________________
સ્મૃતિગ્રંથ
૧૦૦૫
રાષ્ટ્રીય હિન્દુત્વની ભાવના એના દિલમાં ઘર કરી ગઈ. એના વિવેકાનંદ મથી રહ્યા યુવાન ઉદબોધકનો ફાલ ઉતારવા કલકત્તાને સ ઘર્ષને શમાવી ગઈ.
મદ્રાસમાં કેન્દ્રો સ્થાપ્યાં. બેલરને માયાવતીના મઠ અસ્તિત્વમાં આવ્યા.
દેશ બંધુઓ પિતાના પગ પર ઉભા રહે ને કર્મયોગની પ્રેરણા મેળવે રામકૃષ્ણ જેવા એક અભણ બ્રાહ્મણોગીની શકિતને એ પ્રભાવ એ તેમને હેત હતો ને એ હેતુ તેમણે પાર પાડ. હતો. પોતાની ગૂંચવાને તાગ આણવા અસંખ્ય યુવાને રામ કૃષ્ણની પ્રતિભાથી આકર્ષાયા હતા. નરેન્દ્ર પહેલ વહેલા એમને
સધી ઉતા ન પSલ વધેલા અમને ઈસ્વીસન ૧૮૯૯માં એમણે પશ્ચિમનો બીજો પ્રવાસ ખેડયે. કયારે મળ્યા એ તારીખ નથી. નરેન્દ્રની અઢાર વર્ષની વયે એક
ઈસ્વીસન ૧૯૦૦ના ડીસેમ્બરમાં એ ભારત પાછા ફર્યા. ઈસ્વીસન મિત્રને ઘેર એમને રામકૃષ્ણનાં પ્રથમ દર્શન થયાં ને એ દષ્ટાએ
૧૯૦૨ના જુલાઈની એથી તારીખે વિવેકાનંદે સમાધિ લીધી.. પિતાનું પાત્ર પારખી લીધું. નરેન્દ્રને કેઈ અગમ્ય રીતે એના ગુરુમાં વિશ્વાસ પડી ગયો ને એ શ્રદ્ધાબલેજ એમને સંદેશ જગતને
ભારતના ધમવીર આપવા એ નીકળી પડયા. એમને ધર્મ હતો સાક્ષાત્કાર. એના બે આદર્શો ત્યાગ ને
| ગુજરાતમાં સૌરાષ્ટ્ર પ્રદેશમાં ટંકારા નામે એક નાનકડું ગામ સર્વધર્મ સમન્વય. સ્વામી રામકૃષ્ણ ત્યાગનું પ્રતિક હતા. એમને
શિવરાત્રિની કાળી અંધારી રાત. ગામનું એક શિવાલય. પંદર વર્ષનો ધાર્મિક વ્યાપકતાનું સ્વરૂપ પણ કહી શકાય. વિશ્વમાનવને એ ધર્મ
એક કિશોર જાગ્રત રહેવા પ્રયાસ કરી રહ્યો હતો. એના વડિલે ને આત્માની અભંગ સર્વોપરિતા. “ પ્રાચીન હિન્દુ સિદ્ધાંતો જ્ઞાન
ઝોકે ચઢયા હતા. પરન્તુ કિશોર આંખોનું મટકું મારતો નહોતો અને ભક્તિઃ ને સમન્વય સંપૂર્ણ અદૈ તવાદ.
એના પિતાએ કહ્યું હતું. “આખી રાત તું જાગીશ તે સાક્ષાત
શંકર ભગવાન પ્રગટ થશે. તને દર્શન દેશે એટલું જ નહિ પણ તારીખ ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૮૮૬ના રોજ સ્વામી રામકૃષ્ણનું અવસાન વરદાન પણું આપશે’ કિશોરને પિતાના બોલમાં અદ્દભૂત શ્રદ્ધા હતી. થયું. તુરતજ વિવેકાનંદે ગુરુની શિખ્ય મંડળીને સન્યાસી સમુદાય સ્થા
પરંતુ રાત્રી પૂરી થાય એ પહેલા એક ઉંદર પિલા કિશોરની છે. વિવેક ને આનંદ એના મુખ્ય અંગે. પછી છ વર્ષ વિવેકાનંદ
નજરે પડે ભગવાન શ કરના પ્રતિક શિવલિંગ પર એ દડાદોડ પર્યટનમાં ગાળ્યાં. ઈસ્વીસન ૧૮૯૨માં એ મદ્રાસ પહોંચ્યા. ભારતના
કરી રહ્યો હતો. એટલું જ નહિ પણ ભગવાન શંકરને ધરાવેલ ગરીબ લોકેના પ્રતિનિધિ તરીકે એમને અમેરિકા જવા મોકો
પ્રસાદ પણ આરોગતો હતે કિશોરને આશ્ચર્ય થયું “અરેરે વિશ્વના મને ઇસ્વીસન ૧૮૯૩ના મે ની એકત્રીસમી તારીખ. એ મુંબઈથી
સરજનહાર આટલા બધા નિર્બલ ! એક નાનકડા પ્રાણીને પણ ઉપડયા. જાપાન થઈ શિકાગો પહોંચ્યા. ત્યાંના વિશ્વમેળામાં સર્વ ધર્મ પરિપદ મળી રહી હતી. રાતો ચમકતો રેશમી ઝભ્યો ને માથે ?
