________________
000विशेषशतकम्
• ८५ तिलकीडगावि चक्के, तिला व न य ते तओ जीवा ।।४।।"
सिद्धार्थाः सर्षपाः, तेपि येन जालेन निगृह्यन्ते, तत्सिद्धार्थकजालम्, तेनापि गृहीतो मत्स्यः कदाचिन्निःस्फिटेत्, तिलपीडनयन्त्रे प्रविष्टास्तिलकीटकास्तिला वा निर्गच्छे युर्न च ते जीवाः ततो निर्गन्तुं शक्नुवन्ति ।।४।।
“जइ तेसिं जीवाणं, तत्थगयाणं तु सोणियं हुज्जा। पीलिज्जंतो घणियं, गलिज्जंतो अक्खरे फुसियं ।।५।।"
यदि तेषां तत्र गतानां पुस्तकपत्रान्तरस्थितानां जीवानां कुन्थ्वादीनां लोहितं भवेत्तत: पुस्तकबन्धनकाले तेषां घणियं' गाढतरं पीड्यमानानां तदुधिरमक्षराणि स्पृष्ट्वा बहिः परिगलेत् ।५। अत एव
“जत्तिय मित्ता वारा, मुंचइ बंधइ तओ जइ वारा। जइ अक्खराणि लिहइ तइ लहुगा जं च आवज्जे ।।६।।"
यावन् मात्रान् वारान् पुस्तकं मुञ्चति छोटयति, यावन्ति वारान् बध्नाति, यावन्ति अक्षराणि लिखति, तावन्ति वारान् तावन्ति लघूनि, यच्च कुन्थुपनकादीनां सङ्घट्टनाद्यापद्यते, तन्निष्पन्नं प्रायश्चित्तम्। 'ननु
-विशेषोपनिषदપકડાયેલો માછલો પણ કદાચ છૂટી જાય, તલ પીલવાના યંત્રમાં પ્રવેશેલા તલો કદાચ તેમાંથી નીકળી જાય, પણ પુસ્તકના પાનાઓમાં प्रवेशेला वो नीली शता नथी. ॥४॥
જો પુસ્તકના પાનાઓની વચ્ચે રહેલા કંથવા વગેરે જીવોનું લોહી હોય, તો પુસ્તકને બાંધતી વખતે તેઓ અત્યંત પીડા પામે અને તેમનું લોહી અક્ષરોનો સપર્શ કરીને બહાર ગળી જાય. પો.
माटे १, टली वार पुस्तऽने जांधे ई छोडे, मक्ष लणे, તેટલી વાર તેટલા લઘુનું પ્રાયશ્ચિત્ત આવે. કારણ કે કંથવા, પનક વગેરેનો સંઘટ્ટો થાય છે. તે નિષ્પક્ષ પ્રાયશ્ચિત છે. (આ રીતે જીવ વિરાધના થતી હોવાથી પુસ્તકનો ઉપયોગ કરવામાં પ્રાયશ્ચિત્ત આવે,
- विशेषशतकम् 000 यद्येतावन्तो दोषाः पुस्तकग्रहणे तर्हि पुस्तकं न गृह्यते साधुभिः'। उच्यते- आधुनिकानां पुस्तकपञ्चकस्याप्यपवादतः समुपदिष्टत्वात्, यदुक्तं तत्रैव
"दुप्पडिलेहिय दूसे, अद्धाणाइ विवित्तागिण्हंति। घिप्पइ पुत्थगपणगं, कालिय निज्जुत्तिकोसट्ठा ।।१।।"
व्याख्या- अध्वादी विविक्ताः दुखिताः सन्तो यथोक्तमुपधिमलभमानाः दुष्प्रत्युपेक्षदूष्याणि यदि प्रावारप्रभृतीनि गृह्णन्ति, तथा मतिमेधादिपरिहानि विज्ञाय कालिकश्रुतस्योपलक्षणत्वादुत्कालिकश्रुतस्य वा निर्युक्तीनां चावश्यकादिप्रतिबद्धानां दानग्रहणादौ कोश इदं भाण्डागारं भविष्यति, एवं सर्वं पुस्तकपञ्चकमपि गृह्यते, पुस्तकपञ्चकम् इदम्, श्रीप्रवचनसारोद्धारोक्तम्, तथाहि'गंडी १ कच्छवी २ मुट्ठी ३ संपुडफलए ४ तहा छिवाडिया ५
-विशेषोपनिषद એવું સિદ્ધ થયું.)
શંકા :- જો પુસ્તકના ગ્રહણમાં આટલા બધા દોષો હોય, તો સાધુઓએ પુસ્તક ન જ લેવાય ને ?
સમાધાન :- ના, એવો એકાંત નથી. કારણ કે વર્તમાનના સાધુઓને અપવાદમાર્ગે પાંચ પુસ્તકોનો ઉપદેશ આપેલો છે. જે બૃહકલાભાષ્યવૃત્તિમાં જ કહ્યું છે
જેમ કોઈ મહાત્માઓ માર્ગ વગેરેમાં છુટ્ટા પડી જાય અને દુઃખી થાય, ત્યારે આગમોક્ત ઉપધિ ન મળે તો જેનું સુખેથી પડિલેહણ ન થઈ શકે તેવા ઉત્તરીય વગેરેનું ગ્રહણ કરે છે. તે જ રીતે મતિ-મેઘા વગેરેની હાનિ જોઈને કાલિકકૃતનું, ઉપલક્ષણથી ઉકાલિક શ્રુતનું અને આવશ્યક વગેરે સૂત્રોની નિર્યુક્તિઓનું દાન કરવામાં અને ગ્રહણ કરવામાં કોષ જેવી બની જશે. આ રીતે પુસ્તકપંથકનું ગ્રહણ કરાય છે. શ્રીપ્રવચનસારોદ્ધારમાં “પુસ્તકપંચકએશીમું દ્વાર
