________________
૪
ભારતીય અસ્મિતા
પશ્ચિમ વિશ્વને પૂર્વ વિશ્વનો રંગ લાગતો જતો હતો. એના શોખ છે. તક મળે રમે છે પણ ખરા. પંડિત નહેરુની ટીમ સામે પ્રતિક સ્વરૂપે શ્રી રાધાકૃષ્ણનને ઓકસફર્ડ વિદ્યાપીઠમાં નવા વિભાગ સંસદ સભ્યોની ટીમના એ કેપ્ટન પણ બન્યા હતા એમનું જીવન પૂર્વના ધર્મ ને નીતિશાસ્ત્રની શાખાના વડા તરીકે “લ્ડીંગ ખૂબજ નિયમિત છે. ને તેથી જ એ શારીરિક તંદુરસ્તી ને મનની ચેર” માટે નિમવામાં આવ્યા. ઇસવીસન ૧૯૩૯માં પંડિત મદન શક્તિ જાળવી રહ્યા છે. એમણે યોગના આસને કદી કર્યા નથી. મોહન માલવિયાએ એમને બનારસ યુનિવર્સિટીના ઉપકુલપતિ પરતુ રોજ સવારે નિયમીત ધ્યાન મગ્ન રહે છે. બનાવ્યા. મોટું વેતન આપવાની દરખાસ્તને ઇન્કાર કરી નિસ્વાર્ચ ભકિતભાવથી નવ વર્ષ સુધી તેમણે વારાણસી વિદ્યાપીઠને સેવાઓ શ્રી. રાધાકૃષ્ણનનું લગ્ન ઘણી જ નાની વયમાં થયું હતું પરંતુ આપી.
એથી એ કદી હતાશ થયા નથી. એમનું દંપતીજીવન નિષ્ફલ નથી
ગયું “મનુષ્યને મનગમતું કામ મળે ને મનપસંદ પત્ની મળે તે ઇસ્વીસન ૧૯૪૪માં ચીનની સરકારના આમંત્રણથી એ ચિન એનું જીવન કાર્ય સંપૂર્ણ થાય.” હાલની આ ઉક્તિને એ પૂરો ગયા. ને ત્યાં બાર વ્યાખ્યાન આપી ભારત ચીનના સાંસ્કૃતિક અનુભવ માણે છે. સંબંધની ચર્ચા કરી ચીનાઈ રાજકીય, કેળવણી વિષયકને ધાર્મિક જીવનની પણ ચકાસણી કરી.
- શ્રી, રાધાકૃષ્ણ એકવડા, ઉંચા ને સેહામણું છે. એમનો
પોષાક પિતાને આગવો છે. સાદી ધોતી ઉચો બંધ ઇસ્વીસન ૧૯૪૬માં પારીસમાં મળેલી રાષ્ટ્રસંઘની કેળવણી કલર ને છ બટનવાળે લાંબો સફેદકોટ, કાળા બૂટ ને વિજ્ઞાનને સાંસ્કૃતિક વિષય અંગેની સં યા “ યુનેસ્કો” ની બેઠકમાં માથે મદ્રાસી ફેટો. મદ્રાસી ફેંટો બીજાને તો વર ભારતીય પ્રતિનિધિ મંડળનું અધ્યક્ષ સ્થાન સંભાળવું. ત્યારથી લાગે પણ શ્રી રાધાકૃષ્ણનને તો ખૂબ શોભે છે. ઈંગ્લેન્ડના વાસ એના કારોબારી મંડળમાં એમની નિમણુંક થઈ છે. ઈસ્વીસન દરમિયાન એમને કેટ કાળે રહેતો ને માથું ખુલ્લું રાખતા. ૧૯પરમાં ફરીથી એમણે ભારતીય પ્રતિનિધિ મંડળનું સુકાન ઉપરાષ્ટ્રપતિ થયા છતાં એ ખૂબજ સાદાઈથી રહેતા. રાસી વિભસંભાળ્યું. ને ઈસ્વીસન ૯૫૩માં “ યુનેસ્કો” ના અધ્યક્ષ નીમાયા. વન ઠઠેર કરવાનું એમને બીલકુલ પસંદ નથી. ધરમાં તો એ ભારતની બંધારણ સભાના એ સભ્ય હતા. ઈસ્વીસન ૧૯૪૯માં ફકત ઘતી ને કુતું જ પહેરે છે. ભારત સરકારે એમને ભારતીય વિદ્યાપીઠના નિગમના અધ્યક્ષ નીમ્યા. એજ સાલમાં તેઓ ભારતના એલચી તરીકે સેવિયેટ દશ દશ વર્ષ સુધી રાષ્ટ્રપતિ પદ ભોગવી હાલ તે વતનમાં યુનિયન ગયા. રાજકારણમાં હજી એ નવા સવા હતા છતાં કેમ નિવૃત્તિવાસ સેવે છે. લીનમાં એમણે ગજબ સફળતા પ્રાપ્ત કરી. ઈસ્વીસન ૧૯૫રમાં “ જીવંત ફિલસૂફોના પુસ્તકાલય' માં તત્વજ્ઞાન ઉપર એમને એક
