________________
૧૦૦
યુરેપના સુધારાને ઈતિહાસ અસર થાય તેને આપણે વિચાર કરીશું, ને ઈતિહાસના બનાવથી આ વિચારોને કેટલી સાબીતી મળે છે તેની આપણે પરીક્ષા કરીશું.
એક ખાસ બાબત-ખ્રિસ્તિ સમાજના લેકે સાથેના સંબંધમાં મૂળ દૂષણરૂપ એને ગણવી જોઈએ—અધિકારી ને અધિકૃત વર્ગોની જુદાઈ અધિકૃત વર્ગના શાસનમાં તેમનું કંઈ ચલણ નહિ, શ્રદ્ધાશીલ લોકોને વિષે પણ ખ્રિસ્તિ ધર્મગુરુઓનું સ્વતંત્ર અથવા અલાહેદા રહેવાનું વર્તન છે.
માણસ ને સમાજની સામાન્ય સ્થિતિથીજ આ પ્રકારનું દૂષણ દાખલ થવા પામ્યું હશે, કારણ કે ખ્રિસ્તિ સમાજમાં ઘણા શરૂઆતના વખતથી આ વાત આપણે જોઈએ છીએ. આ જુદાઈ આપણે જે સમયને વિષે વિચાર કરીએ છીએ ત્યારે પૂરેપૂરી થઈ ચૂકી નહોતી; કેટલાક પ્રસંગમાં–જેમકે ધર્માધ્યક્ષોની પસંદગીની વાતમાં લોકો વચમાં ખુલ્લી રીતે પડી શકતા હતા, ને તેમને અવાજ હતો. પણ આ અવાજ ધીમે ધીમે નબળા પડતે ગયો ને જવલ્લેજ સંભળાતો થે. પાદરીવર્ગ લોકવર્ગથી જુદા પડવાનું વળણ ખ્રિસ્તિ સમાજના છેક આરમ્ભકાળથી ધરાવતો હતો. તે સમયથી સત્તાને દુરપયોગ, જે આ સમયે જોવામાં આવે છે, તે હવે પછીના સમયમાં બહુ વધારે થવા પામે છે, અને જેને લીધે આપણને આટલું બધું વેઠવું પડયું છે, તે થવા માંડે એ વાતની ના પાડી શકાય તેમ નથી. પણ આ બધા દુરુપયોગ માત્ર આ જુદાઈને જ આધારે ઉદ્ધવ્યા હતા કે આ જુદાઈ કંઈ માત્ર ખ્રિસ્તિ પાદરીઓ જ રાખતા હતા એવું આપણે ધારવું નહિ જોઈએ. અધિકૃત વર્ગ પર અધિકારી વર્ગની ઘણી ઉંચા પ્રકારની સત્તા સ્થાપિત કરવા તરફ, ને અધિકારી વર્ગ કંઈક જુદે જ ને દૈવી છે એમ ગણાવવા તરફનું જબરું વળણ ધાર્મિક સમાજના બંધારણમાં જ હોય છે. પાદરીઓએ હાથમાં લીધેલાં કર્તવ્ય, ને જે પ્રકારની તેમના વિષેની છાપ લેકોના મન પર પડે છે તેનું એ પરિણામ છે, અને કોઈ પણ બીજા સમાજમાં હોય તેના કરતાં ધાર્મિક સમાજમાં આ પરિણામ વધારે દુખદજનક છે. અધિકૃત વર્ગને આથી શું ખાવાનું છે? તેમની બુદ્ધિની સ્વતંત્રતા, તેમનું અંતઃકરણ, તેમનું ભાવી,
