________________
૭૮
ઋવિશેષશતમ્ -
- ૭૭ कायेन शरीरेणास्ति यदि किञ्चित्पुष्पादि धनादि कर्त्तव्यं जिनमन्दिरे, ततः सामायिकं मुक्त्वा कुर्यात् करणीयम्, ननु कथं इह सामायिकत्यागे द्रव्यस्तवोऽभिधीयते, अत्रोच्यते- सामायिकं सकलकालमपि अस्य स्वायत्तत्वाद्यत्र तत्र वा क्षणेषु बहुशोऽपि कर्त्तव्यम्, समुदायायत्तत्वात्कादाचित्कं प्रस्तावे च तस्मिन् क्रियमाणे विशेषपुण्यसद्भावात्, तदेव कर्त्तव्यम्, यदाहाऽऽगम:
“जीवाण बोहिलाभो सम्मदिट्ठीणं होइ पियकरणं । आणाजिर्णिदभत्ती तित्थस्स पभावणा चेव ।।१।।"
'इत्यादयोऽनेके गुणाश्चैत्यकृत्यकरणे' इति सामायिकलाभाद् देवगृहकार्यकरणे लाभो भूयान् । ।३५ ।। ननु- तामलितापसो मिथ्यादृष्टिरासीत्परम ईशाने ईशानेन्द्रत्वेन
–વિશેષોપનિષકર્તવ્ય જિનાલયમાં હોય તો સામાયિક છોડીને તે કર્તવ્ય કરે.
શંકા :- અહીં સામાયિક છોડીને દ્રવ્યસ્તવનું વિધાન કેમ કરો છો ?
સમાધાન :- સામાયિક તો તેને સર્વ કાળે સ્વાધીન છે. તેથી જ્યારે ત્યારે પણ ઘણી વાર કરી શકશે. પણ જિનાલયસંબંધી કાર્ય તો સમુદાયને આધીન છે, માટે કાદાચિક છે. અને અવસરે તેને કરવાથી વિશિષ્ટ પુણ્ય થાય છે. માટે તે અવસરે તે જ કરવું જોઈએ. કારણ કે અહીં એવું આગમવયન છે - “જીવોને બોધિલાભ થાય છે, સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોનું પ્રિય થાય છે. શ્રાવકોએ જિનાલયની દેખ-રેખ કરવી જોઈએ એવી જિનાજ્ઞાનું પાલન થાય છે. જિનેન્દ્રભક્તિ થાય છે અને શાસનપ્રભાવના પણ થાય છે.” ચૈત્યનું કાર્ય કરવામાં આવા અનેક ગુણો થાય છે. માટે સામાયિકના લાભ કરતા જિનાલયનું કાર્ય કરવાનો લાભ મોટો છે. Il3ull
(૩૬) પ્રશ્ન :- તામલિ તાપસ મિથ્યાષ્ટિ હતો, પણ ઈશાન
- વિપરીત सम्यक्त्ववान् कथमुत्पन्नः ? तत्सम्यक्त्वं तेन कथं कुत्र सम्प्राप्तम् ? उच्यते- तामलिना कृतानशनेनान्त्यसमये साधुदर्शनात् तदवाप्तम्, यदुक्तं विचारसारबृहद्ग्रन्थे, तामलिमुनिर्मिथ्यादृष्टिः सन्नीशानेन्द्रत्वेन कथं सम्यग्दृष्टिरुत्पन्नः इति यत्पृष्टं तत्रोच्यते, यदि उपदेशमालावृत्ती विशेषो नास्ति, तथापि वसतिमार्गप्रकाशकश्रीजिनेश्वरसूरिकृतकथाकोशे, तामलिकथायां विशेषो भणितोऽस्ति, यथा तामलिनाऽन्त्यसमये अनशनस्थितेन श्वेतपटसाधवः पदे पदे ईर्यापथं शोधयन्तो बहिर्भूमि गच्छन्तो दृष्टाः, तान् दृष्ट्वा चिन्तितमनेन, अहो ! शोभन: श्वेतपटानां धर्मो यत्रेर्यापथे एवं जीवरक्षा क्रियते' इति तामले: सम्यक्त्वप्राप्त्यsધાર:રૂદ્દા
-વિશેષોપનિષદ્ દેવલોકમાં ઈન્દ્ર હોવાથી સમ્યક્તી જ હોય તો તે સમ્યગ્દષ્ટિરૂપે કેવી રીતે ઉત્પન્ન થયો ? તે સમ્યક્ત તેણે કેવી રીતે અને ક્યાં પ્રાપ્ત કર્યું ?
ઉત્તર :- તામલિ તાપસે અનશન કર્યું, ત્યારે અંત સમયે સાધુઓના દર્શનથી તેણે સમ્યક્ત પ્રાપ્ત કર્યું હતું. કારણ કે વિચારસાર બૃહગ્રંથમાં કહ્યું છે -
શંકા :- તામલિ તાપસ મિથ્યાદષ્ટિ હતો તો ઈશાનેન્દ્રરૂપે સમ્યગ્દષ્ટિ શી રીતે ઉત્પન્ન થયો ?
સમાધાન :- ઉપદેશમાળાની વૃત્તિમાં આ વિષયમાં ખુલાસો નથી. તો પણ વસતિમાર્ગપ્રકાશક શ્રીજિનેશ્વરસૂરિકૃત કથાકોષમાં તામલિની કથામાં વિશેષ કહ્યો છે, તે તામલિએ અંત સમયે અનશન કર્યું હતું, ત્યારે તેણે જોયું કે શ્વેતાંબર સાધુઓ પગલે પગલે ઈર્યાસમિતિની શુદ્ધિ કરતા બહિર્ભુમિમાં જતાં હતાં. તેમને જોઈને તેણે વિચાર્યું ‘અહો ! આ શ્વેતાંબરોનો ધર્મ સુંદર છે. જેમાં ચાલતા ચાલતા પણ રસ્તા પર આવી જીવરક્ષા કરાય છે, આ રીતે તામલિનો સમ્યક્તપ્રાપ્તિનો અધિકાર કહ્યો. ll૧૬ો.