ભારતના રાષ્ટ્રપતિ ગ્રંથ પ્રગટ થયો. આ ગ્રંથે ભારતીય તત્વજ્ઞાનને મહિમા એકદમ વધારી દીધો. ભારતમાં પણ એ જાહેર વ્યક્તિ તરીકે પ્રકાશમાં
ઈસ્વીસન ૧૮૮૪. ડીસેમ્બરની ત્રીજી તારીખ ઉત્તર બિહારને આવ્યા ને ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટાયા, ઉપરાષ્ટ્રપતિ સારણ પ્રાંત. કુલીન કાયસ્થ કુટુંબ. એના વડા મુનશી. મહાદેવ તરીકે વિવિધ વિષય ઉપર એમણે અનેક વ્યાખ્યાનો આપ્યાં છે. સહાય એક જમીનદાર. એ મને ત્યાં પાંચમાં પુત્રને જન્મ થયો. ભારતીય સરકારના પ્રકાશન ખાતાએ એ પ્રસિદ્ધ કર્યા છે. ઈસવીસન એ કનિષ્ઠ પુત્ર એ રાજેન્દ્રપ્રસાદ, એમના મોટાભાઈ મહેન્દ્રપ્રસાદ. ૧૯૫૪માં એમને “ભારત રત્ન” થી નવાજવામાં આવ્યા છે.
એક જાહેર કાર્યકર્તા. સરકારી ચળવળતા અગ્રણી. બેન્કીંગનું
અનોખું જ્ઞાન. રાજેન્દ્ર સાત વર્ષના થયા. એમના પિતાનું અવઆવા ડોકટર રાધાકૃષ્ણન રોજ સવારે વહેલા છ વાગે ઉઠે છે. સાન થયું મહેન્દ્રપ્રસાદે રાજેન્દ્રના ભણતરને ઉછેરમાં ખૂબ રસ લીધો. રનાન કરી ખાસ્સો એક કલાક ધ્યાનમાં વીતાવે છે. પછી કોફીને ટાટ લે છે. પછી થોડેક આરામ કરે છે. કસરત માટે એ સવારસાંજ નિયમિત ત્યારે બંગાળ બિહારને એક પ્રાંત હતા. રાજેન્દ્ર છાપરાની ફરે છે. સવારનો સમય એ સર્જનાત્મક વિચારણ ને લેખનમાં શાળાના પગચારે ચઢયા. ઈસ્વીસન ૧૯૦૨ કલકત્તા વિદ્યાપીઠની ગાળે છે. એટલે એમાં અન્તરાય પડે એ એમને પસંદ નથી. પ્રાવેશિક પરીક્ષામાં પહેલે નંબરે આવ્યા. એ માન પ્રાપ્ત કરનાર સવાર સાંજ દક્ષિણ ભારતનું ખાણુ ભાત સાંભર ને રસ લે છે પહેલા જ બિહારી વિદ્યાથી. એમના વિજયથી સમગ્ર બિહાર ભારતીય રીતરસમ પ્રમાણે પાટલા પર પલાંઠીવાળી જમવા બેસે હર્ષ પુલકિત બની ગયું ‘હિન્દુસ્તાન રિવું’ એ ખાસ અગ્રલેખ છે. સાંજે સાડાઆઠે જમ્યા પછી રાત્રે અગિયાર વાગે એ વિરામ લખે. એ ન્યાયમૂર્તિ બનશે એવી આગાહી કરી
રાજેન્દ્રને કલકત્તા પ્રેસીડન્સી કોલેજમાં પ્રવેશ મળે. ઈન્ટર લેખન વાંચનને એમને અદભૂત શોખ છે. અને એ એમના મિજીયેટની પરીક્ષામાં ફરીથી એ પહેલે નંબરે આવ્યા. ઈસ્વીસન અનુપમ સાથી બની રહ્યાં છે. કુટુંબના બાળકો સાથે સમય વિતા- ૧૯૦૬. એમણે બી. એ. ની પરીક્ષા પણ પહેલે નંબરે પસાર કરી વ એમને ઘણું ગમે છે. મયદાની રમતોમાં એમને ક્રિકેટનો ઈસ્વીસન ૧૯૦૭માં એ એમ. એ. થયા. મુઝફરપુરની ચીયર કેલે
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
