________________
२३२
विशेषोपनिषद्
ननु - कल्पसूत्रे पञ्चमसामाचार्या 'वासावासं पज्जोसवियाणं नो कप्पs निग्गंथाण वा निग्गंथीणं वा हट्टाणं तुट्ठाणं आरोगाणं बलियसरीराणं इमाओ नवरसविगइओ अभिक्खणं २ आहारित्तए । तंजा खीरं दहिं नवणीयं सप्पिं तिल्लं गुडं महुं मज्जं मंसं । इत्युक्तं तत्कथं घटते, मद्यादिविकृतीनाम् अभक्ष्यत्वेन जावज्जीवं साधूनां वर्जितत्वात् ? उच्यते, यद्यपि साधूनां तद्वर्जनम् अस्त्येव परं कदाचिद् अत्यन्तापवाददशायां ग्रहणेऽपि कृतपर्युषणानां सर्वथां निषेधः । तत्र तासां परिभोगो बहिः परिभोगार्थे ज्ञेयः । यदुक्तं श्रीआचारागे द्वितीयश्रुतस्कन्धे प्रथमोद्देशके, तथाहि से भिक्खू वा से जं पुण जाणेज्जा बहुअट्टियं वा मंसं वा मच्छगं वा बहुकंटयं, अस्सिं खलु पडिग्गहियंसि अप्पे सिया भोयणजाए बहुउज्झियधम्मिए तह पगारं • विशेषोपनिषद्द
(૮૬) પ્રશ્ન :- કલ્પસૂત્રમાં પાંચમી સામાચારીમાં એમ કહ્યું છે 3 - योमासामां साधु हे साध्वी ने हृष्ट-पृष्ट, नीरोगी, जनवान શરીરવાળા હોય, તેમને આ નવ રસવાળી વિગઈઓ વારંવાર વાપરવી नये. ते विगईयो मा प्रमाणे छे - दूध, छहीं, माजरा, घी, तेल, गोल, मध, मद्य, मांस.
આ વચન શી રીતે ઘટે ? કારણ કે મધ વગેરે વિગઈઓ તો અભક્ષ્ય હોવાથી, સાધુને યાવજ્જીવ બંધ જ છે.
ઉત્તર :- જો કે સાધુઓને તે વિગઈઓ બંધ જ છે. તો પણ ક્યારેક અત્યંત અપવાદ દશામાં તેનું ગ્રહણ કરતાં હોય, તો પણ ચોમાસામાં તેનો સર્વથા નિષેધ છે. વળી તેનું ગ્રહણ કરે ત્યારે પણ તેનો ઉપયોગ બાહ્ય પરિભોગ માટે કરે છે, એમ સમજવું. શ્રીઆચારાંગ માં બીજા શ્રુતસ્કંધના પહેલા ઉદ્દેસામાં કહ્યું છે -
ભિક્ષુ કે ભિક્ષુણી એવું જાણે કે ઘણા હાડકાવાળું માંસ છે કે ઘણા કંટકવાલું માછલું આ ભાજનમાં છે. તેમાં ઉપભોજ્ય અંશ
४ विशेषशतकम्
बहुअट्ठियं वा मंसं मच्छगं वा बहुकंटयं लाभे संते, नो पडिग्गहेज्जा, से भिक्खू वा २ जाव समाणे सिया णं परो बहुअट्टिएणं मंसेणं मच्छेणं वा उवनिमंतेज्जा आउसंतो समणा अभिकक्खसि बहुअट्ट मंसं पडिग्गहित्तए तंजा तहपगारं निग्घोसं सुच्चा निसम्म से पुव्वामेव आलोएज्जा, आउसोत्ति वा भइणी वा नो खलु मे कप्पइ बहुअट्ट अं मंसं पडिग्गहितए, अभिकक्खंसि मे दाउ जावइयं तावइयं पुग्गलं दलयाहि मा अट्टियाई से एवं वयंतस्स परो अभि अंतो पडिग्गहसि बहुअट्टियं मंसं पडिभाएत्ता नीहट्टु दलेज्जा, तहपगारं पडिग्गहगं परत्थं परपायंसि वा अफासुयं जाव नो पडिग्गए, से य आहच्च पडिगाहिए सिया, तं नो हित्ति वएज्जा, नो अणहित्ति वएज्जा, से तमादाय एगतमवक्कमेज्जा, अहे आरामंसि वा अहे उवस्सगंसि वा अप्पंडे जाव असंताणए वा, मंसगं २ मच्छगं २ भुत्ता, अट्टियाइ कंटगे
२३३
• विशेषोपनिष६ઓછો છે અને ફેંકી દેવાનું ઘણુ છે. તે મળતું હોય, તો તેનું ગ્રહણ न डरे.
ભિક્ષુ કે ભિક્ષણી ગૃહસ્થના ઘરમાં પ્રવેશ કરે, ત્યારે તેને ગૃહસ્થ ઘણા હાડકાવાળા માંસ કે માછલીની વિનંતિ કરે, કે હે આયુષ્માન્ શ્રમણ ! ઘણા હાડકાવાળુ માંસ વહોરવા ઈચ્છો છો ? તેવી વિનંતિ સાંભળીને શ્રમણ પૂર્વે જ જોઈ વિચારી લે આયુષ્માન્ !
કે બહેન ! ઘણા હાડકાવાળું માંસ લેવું મને કલ્પતું નથી. તમે મને જેટલું આપવા ઈચ્છતા હો, તેટલું માંસ જ આપો, હાડકા નહીં. આમ કહેતા શ્રમણને ગૃહસ્થ અંદર જઈને બહાર નીકળીને ઘણા હાડકાવાળું માંસ આપે તેવા પ્રકારનું તે દ્રવ્ય બીજાના હાથમાં કે બીજાના ભાજનમાં હોય, અપ્રાસુક, અનેષણીય હોય, તેનું ગ્રહણ ન કરવું. જો તે ક્યારેક વહોરી લીધું હોય, તો હિ (ખરાબ કર્યું) એવું न उहे. आराहि (सारं यें ?) मेनुं परा न उहे. मे ते सर्धने
