________________
૧૦૦૪
ભા૨તીય અસ્મિતા
વાનું ચાલુ રાખ્યું. ભયંકર કોલાહલ મ. તિલક ઉપર ખુરશી ખુમારીનું આપણને દર્શન થાય છે. અર્વાચીન ભારતના સામાજીક ફેંકાઈ. શ્રી અરવિંદે રાષ્ટ્રીય મહાસભા તોડી નાખવા આદેશ અને ધાર્મિક વિકાસના એ પ્રણેતા. રામકૃષ્ણ મીશનના સ્થાપક. આપે. વનીતા રાષ્ટ્રીય મહાસભાથી જુદા પડયા.
એમનું સાંસારિક નામ નરેન્દ્રનાય. જન્મ કલકત્તામાં જન્મદિન શ્રી અરવિંદે માણેકતોલા કેન્દ્રમાં કાન્તિકારી પ્રવૃત્તિ ઉપાડી. તારીખ ૯ જાન્યુઆરી ૧૮ ૬૨. જ્ઞાતિ કાયસ્થ, લેખકોની જ્ઞાતિ. યુવાનોમાં એ ક્ષત્રિયનું જેમ લાવવા માગતા હતા. એમની નેમ ભારતીય સામાજીક મધ્યમવર્ગના નબીરા. એમનાં માતાજી એમના વિદેશી હકુમત સામે સશસ્ત્ર સંઘર્ષ ખેલી લેવાની હતી. એ ત્રાસ- જીવન ને કાર્યના પ્રેરણામૂર્તિ એમના પિતા ઉગતા નૂતન ભારતના વાદમાં માનતા નહોતા પરંતુ સરકારનાં ઘાતકી ને જંગલી કૃએ રંગે રંગાયેલા. પશ્ચિમના વિજ્ઞાનની એમના પર ભારે અસર. યુવાનોને ત્રાસ વર્તાવી તેમની સાન ઠેકાણે લાવવા પ્રેર્યા. ઈસવીસન એટલે સુધી કે એમણે હિંદુ ધમને પણું ત્યાગ કરેલા. નરેન્દ્રનાથ ૧૯૦૮ના મે મહિનાની બીજી તારીખે શ્રી અરવિંદની ધરપકડ થઈ. એકવાર બાયબલ એમના હાથમાં મૂકયું. ‘કે ધર્મ હોય તો આ
આ ગ્રંથમાં જ છે. બાયબલ વાંચી એ બેલી ઉઠેલા. શ્રી અરવિંદે એકાદ વર્ષ જેલવાસ ભોગવ્યો. એ ગાળામાંજ એમને ભગવાન વાસુદેવને સાક્ષાત્કાર થયો. કેઈ અનોખો પ્રકાશ
નરેન્દ્રનાથને કેળવણી સારી મળી. કલકત્તાની ક્રિશ્ચિઅન સાંપડે. એમણે ગીતાની સાધના કરી. જેલમાંથી બહાર નીકળ્યા
કોલેજમાંથી એ સ્નાતક થયા. હરબર્ટ પેન્સરની એમના પર ભારે અસર.
હૈ. પછી એમણે રાજકિય પ્રવૃત્તિ ચાલુ રાખી પરંતુ હવે એમાં પણ
પશ્ચિમની પૃથફકરણીય ને વૈજ્ઞાનિક અસરે એમના પર ભારે એમને આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિ સાંપડી હતી. ભારતના રારિદ્રય અસ્તિત્વને
પકડ જમાવેલી. છતાંય એમના દિલમાં તર્કને ભાવના રાજકીય સ્વાતંત્ર અપાવવાની નેમથી એમણે અંગ્રેજીમાં “કમ
વચ્ચે સંઘર્ષ ઉઠયો જ હતો સમગ્ર તુફાની જીવન પછી યે એ ગીન’ અને બંગાળીમાં “ધમ ' નામના બે પખવાડિકો ચાલુ કર્યો.
પૂરે સામે નહતો એ તરતા, કુસ્તી કરતા, નૌકા ચલાવતા. ભારતીય રાષ્ટ્રીયતાનો મર્મ સ્પષ્ટ કર્યો.
ઘોડે સ્વારીની તો ભારે લત. યુવાનોના આદર્શ ને ફેશનના પ્રતિક રાષ્ટ્રીય સ્વાતંત્ર માટે દેશમાં એકતાની જરૂર હતી. ઈસ્વીસન
સંગીતનું રજ્ઞાન પરું ને કંઠ પણ મધુર. યુવાનીમાં ગીતો ગાતા ૧૯૦૯માં હુગલીમાં મળેલી બંગાળ પ્રાંતિય રાજકીય પરિષદમાં
પાછલી વયે પ્રવચન કરતા. એમનું તારણ મુગ્ધ બની જતું બંગાળના રાષ્ટ્રીય જીવનને સંગઠિત કરવા એમણે ભારે મુસદ્દીગીરી
એમના સ્વરમાં ચીનાઈ પડઘમને રણકાર હતા અઢાર વર્ષની વયે વાપરી. પછી રાજકિય પરિષદની સિલહટની પરિષદમાં બંગાળની એ ના રામકૃષ્ણ પરમ સને મળ્યા
એ શ્રી રામકૃષ્ણ પરમહંસને મળ્યા. એમણે પણ નરેન્દ્રનાથને ગાવા એકતા સાધી એમણે સ્વરાજ્યનો બહિષ્કારના ઠરાવો સનમ જ કહેલું. નરેન્દ્રનાથનું ગીત સાંભળી રામકૃષ્ણ સમાધિસ્થ થઈ પસાર કરાવ્યાં.
