं वा,
-વિશેષોપનિષદ ત્યારે અલબહુત્વનો વિચાર કરીને ગીતાર્થ ગ્રહણ પણ કરે. આ રીતે અપવાદ માર્ગે સચિત્ત આધાકર્મ વહોરવાનો વિચાર કહ્યો. ilGall
(૯૪) પ્રશ્ન :- મરી વગેરે લેવા કે ન લેવા ? તેનો નિર્દેશ કયાં શાસ્ત્રમાં કર્યો છે ?
ઉત્તર :- શ્રીઆચારાંગમાં દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધમાં પ્રથમ અધ્યયનના આઠમાં ઉદ્દેશ્તામાં કહ્યું છે –
ભિક્ષ કે ભિક્ષણી ગૃહસ્થના ઘરમાં પ્રવેશ કરતાં જાણે કે પીપર, પીપરનું ચૂર્ણ હોય, મરી કે મરીનું ચૂર્ણ હોય, આદુ હોય કે આદુનું ચૂર્ણ હોય, તે તેવા પ્રકારનું બીજું કાંઈક હોય, કે જે કાર્યું હોય, શરુ પરિણત ન હોય, સચિત્ત હોય, તે મળતું હોય તો ન વહોરવું.
વૃત્તિ :- અહીં પીપર અને મરી પ્રતીત છે. શૃંગબેર એટલે આદુ. તેવા પ્રકારનું એટલે આમળા વગેરે. તે કાયુ, અશોપહત હોય તે ન વહોરવું.
એ રીતે શ્રીનિશીથચૂર્ણિમાં ૧૧ મા ઉદ્દેસામાં પણ કહ્યું છે -
