________________
૨૦૧
ધૂણું-સ્તંભ ઊભો હોય કે આડો પડ્યો હોય પણ તે સરખી જ જગ્યા રોકે છે, એ હકીક્તને નિર્દેશ પણ ઈદ્રિયવિષયને લક્ષીને જ હશે (૧૦૦૧).
આ જ પ્રમાણે આગાસથિગલ = લોક વગેરે ભૌગોલિક પદાર્થો વિષે ધર્માસ્તિકાયાદિના સ્પર્શને વિચાર પણ કરવામાં આવ્યું છે (૧૦ ૦૨-૫), તેમાં આચાર્ય મલયગિરિની વ્યાખ્યા પ્રમાણે આગાસથિગ્નલ (૧૦૦૨) અને લોક (૧૦૦૮) એ બન્ને દ્વારેને વિષય એક જ છે, માત્ર શબ્દ જુદા છે. પરંતુ જે તેમ હોય તે બે તારો જુદાં કેમ રાખ્યાં એ પ્રશ્ન થાય છે. આચાર્ય મલયગિરિને મત, બન્ને દ્વારામાં સ્પર્શ વિષેનું નિરૂપણ એકસરખું જ ગણવામાં આવ્યું છે તેથી બંધાયો હશે, પરંતુ મૂળકારને પણ માત્ર શબ્દભેદ જ અભિપ્રેત હશે કે નહિ તે પ્રશ્નનો ઉત્તર આથી મળતું નથી.
પ્રસ્તુત પંદરમા પદના બીજા ઉદેશમાં બાર દ્વારા છે, તેમને નિદેશ પ્રારંભમાં જ છે (૧૦૦૬).
જિયોનો ઉપચય ૨૪ દંડકમાં વર્ણવવાના ઉદેશે જેને જેટલી ઇન્દ્રિયો હોય તે જીવ તેટલી ઇન્દ્રિયોના નિર્માણ માટે પુલનું ગ્રહણ કરે છે (૧૦૦૭૧૦૦૮) તેમ જણાવીને તે જ પ્રમાણે ઉપચયન થયા પછી તે તે ઇન્દ્રિયનું તે તે છવ નિર્માણ કરે છે તે જણાવ્યું છે (૧૦૦૯) અને તેવા નિમણુમાં બધા જ જીવોને અસંખ્યાત સમય જેટલા અંતમુહૂતને કાળ લાગે છે (૧૦૧૦). ૨૪ દંડકોમાં ઈન્દ્રિયલબ્ધિને નિર્દેશ કરીને (૧૦૧૧) તે તે ઈન્દ્રિયોને ઉપયોગકાળ ૨૪ દંડકના છમાં હોય છે તે જણાવ્યું છે (૧૦૧૨). ઈન્દ્રિયોના ઉપયોગકાળનું અલ્પબદુત્વ નીચે પ્રમાણે છે (૨૦૧૩) :
૧. ચક્ષુનો ઉપયોગકાળ જધન્ય છે તે સૌથી થોડો છે. ૨. શ્રોત્રને
તે તેથી વિશેષાધિક ૩. ધ્રાણેન્દ્રિયને ૪. જિનેન્દ્રિયને ૫. સ્પર્શેન્દ્રિયંના "पूर्वमाकाशथिगलशब्देन लोकः पृष्टोऽधुना लोकशब्देनैव तं पिपृच्छिषुराह"પ્રજ્ઞાવના ટીવ, પત્ર ૩ ૦ ૮ ૩. સમગ્ર આકાશમાં લોકભાગ સાવ થોડો હોવાથી તે થીગડા જેવો છે એવા અભિપ્રાયથી લેક માટે આકાશથિગ્નલ શબ્દનો પ્રયોગ છે એમ આચાર્ય મલયગિરિએ સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે, એજન વત્ર ૩ ૦ .
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
