________________
000 विशेषशतकम्
४५ कर्मस्थिति हुवइ तिण करी निहा न हुवइ पणि जीवारइ संज्ञी पर्याप्त हुँतउ उत्कृष्टस्थिति बांधइ तिवारइ कोडाकोडिसागरमांहि ग्रंथि हुवइ जिम केवली प्रकृति मिथ्यात्वी न बांधइ अनइ पछइ बांधइ तिम ग्रिन्थी जाणिवू तथा के जीवमनुष्यतिर्यंचतणुं त्रिपल्योपमायु बांधी अन्तर्मुहूर्त तिहां गर्भमाहि अबतरी परिणाम विशेषइ अपवर्ती पर्याप्त अन्तर्मुहूर्त्तमानकरइ पछइ मरइ इति, कर्मप्रकृती अपि तदर्थस्तु सङ्ग्रहतो विलोक्यः ।।१९।।
ननु- पार्श्वस्थादिकारितेऽनायतनेऽविधिचत्येऽपि कदापि साधुश्रावकादिभिरर्हबिम्बनमस्कारार्थं गम्यते किं वा सर्वथा निषेधः? 'उच्यते' अपवादपदे पाक्षिकचतुर्मासिकपर्युषणादिपर्वतिथिषु अनायतनचेत्येऽपि साध्वादीनां श्रीजिनकुशलसूरिकृतश्रीचैत्यवन्दनककुलकवृत्ती गमनम् अनुज्ञातम् अस्ति। तथा च तत्पाठः, तथाहि
-विशेषोपनिषदકારણોથી અપવર્તના પામે છે. એટલે કે શીઘ ભોગવાઈને તે કર્મ છૂટી જાય છે. જો કે એક સાગરોપમની સ્થિતિ હોય, જેમ કેવળજ્ઞાની प्रायोज्य (?) प्रति मिथ्यात्व नजांधे भने पछी (वली गवस्थामi?) બાંધે તેમ ગ્રન્થિ (?) જાણવું. તેમ જીવ મનુષ્યતિર્યયનું ત્રણ પલ્યોપમનું આયુષ્ય બાંધીને અંતર્મુહૂર્ત ત્યાં ગર્ભમાં અવતરીને પરિણામવિશેષથી અપવર્તન કરીને અંતર્મુહૂર્ત પ્રમાણ કરીને પછી મટે છે.
suतिमां ued मर्थ छ, d सं16 (यसं16 ?) भांथी जावो. |१|
(२०) प्रश्न :- २ चैत्य पाथ वारेमे रावेतुं होय, અનાયતન હોય અને અવિધિ ચૈત્ય હોય, ત્યાં ક્યારેય પણ સાધુશ્રાવક વગેરેથી અરિહંતબિંબને નમસ્કાર કરવા વગેરે કારણથી જવાય કે પછી તેનો સર્વથા નિષેધ છે ?
ઉત્તર :- અપવાદમાર્ગે પાક્ષિક, ચઉમાસી, પર્યુષણ વગેરે પર્વતિથિમાં
विशेषशतकम् 000 “आययणमणिस्सकडं विहिचेइयमिह तिहा सिवकरं तु। अहवा अववायाओ पासत्थोसन्नसन्निकयं ।।१।। आययणं निस्सकडं पव्वतिहीसुं च कारणे गमणं। इयराभावे तस्सन्नि भाववुहत्थमोसरणं ।।२।।"
'आययणं' इत्यायतनम् आयो दर्शनज्ञानादिलाभस्तन्यते विस्तार्यते येन यत्र वा तद् आयतनम्, यत्र मूलोत्तरगुणभ्रष्टाः साधवो न वसन्ति तद् आयतनं चैत्यम् उच्यते, तच्च अवसन्नपार्श्वस्थादिनिश्राकृतम् अपि भवति, अतस्तद्व्यवच्छेदार्थम् आह- ‘अनिस्सकडं' अनिश्राकृतं निश्रयाऽवसन्नपार्श्वस्थादीनां निमित्तेन तद्भक्तश्रावकः द्रव्यव्ययेन कृतं निश्राकृतम्, न निश्राकृतं तद् अनिश्राकृतम्, यत्र श्रावका एव लेखकोद्ग्राहणिकादिचिन्तां कुर्वन्ति तद् अनिश्राकृतम् इति भावः, अनिश्राकृतम् अविधिचैत्यम् अपि भवति, अतस्तद्व्यवच्छेदार्थम् आह- 'विहिचेइयं' विधिचैत्यं विधिः सिद्धान्तप्रणीतरीतिः, यत:
-विशेषोपनिषदઅનાયતન શૈત્યમાં પણ સાધુ વગેરેએ જવાય, એવું શ્રીજિનકુશલસૂરિકૃત ચૈત્યવંદનકુલકની વૃત્તિમાં કહ્યું છે. તેનો પાઠ આ મુજબ છે
જેના વડે કે જેમાં દર્શન, જ્ઞાન વગેરેના લાભનો વિસ્તાર કરાય તે આયતન છે. જેમાં મૂલ-ઉત્તરગુણથી ભ્રષ્ટ સાધુઓ ન રહે, તે આયતન-ચૈત્ય કહેવાય છે. તે શિથિલ પાર્શ્વસ્થ વગેરેની નિશ્રાવાળું પણ હોય છે, માટે તેના વ્યવચ્છેદ માટે અનિશ્રાકૃત એમ કહ્યું છે. અવયજ્ઞપાર્શ્વસ્થ વગેરેના કારણે તેમના ભક્ત શ્રાવકોએ દ્રવ્યવ્યયથી કર્યું હોય તે નિશ્રાકૃત છે, જે નિશ્રાકૃત ન હોય તે અનિશ્રાકૃત છે. જેમાં શ્રાવકો જ નામુ, ઉઘરાણી વગેરે સારસંભાળ કરતા હોય, તે અનિશ્રાકૃત છે, એવો આશય છે. અનિશ્રાકૃત અવિધિ ચૈત્ય પણ હોય છે. માટે તેના વ્યવચ્છેદ માટે કહે છે - વિધિચૈત્ય. વિધિ એટલે સિદ્ધાન્તનિર્મિત શૈલી. જેમ કે - રાતે વાજિંત્રો ન વાગે,
