________________
000विशेषशतकम् -
ननु-जीवानां द्वात्रिंशभेदा अपि श्रीजिनशासने सन्ति ? उच्यतेयदुक्तं विचारसारबृहद्ग्रन्थे, तथाहि
“विगलिंदियजीवाणं अपज्जपज्जत्थ हुंति छभेया। पंचिंदियाणं चउरो १० बावीसमिगिदिएसुं पि।।१।। पुढवि दगअगणिवाऊ बायरसुहमापज्जत्तअपज्जत्ता। चउरो पि चउरभेया वणस्सई पुण होइ छभेओ ।।२।। साहारण पत्तेया साहारण पुचओ चउब्भेओ। पत्तेय पज्जपज्जो बत्तीसं जीवभेया य।।३।।" इति द्वात्रिंशज्जीवभेदाः ।।३७।।
ननु- लवणजलारात्रिकावतारणं पूर्वाचार्य मावर्त्ततया प्रादक्षिण्येन वा समुपदिष्टमस्ति ? उच्यते-वामावर्ततया। नन-तर्हि साम्प्रतं प्रादक्षिण्येन
- विशेषोपनिषद(39) प्रश्न :- पोना 3२ मे पया निनशासनमा 5वा छ? ઉત્તર :- હા, જેમ કે વિચારસાર બૃહગ્રંથમાં કહ્યું છે - विलेन्द्रिय पोना माता-पर्याप्ता ......... पंथेन्द्रिय यार गतिना ........ એકેન્દ્રિયોમાં પૃથ્વી-અપ-તેઉ-વાઉ એ ચારે
सूक्ष्म मार-पर्याप्त-मपर्याप्त ......................१५ साधार। वनस्पति सूक्ष्म-जाहर-पर्याप्त-मपति - .......... प्रत्येऽ-वनस्पति पर्याप्त-अपर्याप्त ............. ..............२
37 मा शत वोना 3रमेह थया. ||39|
(3८) प्रश्न :- दूएGalrg, मारती 5रवी वगेरे 5रवामां પૂર્વાચાર્યોનો ઉપદેશ શું છે ? વામાવર્તથી કે પ્રદક્ષિણાથી ?
उत्तर :- वामावर्तथी. શંકા :- તો પછી વર્તમાનમાં પ્રદક્ષિણાથી કરાય છે એવું કેમ
८०
- विशेषशतकम् 000 कथं क्रियमाणं दृश्यते ? उच्यते- तत्र गडरिकाप्रवाह एवोत्तरम्, यदुक्तं श्रीखरतरभट्टारकश्रीजिनपतिसूरिविरचिते प्रबोधोदयग्रन्थे, तथाहि-यच्च विस्तरेण लवणजलाऽऽरात्रिकावतारणस्य प्रादक्षिण्येन समर्थनम्, तत्र सिद्धान्ते तावत् वामावर्त्ततया दक्षिणावर्त्ततया वा लवणाद्यवतारणस्य न क्वचिद्विधेयतया अभिधानमस्ति, यतः तृतीयपञ्चाशकवृत्ता, श्रीमदभयदेवसूरिभिरेवमारात्रिकलवणावतारजलावतारणाद्यपि न विधेयं स्यादिन्द्रादिभिर्विहितत्वेन, जीवाभिगमादिष्वनभिहितत्वादित्युक्तत्वात्, कुतस्तर्हि भगवत्पुरतः न विधानमिदानीमिति चेत् गीतार्थाचरितत्वात्, तथापि वामावर्त्तमेव तद्गीतार्थराचरितमिति कुतो निर्णीतमिति चेत्, श्रीमदुमास्वातिवाचकप्रकरणे अस्मद्गुरुभिर्वामावर्त्ततया तद्विधेर्दर्शनात्, ततस्तैर्वाचक
-विशेषोपनियगोवा मजे छ ?
સમાધાન :- તેમાં ગાડરિયો પ્રવાહ જ ઉત્તર છે. શ્રી ખરતરભટ્ટારક શ્રીજિનપતિસૂરિકૃત પ્રબોધોદય ગ્રંથમાં કહ્યું છે - જે વિસ્તારથી લૂણ ઉતારવું, આરતી કરવી વગેરેને પ્રદક્ષિણાનુસાર કરવાનું સમર્થન કરાય છે, તેમાં સિદ્ધાન્તમાં તો તે વામાવર્તથી કરવું કે પ્રદક્ષિણાનુસાર કરવું તેમાં કોઈ વિશેષ કથન નથી. કારણ કે તૃતીય પંચાલકની વૃત્તિમાં શ્રીઅભયદેવસૂરિએ કહ્યું છે કે - આ રીતે માનતા તો ઈન્દ્રો વગેરે દ્વારા વિહિત હોવાથી આરતી વગેરે પણ નહીં કરાય, પૂર્વે કહ્યું પણ છે કે જીવાભિગમ વગેરેમાં તેનું વિધાન નથી.
શંકા :- તો પછી તેનું વિધાન અત્યારે કેમ નથી કરાતું ? (કેમ राय छ ?)
સમાધાન :- કારણ કે તે ગીતાર્યાયરિત છે.
શંકા :- તો પણ તે વામાવર્તથી જ ગીતાર્થોએ આચર્યું છે, એવો નિર્ણય શેના પરથી કર્યો ?
સમાધાન :- અમારા ગુરુઓએ શ્રીઉમાસ્વાતિવાચકકૃત પ્રકરણમાં
