________________
१७४
- વિશેષ નિવ सप्तमः इन्द्रमूर्धाभिषिक्ता, अष्टमः सौमनसः, नवमो धनञ्जया, दशमोऽर्थसिद्धः, एकादशोऽभिजातः, द्वादशोऽत्यशनः, त्रयोदशः शतञ्जयः, चतुर्दशोऽग्निवेश्मा, पञ्चदश उपशमः । रात्रीणां क्रमेण अमूनि नामानि, तद्यथा-प्रथमा उत्तरामा, द्वितीया सुनक्षत्रा, तृतीया एलापत्या, चतुर्थी यशोधरा, पञ्चमी सौमनसा, षष्ठी श्रीसम्भूता, सप्तमी विजया, अष्टमी वैजयन्ती, नवमी जयन्ती, दशमी अपराजिता, एकादशी इच्छा, द्वादशी समाहारा, त्रयोदशी तेजा, चतुर्दशी अतितेजा, पञ्चदशी देवानन्दा તિા તિ માસાવનિ નોત્તરન નામના ૬૪ |
ननु- अनादिकालाद् जन्तुः सम्यक्त्वं लभते, तदा किं क्षायोपशमिकं सम्यक्त्वं प्रथमतो लभते ? किं वा औपशमिकसम्यक्त्वम् ? उच्यते, अतिविशुद्धो जीवः क्षायोपशमिकम्, मन्दविशुद्धस्तु औपशमिकम् । यदुक्तं श्रीबृहत्कल्पे, तथाहि
-વિશેષોપનિષદ્ર સર્વકામસમૃદ્ધ, સાતમો ઈન્દ્રમૂર્ધાભિષિક્ત, આઠમો સૌમનસ, નવમો ધનંજય, દશમો અર્થસિદ્ધ, અગિયારમો અભિજાત, બારમો અત્યશન, તેરમો શતંજય, ચૌદમો અગ્નિવેમ્, પંદમો ઉપશમ.
રાત્રિઓના નામ ક્રમશઃ આ મુજબ છે - પ્રથમ ઉત્તરામાં, બીજી સુનક્ષત્રા, ત્રીજી એલાપત્યા, ચોથી યશોધરા, પાંચમી સૌમનસા, છઠ્ઠી શ્રીસંભૂતા, સાતમી વિજયા, આઠમી વૈજયતી, નવમી જયન્તી, દશમી અપરાજિતા, અગિયારમી ઈચ્છા, બારમી સમાહારા, તેરમી તેજા, ચૌદમી અતિતેજા અને પંદરમી દેવાનંદા.
આ રીતે માસ વગેરેના લોકોતર નામો કહ્યા. ll૧૪.
(૧૫) પ્રશ્ન :- જીવ અનાદિકાળમાં પહેલીવાર સમ્યકત્વ મેળવે છે, તે શું ક્ષાયોપથમિક સમ્યકત્વ મેળવે છે ? કે પછી ઔપથમિક સમ્યક્ત મેળવે છે ?
ઉત્તર :- અતિવિશુદ્ધ જીવ ક્ષાયોપથમિક મેળવે છે. મંદવિશુદ્ધ
000 विशेषशतकम्
“इयमत्र भावना- द्विविधस्तत्प्रथमतया सम्यग्दर्शनप्रतिपत्ता- अतिविशुद्धो मन्दविशुद्धश्च । तत्र योऽतिविशुद्धः सोऽपूर्वकरणमारूढो मिथ्यात्वं पुञ्जीकरोति, कृत्वा च अनिवृत्तिकरणे प्रविष्टः तत्प्रथमिकतया क्षायोपशमिकं सम्यग्दर्शनमासादयति, सम्यक्त्वं पुजोदयाद्, (?) यस्तु मन्दविशुद्धः सोऽपूर्वकरणमपि आरूढस्तीव्राध्यवसायाभावाद् न मिथ्यात्वं त्रिपुञ्जीकर्तुमलम्, ततोऽनिवृत्तिकरणमुपगतोऽन्तरकरणं कृत्वा तत्र प्रविष्टः तत्प्रथमतया औपशमिकसम्यग्दर्शनमनुभवति, अन्तरकरणं च अन्तर्मुहूर्तप्रमाणम्, एतस्य वा क्षये अन्येषां पुद्गलानामभावतो मिथ्यात्वमेति । इति प्रथमतो जीवः क्षायोपशमिकसम्यक्त्वम्, आपशमिकसम्यक्त्वं वा નમસ્તે ત્તિ વિવાર: દુબT
-વિશેષોપનિષદ્ - જીવ ઔપથમિક મેળવે છે. શ્રીબૃહત્કામાં કહ્યું છે -
અહીં આ રીતે ભાવના છે. સૌ પ્રથમ વાર સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ કરતો હોય, તેવો જીવ બે પ્રકારે છે. અતિવિશુદ્ધ અને મંદવિશુદ્ધ. તેમાં જે અતિવિશુદ્ધ હોય, તે અપૂર્વકરણ પર આરૂઢ થઈને મિથ્યાત્વના ત્રણ પૂંજ કરે છે. પછી અનિવૃત્તિકરણમાં પ્રવેશ કરે છે. અને સૌ પ્રથમ ક્ષાયોપથમિક સમ્યક્તને પ્રાપ્ત કરે છે.
જે મંદવિશુદ્ધ હોય, તે અપૂર્વકરણમાં આરૂઢ થાય છે, પણ તેના તીવ અધ્યવસાય ન હોવાથી, તે મિથ્યાત્વના ત્રણ પૂંજ કરવા સમર્થ થતો નથી. માટે તે અનિવૃત્તિકરણને પામીને અંતરકરણ કરે છે. તેમાં પ્રવેશ કરીને સૌ પ્રથમ ઔપથમિક સમ્યગ્દર્શનને અનુભવે છે. અંતરકરણ અંતર્મુહૂર્ત પ્રમાણ હોય છે. અથવા તો તેનો ક્ષય થાય ત્યારે અન્ય પુદ્ગલોનો અભાવ હોવાથી મિથ્યાત્વ પામે છે.
આ રીતે સૌ પ્રથમ જીવ ક્ષાયોપથમિક સમ્યકત્વ કે ઔપથમિક સમ્યક્ત પામે છે, તે વિચાર કહ્યો. IIઉપા