દૂર કરી શકતા નથી ! ના ફ ટા. પરિષદના પ્રત્યક અખિ એમના પર મ ડીઈ. વાફ કિશોર વિચારમાં પડી ગયું. એના પિતા કરશનજીને પ્રશ્ન કર્યો. પ્રવાહના આરંભ થયો ને એમને વિજય સં પૂર્ણ થશે. વિવેકાનંદને પરન્ત એની શંકાનું સમાધાન થયું નહિ. એના પિતા એક પોલીસ સાંભળ્યા વિના કોઈ પરિષદ મંડપ છેડે જ નહિ.
અફસર હતા મોરબી રાજય બહુ કડક સ્વભાવ. જરા જરામાં ઈસ્વીસન ૧૮૯૫ના ઓગષ્ટ સુધી એ અમેરિકામાં રહ્યાં. ઘાયું
મગજની કમાન છટકે. ધર્માલ્વ હિન્દુ કુટુમ્બનું આ ફરજંદ ! આવા કામ કર્યું. ઘણા સિયો મેળ વા. બીજ વાવ્યું ને છોડ ઉગ્યો.
નાસ્તિક વેડો ક્યાંથી શીખ્યો? ‘એના પિતા છેડાઈ પડ્યા એ વૃક્ષ થશેજ. એમણે “રાજ' લખ્યા વિલિયમ જે તે કિશોરનું નામ મૂળશંકર. લીટોયનું ધ્યાન ખેંચ્યું વિવેકાનંદ ઈંગ્લેન્ડ ને સ્વીટઝર્લેન્ડ પણ ગયા. મેકસમૂલરને અભિવાદન કર્યું. માર્ગરેટ નેબલ-ભગિની
બીજે વર્ષે મોરબીમાં કોલેરા ફાટી નીકળે. મૂળશંકરની નાની
બહેનનું અવસાન થયું. મૂળશંકર નાની બહેનને ખૂબજ ચાહતો. નિવેદિતા-જેવી શિષ્યા સાંપડી. એણે હિન્દુ ધર્મને હિન્દુ ધર્મ
મૂળશંકરનું દિલ વિષાદથી છવાઈ ગયું. વહાલસોયા રવજનનું અપનાવી લીધો.
અણધાયું મરણ ! જીવનનો એક મહાપ્રશ્ન એની આગળ ખડો ઈસ્વીસન ૧૮૯૭ના જાન્યુઆરીમાં સ્વામીજી કેલબો ઉતર્યા. થયા. મૃત્યુ એટલે સર્વ વાતનો અનત ! માનવ જીવનની ક્ષણ કોલંબથી મદ્રાસ ને કલકત્તાને પ્રવાસ એમની વિજય યાત્રા નિવડી ભંગુરતાનો એને અચાનક ખ્યાલ આવ્યા. એમની આશાને નવી પાંખો આ લી. ઈગ્લેન્ડ અમેરિકા માટે નવી યોજનાઓ ઘડી અમેરિકા કરતાં ઈંગ્લેન્ડ માટે એમને વધુ આશા
એની અંગત કરુણતા સૃષ્ટિમાં જન્મ પામતી પ્રત્યેક વસ્તુની હતી. ત્યાંથી જ વેદાન્તીઓનો ફાલ આવશે.
કરુણતામાં વ્યાપ્ત થઈ ગઈ. તમામ સૃષ્ટિને આમ ઘાતકી, અક૯પ્ય
ન છટકી શકાય એવો કરુણ અન્ત. સુષ્ટિના આરંભથી ભારતના હવે એમણે પિતાના દેશ બધુઓની ભાવના ઉજવા કામ કરવા ધાર્મિક માંધાતાઓ એ જે પ્રશ્નો કર્યા છે એ આ કિશોર પિતાની માંડયું. જનતાપ્રતિની બે પરવાઈથીજ ભારત પતનના પંથે વળયું જાતને પૂછવા લાગ્યો બધું જ ક્ષણભંગુર છે ? અને ન હોય છે. એમની સંભાળ લેવાય, શિક્ષણ મળે, ખાવા મળે, એ માટે એવું જીવન ક્યાંય નથી ! અજરામર સ્થિતિ કદી પામી શકાદ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
