________________
ઋવિશેષશતમ્ -
द्वादशयोजनाऽऽयामा नवयोजनविस्तृताम् ।।३९९।। इति द्वारिका समुद्रपाथसा पिहितां सती प्रादुश्चचार इति विचारः ।।१०।।
ननु- श्रीसमुद्रविजयराजस्य कति अङ्गजा इति चेद् ‘उच्यते' षोडशाः, ते तु जरासिन्धुराजेन साधु सङ्ग्राममध्ये आसन्नधिकान् तु भगवान् वेद । यदुक्तं श्रीहेमाचार्यः स्वकृते नेमिचरित्रे, तथाहि
समुद्रविजयस्तेषु समुद्र इव दुर्धरः। तत्राऽगात् सर्वसन्नाही तस्यते तनया अपि ।।१५७।। महानेमिः सत्यनेमिर्दृढनेमिसुनेमिनी । अरिष्टनेमि- भगवान् जयसेनो-महीजयः ।।१५८ ।। तेजस्सेनोऽभयो-मेघ-श्चित्रको-गौतमोऽपि च । श्वफल्का शिवनन्दश्च विषक्सेनो महारथः ।।१५९ ।। રૂતિ સમુવિનયી દશ(૧૬)પુત્રા ||૧૧||
- વિશેષોપનિષદ્ પહોળી હતી અને નવયોજન વિસ્તૃત હતી.
આ રીતે દ્વારિકા નગરી ગુપ્ત હતી, સાગરજળથી ઢંકાયેલી હતી. તેમાંથી પ્રગટ કરી, તે વિચાર કહ્યો.
(૧૧) પ્રશ્ન :- શ્રી સમુદ્રવિજય રાજાના કેટલા પુત્ર હતા ?
ઉત્તર :- સોળ, તેટલા તો જરાસિબ્ધ રાજા સાથે યુદ્ધમાં હતાં. અધિક તો ભગવાન જાણે છે. શ્રી હેમાચાર્યે સ્વકૃત શ્રીનેમિચત્રિમાં કહ્યું છે -
તેઓમાં સમુદ્ર જેવા દુર્ધર સમુદ્રવિજય સર્વપરિણાહ સાથે ત્યાં આવ્યા. તેના આ પુત્રો પણ આવ્યા – મહાનેમિ, સત્યનેમિ, દેટનેમિ, સનેમિ, અરિષ્ટનેમિ ભગવાન, જયસેન, મહીજય, તેજસ્સેન, અભય, મેઘ, ચિત્રક, ગૌતમ, શ્વફલ્ક, શિવનંદ, વિષક્સેન અને મહારથ. આ રીતે સમુદ્રવિજયના ૧૬ પુત્રો કહ્યા. (૧૧)
- વિશેષરીત છે ननु- जम्बूद्वीपे एकस्मिन् समये उत्कृष्टपदे कियतां जिनानां जन्म भवति ? 'उच्यते' चतुर्णाम् एव जिनानां युगपद् जन्म इति, यदुक्तं श्रीसमवायाङ्गसूत्रवृत्ती तथाहि
"जबुंदीवे णं उक्कोसपदे चोत्तीसं तित्थंकरा समुष्पजंति।"
व्याख्या- समुत्पद्यन्ते सम्भवन्तीत्यर्थः, न तु एकसमये जायन्ते, चतुर्णाम् एव एकदा जन्मसम्भवात्, तथाहि- मेरी पूर्वापरशिलातलयोढे द्वे एव सिंहासने भवतोऽतो तौ द्वौ द्वौ एवाऽभिषिच्यते द्वयोर्द्वयोर्जन्मेति, दक्षिणोत्तरयोस्तु तदानी दिवससद्भावात् न भरतैरवतयोर्जिनोत्पत्तिः, 'अर्धरात्रे एव जिनोत्पत्तिरिति' इति जम्बूद्वीपे उत्कृष्टपदेऽपि जिनचतुष्टयનખેતા૨ાાં
-વિશેષોપનિષદ્ર(૧૨) પ્રશ્ન :- જબૂદ્વીપમાં એક સમયે ઉત્કૃષ્ટ પદે કેટલા તીર્થકરોનો જન્મ થાય છે ?
ઉત્તર :- ચાર જ તીર્થકરોનો એક સાથે જન્મ થાય છે. શ્રીસમવાયાગ સૂત્રની વૃત્તિમાં કહ્યું છે – ‘જબૂદ્વીપમાં ઉત્કૃષ્ટપદે ચોટીસ તીર્થકરો ઉત્પન્ન થાય છે.'
વ્યાખ્યા :- ઉત્પન્ન થાય છે એટલે સંભવે છે, એવો અર્થ સમજવો, પણ એક સમયે જન્મ પામે છે એવો અર્થ ન લેવો. કારણ કે એક સમયે તો ચાર તીર્થકરો જ જન્મી શકે છે. મેરુ પર્વતની પૂર્વ અને પશ્ચિમ શિલાતલમાં બે-બે સિંહાસનો હોય છે. માટે તે બે-બે નો જ અભિષેક એક સાથે થાય છે. કારણ કે બે-બે નો જન્મ થાય છે. દક્ષિણ અને ઉત્તરમાં તો તે સમયે દિવસ હોવાથી ભારત અને ઐરાવતમાં તે સમયે જિનેશ્વરોનો જન્મ થતો નથી. કારણ કે જિનેશ્વરોનો જન્મ અર્ધરણે જ થાય છે. આ રીતે જંબૂદ્વીપમાં ઉત્કૃષ્ટપદે ચાર તીર્થકરોનો જન્મ થાય છે. (૧૨)
