________________
વ્યાખ્યાન તેરમુ
૨૦g
સ્થપાયું, ને દેશની માટી સંસ્થાઓમાં એનું પણ સ્થાન ગણાતું થયું. હૂઁ. ન્ટાજિનેટ વંશના રાજાના વખતમાં એનાં ખી વવાયાં; તે સમયે રાજ્યમાં એ સભાએ મોટા ભાગ કંઈ પણ લીધા એમ હું કહેવા નથી માગતા. ખરું જોતાં રાજકીય બાબતે પર બરાબર અસર પણુ એ તે વખતે કરી શકતી નહાતી. તે વખતે તેા રાજા ખેલાવે તાજ એ વચમાં પડી શકતી, ને તે પણ હંમેશ નાખુશીથી નૈ આચકા સાથે; જાણે કે પેાતાની સત્તા વધારવાના કરતાં તે સત્તા વાપરતાં કે તેની આપલે કરતાં તે વધારે હીતી હાય એમ ભાસતુ. પણ વિષય જ્યારે ખાનગી હકાના સંરક્ષણેાના હોય ત્યારે આમની સભા પેાતાની સેવા ધણા ઉત્સાહ તે ખંત સાથે મજાવતી, ને તેમ કરતાંજ, તેમ કરવામાંજ તેણે અંગ્રેજી રાજ્યના બંધારણના પાયારૂપ થએલા સિદ્ધાન્તા સ્થાપિત કર્યા છે.
પ્લન્ટેજિનેટ વંશના રાજા પછી, તે ખાસ કરીને ટચાર વંશના રાજાએ પછી આમની સભા અથવા ખરૂં જોતાં આખી પાલ્યાનેંટ જુદુંજ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. પ્લૅન્ટેજિનેટના સમયમાં કરતી હતી તેમ ખાનગી હકે કે લેાકેાની સ્વતંત્રતા જાળવવાનું કાર્ય એણે હવે ચાલુ રાખ્યું નહિ. ખાનગી હા પરની તરાપા ને સ્વેચ્છાનું વધતું જતું પ્રાખહ્મ—તે વિષે તે શાન્તિથી ગઈ કરે છે. પણ બીજી તરફથી રાજ્યના શાસનની બાબતમાં પાૉમેટ વધારે અગત્યતા—આગળ પડતા ભાગ લેવા માંડે છે. ધર્મ બદલવામાં તે વારસાની હાર નક્કી કરવાની ખબતમાં આઠમા હૈત્રિને કાઈ સાધક બળની જરૂર હતી, કોઈ પ્રજાકીય સાધનનેા ખપ હતા, તે એની આ જરૂરમાં પાલ્લ્લામેન્ટે મદદ કરી, તે ખાસ કરીને આમની સભાએ એ સભા પ્લૅન્ટાજિનેટાના સમયમાં રાજાઓની સાથે થવાનું સાધન હતી ને ખાનગી હકા જાળવવામાં મદદગાર થતી હતી, ચૂડર રાજાઓના સમયમાં એ રાજશાસનનું સાધન મની ને રાજનીતિનું પણ સાધન બની. તેથી સેાળમા સૈકાને અન્તુ એ સભાની અગત્ય ઘણી વધી ગઈ હતી, ને તે સમયથી એ મુખ્ય સત્તાની શરૂઆત થઈ.
