________________
વિવશતમ્ - गमनं कर्त्तव्यम् । यत उक्तम्
चिइयपूया रायानिमंतणं सन्निवायखवगकही। संकियपत्त पभावणपवित्ति कज्जाइ उड्डाहो ।।१।।
अत्रैव किञ्चिद् विशेषम् आह “इयराभावे” इति इतरस्य विधिचैत्यस्याभावे 'तस्सन्निभाववुहत्थमिति' तस्य आयतननिश्राकृतचैत्यस्य कारका ये सज्ज्ञिनः श्रावकास्तेषां भाववृद्ध्यर्थं आयतननिश्राकृतचैत्ये सुविहितगुरुभिः ‘ओसरणमिति' कोऽथ: ? व्याख्यानं कर्त्तव्यम्, यत्र विधिचैत्यं न सम्भवति, आयतननिश्राकृतचैत्यकारकश्रावकाश्च व्याख्यानार्थ सद्गुरुम् आकारयन्ति, सद्गुरुश्च तेषां श्रावकानां भाववृद्ध्यर्थम् आयतने निश्राकृते चैत्ये गत्वा व्याख्यानं कुरुते। इति भावार्थः। यत उक्तम्
— વિશેષોપનિષદ શ્રાવકો અને યતિઓએ આયતન નિશ્રાકૃત રચૈત્યમાં જવું જોઈએ. કારણ કે કહ્યું છે કે –
ચૈત્યપૂજા, રાજાનું નિમંત્રણ હોય, સન્નિપાત (સંઘસંમેલન ?) ક્ષપક (વિશિષ્ટ તપસ્વી), ધર્મદેશક હોય આવા અવસરે જવું જોઈએ. અન્યથા જનશંકા થાય. જાય તો પ્રભાવનાપ્રવૃત્તિ થાય, અવ્યથા શાસનની અપભાજના થાય, માટે તેવા અવસરે જવું જોઈએ. (આ ગાથા છેદગ્રંથોમાં હોય તેમ સંભવે છે. વિસ્તરાર્થીઓએ ગીતાર્થો પાસેથી જાણી લેવી.).
એમાં જ કાંઈક વિશેષ કહે છે – વિધિચૈત્ય ન હોય તો, આયતન નિશ્રાકૃત ચૈત્યના નિર્માતા શ્રાવકોના ભાવની વૃદ્ધિ માટે આયતન નિશ્રાકૃત ચૈત્યમાં સુવિહિત ગુરુઓએ વ્યાખ્યાન કરવું જોઈએ. જ્યાં વિધિ ચૈત્ય ન હોય, આયતન નિશ્રાકૃત ચૈત્યના નિર્માતા શ્રાવકો સદ્ગને આમંત્રણ આપતા હોય, ત્યારે સદ્ગુરુ તે શ્રાવકોના ભાવની વૃદ્ધિ માટે આયતન નિશ્રાકૃત ચૈત્યમાં જઈને વ્યાખ્યાન કરે, એવો ભાવાર્થ છે. કારણ કે કહ્યું છે –
–વિશેષશતમ્ 8 “निस्सकडे ठाइ गुरू कयवयसहिउइयरावसहिं । जं पुण निस्सकडं पूरिति तहिं समोसरणं ।।१।। पूरिति समोसरणं अन्नासइ निस्सचेइएसुं पि। ડુંદરાની વિરુદ્ધ સદ્ધી મંજો ય સZIviારા”
–વિશેષોપનિષદ્ગુરુ નિશ્રાકૃતમાં રહે..... (?) જે નિશ્રાકૃત (અનિશ્રાકૃત ?) હોય ત્યાં સમવસરણ (સ્નાત્ર મહોત્સવાદિ) માં હાજરી આપે. બીજું ચૈત્ય ન હોય તો નિશ્રાકૃતમાં પણ હાજરી આપે. જો ન આપે તો તે આલોકવિરુદ્ધ કહેવાય.
આશય એ છે કે દુનિયામાં દરેક ધર્મના અનુયાયીઓ પોતપોતાના મંદિરમાં જાય છે. દુનિયા નિશ્રાકૃત વગેરે પરિભાષા જાણતી નથી. તેથી જો વિશિષ્ટ અવસરે પણ ગુરુ તે ચૈત્યમાં ન જાય, તો લોકનિંદા થાય કે, આ લોકોનો ધર્મ કેવો ? કે તેમના ગુરુ જ તેમના ભગવાન પાસે જતા નથી.
વળી શ્રાવકોની શ્રદ્ધા પણ તૂટી જાય. આટલા મોટા મહાત્મા પણ જો જિનાલય ન જતા હોય, તો શું જિનાલયમાં જવું શાસ્ત્રમાં નિષિદ્ધ હશે ? અથવા તો શું જિનાલયમાં જવું વ્યર્થ હશે ? આ રીતે જિનાલય પ્રત્યેની તેમની આસ્થા તૂટી જાય.
અથવા તો સદ્ગુરુ પ્રત્યેની શ્રદ્ધાનો ભંગ થાય. શ્રાવકો વિચારે કે જેઓ આવા પર્વના દિવસે ય જિનાલય આવતા નથી, એ તો ઘર્મી પણ ન કહેવાય તો પછી તેમને ગુરુ શી રીતે મનાય.
અથવા તો શ્રાવકોના મહાપૂજા વગેરેરૂપો વિશિષ્ટ ભક્તિ કરવાનો ઉત્સાહ તૂટી જાય, તેને પણ શ્રદ્ધાભંગ કહેવાય. તેઓ વિચારે કે અમે આટલો વ્યય અને પરિશ્રમ કરીને આટલી ભવ્ય મહાપૂજા વગેરે કરીએ છીએ અને ગુરુ જોવા પણ આવતા નથી ? જવા દો, બીજી વાર આવું કાંઈ કરવું નહીં.
