________________
વિશેષશતમ્ - दृश्यते, तदुचितम् अनुचितं वा, उच्यते, उचितमेव, श्रीहरिभद्रसूरिकृतश्रीआवश्यकबृहद्वृत्ती पारिष्ठापनिकाधिकारे त्रिशतपत्रे ।।३०० ।। अनशनिनो दीपकरणप्रतिपादनत्वात्। तथा च तत्पाठः “अह पुण संजयस्स अगणिकाएण कज्जं जायं अहिडंक्को वा डंभिज्जइ फोडिगा वा वातगंठी वा अन्तवृद्धिर्वा वसहीए दीहजाईओ पविट्ठो पोट्टसूलं वा तावेयव्वं एवमादीहिं आणिए कज्जे कए तत्थेव पडिछुब्भइ न देइ तो तेहिं कद्वेहिं जो अगणी तज्जाइओ तत्व विगिचिज्जइ न होज्जा सो पि न देज्ज वा ताहे तज्जाएणं छारेणं उच्छाइज्जइ पच्छा अन्नजाइएण वि दीवएसु तेलं गालिज्जइ वत्तीय निपीलिज्जइ मल्लगसंपुडए कीरइ पच्छा अहाउगं पालेइ भत्तपच्चक्खायगादिसु मल्लसंपुडए काऊण अत्थइ सारक्खिज्जइ
-વિશેષોપનિષદ્ કરે છે. તે ઉચિત છે કે નહીં ?
ઉત્તર :- ઉચિત જ છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત બૃહદ્ આવશ્યકવૃત્તિમાં પારિષ્ઠાપનિકાના અધિકારમાં Booમાં પાના પર અનશની માટે દીવો કરવાની વાત કરી છે. તે પાઠ આ પ્રમાણે છે
સંયમીને અગ્નિકાયનું પ્રયોજન થાય, સાપનો ડંખ લાગે (?), ગુમડા, વાતગ્રંથિ (?), આંતરડાની વૃદ્ધિ (?) વસતિમાં સાપ પ્રવેશ્યો હોય, પેટમાં ચૂળ થાય, તેની ચિકિત્સા માટે તાપણું કરવું હોય, ઈત્યદિ પ્રયોજનોમાં અગ્નિકાય લાવવામાં આવે, કામ સમાપ્ત થતા
જ્યાંથી લાવ્યા હોય, ત્યાં જ પાછું આપવામાં આવે, ન દે તો તે કાષ્ઠો વડે તે જ જાતનો અગ્નિ હોય, તેમાં તેનો ત્યાગ કરવામાં આવે. એવો અગ્નિ ન મળે અથવા તે ન આપે, તો તે જ જાતિની રાખથી ઢાંકી દે, ન હોય તો પછી અન્ય જાતીય રાખથી પણ ઢાંકે, દીવાઓમાં તેલ ગાળી લે, વાટને પીલી દે, કોડિયાના સંપુટમાં અગ્નિને લઈ લે અને પછી તેનું આયુષ્ય હોય તેટલો સમય તેનું રક્ષણ કરે.
- વિપરીત कए कज्जे तहेव विवेगो।”
इति साधूनाम् अनशने दीपकरणम् ।।६।।
ननु- तालवृन्तादिजन्यो वायुः सचित्तोऽचित्तो वा मिश्री वा ? 'उच्यते', अचित्त एव, यत ओघनियुक्तिवृत्ती तथैव भणितम्, तथाहिइदानीं वायुकाया उच्यते, असौ अपि त्रिविधा, सचित्तादिरूपः। तत्र नैश्चयिकसचित्तप्रतिपादनाय आह
“सवलयतणुघणवाया अइहिमअइदुद्दिणे य नेच्छइओ। ववहारपाईणादी अक्कंतादी य अचित्तो।।५५२।।"
सह वलयैर्वर्त्तन्ते इति सवलया घनवातास्तनुवाताश्च (१) ते निश्चयतः सचित्ताः। तथा अतिहिमपाते यो वायुः (२) अतिदुर्दिने च यो वायुः (३) स नैश्चयिकः, व्यवहारतः पुनः प्राच्यादि:-पूर्वस्यां यो
-વિશેષોપનિષ અનશની સાધુ વગેરેને કારણ પડે ત્યારે કોડિયાના સંપુટમાં સાચવી રાખે. કાર્ય થઈ જાય એટલે તે જ મુજબ (પૂર્વોક્ત રીતે) ત્યાગ કરે.
આ રીતે સાધુઓના અનશનમાં દીવો કરવાની વાત કહી.III. (૭) પ્રશ્ન :- પંખા વગેરેથી થયેલો વાયુ સયિત, અચિત્ત કે મિશ્ર ?
ઉત્તર :- અચિત જ છે. કારણ કે ઘનિર્યુક્તિની વૃત્તિમાં તે જ મુજબ કહ્યું છે - હવે વાયુકાય કહેવાય છે. એ પણ ત્રણ પ્રકારનો છે. સચિત વગેરે રૂ૫. તેમાં નિશ્ચયસચિત્તનું પ્રતિપાદન કરવા માટે કહે છે –
‘વલયસહિત તનુવાત, ધનવાત, અતિહિમ અતિ દુર્દિનમાં વૈચયિક સચિત વાયુ છે. વ્યવહારથી પ્રાચીનાદિ (પૂર્વાદિ દિશાનો) સચિત્ત વાયુ છે. અને આક્રાન્તાદિ અચિત્ત છે. પિપરા
જે વલયસહિત વર્તે છે તે સવલય છે. સવલય ઘનવાત છે અને સવલય તનુવાત, તે નિશ્ચયથી સચિત છે. અતિ હિમપાત થાય, ત્યારે જે વાયુ હોય અને અતિ દુર્દિન (વાદળાઓ અત્યંત
