________________
પ્રસંગને જ મહત્ત્વ આપી આ લઘુનંદીને ઉપયોગ હાલમાં માત્ર લોકેાર દ્રવ્યાનુજ્ઞા પૂરતો મર્યાદિત થઈ ગયું છે, અર્થાત્ કોઈ શિષ્યને આચાર્ય જ્યારે શિષ્યશિષ્યા બનાવવાની છૂટ આપે છે–એટલે તેને આચાર્ય પદવી આપે છે–તે પૂરત તેમ જ ગક્રિયા કરાવવા પૂરતે પ્રસ્તુત લઘુનંદીને ઉપયોગ મર્યાદિત થઈ ગયા. છે. આવું ક્યારથી બન્યું તે કહી શકાય તેમ નથી. આચાર્ય શ્રીચન્ટે તેમની અનુજ્ઞાનંદીની ટીકા માં અનુજ્ઞાનાં જે રીતે ૨૦ નામે નોંધ્યાં છે તે પ્રમાણે પ્રસ્તુત અનુજ્ઞાનદીમાં આપ્યાં છે. ટીકામાં આચાર્ય શ્રીચન્દ્ર જણાવે છે કે “જોષi a ઘાનામર્થ: ઘાયામાવતે – અર્થાત્ એ વીસ પદોનો અર્થ અમને ગુરુગમના અભાવથી પ્રાપ્ત નથી માટે અહીં નથી જણવ્યો.
અનુક્સાનાં એકીર્થક નામોનેદ ર્શાવતી અનુજ્ઞાનંદિગત બે ગાથાઓ (પૃ.૫૩), પંચકલ્પભાષ્યમાં અનુજ્ઞાકાધિકારમાં પણ આવે છે. પંચકલ્પભાષ્યગત પ્રસ્તુત ગાથાઓમાં થોડો ભેદ છે તેથી તે બે ગાથાઓ નીચે આપીએ છીએ :
अणुण्णा उण्णमणी णमण णामणी
ठवणा पभवे पभावण वितारे । तदुभयहिय मज्जाता कप्पे मग्गे य णाए य ॥ संगह संवर निज्जर थिरकरणम् छेदजीव(य)बुदिपय । पयपवर चेव तहा वीस अणुण्णाइ णामाइ ॥
– જૈવ, પૃ. ૨૨૬ ઉપરની પંચકલ્પભાષ્યની બે ગાથાઓની પંચકલ્પમહાભાષ્યમાં અને પંચકલ્પચૂર્ણિમાં જે વ્યાખ્યા કરી છે તેની સમજૂતી નીચે પ્રમાણે છે :
૧. અનુજ્ઞા : એટલે આચાર્ય દ્વારા જે બાબતમાં સ્વીકૃતિ કે મંજૂરી મળે. તે, સામાન્ય રીતે અનુજ્ઞાનું પ્રવતન ઋષભદેવે તેમના ગણધર ઋષભસેનથી શરૂ કર્યું છે. એટલે કે તેમણે એ મંજૂર કર્યું કે ઋષભસેન આચાર્ય બને અને પિતાના શિષ્યોને આગમની વાચના વગેરે આપે. આમ અનુજ્ઞા આપવાની પરંપરા ચાલી.
૨, ઉનામની : અનુજ્ઞા એ ઉન્નમની પણ કહેવાય, કારણ કે તે પ્રસંગે આચાર્યાદિને ઊભા થઈ વંદન કરવાનું હોય છે.
૩. નમની : અનુજ્ઞા જેને મળી હોય તેને ગ્રહી અને શ્રમણે પ્રણિપાતનમન કરે છે. તેથી તે નમની કહેવાય. •
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
