________________
२७६
ભારતીય અસ્મિતા
ડાયરની કુરતાની કરૂણ કહાણી કરી રહી છે ! જલિયાનવાલા બની રહી. ગાંધીજીએ વ્યક્તિગત અને સામૂહિક સવિનય કાયદાનું બાગના હત્યાકાંડથી સમગ્ર પંજાબ હચમચી ઉઠયું !
ઉલંઘન ચલાવવાનો નિર્ણય કર્યો. બારડોલી સત્યાગ્રહ અને મંત્ર
રનું ટેકસ વિરોધી આંદોલન પૂરજોશમાં ચાલ્યું. સમગ્ર દેશ સફાળો બેઠો અસહકારની ચળવળ-૧૯૨૦
થઈને જાગી ઉઠયો હતો. લોકોને લાગ્યું હતું કે આમ જનઆંદોલન
ચાલુ રહેશે તે સ્વતંત્રા એકાદ વર્ષમાં જ પ્રાપ્ત થઈ જશે. પરંતુ, જલિયાવાલા અને પંજાબમાં ઠેરઠેર થયેલાં ભયંકર હત્યાકાંડથી
૧૯૨૧ માં ઉત્તર પ્રદેશના ગોરખપુર જિલ્લાના ચૌરીએરા ગામે સમગ્ર દેશમાં અસંતોષ જાગ્યે હતો. બ્રિટિશ સરકારના કાળા
વિફરેલા લોકોએ પોલિસ ચેકમાં ૨૧ જીવતા અંગ્રેજ પોલીઅને નરાધમ દુકૃત્યથી પ્રજા ખૂબ રોષે ભરાઈ હતી; આથી કોંગ્રેસે મહાત્મા ગાંધીજીના નેતૃત્વ નીચે ઈ. સ. ૧૯૨૦માં દેશવ્યાપી
સોને પૂરીને સળગાવી માર્યા ! આથી ગાંધીજીનું દિલ બધાથી ભરા
ચૂકયું. ગાંધીજીને લાગ્યું કે, “પ્રજા સત્યાગ્રહના અહિંસક સાધન અસહકારની ચળવળ શરૂ કરવાનો કાન્તિકારી નિર્ણય લીધો. સ પ્રથમ જવાર અંગ્રેજોને આ દેશની પ્રજાના દુશ્મનો ગણી તેમની
ને ઉપયોગ આત્મબળથી કરતાં શીખે એ પહેલાં મેં એ શસ્ત્ર સામે સક્રિય કાર્યવાહી કરવાનો નિર્ણય લેવાશે. બીજી બાજુ પ્રથમ
તેમના હાથમાં મૂકીને મોટી ભૂલ કરી છે ! તેમણે તરતજ અસહકાવિશ્વયુદ્ધ (૧૯૧૪-૧૯) પછી મિત્ર રાજયોએ (જેમાં બ્રિટન પણ
રની લડત પાછી ખેંચી લીધી. અહિંસક સત્યાગ્રહ અને ચળવ
બાને બદલે હિંસા તરફ વળેલા લોકોને જોઈને ગાંધીજીને લાગ્યું કે, સામેલ હતું.) મુસ્લીમ રાજ્ય તુ રાજ્ય પર આકરી શરતો લાદી હતી; આથી હિન્દના મુસ્લીમો પણ ખૂબ રે ભરાયા. તેમણે
પિોતે “હિમાલય જેવડી ભૂલ કરી છે. અંગ્રેજો વિરૂદ્ધ હિંદમાં “ખિલાફત ચળવળ” શરૂ કરી. આ બંને
સાયમન કમિશન, ૧૯૨૭:કેમોએ અંગ્રેજો સામે પોત પોતાની રીતે મોરચે માંડ.
