________________
ઋવિશેષશતમ્ - वस्तूनां त्रिविधं त्रिविधेन प्रत्याचक्षीत तदा न कश्चिद् विरोध इति गाथार्थः । पुनर्भगवतीवृत्तिगतगाथा अपि
“जइ किंचिदप्पओअणमप्पप्पं वा विसेसियं वत्थु। पच्चक्खेज्ज न दोसो सयंभूरमणाइ मच्छुव्व ।।१।। जो वा निक्खमिउमणो पडिमं पुत्ताइसंतइनिमित्तं । पडिवज्जेज्ज तओ वा करिज्ज तिविहं पि तिविहेणं ।।२।। जो पुण पुव्वारद्धाणुज्झिय सावज्जकम्मसंताणो। तदणुमइ परिणंति सो न तरइ सहसा नियत्तेउं" ।।३।। इति श्रावकाणामपि त्रिविधत्रिविधप्रत्याख्यानम् ।।२७।। ननु- तीर्थंकरा दीक्षासमये वर्ष यावत् प्रभाततः कियत् कालं
— વિશેષોપનિષદ્ પ્રયોજન ન હોય અને જે અપ્રાપ્ય હોય, તેના પ્રવિધ ત્રિવિધ પચ્ચખ્ખાણ કરે, તો કોઈ વિરોઘ નથી. એવો ગાથાર્થ છે.
વળી ભગવતીસૂત્રની વૃત્તિમાં આવી ગાથાઓ પણ છે. જે કાંઈ પણ પ્રયોજનહીન હોય, કે અપ્રાપ્ય હોય તેવી વિશિષ્ટ વસ્તુનું શ્રાવક પચ્ચખાણ કરે, તો તેમાં દોષ નથી. જેમ કે સ્વયંભૂરમણસમુદ્રના મત્સ્ય અથવા તો જેને દીક્ષા લેવાનું મન હોય અને પુત્ર વગેરેની સંતતિ માટે ગૃહકથાવસ્થામાં રહ્યો હોય, અગિયારમી પ્રતિમાનો કે વિશિષ્ટ પ્રતિમાનો સ્વીકાર કર્યો હોય તે પણ વિવિધ ગિવિધ પચ્ચખાણ કરી શકે. પણ જેણે પૂર્વે સાવધ કાર્યોને આરબ્ધ કર્યા હતા, તે તેવા કાર્યોને છોડીને પણ તરત જ તેની અનુમતિની પરિણતિને છોડી શકતો નથી.
આ રીતે શ્રાવકોને પણ ત્રિવિધિ ત્રિવિધ પચ્ચખ્ખાણ સંભવે છે. ll૨૭ll
(૨૮) પ્રશ્ન :- તીર્થકરો દીક્ષા સમયે એક વર્ષ સુધી દાન દે છે, તેમાં સવારથી કેટલો કાળ દાન દે છે ?
વિપરીત 848 दानं ददति ? 'उच्यते' प्रहरद्वयादिकं यावत्, यदुक्तं श्रीज्ञाताधर्मकथासूत्रवृत्त्योः, तथाहि- “तए णं मल्लिअरिहा करयलजावमागहओ पायरासोत्ति बहूणं सणाहाणं य बहूणं अणाहाण य पंथियाण य पहियाण य करोडियाण य। कप्पडियाण य एगमेगं हिरण्यकोडिं अट्ठअणूणाई सयसहस्साई इयमेयारूवं अत्थं संपयाणं दलइ।" इत्यादि, मगधदेशसम्बन्धिनं प्रातराशं प्रभातिकं भोजनकालं यावत् प्रहरद्वयादिकम् इत्यर्थः, इतिप्रहरद्वयादिकं यावत् जिनदानम् ।।२८।।
ननु- यतीनां विहारो रात्री क्वापि ग्रन्थे निर्दिष्टोऽस्ति न वा ? 'उच्यते' श्रीओघनियुक्तिसूत्रवृत्त्योः सप्तपञ्चाशद् अधिकैकशतगाथायाम् साधूनां रात्री विहारः उक्तोऽस्ति, तथाहि- “इदानीं विकालवेलायां कथयित्वा प्रत्युषसि व्रजन्ति, किं कृत्वा इत्यत आह"
-વિશેષોપનિષ ઉત્તર :- બે પ્રહર આદિ સુધી દાન દે છે. શ્રીજ્ઞાતાધર્મકથા સૂત્ર અને તેની વૃત્તિમાં કહ્યું છે – “પછી મલિ અરિહંત કરતલ ચાવતું મગધદેશના પ્રાતઃ ભોજન કાળ સુધી ઘણા સનાથ, અનાથ, પંથિક, પ્રેષિત, સંન્યાસીઓ અને કાર્પેટિકોને એક કરોડ આઠ લાખ સોનૈયાનું દાન આપે છે.” ઈત્યાદિ મગધ દેશસંબંધી પ્રભાતનું ભોજન જે કાળે થતું હોય ત્યાં સુધી = બે પ્રહર આદિ સુધી જિનેશ્વર ભગવંતો દાન દે છે.
આ રીતે પ્રહરદ્વય આદિ એમ જિનદાનનો કાળ કહ્યો. રિટા.
(૨૯) પ્રશ્ન :- મહાત્માઓ રાત્રે વિહાર કરે એવું કોઈ પણ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે નહીં ?
ઉત્તર :- શ્રી ઓઘનિર્યુક્તિસૂત્ર અને તેની વૃત્તિ માં ૧૫૭ મી ગાથામાં સાધુઓનો રાત્રિવિહાર કહ્યો છે. જે આ મુજબ છે – ‘હવે વિકાળવેળાએ કહીને (સાંજે શય્યાતરને જણાવીને) સવારે જાય છે. તેઓ સૂત્રપોરિસી અને અર્થ પોરિસી કરીને અથવા સૂત્રપોરિસી
