________________
000 विशेषशतकम् -
"तदुभयसुत्तं पडिलेहणा य उग्गयमणुग्गए वा पि। पडिछाहिकरणतेणेन णट्ठखग्गूड संगारो।।।”
तदुभयं सूत्रपौरुषीम् अर्थपौरुषी च कृत्वा ‘सुत्तंति' सूत्रपौरुषी वा कृत्वा व्रजन्ति, अथ दूरतः क्षेत्रं भवति, ततः पादोनप्रहरे एव पात्रप्रतिलेखनां कृत्वा व्रजन्ति, उद्गतमात्रे एव वा सूर्ये गच्छन्ति, “अणुग्गयेत्ति” अणुद्गते वा सूर्ये रात्री एव गच्छन्ति । “पडिच्छंति” ते साधवस्तस्मात् विनिर्गताः परस्परं प्रतीक्षन्ते। “अधिकरणत्ति" अथ ते साधबो न प्रतीक्षन्ते, ततो मार्गमजानानाः परस्परं पूत्कुर्वन्ति । तेन पूत्कृतेन लोको विबुध्यते, ततश्च अधिकरणं भवति । “तेणत्ति" स्तेनका बा बुद्धाः सन्तो मोषणार्थं पश्चाद् व्रजन्ति। “णट्ठत्ति" कदाचित् कश्चित् नश्यति, ततश्च प्रदोषे एव सङ्गारः क्रियते, अमुकत्र विश्रामणं करिष्यामोऽमुकत्र भिक्षाम्, अमुकत्र वसतिमिति, ततश्च रात्री गच्छन्ति सङ्केतः क्रियते । “खग्गूडत्ति" कश्चित् खग्गूडप्रायो
विशेषोपनिषदકરીને જો ક્ષેત્ર દૂર હોય તો પાદોન પ્રહરે જ પાપડિલેહણ કરીને જાય છે. અથવા તો સૂર્યનો ઉદય થતા જ જાય છે. અથવા તો સૂર્યોદય પૂર્વે રણે જ જાય છે. તે સાધુઓ પરસ્પરની રાહ જુએ છે. જો રાહ ન જુઓ તો માર્ગને જાણતા ન હોવાથી પરસ્પર બૂમાબૂમ કરે છે. તેનાથી લોકો જાગી જાય છે અને અધિકરણ થાય છે = અકાય, તેઉકાય વગેરેની વિરાધના થાય છે. અથવા તો ચોરો જાગી જાય છે અને લૂંટવા માટે તેમની પાછળ પાછળ જાય છે. કદાચ કોઈ ખોવાઈ જાય છે. માટે રાતે જ સંકેત કરાય છે કે અમુક જગ્યાએ આરામ કરશું, અમુક સ્થળે ભિક્ષા કરશું, અમુક સ્થળે રહેશું. પછી રટે નીકળી જાય છે. કોઈ ધૂર્ત જેવો હોય, તે એમ કહે કે સાધુઓએ રાત્રે ન જ જવાય, વળી તે જ બાકી રહ્યો હોય. તો
विशेषशतकम् 000 भवति, स इदं ब्रूतेयदुत साधूनां रात्रौ न युज्यते एव गन्तुम्, पुनः स एव आस्ते । ततश्च “संगारोत्ति” सङ्केतं खग्गूडाय प्रयच्छन्ति- यदुत त्वया अमुकत्र देशे आगन्तव्यमिति, एवं प्रवचनसारोद्धारेऽपि तथाहि
तलिया १ खल्लग २ वद्ध ३ कोसग ४ कित्तीय ५ बीयंतु।
अथवा द्वितीयादेशेन इदं चर्मपञ्चकं यथा 'तलियत्ति' उपानहस्ताश्च एकतलिकास्तद् अभावे यावत् चतुस्तलिका अपि गृह्यन्ते, अचक्षुर्विषये, रात्री गम्यमाने, सार्थवशाद् दिवापि मार्ग मुक्त्वा उन्मार्गेण गम्यमाने, स्तेनश्वापदादिभयेन वा 'त्वरितं'गम्यमाने कण्टकादिसंरक्षणार्थ एताः पादयोः क्रियन्ते, इति रात्री विहारविचारः ।।२९।।
ननु- साधूनां दिवसे शयनं कल्पते न वा? 'उच्यते' उत्सर्गतो न कल्पते, परं मार्गपरिश्रान्तग्लानादीनां दिवा शयनं कल्पत एव, यदुक्तं श्रीओघनियुक्तिसूत्रवृत्त्योः, अष्टादशाधिकचताशतगाथायां तथाहि- इदानीं
-विशेषोपनिषदતેને સંકેત આપે છે, કે તારે અમુક દેશમાં આવી જવું.’
આ રીતે પ્રવચનસારોદ્ધારમાં પણ કહ્યું છે – અથવા દ્વિતીય माहेशथी मा यर्मयs (परणा) नो उपयोग 52 छ (१) मे તળિયાવાળા પગરખાં, તે ન મળે તો યાવત્ ચાર તળિયાવાળા પણ લેવાય છે. જ્યાં આંખથી જોઈ ન શકાય તેવી જગ્યાએ ચાલવું પડે, રાત્રે ચાલવું પડે, સાર્થને કારણે દિવસે પણ માર્ગને છોડીને ઉભાર્ગે જવું પડે ત્યારે, અથવા ચોર, જંગલી પ્રાણી વગેરેના ભયથી ઝડપથી ચાલવું પડે, ત્યારે કાંટા વગેરેથી બચવા માટે એને પગમાં पहेराय छे.
આ મુનિઓના રાત્રિવિહારનો વિચાર કહ્યો. ર૯II (30) प्रश्न :- साधुमाने हिवसे सूq ये नहीं ?
ઉત્તર :- ઉત્સર્ગથી ન કહ્યું, પણ જે વિહાર કરીને અત્યંત થાકી ગયા હોય, ગ્લાન વગેરે હોય, તેમને દિવસે સૂવું કયે જ છે.
