________________
વિશેષશતમ્ - वचनीये पतितः, दुष्करतपोविधानेऽपि किल्बिषिदेवत्वं च निर्वर्तितवान् इति, उक्तं च प्रज्ञप्ती “कहं णं भंते ! जमाली अणगारे अरसाहारे जाव कालगये लंतयकप्पे तेरससागरोवमट्ठियेसु देवेसु किव्विसिएसु देवत्ताए उववन्नो ? गोयमा ! जमाली णं आयरियपडणीययाए इत्यादि" जाव जमाली णं भंते ! ताओ देवलोगाओ आउक्खए जाव कहिं उवज्जिहित्ति ? गोयमा ! “चत्तारि पंच पंचिंदिय तिरिक्खयोणिय मणुस्सदेव भवग्गहणाई। संसारमणुपरियट्टित्ता तओ पच्छा सिझहि" રૂત્યા
ततोऽयं पाठोऽसाम्प्रदायिक इव प्रतिभासते।
ननु- उपदेशमालाविवरणे अनन्तं भवं च निर्वत्तितवान् इत्युक्तम्, तत्कथं न विरोधः, 'उच्यते' अनन्तम् इति स्वरूपतः संसारविशेषणमस्ति,
-વિશેષોપનિષદ્ દેવોમાં ગયો. પ્રજ્ઞતિમાં કહ્યું છે –
| ‘ભગવંત ! જમાલિ અણગાર તો અરસ આહાર વાપરતા હતા યાવત કાળ કરીને લાંતક દેવલોકમાં ૧૩ સાગરોપમની સ્થિતિવાળા દેવોમાં કિલ્શિષ દેવરૂપે કેમ ઉત્પન્ન થયા ? ગૌતમ ! જમાલી આચાર્યની પ્રત્યેનીકતાથી ઈત્યાદિ... યાવત્ ભગવંત ! જમાલી આયુષ્યનો ક્ષય થતા તે દેવલોકમાંથી ચ્યવીને ક્યાં ઉત્પન્ન થશે ? ગૌતમ ! ચાર-પાંચ ભવો પંચેન્દ્રિય તિર્યચ, મનુષ્ય અને દેવોમાં કરીને સંસારમાં ભમીને પછી સિદ્ધ થશે.” ઈત્યાદિ.
માટે પ્રસ્તુત પાઠ (પૂર્વોક્ત ચત્તારિઓ પાઠ) અસાંપ્રદાયિક = આગમ પરંપરાને ન અનુસરતો હોય એવું લાગે છે.
પ્રશ્ન :- ઉપદેશમાલાના વિવરણમાં સંસાર અનંત કર્યો એવું કહ્યું છે, તો વિરોધ કેમ નથી ?
ઉત્તર :- અનંત એ સંસારનું સ્વરૂપ વિશેષણ છે. તેને જમાલિ સાથે જોડવાનું નથી. સંસાર અનંત છે, એ તો સર્વ લોકોને પ્રતીત
- વિશેષશતમ્ 898 न तु जमालिना सम्बन्ध इति, संसारस्य अनन्तत्वं तु सर्वजनप्रतीतम् एव, अन्यथा तु सर्वेषां मुक्तिपक्ष: कक्षीकृतः स्यात्, पञ्चदशभवानामपि संसाररूपत्वात्, इति सर्वं समञ्जसं जातम्, वृद्धहेयोपादेयवृत्ती तु अनन्तम् भवम् इति पाठ एव नास्ति।।
ननु- तथापि श्रीसमवायाङ्गसूत्रवृत्तिपाठानुरोधेन जमालेश्चतुरन्तसंसारकान्तारतापत्तिरापन्ना, तत्पाठो यथा “इच्चेयं दुवालसंगं गणिपिडगं अतीते काले अनंता जीवा आणाए विराहित्ता चउरंतसंसारकंतारं अणुपरियट्टिसु” साम्प्रतं द्वादशाङ्गविराधनानिष्पन्नत्रैकालिकं फलमुपदर्शयन्नाह “इच्चेयं” इत्यादि, इत्येतद् द्वादशाङ्गगणिपिटकम् अतीतेकालेऽनन्ता जीवा आज्ञया विराध्य चतुरन्तसंसारकान्तारम् “अनुपरियट्टिसुत्ति" अनुपरिवृत्तवन्तः, इदं हि द्वादशाङ्गं सूत्रार्थोभयभेदेन त्रिविधम्, ततश्चाज्ञया
–વિશેષોપનિષજ છે. જો એવું ન માનો, તો બધાની મુક્તિ માની લેવી પડશે. ૧૫ ભવો પણ સંસારરૂપ છે. માટે જમાલિએ એટલો સંસાર વધાર્યો એવી વિવક્ષા અહીં સમજવાની છે. આ રીતે બધું સંગત થાય છે. વળી, વૃદ્ધ હેયોપાદેયા વૃત્તિમાં તો ‘અનંત સંસાર' એવો પાઠ જ નથી.
પ્રશ્ન :- તો પણ સમવાયાંગસૂત્રની વૃત્તિના પાઠના અનુરોધથી જમાલિ ચતુર્વિધ સંસારવનમાં ભટક્યો એવું માનવું પડશે. તેનો પાઠ આ મુજબ છે –
અતીત કાળમાં અનંત જીવો આ દ્વાદશાંગીની વિરાધના કરી ચાતુરંગ સંસારવનમાં ભટક્યા છે. વર્તમાનમાં દ્વાદશાંગીની વિરાધનાથી થયેલું સૈકાલિક ફળ બતાવતા કહે છે – ‘આ રીતે આ’ ઈત્યાદિ. આ રીતે અતીત કાળમાં અનંત જીવો આ દ્વાદશાંગીની આજ્ઞાથી વિરાધના કરીને ચાતુરંગ સંસારવનમાં ભટક્યા છે. આ દ્વાદશાંગી સૂત્ર-અર્થ-ઉભય આમ ત્રણ પ્રકારનું છે. તેથી આજ્ઞાથી એટલે કે સૂટાજ્ઞાથી-કદાગ્રહથી મૂળ પાઠ કરતા જુદો પાઠ બોલવો વગેરેથી
