________________
ઋવિશેષશતમ્ - गडरिकाकरभ्योः क्षीरस्य महता प्रबन्धेन अभक्षणीयत्वमुक्तमस्ति । इति गडरिकोष्ट्रीदुग्धस्याऽभक्ष्यत्वविचारः ।।५३ ।।
ननु- अचित्तवनस्पतीनामपि यतनाऽस्ति ? 'उच्यते' अस्तीति, यदुक्तं श्रीओघनियुक्तिवृत्ती, तथाहि- ननु कस्माद् अचित्तवनस्पतियतना ? उच्यते, तथाहि- सचेतनविषया यतनेति न्याय उच्यते, अत्रापि अस्ति कारणम्, यद्यपि अचित्तस्तथापि कदाचित्केषाञ्चित् वनस्पतीनाम् अविनष्टा योनिः स्यात्, गडूचीमुद्गादीनाम्, तथाहि, गडूची शुष्कापि जलसेकात् तादात्म्यं भजती दृश्यते, एवं कङ्कुदु(टु)कमुद्गादिरपि । अतो योनिरक्षणार्थम् अचेतनयतनापि न्यायवत्येवं, इति अचित्तवनस्पतीनामपि વતનવિવાર: TI૬૪ના
–વિશેષોપનિષ પ્રબંધથી ઘેટી-ઊંટડીના દૂધની અભક્ષ્યતા કહી છે. આ રીતે ઘટીઊંટડીના દૂધની અભક્ષ્યતાનો વિચાર કહ્યો. પBll
(૫૪) પ્રશ્ન :- શું અસિત વનસ્પતિઓની પણ જયણા સાચવવાની હોય છે ?
ઉત્તર :- હા, શ્રીઓઘનિર્યુક્તિની વૃત્તિમાં કહ્યું છે –
શંકા :- અયિત વનસ્પતિની યતના શા માટે કહેવાય છે ? કારણ કે જયણા તો સચિત્તની કરવાની હોય.
સમાધાન :- એનું કારણ છે. ભલે અચિત્ત હોય, પણ ક્યારેક કોઈક વનસ્પતિઓની યોનિ અવિનષ્ટ હોય છે. જેમ કે ગળો, મગ વગેરેની. તે આ મુજબ - ગળો સૂકી હોય, તો પણ પાણી સિંચવાથી સજીવ થતી દેખાય છે. તે જ રીતે કરડુ મગ વગેરેમાં પણ સમજવું. માટે યોનિના રક્ષણ માટે અચિત્ત વનસ્પતિની જયણા પણ ઉચિત જ છે. આ રીતે અયિત વનસ્પતિની જયણાનો વિચાર કહ્યો. પ૪. १. अथवाऽचित्तवनस्पतियतना दयालुताम् आह, यतो भक्षणे सचित्ताचित्तयोरविशेषात्।
- વિશેષીનિષ948 ननु- साधुसाध्वीनां ग्रहीतसामायिकपौषधिकानां श्रावकश्राविकाणां च विद्युत्नदीपादिप्रभाणां स्पर्शने सति ईर्यापथिकी लगति, तत् कथं ? 'उच्यते' श्रूयतां तेजस्कायिकजीवानां मलिनदेहसंघट्टे विराधनासद्भावेन ईर्यापथिक्या: प्रतिक्रमणं सङ्गतिम् अङ्गति एव । अत एव शास्त्रे साधूनां स्पर्शनशङ्कायां कम्बलप्रावरणमुपदिष्टम् । तथाहि
सचित्तसलिल १ महिया २ रय ३ संपाइम ४ पमुक्खजीवाणं। रक्खट्ठा उवइ8 कंबलग्गहणं सुसाहूणं ।।१।। कंबलमहुरत्तगुणेण नोदगाई जीया वि वजंति। अइखार मलिणयाए य अंगसंगंमि जंति खयं ।।२।।
ननु- यथा विद्युत्प्रदीपादिप्रभाणां स्पर्शने दोषस्तथा चन्द्रादित्यविमानप्रभाणां स्पर्शेऽपि दोषो भवेत्, किं वा नहि? 'उच्यते' न भवेत्
-વિશેષોપનિષદ્ - (૫૫) પ્રશ્ન :- સાધુ-સાધ્વીઓ અને જેમણે સામાયિક-પૌષધ લીધા છે, એવા શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને વીજળી-દીવો વગેરેની પ્રભાનો પર્શ થાય એટલે ઈરિયાવહી કરવી પડે છે, તે શા માટે ?
ઉત્તર :- તેજસ્કાયના જીવોને મલિન દેહનો સંઘટ્ટો થાય, એટલે તેમની વિરાધના થાય છે. માટે ઈરિયાવહિથી તે પાપનું પ્રતિક્રમણ સંગત જ છે. માટે જ જ્યારે પ્રભા-સાર્શનો સંશય હોય, ત્યારે સાધુએ કામળીને ઓટવી જોઈએ, એવો ઉપદેશ આપ્યો છે. તે આ મુજબ છે – સચિનપાણી, મહિકા (જેમાં આખું વાતાવરણ સચિત પૃથ્વીકાયથી વ્યાપ્ત થઈ જાય છે) રજ, સંપાતિમ વગેરે જીવોના રક્ષણ માટે સુસાધુજનોને કામળીના ગ્રહણનો ઉપદેશ આપ્યો છે.
કામળીની મધુરતાના (?) ગુણથી અકાય વગેરે જીવો પણ વર્જન કરતા નથી (વિરાધના પામતા નથી ?) અતિક્ષાર અને મલિનતાને કારણે શરીરનો સંપર્ક થતા મરણ પામે છે.
શંકા :- જેમ વીજળી, પ્રદીપ વગેરેની પ્રજાના પર્સમાં દોષ છે,
