________________
ઋવિશેષશતમ્ - इति श्रीआचाराङ्गनिर्युक्तौ अपि प्रत्यपादि ? 'उच्यते' स्थापनाम् अधिकृत्य पूर्वम् आचाराङ्गम्, रचनापेक्षया तु पूर्वम् द्वादशाङ्गम् इति न विरोधः। यदुक्तं श्रीसमवायाङ्गसूत्रवृत्त्योः, तथाहि “अंगठ्ठयाए पढमे अंगे आयारे" अङ्गार्थतया अङ्गलक्षणवस्तुत्वेन प्रथमम् अङ्गं स्थापनाम् अधिकृत्य, रचनापेक्षया तु द्वादशाङ्गं पूर्वम्, पूर्वगतस्य सर्वप्रवचनान् पूर्व क्रिय-माणत्वादिति, पुनः श्रीसमवायाङ्गे एव पूर्वाधिकारे तथैव प्रोक्तम्, तथाहि- अथ किं पूर्वगतः ? 'उच्यते' यस्मात् तीर्थंकरः तीर्थप्रवर्त्तनाकाले गणधराणां सर्वसूत्राधारत्वेन पूर्व पूर्वगतसूत्रार्थ भाषते तस्मात् पूर्वाणीति भणितानि, गणधराः पुनः श्रुतरचनां विदधानाः आचारादिकं क्रमेण रचयन्ति स्थापयन्ति च, मतान्तरेण तु पूर्वगतसूत्रार्थः
–વિશેષોપનિષદ્રશ્રીસમવાયાંગમાં કેમ કહ્યું ? આચારાંગ નિર્યુક્તિમાં પણ, ‘બધામાં આચાર પ્રથમ છે' એવું કેમ કહ્યું ?
ઉત્તર :- સ્થાપનાને આશ્રીને આચારાંગ પ્રથમ છે અને રચનાને આશ્રીને દ્વાદશાંગ (દષ્ટિવાદ) પૂર્વ છે. માટે વિરોધ નથી. - શ્રીસમવાયાંગસૂત્ર અને તેની વૃત્તિમાં કહ્યું છે - અંગરૂપે આચારાંગ પ્રથમ છે - અંગરૂપવસ્તપણે સ્થાપનાને આશ્રીને - કમસન્યાસની અપેક્ષાએ - આચારાંગ પ્રથમ છે અને રચનાની અપેક્ષાએ બારમું અંગ-દૃષ્ટિવાદ પ્રથમ છે. કારણ કે પૂર્વગતશ્રુતની રચના સર્વ પ્રવચનની પૂર્વે કરવામાં આવે છે.
ફરી શ્રીસમવાયાંગસૂત્રમાં પૂર્વાધિકારમાં તે જ મુજબ કહ્યું છે - ‘પૂર્વગત શું છે ? તે કહેવાય છે. - તીર્થકર તીર્થપ્રવર્તનના સમયે ગણધરોને સર્વ સૂત્રોના આધારરૂપે સૌ પ્રથમ પૂર્વગતસૂત્રોનો અર્થ કહે છે, માટે તેને ‘પૂર્વો’ કહેવાય છે. ગણધરો ધૃતરચના કરે ત્યારે આચારાંગ વગેરેને ક્રમથી રચે છે, અને તેમની ક્રમાનુસારે સ્થાપના કરે છે. મતાંતરથી તો અરિહંતે સૌ પ્રથમ પૂર્વગત સૂત્રાર્થ કહ્યો હતો.
- વિપરીત पूर्वम् अर्हता भाषितो गणधरैरपि पूर्वगतश्रुतम् एव पूर्व रचितं पश्चाद् आचारादि, ननु एवं यद् आचारनियुक्त्याम् अभिहितं “सव्वेहिं पढमो आयारो” इति तत्कथम्, उच्यते, तत्र स्थापनाम् आश्रित्य च उक्तम्, इह तु अक्षररचनां प्रतीत्य भणितम्, पूर्वं पूर्वाणि कृतानि इति, अयम् एव आलापकपाठः श्रीप्रवचनसारोद्धारवृत्तावपि, इति सर्वाङ्गेभ्यः पूर्व પૂર્વાતિ વિવાર: ||૪||
ननु- कोऽपि गृहस्था साधु शीतात विलोक्य भक्त्यनुकम्पाभ्याम् अग्नि प्रज्वाल्य तापयेत्, तदा तस्य पापं वा पुण्यं वा स्यात् ? 'उच्यते' पुण्यम् एव। यदुक्तं श्रीआचाराङ्गे अष्टमे विमोक्षाध्ययने तृतीयोद्देशके तथैव भणितमस्ति। तथा हि- “सिया एवं वदंतस्स परो अगिणिकायं उज्जालेत्ता पज्जालेत्ता कायं आयावेज्जा वा
-વિશેષોપનિષ ગણધરોએ પણ પૂર્વગતશ્રુતની રચના જ સૌ પ્રથમ કરી હતી, આચારાંગ વગેરેની રચના પછી કરી હતી.
શંકા :- તો પછી આચારાંગનિર્યુક્તિમાં એમ કેમ કહ્યું ? કે ‘સર્વ શ્રુતમાં આચારાંગ પ્રથમ છે.”
સમાધાન :- એ (આ.નિ.નું વચન) સ્થાપનાને આશ્રીને કહ્યું છે. ‘પૂર્વે પૂર્વોની રચના કરી’- એ વાત અક્ષરરચનાની અપેક્ષાએ કરી છે.'
આ જ આલાપક પાઠ શ્રીપ્રવચનસારોદ્ધારની વૃત્તિમાં પણ છે. આ રીતે સર્વ અંગોમાં પૂર્વો પ્રથમ છે, તે વિચાર કહ્યો. TI૧૪ll.
(૧૫) પ્રશ્ન :- સાધુ શીતથી પીડાતા હોય તે સમયે કોઈ ગૃહસ્થ તેમને જુએ અને ભક્તિ અનુકંપાથી અગ્નિ પેટાવીને તાપણું કરે, તો તેને પાપ લાગે કે પુણ્ય બંધાય ?
ઉત્તર :- પુણ્ય જ બંધાય. કારણ કે શ્રીઆચારાંગસૂત્રમાં આઠમા વિમોક્ષ અધ્યયનમાં તૃતીય ઉદ્દેશામાં તે જ રીતે કહ્યું છે - જો આમ કહેતા મુનિને તે અગ્નિકાયનું ઉજ્વાલન કે પ્રજ્વાલન
