________________
ભારતીય અરમિતા
વખતે આ કયાળાની
મોસમાં, ગામડાની
નર પક્ષી છે
માટાં ઝાડાનાં પ્લાન્ટેશનમાં અને જંગલમાં રહેવાનું પસંદ કરે હારમાળાની દક્ષિણ સુધી આની કુલ પાંચ Racis જાગુવામાં છે. આ પક્ષી ગાયક પક્ષીઓમાં સુંદર ગાયક પક્ષી છે. અને તેની આવી છે. લંબાઈ રંગ અને કદના પ્રમાણે વિચાર કરતાં ખાસિયત ગભૉધાન કાળની ઋતુ કે જે એપ્રિલ મે માં આ 1 છે. તે વખતે આ કસ્તુરે જંગલથી ભરપુર પહાડીઓમાં વસનારું પક્ષી છે. તેનું સંગીત ખૂબજ સાંભળવા મળે આ દ યત બીજાં પક્ષીઓની પરંતુ શિયાળાની ઋતુમાં મેદાન તરફ જાય છે આ ક તુર બેલી બોલવામાં અને તેના ગીતનું અનુકરણ કરવામાં ખૂબજ આપણું ફળીયામાં, બગીચાઓમાં, ગામડાની આજુ બાજુના ઝાડની હુશિયાર ને આવડતવાળું મનાય છે. પક્ષી પાળવાનારાઓનું આ ઝુંડો કે એવાં Scrub જંગલમાં રહે છે. એટલે નર પક્ષી પણ દયડ એક માનીતુ પક્ષી છે. વસવાટ લગભગ આખા ભારતમાં હોય કે જોડી પણ હોય અથવા પાંચ-છ ની નાની એવી ટાળાઓમાં પણું કચ્છમાં નથી દેખાતાં માળે બાંધવાની ઋતુ મે થી ઓગસ્ટ પણ ફરે. જે જમીન ઉપર કે ઝાડ ઉપર અને જગ્યાએ પોતાને હોય છે. ઝાડના પિલાણમાં માળે બાંધે છે. પરંતુ ભાગ્યેજ જમીન ખોરાક ખાય છે. પરંતુ તે ખાસ કરીને તો જમીન ઉપર રહેનારું ઉપર બાંધે. માળો ખડને કે જેમાં ઉન કે વાળ કે એવી કઈ છે કે જ્યાંથી તે જમીન ઉપર પડેલાં સુકાં પાંદડા ફેરવીને તેની વસ્તુનું આછું મુલાયમ પડ પાથરે છે. ઈડા ત્રણથી પાંચ સુદર નીચેથી નાની વાતો શોધીને ખાય છે અથવા જમીન ઉપર પડેલાં લીલાશ પડતાં ભુરા રંગના હોય છે. જેમાં લાલાશ પડતા બદામી પાકાં ફળે પણ ખાય છે. આમ તો આ પક્ષી જીવડાં છોટણું હોય છે. તેને માળે ઝાડનો ઘટા ને પાણીવાળી જગ્યાની ખાનારું જ છે. છતાં ફળને બેરની જાતનાં ફળે પણ ખાય છે. આજુબાજુમાં હોય છે. બચ્ચાં ઉછેરમાં બને નર-માદા ભાગ લે જાંબુ, ઉંમર ને લેંટા નાના બેરીઝ પણ ખાય છે. શીમળે અને છે પરંતુ ઈંડાને સેવવાનું કાર્ય તો કેવળ માદા દેવડ જ કરે કોરલ ના ભૂલેમાં રહેલું સ્વાદિષ્ટ ગળ્યે રસ મધ પણ ખાય છે. છે. ખોરાક જીવાત ને જીવડાં ખેરાકની શોધમાં જ્યારે ઉડતાં હોય આ પક્ષીને ગર્ભાધાનકાળ મે થી ઓગસ્ટ સુધીમાં આ માળે ત્યારે તેઓ ઘણીવાર તેમની પૂંછડીને પહોળી કરે છે.
આ જાતિમાં ખાસ વિશિષ્ટ પ્રકારને શેવાળને ઉડે પ્યાલાઘાટ
જેમાં મૂળીયાં, ખડ અને તેમાં ભીને ગારો કે જેની સાથે સુંવાળા -: શામ :
કૃન્સ ઝીણા વાળ પાયરે છે. માળા જમીનથી ભાગ્યેજ ૧૦ ફીટની
ઊંચાઈએ બાંધે છે. નાના ઝાડ કે નાના એવા છોડમાં બાંધે ઇડ ૩૦ આ પક્ષીને આપણે ગોરખપુરી સામે પણ કહીએ છીએ. તેનું અંગ્રેજી નામ છે. Shama તેનું શાસ્ત્રીય નામ છે. Copsy-
ત્રણ થી પાંચ, રંગમાં ફીક્કાં લીલાશ પડતાં સફેદ રંગના કે જેમાં
બદામી છાંટણા હોય છે. chus macrourus malbaricus Scopoli. કદમાં આપણું લાલમના બુલબુલ જેવડું પણ પૂંછડી લાંબી.