ગયેલા.
ભારતીય પ્રજાના દિલમાં સ્વાતંત્ર્યને વિચાર ઘર કરે ને આખું
નવયુગના યુવાન કલાકાર રાજકુમાર હોવા ઉપરાંત એમના રાષ્ટ્ર સંગઠિત બની વ્યવસ્થિત રાજકીય પ્રવૃત્તિ આદરે ને સંપૂર્ણ અનભવનું બીજું પાસું પણ હતું. એ બે પ્રકારનાં શમણો જેથી સ્વાતંત્ર્યનું ધ્યેય સિદ્ધ કરે એજ શ્રી અરવિંદની તમન્ના હતી. રહ્યા હતા. શ્રીમંતાઈ માનપાન, સો ને કતિ. બીજી જ ક્ષણે રાષ્ટ્રીય મહાસભાનું સુકાન હાથ ધરી એને એ ક્રાંતિકારી સંસ્થા સંસાર ત્યાગ ભિક્ષાત્ર ને લંગોટ ભર કઈ વૃક્ષ પર વાસ, આ તે બનાવવા ચાહતા હતા. એમાં બ્રિટીશ માલને બહિષ્કાર કરવાને એમના અસ્થિર જીવનનું તૂફાન શમ્યું. “ ક્ષણે ક્ષણે કવ્ય પાલહતો. સરકારી શાળાઓને બદલે રાષ્ટ્રીય શાળાઓ ઉભી કરવાની નમાં જ સાચી મહત્તા છે એમ નિર્ણય લીધે પરંતુ નરેન્દ્રનાહતી. સામાન્ય ન્યાય મંદિરોને બદલે પ્રજા માટે લવાદી કે મને જીવડે જીવનમાં એક ક્ષણ પણ મુળે બેસી રહી શકે એમ સ્થાપવાની હતી. રાગીય સ્વયંસેવક સંઘ ઉભું કરવાનું હતું. નહોતો. પ્રવૃત્તિમય જીવન પ્રકાશ જ એમને હમેશાં દોરી રહ્યો ઈસ્વીસન ૧૯૧૪માં શ્રી અરવિંદ સક્રીય રાજકીય જીવનમાંથી નિકા હતો. થયા. ‘સંગ્રામે ને વિશ્વની ઉથલપાથલના લાંબા ગાળા પછી ભારત મુક્ત થશે જ ” એમણે ભવિષ્યવાણી ઉચ્ચારી ને એ ભવિ
નરેન્દ્રનાથના આધ્યાત્મિક સંઘર્ષ ને સમજવા આપણે એ ગવાણી ઇસ્વીસન ૧૯૪૭માં સત્ય થઈ. ત્યારે પણ જૂનની બીજી
જમાનાના કલકત્તાના વિદ્યાથી ફરતું વાતાવરણ ચકાસવું પડશે તારીખે એમણે ઘોષણા કરી. “આ કસોટી છે, અન્ત નથી.”
ત્યારે ભારત એના રાષ્ટ્રીય ને આધ્યાત્મિક વારસા પ્રતિ જાગ્રત
બની રહ્યું હતું. નીચી મુંડીએ ફરવાના દિવસે આંચમી ચૂકયા હતા. ભારતના ઉ બોધક
વિદ્યાર્થીઓમાં બેચેની ને આત્મ નિરીક્ષણની ખેવના જાગી સ્વામી વિવેકાનંદ એમનું નામ લેતાં જ આપણને રામકૃણ હતી. પ્રગતિનો રાહ એમને સૂઝ નહતા. રામમહનરાયના મીશનના સાધુની- તેજવી મૂર્તિ કલ્પનામાં ઉભી થાય. ભગવું સમાજ આંદોલનની આભા ઓસરી રહી હતી. નરેન્દ્રનાથને ક્ષણધોતિયું, ભગવું પહેરણ, ભગવો ખેસ ને માથે ભગવો ટે. સ્વામી ભર બ્રહ્મોસમાજની લગની લાગી. કેશવચંદ્રસેનની ભાવનાશીલતાથી વિવેકાનંદની છબી જોતાં જ એમની તેજસ્વિતા ઉપરાંત રાષ્ટ્રભકતની મઠારાયેલે બુદ્ધિગમ્ય ઈશ્વરવાદ અને સંતોષ આપી શકે નહિ.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
