________________
२१४
- વિશેષનge व्यवच्छिन्ने साम्प्रतीनैः साधुभिः प्रमादबाहुल्यात् दवरको ध्रियमाणोऽस्ति ।
ननु- अन्यगच्छीयसाधुभिर्बहुतरः चोलपट्टोपरि दवरको बध्यते, श्रीखरतरगच्छीयसाधुभिर्नेति कथम् ‘उच्यते' श्रीआर्यरक्षितसूरिपरम्पराम् अनुसरद्भिर्बध्यते, वयं तु श्रीआर्यसुहस्तिसूरिपरम्परानुगाः इति वृद्धवादः । इति साधूनां कटौ दवरकबन्धनविचारः ।।८६।।
ननु- “झाणंतरियावट्टमाणस्स केवलवरणाणदंसणे समुष्पन्ने।"
इति कोऽर्थः ? उच्यते शुक्लध्यानस्य चत्वारो भेदाः । पृथक्त्ववितर्कसविचार १ एकत्ववितर्कस(अ)विचार २ सूक्ष्मक्रियानिवृत्ति ३ उपर-तक्रियाप्रतिपातिलक्षणाः ४ तत्र आधभेदद्वयं व्यतिक्रान्तस्य तृतीयभेदम्
–વિશેષોપનિષદ્પણ વ્યાખ્યા કરી છે – પહેલા સાધુઓ અપ્રમતપણે ડાબી કોણીથી ચોલપટ્ટાને ધારણ કરી રાખતા હતા. હવે તો દુઃષમા કાળના પ્રભાવે તેવી રીતે ધારણ કરી રાખવાની ક્રિયાનો વ્યવચ્છેદ થયો છે. તેથી વર્તમાનના સાધુઓ પ્રમાદબદુલ હોવાથી દોરાને ધારણ કરી રાખે છે.
શંકા :- અન્ય ગચ્છના ઘણા સાધુઓ ચોલપટ્ટા પર કંદોરો બાંધે છે. શ્રીખરતરગચ્છના સાધુઓ નથી બાંધતા, તેનું શું કારણ ?
સમાઘાન :- જેઓ શ્રીઆર્યરક્ષિતસૂરિની પરંપરાને અનુસરે છે, તેઓ કંદોરો બાંધે છે, આપણે તો શ્રી આર્યસુહસ્તિસૂરિની પરંપરાને અનુસરનારા છીએ, એવો વૃદ્ધવાદ છે. આ રીતે સાધુઓની કટિ પર કંદોરો બાંધવાનો વિચાર કહ્યો. |૮||
(૮૭) પ્રશ્ન :- ધ્યાનાક્તરમાં રહેલા પ્રભુને કેવલવરજ્ઞાનદર્શન ઉત્પન્ન થયા એનો શું અર્થ છે ?
ઉત્તર :- શુક્લધ્યાનના ચાર ભેદો છે. (૧) પૃથક્વેવિતર્કસવિચાર (૨) એકત્વવિતર્કઅવિચાર (3) સૂક્ષ્મક્રિયાનિવૃત્તિ (૪) ઉપરતક્રિયાપ્રતિપાતી. તેમાં પ્રથમ બે ભેદ પસાર થઈ ગયા હોય, અને ત્રીજા
વિશેષરીત -
• २१५ असम्प्राप्तस्य अत्रान्तरे तदुत्पत्तिः । यदुक्तं श्रीहरिभद्रसूरिभिः श्रीआवश्यकबृहद्वृत्ती ध्यानशतके धर्मध्यानाधिकारे तथाहि-उक्ता धर्मध्यानस्य ध्यातारः, साम्प्रतं शुक्लध्यानस्य आद्यभेदद्वयस्य अविशेषेण एते एव यतो ध्यातारः, इत्यतो मा भूत् पुनरभिधेया भविष्यतीति लाघवार्थ चरमभेदद्वयस्य च प्रसङ्गत एतानेव अभिधित्सुराह
“एते च्चिअ पुव्वाणं पुव्वधरा सुप्पसत्थसंघयणा । दुण्हि सजोगाऽजोगा सुक्कझाणपरा केवलिणो।।३१।।"
व्याख्या- एते एव ये अनन्तरम् एव धर्मध्यानस्य ध्यातारः उक्ताः, पूर्वयोरित्याद्ययो-ईयोः शुक्लध्यानभेदयोः पृथग्वितर्कसविचारम् १ एकत्ववितर्कमविचारम् २ इत्यनयोः ध्यातार इति गम्यते। अयं
- વિશેષોપનિષભેદને પ્રાપ્ત ન કર્યો હોય, ત્યારે કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શનની ઉત્પત્તિ થાય છે. - શ્રીહરિભદ્રસૂરિએ આવશ્યકબૃહદ્ધતિમાં ધ્યાનશતકમાં ધર્મધ્યાનના અધિકારમાં કહ્યું છે – ધર્મધ્યાનના ધ્યાતાઓનું સ્વરૂપ કહ્યું. શુક્લધ્યાનના પ્રથમ બે ભેદોના ધ્યાતા પણ સમાનરૂપે તેઓ જ છે. માટે પુનરુક્તિ ન થાય એ માટે લાઘવ માટે હવે છેલ્લા બે ભેદોના પ્રસંગથી તેમનું જ નિરૂપણ કરવા માટે કહે છે -
સુપ્રશસ્ત સંઘયણવાળા પૂર્વધરો શુક્લધ્યાનના પહેલા બે ભેદોના ધ્યાતા છે. છેલ્લા બે ભેદોના ધ્યાતા સયોગી અને અયોગી એવા શુક્લધ્યાનમાં પરાયણ એવા કેવલીઓ છે.
વ્યાખ્યા :- જેઓ હમણા જ ધર્મધ્યાનના ધ્યાતા તરીકે કહ્યા, તેઓ જ શુક્લધ્યાનના પહેલા બે ભેદ- (૧) પૃથક વિતર્કસવિચાર અને (૨) એકત્વ વિતર્કઅવિચાર આ બંનેના પણ ધ્યાતા છે. તેમાં