૩૨ The Blue-Rock-Thrus આને ગુજરાતીમાં આપણે ૨ગમાં ઉપરના ભાગ અને આખી છાતી કાળા રંગની જેમાં ભારે દેશી સામે અથવા પાંડુશાને કહીએ છીએ. તેનું શાસ્ત્રીય નામ ચળકાટ દેખાય. પેટ અને દૂમ ઘેરાં તપખીરીયા રંગના (Rump)
Monticola solitaria Pandos sykes. સફેદ પૂછડીના મધ્યના પીછા કાળા રંગના અને સફેદ રંગના. બહારનાં પીંછા જ્યારે આ પક્ષી ઉડે ત્યારે સ્પષ્ટ દેખાય છે. પગ
કદમાં બુલબુલ અને મેના વચ્ચેની. નરપક્ષીને રંગ ગળીના ભૂરા ગુલાબી રંગના. આ પક્ષી ઘાડા જંગલમાં રહેનારૂ છે. ગુજરાતમાં
રંગ જેવો, પગ અને ચાંચ કાળી. આની ચાર જુદી જુદી Racis ડાંગના જંગલમાં જ્યાં વાંસના છાડાની ઘધ્ય હય ત્યાં દેખાયાં જીણવામાં છે. પરંતુ ચાથી રઈસ જે પાંડુ તરીકે ઓળખાય છે તે છે. ગાયક પક્ષી તરીકે આ શામાં મશહુર છે. ને તેથી તેને શેખીને
સમગ્ર ભારતમાં આસામમાં અને બમમાં શિયાળાની ઋતુમાં પાંજરામાં પાળે છે. ઉપરાંત કેઇની બેલીનું અનુકરણ કરવામાં
અવશ્ય દેખાય છે. આ સામે ભારતમાં મેદાનોમાં તથા પહાડીઓમાં આના જેવું બીજુ કોઈ ચાલાક પક્ષી નથી. ભારતમાં સદાય લીલાં
શિયાળુ મુલાકાતી તરીકે આવે છે. ઓકટોબર મહિનામાં આ જ ગલેમાં વસવાટ કરનારૂં બધી જગ્યાએ છે. માળો બાંધવાની
પક્ષીની આવવાની શરૂઆત થાય ને એપ્રિલ આવતાં જતાં રહે છે. ઋતુ એપ્રીલથી ઓગસ્ટ છે. માળો પ્યાલા ઘાટના વાંસના જાડાં
આ પક્ષીને ખાસ કરીને ખડકાળ જમીન વધારે પસંદ પડે છે તેથી વોસના ધારા-જાડા- clumpsમાં બાંધે છે. ઈડ સામાન્ય રીતે જી ખડકે હોય અથવા જ્યો પથ્થરની ખાશે ખેદાતી હોય તેવી દૈયડને ઈડા જેવા પરંતુ જરા આછાં ઘેરા.
જગ્યાએ વિશેષ કરીને અથવા એવા મોટા પથ્થરના (Boul
ders) અને નાની ટેકરીઓ ઉપર અથવા પથ્થરની દિવાલ ૩૧. The Southern Black-Bird- આ પક્ષીને ગુજરાન ઉપર એક નિયમ તરીકે આ પક્ષી ખુલ્લા પ્રદેશમાં કે તીમાં દક્ષિણને કસ્તુરે કહે છે. જેનું શાસ્ત્રીય નામ છે, Turdus દરીયા કાંઠે દેખાય છે. તે બહુજ શરમાળ હોવાથી સહેજ simillimus Jerlon કદ મેના જેવડું. રંગમાં સાદુ ભુખરું પણ કોઈને આવરો જાવરો થતાં જણાય તે તરતજ બદામી માથે કાળી ટોપી, આંખની પાપ ને ૨ગ નારંગી પીળા તે બીજે ઉંડીને ચાલ્યું જાય છે. કયારેક ક્યારેક શહેરમાં કે રંગને તયા પગે અને ચાંચ પણ નારંગી પીળા રંગની માદા નર ગામડામાં પણ દેખા દે ત્યારે ઘરના છાપરાની કિનારે કે તેના કરતાં આછા રંગની. વસવાટ ઘાટોમાં અને પર્વતાળ પ્રદેશમાં લગ- મથાળે કે – Corvice ઉપર થરથરાની જેમ પોતાનું શરીર ભગ દિપક૯પય ભારતમાં બધીજ જગ્ય એ, આશરે વીંધ્ય પર્વત ધ્રુજાવતું દેખાય. જમીન ઉપર પણ ખેરાક ખાતું દેખાય. બગી
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
