________________
વિશેષશતમ્ - सव्वन्नूहि सव्वदरिसीहिं पणीयं दुवालसंगं गणिपिडगं आयारो जाव दिट्ठिवाओ इच्चेइयाई दुवालसंगाणि गणिपिडगं चउद्दसपुव्विस्स सम्मसुयं अभिन्नदसपुब्बिस्स सम्मसुयंति। से तं सम्मसुयं। से किं तं मिच्छसुयं ? जं इमं अन्नाणिएहिं मिच्छट्ठिीहिं सच्छंदबुद्धिमयविगप्पियं, नवरं रामायणं-भारहं भीमासुरुक्क-कोडिल्लयं सगडभदियाओ खोडगुहं कप्पासियं नाग-सुहमाकणगसत्तरीवयसेसियं बुद्धवयणं विसियं काविललोगायित्तं सद्वितंतं माढरं पोराणं वायरणं नाडगाई अथवा बावत्तरिकलाओ चत्तारिवेयाणं संगोवंगाणं एयाइ मिच्छदिविस्स मिच्छत्तपरिग्गहियाई मिच्छसुयं एयाणि चेव सम्मदिट्ठिस्स समत्तपरिग्गहियाइ सम्मसुयं, अहवा मिच्छदिट्ठिस्स
-વિશેષપનિષઅને પૂજિત, અતીત, વર્તમાન અને અનાગતને જાણનારા સર્વજ્ઞ, સર્વદર્શી એવા શ્રી અરિહંત ભગવંતોએ રચેલ દ્વાદશાંગ-ગણિપિટક આચારાંગથી દષ્ટિવાદ સુધીનું છે. આ દ્વાદશાંગ ગણિપિટક ચૌદપૂર્વીને સમ્ય-શ્રુત છે. સાડા નવપૂર્વથી અધિક જ્ઞાન ધરાવનારને સખ્યદ્ભુત છે. આ સમ્યકશ્રુત કહ્યું. મિથ્યાશ્રુત શું છે ? જે અજ્ઞાની મિથ્યાદષ્ટિઓ વડે સ્વછંદ બુદ્ધિથી પરિકલ્પિત હોય, તે મિથ્યાશ્રુત છે. રામાયણ, મહાભારત, ભીમાશુરુક્ક, કૌટિલ્ય, શકટ ભદ્રિકાઓ, ખોડગૃહ, કાર્યાસિક, નાગશુભ, આકણગ, સત્તરિવજશેષિત, બુદ્ધવચન, વૈશિક, કાપિલ, લોકાયિત, ષષ્ટિતંત્ર, માઠર, પૌરાણ, વ્યાકરણ, નાટક અથવા ૭૨ કળાઓ, સાંગોપાંગ એવા ચાર વેદ, આ બધું મિથ્યાષ્ટિ દ્વારા મિથ્યાત્વ વડે પરિગૃહીત હોય તો એ મિથ્યાશ્રુત છે. એ જ શ્રુત સમ્યગ્દષ્ટિ વડે સમ્યક્રરૂપે પરિગૃહીત હોય તે સમ્યક કૃત છે. અથવા તો મિથ્યાષ્ટિને પણ એ સમ્યફથુત છે. કેમ ? સમ્યત્ત્વનું કારણ હોવાથી. જેમ તે મિથ્યાષ્ટિઓને તે જ સિદ્ધાન્તો વડે પ્રેરણા કરાતા તેઓ પોતાના પક્ષની દૃષ્ટિઓ (મિથ્યાષ્ટિ)નું વમન ત્યાગ કરે છે.
હવે મારે માત્ર સ્વસમયનું જ આલેખન ન કરવું જોઈએ. તો શું
- વિશેષશતષ્ઠ 8 वि सम्मसुयं कम्हा सम्मत्तहेतुत्तणओ जहा ते मिच्छदिट्ठिणो तेहिं चेव ग(स)मएहिं चोइया समाणा सपक्खदिट्ठीओ वमंति" साम्प्रतं न केवलं स्वसमय एव मया लेखनीयः, किं तर्हि ? परव्याकरणाद्यवबोधम् परतर्कादीनाम् अवगमं च विना साम्प्रतिकानां मन्दमतितया स्वसमयस्याऽपि दुर्बोधत्वाद् अशक्यसमर्थनत्वाच्च परव्याकरणान्यपि साधुकृते लेखनीयानि । तथा पाठकसाधूनां वसत्याधुपष्टम्भेन पुस्तकदानेन च कुतीर्थ्याऽर्ज(जे?)यताम् आगते प्रवचने भव्यसत्त्वबोधोऽपि मदभिसन्धित्सितः सम्पत्स्यते इति तच चिन्तां गाथापञ्चकेन आह 'छद्दरिसणगाहा' जिनसौगत-साङ्ख्य-जैमिनीय-नैयायिक-लोकायतिकमतभेदात् षड्दर्शनानि, प्रवादास्तेषां तर्काः तत्तन्मतव्यवस्थापकानि प्रमाणशास्त्राणि, तद्विदः तद्रहस्याभिज्ञाः, कुतीथिकानां द्विजातिनां सिद्धान्ताः श्रुतिस्मृतिपुराणादयः, तज्ज्ञाय
—વિશેષોપનિષદ્ કરવું જોઈએ ? પરસમય પણ લખવો જોઈએ. કારણ કે પરદર્શનના વ્યાકરણ વગેરેના જ્ઞાન વિના અને પરદર્શનના તર્ક વગેરેના જ્ઞાન વિના વર્તમાનના મંદમતિઓને સ્વસમય પણ દુર્બોધ છે, તે જ્ઞાન વિના તે સ્વસમયનું સમર્થન ન કરી શકે. માટે બીજાના વ્યાકરણ વગેરે પણ લખવા જોઈએ. પાઠક એવા સાધુઓને વસતિ વગેરે આપવા દ્વારા પુષ્ટિ કરવાથી તથા પુસ્તકો આપવાથી પ્રવચન કુતીર્થિઓ માટે અજેય બનતા ભવ્યજીવોનો બોધ પણ થશે, કે જે મને અભિપ્રેત છે. એમ સમજીને પાંચ ગાથાઓથી તેનો વિચાર કહે છે. છ દર્શન-ગાથા – જિન-બુદ્ધસાંખ્ય-જૈમિનીય-નૈયાયિક અને ચાર્વાક આ રીતે છ દર્શનો છે. તેના પ્રવાદો-તર્કો- તે તે મતના વ્યવસ્થાપક પ્રમાણશાસો. તેના નેતાઓ = તેના રહસ્યના જાણનારા. કુતીર્થિક બ્રાહ્મણોના સિદ્ધાન્તો - શ્રુતિ, સ્મૃતિ, પુરાણ વગેરે. તેના જ્ઞાતા = તેમાં અત્યંત કુશળ. પરતીર્થિકોના તર્કસિદ્ધાન્તના જ્ઞાન વિના પ્રતિપક્ષનો વિક્ષેપ ન થઈ શકે, તેથી સ્વપક્ષનું સમર્થન ન થઈ શકે. આના
