________________
ભારતીય અસ્મિતા
સેદર એટલે સાગર હતું તે જાણી લલ્લેશ્વરીએ કહ્યું “સેદ્રહ મંઝય જવળાઓ ને ગીતોમાં ગૂંથવા લાગી. તેણે “ફારસી બહરો’ ના આધારે છિ મોડૂહ નેરાન–સાગરમાંથી મતી પેદા થાય છે. એક વખત છન્દ યોજના પરિષ્કૃત કરી સંયન છંદ કેજના સ્થાપી. તેનાં સુંદઋષિ તેમના મુખ્ય શિષ્ય નસરુદ્દીન અને લલ્લેશ્વરી વચ્ચે ગીત સહજ પ્રવાહી, હૃદય સ્પર્શી અને સંગીતમય છે. તે ગાય ચર્ચા થઈ.
છે. કઈ ઈચ્છાએ જવું છે સખિ, તે તેમને ભૂલી ગયો છે. આ
જગત “સફ” અને પ્રેમી ‘ઈદ' ઉજવે છે. બધાં દુઃખને ભૂલી બાબા નસરુદીને કહ્યું: નંદ ઋષિએ કહ્યું.
સુખોની જોડે સંબંધ બાંધે છે. પણ મનને મીત આવ્યા વિના સિયસ' (સૂર્ય) હું ન પ્રકાશ કુને અયન (આંખો હું પ્રકાશ કુને ઈદ કેવી રીતે થાય ? મને અંદર અંદર વિરહાનલ બાળી રહ્યો ગંગિ (ગંગા) હુ ન તીર્થ કાંહ કોઠયન (પગ) હ્યુન તીર્થ કહે છે. મારા નિર્મળ પ્રેમીએ મને ધધકતી ભઠ્ઠીમાં ફેંકી છે. મારું બાંઈસ (ભાઈ) શું ન બાંધન કુને ચંદસ (પૈસાનીથેલી) શું ન બાંધવ કુને અંગે અંગ બળી રહ્યું જુઓ કેવી રાખ થઈ છે. રઝિ (પત્ની) હું ન સુખ કાંહઃ ખનસ (ખાનાપાન) હું ન સુખ કાંહ લલેશ્વરીએ કહ્યુંઃ
બીજા એક કાવ્યમાં હમ્બા ગાય છે. “ ઢળી પડે છે મોતી
જેવા મારે ભાછેથી શ્રમકણ, ચુંટી રહી છું પુષ્પો તારા કંઠ હાર, મયસ હું ન પ્રકાશ કુને ભક્તિથી વધુ ન પ્રકાશ કઈ માટે હું વાલમ ” પયસ હ્યુ ન તીર્થ કાંહ પરમજ્ઞાન સમ તીર્થ કહીં ? ' ધ્યસ શું ન બાંધવ કુને દેવ (શંકર) જેવો બંધુનાકે
અંજ અરસામાં ખ્વાજા હબિબુલ્લાહ નૌશહરીએ સુંદર ગીતો ભયસ યુ ન સુખ કાંહ પ્રભુ ભય વિના ના સુખ કહીં', ગાયા. – રવિન કહે છે કેટલાકને આલેક અને પરલોક બંનેમાં
જીવન સરિતા આ વર્ષે પીનાર પામે સુખ. (સુખ) આપ્યું. કેટલાયને અહીં કશું જ ન મળ્યું, ત્યાં શું મળશે :
તટપર રહી તાક્યા કરે પામે તરસે દુઃખ” કેટલાકના રસ્તા રાતે ચમકી ઉઠયા અને કેટલાક ને મધ્યાહને જ
કૃષ્ણાવતાર ” ના કતાં સાહિબ કૌલ. ધર્મગીત ગાનાર અંધકારે ઘેરી લીધા.
રૂ૫ ભવાની [ ૧૬૨૫–૧૭ર ' ] અને સુંદર ગેય રચનાઓના કવિ
| મુલ્લા ફકીર આ અરસામાં જ થઈ ગયા. આશક અગ્નિમાં તપી કુંદન સમ સહાય, હૈયે જ્યોતિ પ્રેમની, અનંત પાસે જાય.
