Vishesh Shatakama

Author(s): Samaysundar,
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust

Page 52

ઋવિશેષશતમ્ - वचनं प्रमाणयद्भिस्तथैव श्राद्धेभ्यस्तद्विधिः प्ररूपितः, सम्प्रति तु संवत् (१५५१) वर्षे लवणखेटे नगरे गतानुगतिककर्णेजपविपर्यासितवाहमानवंशमुक्ताफलश्रीकेल्हणदेवपार्थिवप्रार्थनोपरोधेन राजाभियोगमाकारमादृत्य प्रादक्षिण्येन श्रावकैस्तद्विधीयते, वस्तुतस्तु वामावर्त्ततया तैराचरितत्वात्तदेव प्रमाणमतः किमत्र तद्विचारप्रपञ्चोपन्यासेन, एवं श्रीजिनप्रभसूरिकृतगृहपूजाविधावपि प्रतिपादितम्, तथाहि___“एयं च लवणाइ उत्तारणं पालित्तयसूरिमाइ पुव्वपुरिसेहिं । संहारेण अणुण्णायंपि संपयं सिट्ठीए कारिज्जइ। विसमो खु गड्डरिआपवाहो इति।" इति मूलतो लवणारात्रिकादीनां वामावर्त्ततयोत्तारणम् ।।३८ ।।
-વિશેષોપનિષદ્ વામાવર્તરૂપે તે વિધિ જોઈ છે. તેથી વાચકના વચનને પ્રમાણભૂત માનીને તેમણે તે જ રીતે શ્રાવકોને તે વિધિની પ્રરૂપણા કરી. વર્તમાનમાં તો સંવત્ ૧૫૫૧ માં લવણખેટ નગરમાં ગતાનુગતિક દુર્જનો વડે ભરમાવાયેલ વાહમાન વંશમાં મોતીસમાન એવા શ્રી કે©ણદેવ રાજાની પ્રાર્થનાથી રાજાભિયોગ-આગારને સ્વીકારીને (સામ્યત્વના આચારમાં અપવાદમાર્ગ લઈને) શ્રાવકો દક્ષિણાવર્તથી આરતી વગેરે કરે છે.
વાસ્તવમાં તો તેમણે (ગીતાર્થોએ) વામાવર્તથી આરતી વગેરેનું આચરણ કર્યું હોવાથી તે જ પ્રમાણ છે. માટે અહીં બીજા વિચારો કરવાની શું જરૂર છે. એ જ રીતે શ્રીજિનપ્રભસૂરિકૃત ગૃહપૂજાવિધિમાં પણ કહ્યું છે કે – આ લૂણ ઉતારવું વગેરેમાં પાદલિપ્તસૂરિ વગેરે પૂર્વપુરુષોએ વામાવર્તથી કરવાની અનુજ્ઞા આપી છે. પણ વર્તમાનમાં દક્ષિણાવર્તથી કરાય છે. ખરેખર ગાડરિયો પ્રવાહ વિષમ છે.
આ રીતે મૂળથી લૂણ-આરતી વગેરે વામાવર્તથી થાય, તે અધિકાર કહ્યો. Il3ZI.
૮૨ ૦
- વિપરીત ननु- पूर्व पुस्तकनिरपेक्षैव सिद्धान्तादिवाचनाऽभूत्, साम्प्रतं तु पुस्तकसङ्ग्रहः क्रियते साधुभिस्तत्कथं सङ्गतिमङ्गति ? उच्यते - पुस्तकग्रहणं तु कारणिकं न त्वौत्सर्गिकम्, अन्यथा तु पुस्तकग्रहणे भूयांसो दोषाः प्रतिपादिताः सन्तिः, यदुक्तं श्रीबृहत्कल्पभाष्यवृत्त्यादिषु, તથદ
संघस १ अपडिलेहा २ भारो ३ अहिगरण ४ मेव अविदिन्नं ५। संकामणपलिमंथो ६ पमाय ७ परिकम्मणा ८ लिहिणा ९।।१।।
व्याख्या- पुस्तकं ग्रामे नयतः स्कन्धे सङ्घर्षः स्यात्तस्य व्रणोत्पत्त्यादयो दोषाः ।।१।। शुषिरत्वाच्च प्रत्युपेक्षणा न शुद्ध्यति ।।२।। भारो मार्गे गच्छताम् ।।३ ।। अधिकरणं च कुन्थुपनकादिसंसक्तलक्षणम्, यद्वा तत्पुस्तकं स्तेनैरपहियते ततोऽधिकरणम् ।४। तीर्थङ्करैरदत्तश्चायमुपधिः ।५ ।
–વિશેષોપનિષદ્(અહીં ઉમાસ્વાતિમહારાજકૃત પ્રકરણનો સ્પષ્ટ નિર્દેશ નથી. પંચાશકનો પાઠ પણ વામાવર્તનું પ્રતિપાદન તો નથી જ કરતો. માટે આ ઉત્તર ચિંતનીય છે.)
(૩૯) પ્રસ્ત :- પૂર્વે પુસ્તક વિના જ સિદ્ધાન્તવાચના વગેરે થતું હતું. હવે તો સાધુઓ પુસ્તક સંગ્રહ કરે છે. તે શી રીતે સંગત થાય ?
ઉત્તર :- પુસ્તકનું ગ્રહણ કારણિક છે, ઔત્સગિક નથી. અન્યથા તો પુસ્તકના ગ્રહણમાં ઘણા દોષો છે, જેને શ્રીબૃહકલાભાષ્યવૃત્તિ વગેરેમાં કહ્યા છે – (૧) પુસ્તકને વિહારમાં ગામે લઈ જતા ખભે સંઘર્ષ થાય. તેનાથી ગુમડુ વગેરે નુકશાનો થાય. (૨) તેમાં પોલાણ, છિદ્રોનો ભાગ હોવાથી પડિલેહણા શુદ્ધ થતી નથી. (૩) રસ્તે જતા ભાર લાગે છે. (૪) કંથવા, પનક વગેરેની સંસક્તિરૂપ વિરાધના થાય છે. અથવા તો તે પુસ્તકને ચોરો ચોરી જાય, તેનાથી કલહ થાય. (૫) આ ઉપધિ તીર્થકરઅદત છે. (૬) પુસ્તકને