________________
વિશેષશત - कास्तत्कुशलाः, धणियंनितान्तम्, परतीर्थिकानां तर्कसिद्धान्तावबोधं हि विना प्रतिपक्षविक्षेपेण स्वपक्षसमर्थनाऽयोगात्, एतेन स्वसमयपरसमयविदस्ते इत्युक्तं भवति, न च परसमयानां मिथ्यात्वाङ्कितत्वात् सम्यग्दृशां तत्पाठो न सङ्गच्छते इति वाच्यम्, सम्यग्दृष्टिपरिग्रहेण तेषामपि दुष्टत्वप्रदर्शनेन स्वसमयव्यवस्थापनया समीचीनत्वाभिधानात्, यदुक्तं “परसमओ उभयं वा सम्मद्दिट्ठिस्स ससमओ चेव” यत एवंविधा एव जिनागमसाधनसमर्थाः, तत्तस्मात्, तेषां साधूनाम्, कारणे इति निमित्तम्, सर्वम् एव सकलमेव, स्वपरशास्त्रवृन्दम्, इह प्रवचने, भवति युज्यते, लेखनीयम्, पुस्तकेषु निवेश्यम्, इत्यर्थो गाथायाः। एवं श्रीहरिभद्रसूरिकृतावश्यकबृहद्वृत्ती अपि श्रुतज्ञानाधिकारे प्रोक्तम्- तथा सम्यक्श्रुतम् अङ्गानङ्गप्रविष्टम् आचारावश्यकादि, तथा मिथ्याश्रुतं
–વિશેષોપતિષ દ્વારા તેઓ સ્વ-પર સમયના જાણકાર હોય છે, એવું કહેવાયું છે.
શંકા:- પરસમય જ મિથ્યાત્વથી કલંકિત છે, તેથી સમ્યગ્દષ્ટિઓ તેનો પાઠ કરે તે ઉચિત નથી.
સમાધાન :- સમ્યગ્દષ્ટિના પરિગ્રહથી પરસમયની દોષયુક્તતાનું પ્રદર્શન કરાય છે. આ રીતે સ્વસમયની વ્યવસ્થાપનારૂપ લાભ થાય છે, માટે પરદર્શનના ગ્રંથોનું અધ્યયન પણ સમ્યક છે. કહ્યું પણ છે. - પરસમય કે સ્વપરસમય બંને પણ સમ્યગ્દષ્ટિના માટે સ્વસમય જ છે. સ્વપરસમયના જ્ઞાતાઓ જ જિનાગમને સાધવામાં સમર્થ બને છે. અર્થાત્ તેઓ જ જિનાગમની સિદ્ધિ કરીને તેને યથાર્થરૂપે પુરવાર કરી શકે છે. તેથી સાધુઓના માટે સર્વ સ્વ-પર-સમયના શાસ્ત્રો પુસ્તકોમાં લખવવા નિવેશિત કરવા એ જિનશાસનમાં ઉચિત છે. એવો ગાથાર્થ છે.
આ રીતે શ્રીહરિભદ્રસૂરિકૃત આવશ્યક બૃહદ્ધતિમાં પણ શ્રુતજ્ઞાનના અધિકારમાં કહ્યું છે – સમ્યક કૃત અંગ અને અનંગમાં પ્રવિષ્ટ છે, તે આચારાંગ અને આવશ્યક વગેરે છે. મિથ્યાશ્રુત
- વિશેષશતક્રમ્ पुराणरामायणभारतादि, सर्वमेव वा दर्शनपरिग्रहविशेषात् सम्यक्श्रुतम् “इतरयं तेण परं भिन्नभयणाहिं सव्वन्नूहिं सव्वदरिसीहिं पणीयं दुवालसंगं गणिपिडगं आयारो जाव दिट्ठिवाओ इच्चेइयाई दुवालसंगाणि गणिपिडगं चउद्दस्सपुव्विस्स सम्मसुयं अभिन्नदसपुविस्स सम्मसुयं ति” मिथ्याश्रुतं भारतादि सम्यग्दृष्टिगृहीतं सम्यक्श्रुतम् भवति इत्यष्टादशो विचारः ।।१८।। ___ननु- निरुपक्रमायुषो युगलिनोऽपि अन्तर्मुहूत्तमायुः कदापि सम्भवति? 'उच्यते' श्रीसूत्रकृदङ्गसूत्रे द्वितीयाध्ययने द्वितीयगाथायां त्रिपल्योपमायुष्कस्यापि मनुष्यस्य अन्तर्मुहूर्तायुःप्रतिपादनात् सम्भवत्येव, तथा च तत्पाठः “भगवान् एव सर्वसंसारिणां सोपक्रमत्वाद् अनियतम् ગાપુરપયન્નાદ”
-વિશેષોપનિષ પુરાણ, રામાયણ, મહાભારતરૂપ છે. અથવા તો દર્શનપરિગ્રહવિશેષથી એટલે કે સમ્યગ્દષ્ટિના પરિગ્રહથી સમ્યફ વ્યુત છે -
ઈતર = તેના સિવાયનું ભિન્ન ભજનાઓથી-અનેક નયોથી સર્વજ્ઞ-સર્વદર્શીએ રચેલું દ્વાદશાંગ ગણિપિટક - આચારાંગથી માંડીને દૃષ્ટિવાદ સુઘી છે. આ દ્વાદશાંગ ગણિપિટક ચૌદપૂર્વીને સમ્યક કૃત છે અને અભિન્ન દર્શપૂર્વી (સાડા નવ પૂર્વથી અધિક જ્ઞાનના ધારક) ને સમ્યફ શ્રુત છે.
મહાભારત વગેરે મિથ્યાશ્રુત સમ્યગ્દષ્ટિ દ્વારા ગૃહીત થાય તો એ સમ્યક્ શ્રુત બને છે. આ રીતે ૧૮ મો વિચાર કહ્યો. TI૧૮
(૧૯) પ્રશ્ન :- યુગલિકનું આયુષ્ય નિરુપક્રમ હોય છે. આમ છતાં ક્યારેક તેનું આયુષ્ય અંતર્મુહૂર્ત પણ સંભવે છે ?
ઉત્તર :- હા. કારણ કે શ્રીસૂત્રકૃતાંગસૂત્રમાં દ્વિતીય અધ્યયનની દ્વિતીય ગાથામાં ત્રણ પલ્યોપમ આયુષ્યવાળા મનુષ્યનું આયુષ્ય પણ અંતર્મુહર્તમાત્ર થઈ શકે છે, એવું કહ્યું છે –
ભગવાન જ ‘સર્વસંસારીઓનું આયુષ્ય સોપકમ હોવાથી અનિત્ય