લલ્લેશ્વરી અને હબા ખાતૂન સમી ત્રીજી કવયિત્રી છે. અરણિ
માલ ( પીળા ગુલાબની માળા ) ( ૧૮ મી સદી) તે ફારસીના જેન ઉલ-આબિદીન બડશાહના સમયમાં પ્રથમ પ્રબંધ કાવ્ય
પ્રસિદ્ધ કવિ “બહરે તબીલ” ના રચનાકાર મુન્શી ભવાનીદાસ “બાણાસુરવધ” ના કવિ મહાવતાર (ઈ. સ. ૧૪૨ – ૪૭ )
કાચની પાની હતી. તેના નિષ્ફર પતિએ પ્રેમાળ પત્નીને તરછોડી થઈ ગયા તેમાં તે કહે છે.
દીધી. અણિમાલે પતિ વિયેગને મધુર દર્દ ભર્યા, માર્મિક ગીતોમાં શુનેત્ બનો કુભા જે બાણસ આનેત્ મંગેત કિત વિનાશ યુદ્ધ
વહેવડાવ્યો. લેકગીતો માફક તેને ગીતો જોઈ લગ્ન પ્રસંગે મહા દુસહ એ પાનસે ચલદેવા અપવચન મ ભાખ સુણીને કહ્યું
ગવાય છે. જીવનના કટુ વિપમય અનુભવને તેણે ગીત—અમૃતમાં કુંભ જે બાણને લાવ્યો તું માંગી વિનાશ યુધ્ધ દુસ્સહ મહાન
પલટી નાખતાં તે ગાય છે. જાતે જ ચાલ્યો, અપવચન ન ભાખ. સુલતાન જૈન ઉલ-આબિદીને ફારસી કવિ કીરદસ્તનું મહાકાવ્ય “શાહનામા' કશ્મીરીમાં રચા
હે સ્વપ્નના સ્વામી, હે યૌવનના સાથી, તારા ચરણકમળ
પર ધરૂં હું નયન ફળની પ્રસાદી'. વ્યું. સમય વહેતાં કશ્મીરી કવિતામાં ગીતિ-કાવ્યનો પ્રાદુર્ભાવ ૨. રહસ્યવાદી દાર્શનિક કવિતા તો આગળ વધતી જ હતી.
એ શકું યારું સુદિ બયંમસ- પ્યાલું તું પરંતુ સંગીન પ્રચુર, માર્મિક, આત્મ નિવેદનની કોમળતા ભર્યા
આલવે દી તો એ નેહગીતો” અનેક અજ્ઞાત કવિઓએ રચ્યાં અને મૌખિક રીતે
તરવની મરગે વસવની બાલું તું પ્રચલિત થયાં. “ કશ્મીરી મૌસીકી” ના સંગ્રહોમાં તે સંગ્રહિત
આ હી નીતો સે છે. લાલદે રચેલાં ઉર્મિગીતો જાણે હબાખાનૂન અને અરણિમાલના ગીતોમાં પ્રેમ અને વિરહના અને દર્દીના પુષ્પોની વાસ મેં પ્રિયતમ માટે પ્રેમ મધુને પ્યાલો ભર્યો છે, તે સખિ તેને મહેકી ઉઠી. હબખાતૂન (સોળમી સદી) એક સામાન્ય કૃષક બોલાવો તે જ્યાં હોય ત્યાં મારે આ પોકાર તે સાંભળે તેમ કન્યા હતી. તેનું મૂળ નામ ઝૂન જ્યોત્સના-ચાંદની હતું. નાનપણમાં પહોંચાડે પરણી તે સાસરે સુખ ન પામી. તે રાજા યુસુફશાહ ચકની પ્રેયસી બની. પરંતુ સમ્રાટ અકબરે કેદ કરી કલકત્તા મોકલ્યા. અને ચાંદની તેવાં આ પ્રેમ વિરહના દર્દ ભર્યા ગીતાએ પ્રેમભકિતની સમી શીતળ શુભ્ર સુંદર હબ (હુમ્બ એટલે પ્રેમ ) વિરહ વ્યથાની ધારાનું વહેણ અપનાવ્યું અને તેમાંથી “લીલા” અને નાટ સાહિત્ય
આ મિ વિરહના થતો મિલિની
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
