________________
000 विशेषशतकम् - लब्धाद् अनन्तरं पल्योपमानाम् आगमप्रसिद्धानां कालपरिमाणविशेषलक्षणानां पृथक्त्वं द्विप्रभृतिनवान्तसङ्ख्यालक्षणं पल्योपमपृथक्त्वं, तस्मिन्नपगते अपेते वेदिते इत्यर्थः, केषां पल्योपमपृथक्त्वम् इत्याह कर्मणां ज्ञानावरणादीनाम्, इह च कर्मस्थितेरिति वाच्ये स्थितेः स्थितिमतां च अभेदविवक्षया कर्मणाम् इत्युक्तं, यतो मोहनीयादिकर्मणां सागरोपमकोटीकोटीसप्तत्यादिकायाः स्थितेर्मध्यात्, कोटीकोट्यादिकां स्थिति, यथाप्रवृत्तिकरणेन क्षपयति, तावद्यावदेका पल्योपमासङ्ख्येयभागोना सागरोपमकोटीकोटीशेषा। ततो ग्रन्थिभेदेन सम्यक्त्वं लभते, ततः शेषकर्मस्थितेः पल्योपमपृथक्त्वे क्षपिते सति अनुव्रतानि लभते, इत्यागममुद्राः। ततः किम् इत्याह- भावतः परमार्थवृत्तिमाश्रित्य, द्रव्यतः पुनरतिदीर्घतरायाम् अपि कर्मस्थिती महाव्रतानि अपि भवन्ति । यदुक्तम्
-विशेषोपनिषदકોની સ્થિતિ ? જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મોની. અહીં ‘કર્મસ્થિતિની’ એવું કહેવું જોઈતું હતું, તેની બદલે કર્મોની એવું કહ્યું. તે સ્થિતિ અને સ્થિતિમાન એ બંનેના અભેદની વિવક્ષાથી કહ્યું છે. કારણ કે મોહનીયાદિ કર્મોની ૭૦ કોડાકોડી સાગરોપમની સ્થિતિમાંથી કોડાકોડી વગેરેની સ્થિતિને યથાપ્રવૃત્તિકરણથી ખપાવે છે. તે ત્યાં સુધી કે જ્યાં સુધી એક કોડાકોડી સાગરોપમમાં પલ્યોપમનો અસંખ્યાતમો ભાગ ન્યૂન એટલી સ્થિતિ બાકી રહે, ત્યારે ગ્રંથિભેદથી સમ્યત્ત્વની પ્રાપ્તિ કરે છે. પછી શેષ કર્મસ્થિતિમાંથી પલ્યોપમપૃથત્વનો ક્ષય થાય, ત્યારે અણુવતોને મેળવે છે, અર્થાતુ દેશવિરતિને મેળવે છે, એવી આગમમર્યાદા છે. પછી શું ? એ કહે છે– ભાવથી પરમાર્થવૃત્તિને આશ્રીને ઉપરોક્ત પદાર્થ સમજવાનો છે. દ્રવ્યથી કર્મસ્થિતિ અતિ દીર્ઘતર હોય, તો પણ મહાવતો પણ સંભવે છે. જિનેશ્વરોએ સૂત્રમાં સર્વ જીવોનો નૈવેયકોમાં ઉપપાત કહ્યો છે, તે લિંગ વિના નથી
१५२
विशेषोपनिषद्000 “सव्वजीयाणं जम्हा सुत्ते गेविज्जगेसु उववाओ। भणिओ जिणेहिं सो न य लिंगं मोत्तं जओ भणियं ।।१।। जे सणवावन्ना लिंगग्गहणं करिति सामण्णे। तेसि पि य उववाओ उक्कोसो जाव गेविज्जे ।।२।। 'होति त्ति' भवन्ति जायन्ते, कानीत्याह व्रतप्रभृतीनीति, अनुव्रतादीनि, स्वरूपतः किंविधानि तानि, इत्याह भवार्णवतरण्डतुल्यानि संसारसागरोत्तरणद्रोण्यादिकल्पानि, नियमेन अवश्यम्भावेन, तदुक्तम्
“सम्मत्तंमि उ लद्धे पलिअपुहुत्तेण सावओ होज्जा। चरणोवसमखयाणं सागरसंखंतरा होति।।"
पल्योपमपृथक्त्वादिवेद्यस्य च कर्मणो ह्रासोऽनुक्रमेण स्याद् , वीर्योल्लासात् करणान्तरप्रवृत्तेः अतिशीघ्रकालेन वा तदुक्तम् “एवं अप्पडिवडिए सम्मत्ते देवमणुयजम्मेसु" अनुक्रमवेदनेनेत्यर्थः । 'अन्नयर
-विशेषोपनिषदઘટતો, કારણ કે કહ્યું છે કે- જેઓ સમ્યગ્દર્શનરહિત હોય છે અને શ્રમણ્યમાં લિંગગ્રહણ કરે છે, તેમનો પણ ઉત્કૃષ્ટથી ચાવત્ રૈવેયક સુધી ઉપપાત થાય છે.
થાય છે – શું - વ્રત વગેરે અણુવ્રત વગેરે. સ્વરૂપથી તે કેવા હોય છે ? તે કહે છે - સંસારસાગરને પાર ઉતરવામાં નાવ વગેરે समान. नियमथी मेरले मवश्यपो. asखूछे -
સમ્યક્ત મળ્યા પછી પલ્યોપમ પૃથ7 સ્થિતિનો ક્ષય થાય એટલે શ્રાવક થાય છે, અને સંખ્યાતા સાગરોપમની સ્થિતિનો ક્ષય થાય, એટલે યાત્રિ, ઉપશમશ્રેણી અને ક્ષપકશ્રેણીની પ્રાપ્તિ થાય છે.
પલ્યોપમ પૃથક્વ વગેરે કાળ સુધી ભોગવવા યોગ્ય જે કર્મ હોય, તેનો અનુક્રમે હાસ થાય અથવા તો વીર્ષોલ્લાસથી કરણાન્તરની પ્રવૃત્તિ થવાથી અતિ શીઘકાળથી હાલ થાય છે, તે કહ્યું છે. આ રીતે સમ્યત્વથી પતન ન થાય તો દેવ અને મનુષ્ય જન્મમાં
