________________
પ્રકરણ ૧ લું
પ્રવેશનાં ધારે થાય અને વિચારશક્તિ ખુલવાના અનેક પ્રસંગે અન્ય પ્રજાનાં જીવતાં અને ભૂતકાળનાં જીવનને અસર કરતાં દેખાય, જ્યારે જીવનવૃત્તાંતે સત્ય સ્વરુપે અનેક આદર્શોને પૂરા પાડે અને સંવ્યવહાર હિંદના ચાર ખૂણાની બહાર સહેલાઈથી થઈ શકે, સમુદ્રપ્રયાણનાં સાધને સુલભ થાય અને અનેક પ્રાણીઓને અન્ય સંસ્કૃતિઓને અભ્યાસ કરી તેના ગુણદોષની વિચારણા સાથે પિતાની સંસ્કૃતિની તુલના કરવાનું બની આવે – આ વગેરે અનેક કારણોથી પ્રાચીન આદર્શોમાં મહાન પલટો થઈ જતો જોવાય છે અને છતાં હજુ તે તેની શરૂઆત જ છે, એ વાત પણ ધ્યાનમાં રાખવાની છે. અત્યારના યુગમાં વર્તતા કે તે હજુ પરિવર્તન કાળમાં છે, પૂર્વ પશ્ચિમના તરંગે વચ્ચે અથડાય છે, પણ પાશ્ચાત્ય ભાવનાને પચાવનાર ન યુગ તદ્દન નવીન પ્રકારનો આવવાનો છે તે આ વિચારચર્ચામાં આગળ જોઈ શકાશે, કેટલુંક કલ્પી લેવું પડશે અને બીજું સમય શું કાર્ય કરી શકે છે તેની શક્યતા પારખવાની આવડત ઉપર મુલતવી રાખવું પડશે.
વિચારકેની વધુ જવાબદારી આ વગેરે અનેક કારણોથી નવયુગને પ્રાચીનયુગથી જુદે પાડી શકાય તેમ છે. પરિવર્તનયુગ બહુ લાંબો વખત ન ચાલે, પણ તે સમયના વિચારકોની જવાબદારી વધારે જરૂર જ ખરી. તેનામાં દીર્ધદર્શિતા હોય તે તે નવયુગના આવતા પ્રવાહને ઝોક આપી શકે, અનિષ્ટ સામે તૈયારી કરવાની સૂચનાઓ પણ આપી શકે અને સમન્વય કરવાનાં સાધને તૈયાર કરી રાખી અનેક પ્રકારે સમાજને ઉપયોગી તને બહાર લાવી શકે.
નવયુગ અને પ્રાચીનયુગ વચ્ચે આ કારણે તફાવત પડે છે. અત્યારે એક વિચારને સમજતાં, એને વલણ આપતાં અને એને
