________________
૧૭૦
યુરોપના સુધારાના ઇતિહાસ.
આની સાથે એકમત થઈ કામ કરવા રાજી હતા, પણ તે પાતાની સ્વતંત્રતા ને પેાતાનું હિત જાળવીનેજ, ધર્મગુરુઓના દુખાણુ નીચે રહીને નહિ. ઘણા સૈકા સુધી અમીરીવર્ગજ ધર્મસમાજના સંબંધમાં સામાજિક સ્વસ્તંત્રતા જાળવી રાખી શકતા હતા. જ્યારે રાજાએ ને લેાકા એ સમાજના તાખામાં રહેતા ત્યારે એ વર્ગજ ઉદ્ધતાઈથી પેાતાના સ્વાતંત્ર્યનું રક્ષણ કરતા હતા. સમાજ પર ધાર્મિક બંધારણુ સ્થાપિત કરવાના પ્રયત્નને વિરાધ આપનાર સૌથી પહેલા વર્ગ એજ હતા, તે એ પ્રયત્ન નિષ્ફળ નીવડયા તે પણ કદાચ એ વર્ગનીજ મદથી નીવડયા હતા.
એક ત્રીજું પણ વિઘ્ન નડતું હતું. તે વિષે બહુ ઘેાડી નોંધ લેવાઈ છે ને ઘણી વાર તેા એનાં પરિણામે વિષે ગેરસમજુતી થઈ છે. જ્યાં જ્યાં ધર્મગુરુ સમાજ પર સર્વોપરિ સત્તા મેળવવા સબળ નીવડયા છે, તે સમાજનું બંધારણુ ધાર્મિક કરવા સમર્થ થયા છે, ત્યાં ત્યાં આ સત્તા ગૃહસ્થાવસ્થામાં રહેનારાઓના હાથમાં ગએલી છે. તેએ પાતાની સંતતિને પોતાનાજ ધંધાને માટે ઉછેરી પેાતાના વર્ગને માટે જોઈતા માણુસા પેાતાનામાંથીજ પૂરા પાડતા માલૂમ પડે છે. ઇતિહાસ તપાસેા. એશિ યા ને ઇજીપ્ટ તરફ નજર કરી. ત્યાં જે જે મેટાં ધાર્મિક બંધારણા થએલાં જોવામાં આવે છે. તેના ધર્મગુરુએ ગૃહસ્થાવસ્થામાં રહેતાજ માલૂમ પડશે, તે ત્યાંના ધાર્મિક સમાજોને ખીજા સમાજની મદદ લેવી પડેલી નથી.
પરંતુ ખ્રિસ્તિ ધર્મગુરુએ બ્રહ્મચર્ય પાળતા હોવાથી ખ્રિસ્તિ ધર્મસાજ તદન જુદીજ સ્થિતિમાં હતા. પાતાના ટકાવ માટે એ સમાજને લૌકિક સમાજમાંથી માણસા લેવાની જરૂર પડતી હતી, અને તેથી જુદી જુદી સામાજિક સ્થિતિના તે જુદા જુદા ધંધાના માણસાને અહારથી દાખલ કરવા પડતા હતા. આ બાહ્ય તત્ત્વાને એકસર ખાં કરવા એ સમાજની એકત્રબુદ્ધિ સમર્થ ન નીવડી, કારણ કે એ સમાજમાં જે નવા વર્ષાં દાખલ થતા તેના માણુસા પેાતાની પૂર્વની અન્નસ્થાની ઉચ્ચનીચતાની ભેટ્યુદ્ધિ વીસરતા નહાતા. ખરૂં છે કે બ્રહ્મચર્યને લીધે
