________________
યુરોપના સુધારાના ઇતિહાસ.
કામ કરતા, ને તે સભાએ એની પૂર્વેના રાજાએ કરતાં વધારે નિયમસર એલાવતા. એના મુલકના બધા આગેવાન માણસાને એ આ સભાએમાં ખેલાવતા. આ સભાએ આપણે હાલમાં જોઈ એ છીએ તેવી સ્વતંત્ર નહાતી કે તેમાં જોવામાં આવે છે તેવા વિષયેા પણ તેમાં ચર્ચાતા નહાતા. એ સભા દ્વારા શાર્લામેન માત્ર હકીકતની માહીતી મેળવતા ને લેાકેામાં કંઇક વ્યવસ્થા તે ઐય પ્રવર્તાવવા પ્રયત્ન કરતા.
કોઇ પણ દૃષ્ટિબિન્દુથી તમે શાર્લામેનનું રાજ્ય તપાસા તેા તમને માત્ર એકજ વાત જણાશે—સુધારા કરવાના એના ઉત્સાહ. એની શાળાએ સ્થાપવાની ઉત્સા, વિજ્જના માટે એને પ્રેમ, ધાર્મિક સત્તા વપરાય તે તરફ એનું વળષ્ણુ, ને ખીજાં જે કંઈ કરવું એને ચેગ્ય લાગતું તે બધામાં તમને આવીજ વાત નજરે પડશે.
આથી કંઇક માટે! પણ એવાજ પ્રકારના પ્રયત્ન ઇંગ્લંડમાં આલ્ફ્રેડ રાજાએ કર્યો હતા.
આ પ્રમાણે પાંચમાથી નવમા સૈકાની વચમાં જંગલી સ્થિતિ નાબુદ કરવાને જે કારણેા તરફ્ મેં તમારૂં લક્ષ ખેંચ્યું છે, તે ચુરાપના એક કે બીજા ભાગમાં સુધારાનું કાર્ય કરવામાં પ્રવૃત્તિમાન બન્યાં હતાં.
એકે કારણ, એકે બાબતને ફત્તેહ ન મળી. શાર્લામેનનું ધારેલું મારું વ્યવસ્થિત રાજ્ય એ સ્થાપી ન શક્યા. સ્પેનમાં ધાર્મિક સત્તાનું ધાર્યા પ્રમાણે ખળ કામમાં ન આવ્યું. ઇટાલિમાં પણ જંગલી સ્થિતિ અટકાવવાને આદરેલા પ્રયત્નો અત્યાર સુધી નિષ્ફળ ગયા. છતાં દશમા સૈકાની શરૂઆત સુધીમાં એ માટાં કાર્ય સધાયાં હતાં:—
૧. ઉત્તર તે દક્ષિણમાં થતા હુમલાઓ અટકી શક્યા હતા.
૨. વળી, ચ્યા સમયે, ચુરાપના મધ્યપ્રદેશામાં ભટકતું જીવન જે ગુજરાતું હતું, તે અટકી ગયું હતું. વસ્તી સ્થાયી થઈ હતી, મિલ્કત નક્કી થઈ હતી, તે લેાકેાના સંબંધે દિવસે દિવસે બળ કે અકસ્માતથી બદલાતા
