________________
ઋવિશેષશતમ્ -
पठनीयम् इति । तत् सत्यम् इतरत् वा ? 'उच्यते' तद्वचोऽसत्यम् एव सम्भाव्यते, मिथ्याश्रुतस्याऽपि सम्यग्दृष्टिपरिगृहीतत्वेन सम्यक्श्रुतत्वेन भणनात्, तथा च पञ्चलिङ्गिविवरणेऽपि उक्तम्, तथाहि
“अंगाणंगपविटुं सम्मसुयं लोइयं तु इत्थ मिच्छसुयं । શાસન્ન : સમત્ત તોફાનોનુત્તરે મળT”
व्याख्या- इह अङ्गप्रविष्टम् आचारादिश्रुतम्, अनङ्गप्रविष्टं तु आवश्यकादिश्रुतम्, एतद् द्वितयमपि स्वामित्वचिन्ताया निरपेक्षं स्वभावेन सम्यक्श्रुतम्, लौकिकं तु भारतादि प्रकृत्या मिथ्याश्रुतम्, स्वामित्वम् आसाद्य स्वामित्वचिन्तायां पुनलौकिके भारतादौ, लोकोत्तरे च आचारादी भजना विकल्पना अवसेया, सम्यग्दृष्टिपरिगृहीतं भारतादि अपि सम्यक्श्रुतम्, सावधभाषित्वभवहेतुत्वादियथावस्थिततत्त्वरूपबोधतो विषय
-વિશેષોપનિષદ્જોઈએ. એ વાત સાચી છે કે ખોટી ?
ઉત્તર :- તે વાત અસત્ય જ સંભવે છે. કારણ કે સમ્યગ્દષ્ટિ ગ્રહણ કરે તેનાથી તે મિથ્યાશ્રુત પણ સમ્યક્ર-બૃત થઈ જાય છે, એવું શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે. પંચલિંગિ વિવરણમાં પણ તે પ્રમાણે કહ્યું છે
અંગ-અનંગ પ્રવિષ્ટ સમ્યક્થત છે. અહીં લૌકિક તો મિથ્યાશ્રુત છે. સ્વામિત્વને આશ્રીને લૌકિક-લોકોતરમાં ભજના છે.
વ્યાખ્યા :- અહીં અંગપ્રવિણ શ્રત આચારાંગ વગેરે છે. અનંગ પ્રવિષ્ટ આવશ્યક વગેરે છે. આ બંને સ્વામિત્વની ચિંતાથી નિરપેક્ષ સ્વભાવથી સમ્યક ગૃત છે. લૌકિક તો મહાભારત વગેરે પ્રકૃતિથી મિથ્યાશ્રુત છે. સ્વામિત્વનો વિચાર કરીએ તો લૌકિક મહાભારત વગેરેમાં અને લોકોત્તર આચારાંગ વગેરેમાં ભજના સમજવી. સમ્યગ્દષ્ટિ વડે પરિગૃહીત એવું મહાભારત વગેરે પણ સમ્યક્થત છે. કારણ કે સમ્યગ્દષ્ટિને તેનું અધ્યયન કરતી વખતે પણ યથાર્થબોધ જ થાય છે, કે અહીં આ સાવધભાષાનો પ્રયોગ છે. આ પદાર્થ સંસારનું
- વિશેષશતમ્ 28 भागेन योजनात्, मिथ्यादृष्टिपरिगृहीतं तु आचारादि अपि मिथ्याश्रुतम्, अयथाऽवस्थितबोधतो वैपरीत्येन योजनात्, इति भावार्थः। इति सम्यक्त्विपरिगृहीतं सर्वं भारतादि अपि सम्यक्श्रुतम् इति। यदुक्तम्तथा तच्च सम्यक्त्वं पञ्चधा भवति । इत्थम् एव श्रीआवश्यकबृहद्वृत्ती सामायिकनिक्षेपाधिकारेऽपि उक्तम्, तथाहि
सर्वम् एव सम्यग्दृष्टिपरिगृहीतं परसमयसम्बन्धि अपि सम्यक्श्रुतमेव तस्य स्वसमयोपकारित्वाद् इति।
पुनरपि श्रीनन्दिसूत्रम् एतत् साक्षिभूतम्, तथाहि “से किं तं सम्मसुयं ? जं इमं अरहंतेहिं भगवंतेहिं उप्पन्नणाणदंसणधरेहिं तिलोक्कनिरिक्खियमहियपूइएहिं अईअपच्चूपण्णं अणागयजाणएहि
–વિશેષપનિષદ્ કારણ છે. તે કૃતના પદોને સમ્યગ્દષ્ટિ આ રીતે વિષયવિભાગ કરીને જોડે છે. માટે તેના માટે મહાભારત વગેરે પણ સમ્યફ શ્રુત છે.
મિથ્યાદષ્ટિ વડે પરિગૃહીત એવું તો આચારાંગ વગેરે પણ મિથ્યાશ્રુત છે, કારણ કે તે યથાવસ્થિત બોધ કર્યા વિના વિપરીતરૂપે યોજે છે.
આ રીતે સમ્યગ્દષ્ટિ વડે પરિગૃહીત, મહાભારત વગેરે સર્વ પણ સમ્યફ શ્રુત છે.
કહ્યું પણ છે – તે સમ્યક્ત પાંચ પ્રકારનું છે - ઈત્યાદિ. આ રીતે જ શ્રીઆવશ્યકબૃહદ્ધતિમાં સામાયિક નિક્ષેપના અધિકારમાં પણ કહ્યું છે - સમ્યગ્દષ્ટિ વડે પરિગૃહીત એવું સર્વ પરસમયસંબંધી શ્રત પણ સમ્યક કૃત જ છે. કારણ કે તે સમયમાં ઉપકારી છે, અર્થાત્ તેનાથી પણ સમ્યગ્દષ્ટિને સ્વસમયની શ્રદ્ધા અને સ્વશાસ્ત્રોના બોઘની જ દેટતા થાય છે.
વળી શ્રીનંદીસૂત્ર પણ તેમાં સાક્ષી પૂરે છે - સમ્યફ વ્યુત શું છે ? જે ઉત્પન્ન થયેલા જ્ઞાન-દર્શનના ધારક, રૈલોક્ય વડે નિરીક્ષિત, સન્માનિત
