________________
000विशेषशतकम् - येऽपि च आवलिकाया अंशाश्चतुर्विंशतिशतानि अष्टपञ्चाशदधिकानि, (२४५८) तेऽपि मुहूर्तोच्छ्वासराशिना (३७७३) गुण्यन्ते, अस्यैव छेदस्य ते अंशा इति आवलिकायानयनार्थं तेनैव (३७७३) एकमुहूर्तोच्छ्वासरूपेण भागो ह्रियते, लब्धास्तावन्त्य एव आवलिकाश्चतुर्विंशतिशतानि अष्टपञ्चाशदधिकानि (।।२४५८ ।।) तानि मूलराशी प्रक्षिप्यन्ते जाता मूलराशिरेका कोटिः, सप्तषष्टिलक्षाः, सप्तसप्ततिसहस्राणि, द्वे शते षोडशोत्तरे, एतावन्त्य आवलिका मुहूर्ते भवन्ति। यदि वा मुहूर्त्तगतानां क्षुल्लकभवग्रहणानां पञ्चषष्टिसहस्राणि पञ्चशतानि षट्त्रिंशतानि एकभवग्रहणप्रमाणेन षट्पञ्चाशेन शतद्वयेन, आवलिकानां गुण्यन्ते, तथापि तावन्त्य एव आवलिका भवन्ति । उक्तं च
“एगा कोडी सत्तसट्ठिलक्खा सत्तहत्तरी सहस्सा य। दोयसया सोलहिया आवलियाणं मुहत्तंमि।।१।।"
एवं च यद् उच्यते 'संखिज्जाओ आवलियाओ एगे ऊसासनीसासे" इत्यादि, तदतीव समीचीनम् । इति क्षुल्लकभवविचारः ।।५७ ।।
-विशेषोपनिषदઉચ્છવાસ રાશિ સાથે ગુણીએ. આ જ છેદના તે અંશો છે, માટે આવલિકા લાવવા માટે તે જ એક મુહૂર્તના ઉચ્છવાસરૂપ 3993 સંખ્યાથી ભાગીએ, એટલે તેટલી જ આવલિકા - ૨૪૪૮ મળી. તેને મૂળ રાશિમાં નાંખીએ એટલે ૧,૬૭,૭૭,૨૧૬ થયા. આટલી આવલિકા એક મુહૂર્તમાં હોય છે. અથવા તો એક મુહૂર્તમાં જેટલા ક્ષુલ્લક ભવગ્રહણ छे (५५,439) तने मे खुलभवप्रमामावसिाथी (२५७) ગુણીએ તો પણ તેટલી જ આવલિકા થાય છે. - આ રીતે જે કહેવાય છે – સંખ્યાતી આવલિકાઓ = ૧ ઉચ્છવાસનિઃશ્વાસ છે. - ઈત્યાદિ તે અત્યંત સમ્યક છે. આ રીતે क्षसमववियार Seो. ||७||
१५० .
विशेषोपनिषद् ००० ननु- भव्यजीवो मोहनीयादिकर्मणां सप्ततिसागरोपमकोटीकोटीप्रमुखस्थितीनां मध्याद् यदा एका सागरोपमकोटीकोटीपल्योपमासङ्ख्येयभागोना स्थिति: शेषा भवति, तदा सम्यक्त्वं लभते। परं ततः परं, देशविरतिं कदा लभते ? कोऽर्थः सम्यक्त्वप्राप्ती सत्यां यावती कर्मस्थितिरवशिष्टाऽस्ति तन्मध्यादपि कियति कर्मस्थितिक्षये विरतिरुदयम् एतीति प्रष्टुः शिष्यस्य आशयः, तत्र उच्यते शेषकर्मस्थितेः पल्योपमपृथक्त्वे क्षयिते अनुव्रतानि लभते, यदुक्तं श्रीप्रथमपञ्चाशकसूत्रे षष्ठगाथायां श्रीहरिभद्रसूरिभिः सप्तमपत्रे वृत्तौ च श्रीअभयदेवसूरिभिः तथाहि
“सम्मा पलिअपहुत्ते वगए कम्माण भावओ होति। वयप्पभितीणि भवण्णवतरंडतुल्लाणि नियमेणं ।।" व्याख्या- 'सम्मत्ति' सूचनात् सूत्रमिति न्यायात् सम्यक्त्वात्
-विशेषोपनिषद(૫૮) પ્રશ્ન :- ભવ્ય જીવ મોહનીયાદિ કર્મોની ૭૦ કોડાકોડી સાગરોપમ વગેરે જે સ્થિતિઓ છે, તેમાંથી જ્યારે એક કોડાકોડી સાગરોપમમાં પલ્યોપમના અસંખ્યાતમાં ભાગ જેટલી ન્યૂન સ્થિતિ બાકી રહે, ત્યારે સમ્યક્ત પામે છે. તેના પછી દેશવિરતિ ક્યારે મેળવે છે ? આશય એ છે કે સમ્યક્તની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે જેટલી કર્મ સ્થિતિ બાકી હતી, તેમાંથી કેટલી કર્મસ્થિતિનો ક્ષય થાય, ત્યારે વિરતિની પ્રાપ્તિ થાય ?
ઉત્તર :- શેષ કર્મસ્થિતિમાં પલ્યોપમપૃથક્વનો ક્ષય થાય ત્યારે અણુવતો મળે છે. પ્રથમ પંચાશકસૂત્રમાં છઠ્ઠી ગાથામાં શ્રીહરિભદ્રસૂરિએ અને વૃત્તિમાં સપ્તમ પત્રમાં શ્રીઅભયદેવસૂરિએ કહ્યું છે - સમ્યત્વથી કર્મોના પલ્યોપમપૃથક્વ જાય એટલે ભવસાગરમાં તરાપા જેવા વ્રત ભાવથી અવશ્ય થાય છે.
સમ્યક્તને પામ્યા પછી પલ્યોપમ પૃથક્વ એટલે કે ૨ થી ૯ આગમપ્રસિદ્ધ કાલપરિમાણરૂપ પલ્યોપમોની સ્થિતિનો ક્ષય થાય,