શાસન તંત્રની કાર્યક્ષમતાની તપાસ, બ્રિટીશ ભારતના પ્રાંતમાં અસહકારની ચળવળના નકારાત્મક કાર્યક્રમમાં અંગ્રેજ સરકારની શિક્ષણની પ્રગતિની તપાસ માટે સાત સભ્યોનું બનુલું એક કમિશન સ્કૂલ-કોલેજોને ત્યાગ, સરકારી ઈલકાબે અને ખિતાબેને ત્યાગ, હિંદમાં આવ્યું. આમાં એક પણ હિંદી સભ્ય ન હોવાથી બધાજ સરકારી સમારંભોને સંપૂર્ણ બહિષ્કાર, ધારાસભાઓ તથા રાજકીય પક્ષોએ તેનો વિરોધ કર્યો. ૧૯૧૯ ના એન્ટફર્ડ સુધારા ચૂંટણીઓને બહિષ્કાર, કરવેરા ભરવાનો ઈન્કાર અને કાઉ
પછી ૧૦ વા પછી આવું કમિશન નીમવાનો શો અ૫ ? કે સીલેમાં ચૂંટાયેલા સભ્યોને રાજીનામાં આપવાની ફરજ પાડવી
વળી હિંદને લગતી બાબતોની તપાસ માટે એક પણ હિંદી સભ્યની વગેરે બાબતોનો સમાવેશ થતો હતો. જયારે રચનાત્મક નિમણક તેમાં કરવામાં ન આવેલી જોઈ, હિંદવાસીઓ આશ્રયમાં કાર્યક્રમમાં વિદેશી બનાવટની વસ્તુઓ વાપરવાને આગ્રહ પડી ગયા ! દેશના નેતાએ એ તે આને “જાણી બુઝીન હિ નું રાષ્ટ્રીય કેળવણી આપતી વિદ્યાપીઠોની સ્થાપના, અસ્પૃશ્યતા
કરવામાં આવેલું અપમાન” લાગ્યું. ૧૯૨૨ થી ૨૬ સુધી શાંત રહેલું નિવારણના કાર્યક્રમનો અમલ હિન્દુસ્તાનનાં સરકારી કર્મચારીઓએ
હિંદ ફરીથી જાગ્રત બન્યુ જે દિવસે આ કમિશન મુંબઈ ઉતર્યું, રાષ્ટ્રીય આંદોલન અને જાહેર સભાઓમાં નીડરતા પૂર્વક ભાગ તેજ દિવસે દેશભરમાં વ્યાપક હડતાળ પડી મદ્રાસની હાઈકોર્ટે લેવો. * ટિળક,” માં એક કરોડ રૂપિયા એકઠા કરવા, ૨૦ હજાર પાસે લોકોનાં ટોળાને વિખેરવા પોલીસેએ ગેળીબાર કર્યો, જેમા રેટિયા દેશભર માં ફરતા કરવા અને મદ્યપાન નિષેધના કાર્ય મને
ત્રણ માર્યા અને અનેક ઘાયલ થયા. આથી તેના ઘેરા પ્રત્યાઘાતે. અમલ કરો......વગેરે બાબતોનો સમાવેશ થતો હતો.
દેશભરમાં ફેલાયા. આ કમિશન દિલ્હી ગયું તો ત્યાં “સાયન પાછો
જા' ગે બેક સાયમન કમિશન) ના સૂત્રો સાથે વિરોધ કરતાં ઉપરોક્ત કાર્યક્રમને દેશભરમાં અમલ થયો. ઠેર ઠેર વિદેશી
સરઘસો નીકળ્યાં. કમિશન લાહોર ગયું તો ત્યાં પણ “ઇન્ડીયા ફેર કાપડ અને વસ્તુઓની હોળીઓ થવા લાગી ! લોકેએ સરકારી
ઈડીયન્સ” ના સૂત્ર સાથે વિરોધ છે. સરઘરની આગેવાની લેનાર શાળાઓ અને કોલેજે સમૂહમાં છોડી દીધી. કાશી, બનારસ, ગુજરાત, નેશનલ જામિયા મિલિયા, અલીગઢ વગેરે સ્થળોએ
લાલા લજપતરાય પંજાબ કેસરી) ને ખૂબ માર પડ્યો. અને એ
મારને કારણે તેમનું અવસાન થયું. દેશભરમાં આના ઘેરા પ્રત્યાઘાત રાષ્ટ્રીય વિદ્યાપીઠની શરૂઆત થઈ. જમનાલાલ બજાજે (જેમનાં
પડ્યા ! કમિશનના સભ્યોને કેઈપણ (૨૦ નાઈટના ઈલ્કાબે પુત્રી શ્રીમતિ મદાલસાબેન છે.) તે એવી જાહેરાત કરી કે, જેઓ વકીલાત છોડીને રાષ્ટ્રીય ચળવળમાં ઝૂકાવશે. તેમના ગુજરાન માટે
ધરાવનારાઓ પણ) મળવા ગયું નહિ. ! દર વર્ષે હું ૧ લાખ રૂપિયા ફાળામાં આપીશ. ગાંધીજી, ટાગોર, કમિશને પ્રાંતોને સંપૂર્ણ જવાબદાર રાજ્યતંત્ર હિંદને આપવા, વગેરેએ સરકારી ખિતાબેને ત્યાગ કર્યો. કેગ્રેસના ૪૦ લાખ નાણુ, કાયદો તથા વ્યવસ્થાને લગતાં ખાતા પ્રજામાંથી ચૂંટાયેલા સ્વયંસેવકોએ દેશભરમાં અસહકારનું આંદોલન ગાજતું કર્યું. પ્રધાનને સોંપવા, ગર્વનર ની ખાસ વધારાની સત્તાઓ ચાલુ રાખવા સરદાર પટેલ અને મહત્મા ગાંધીજીએ આ ચળવળનો સંદેશ હિંદના અખિલ હિંદ સમવાયતંત્રની સ્થાપના કરવી, ચૂંટણી પ્રથા આડકગામડે ગામડે ફરીને પહોંચાડે. સરકારે પણ પિતાનું દમનક તરી રાખવા અને કેન્દ્ર કક્ષાએ હાલના રાજકીય સંજોગો જોતાં ચાલુ છે. -..૧ મહિક ધરપકડ, કેગ્રેસના તમામ અગ્રણી મજબૂત અને સ્થિર અંગ્રેજોની સરકાર ચાલુ રાખવી વગેરે માટે નેતાઓની ધરપકડ, લાઠીચાર્જ, ગોળીબાર વ... : બત્રામગો કરી.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
