________________
વ્યાખ્યાન અગીઆરમુ’
હથ્વી થવાનું તે તે રાજા પાસે જવાનું મુખ્ય કારણ આજ હતું.
રજી
હવે હું નીતિ ને વિચારા સંબંધી હકીકતા તમારી આગળ કરીશ. તેમાં પણ આપણે એજ અનુમાન પર આવીશું; સત્તા એકહથ્વી થવા તરફ વલણુ, સમાજનું એકીકરણ, સામાન્ય રીતે જનહિતની બાબતે,માં વધારા થવા.
૧૫૭
ખ્રિસ્તિસમાજસંબંધી હકીકતા આપણે સૌથી પહેલી તપાસીશું. છેક ૫૬માં સૈકા સુધી જનસમાજના જુદા જુદા અંગા પર એકસરખી રીતે અસર કરી શકે એવા એ સામાન્ય રસના વિષયેા ધાર્મિક સિવાય અન્ય જોવામાં આવતા નથી. ખ્રિસ્તિસમાજ લોકેાનું જીવન નિયમિત, વ્યવસ્થિત, ને અમુક દિશામાં અંકુશિત રાખતા હતા. આની વિરુદ્ધ સ્વતંત્રતાના પ્રયતા થયા પણ હતા, ને તે ખાવવાને ખ્રિસ્તિસમાજને ઘણા શ્રમ લેવેશ પડયા હતા. પણ અત્યાર સુધી તે દુખાવી શકવા એ સમાજ ત્તેહમદ નીવડયેા નહેાતા; તે જેમતપથાનેા એ સમાજે એ અસ્વીકાર કર્યો હોય તેવા લેાકેાના મત પર પણ નહિં જેવી અસર કરી શકયા હતા. ખરૂં છે કે એ સમાજમાંજ મતભેદ ને કલહ થતા હતા. પણ તેની ચેાક્કસ અસર કઈ થતી નહોતો. પંદરમા સૈકાની શરૂઆતમાં એક નવાજ બનાવ દેખાવવામાં આવ્યા; એજ સમાજમાં નવા વિચારા, ફેરફાર, તે સુધારાની જરૂરીઆતની માન્ય ર તે માગણી થવા માંડી. ચૌદમા સૈકાના અન્ત પંદરમા સૈકાના પ્રારંભના સમયમાં પશ્ચિમ તરફ્ એક મેટીકાટ પડી હતીઍવિગ્નાન ને રામના એ પેાપની વચ્ચે કલહ. ૧૩૭૮માં એની શરૂઆત થઈ. ૧૪૦૯માં પીસાના સભામંડળે એ કલહના અન્ત આણવાના હેતુથી અને પાપાને પદભ્રષ્ટ કર્યાં, ને પાંચમા ઍલેકઝાન્ડરની નીમણુક કરી. પણ ક્રાટ પૂરાવવાને બદલે, લહ શાન્ત થવાને બદલે તેમાં વૃદ્ધિ થઈ એને બદલે ત્રણ પાપ થયા. અવ્યવસ્થા તે અનાચાર વધતાં ગયાં. ૧૪૧૪ માં ફ્રાન્સ્ટન્સની સભા મળી. એ સભામાં પાપની નીમણુકનું કામ હાથ ન ધરતાં ખ્રિસ્તિસમાજમાંજ સુધારા કરવાનું કામ માથે લેવામાં
