________________
સ્મૃતિગ્રંથ
"83
ઈસ્વીસન ૧૯૧૦ થી ૧૯૧૬. એમનો કલકત્તામાં નિવાસ પ્રાચીન ને મશર આર્યભૂમિનો પુનરુદ્ધાર કરવા એમણે કમર કસી. એમનું નિવાસ સ્થાન' શાન્ત નિકેતન ! સામાજીક ને રાજકીય દેશભરમાં એની અનેક શાખાઓ સ્થાપી. હિન્દુયુવાનને માતૃભૂમિને પ્રજાનું એ અગ્રિમ કેન્દ્ર એ ડોકટર થયા પરંતુ ડોકટરને ધંધે ચરણે નિઃસ્વાર્થ ને મૂકસેવા સમર્પિત કરવા પ્રેરણું આપી. એમ કદી કર્યો નહિ એમને પૈસા રળવા નહોતા. વૈભવશાળી જીવન જીવવું નહોતું. એમનું ભાવિ એ જાણતા. એમનું જીવન
નક્કી કરેલા કાર્ય માટે ચાલુ પરિશ્રમ ઉઠાવવાની વૃત્તિથી કાર્ય નિશ્ચિત હતુ કચરાયલી માતૃભૂમિ ની વેદી પર જીવનનું અણું
એમના જીવનને અન્ત વહેલો ને અણધાર્યો આ ફક્ત એકાવન એ અણું એ ન્યોછાવર કરવા માગતા હતા. એમની ધ્યાન બહાર
વર્ષની વયે ઈસ્વીસન ૧૯૪૦ના જૂન માસમાં એમણે વિદાય લીધી. ગઈ હોય, એમણે પિતાને જીવ રેડે ન હોય, એમણે સંપૂર્ણ
હાથમાં લીધેલા કાર્ય માટે જીવનમાં એમણે સંપૂર્ણ છાતાદામ્ય સાધ્યું ન હોય એવી એક પણ રાષ્ટ્રીય પ્રવૃત્તિ નહોતી.
વરી દાખવી. રાષ્ટ્રીય કાર્ય માટે પ્રાણની આદતિ આપી. વ્યક્તિગત મધ્યપ્રાન્ત ને વરાડના સી. આઈ. ડી ખાતાની એ જમાનાની નોંધ
સુખની કે આત્મીય જનોની આબાદીની એમ કદીયે ખેવના રાખી આ વાતની સાખ પૂરે છે. ઇસ્વીસન ૧૯૧૧ માં બ્રીટીશ સમ્રાટ
નહિ. પરણવાનો કે પૈસા કમાવવાનો વિચાર સરખો પણ કર્યો પાંચમાં જેને દિલ્હી દરબાર ભરાયો હતો. એને બહિષ્કાર
નહિ. એમના જીવનની વાત વ્યવહાર દેશભકિતની વાત બની રહી. પિકારવા બદલ ડોકટર હેડગેવાર ની ધરપકડ થઈ હતી.
માતૃભૂમિના કલ્યાણ માટે જીવન ૭૫વરીનું અદિતીય ઉદાહરણ ઈસ્વીસન ૧૯૧૬ કલકત્તાની મેડીકલ કોલેજ ને એમને 3 બ3 ૬૪ 13આ સાત જીવનની એક આદ રો રજૂ કર્યા. અભ્યાસ પૂરો થયો. ડાકટરની અન્તિમ પરીક્ષા પસાર કરી. એ ભારતીય યોગીઓ ને પ્રાચીન દ્રષ્ટઓની સાચી પ્રણાલિકા અનુસાર નાગપુર આવ્યા. રાષ્ટ્રવીર શિવાજી એમની પ્રેરણામૂર્તિ હતા. ઈ વી. એ શાન્ત નિ:સ્વાર્થે કામગીરીમાં માનતા, પ્રચારને જાહેરાત ને સને ૧૯૨૦ સુધી એ શ્રી લોકમાન્ય તિલકના ચુસ્ત અનયાયી રહ્યા. એ કદાપિ વજુદ આપતા નહિ. ઇસ્વીસન ૧૯૨૧. ગાંધીજી એ અસહકારની લડત ઉપાડી. ડોકટર
રાષ્ટ્રીય સેવક સંઘ, એનાં વિકસતાં કાર્યને લાયકીજ એના હેડગેવર મોખરે રહ્યા. એક વર્ષને જેલવાસ ભોગવ્યો.
જેમને સ્વીકાર છે. એ તો બિરદાવનાર ને એને વિરોધ કરનાર ઈસવીસન ૧૯૨૦ નાગપુરમાં અખિલ ભારતીય રાષ્ટ્રીય અ3.
બન્નેનું ધ્યાન એના પ્રતિ ખેંચાયા વિના રહેતું નથી એજ એનું મહાસભાની બેઠક મળી. ડકટર હેડગેવારે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક બની સાચું મુલ્યાંકન છે. એજ એના સ્થાપકનું સાચું ને અમર સ્મરક છે. વ્યવસ્થા સંભાળી. રાષ્ટ્રવાદને અનુમોદન આપવાને રાષ્ટ્રવાદને પ્રચાર કરવા એમણે “સ્વતંત્ર' નામે એક દૈનિક પ્રગટ કરવા
ભારતના સ્વાતંત્ર્યવીર માંડ્યું. એના તંત્રી તરીકે પણ સેવા બજાવી.
વિનાયક દામોદર સાવરકર. જન્મ તારીખ ૨૮ ૧૮૮૩. - ઈસવીસન ૧૯૨૪. ડોકટર હેડગેવારે ભારતમાં રાષ્ટ્રીય સેવક
અભ્યાસ નાસિકમાં, ઇસ્વીસન ૧૯૦૦ વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં જ સંઘની સ્થાપના કરી. રાષ્ટ્રભાવના પ્રગટ કરવી ને તેને પ્રચાર કરો
એમણે “મિત્ર મેળા” નામક મંડળ સ્થાપ્યું. રાષ્ટ્રવાદી વિદ્યાર્થીઓ એજ એમનું લક્ષ્ય. એમાં જ રાષ્ટ્રીય જેમ, યશને આબાદીનાં
એના સભ્ય બન્યા. ઈસવીસન ૧૯૦૪, “ અભિનવ ભારત' નામની દર્શન. નકારાત્મક કે પ્રત્યાઘાતી રાષ્ટ્રવાદમાંએ નહાતા માનતા.
ક્રાંતિકારી સંસ્થા સ્થાપી. ઈસ્વીસન ૧૯૦૫ બંગભંગની લડત સાંસ્કૃતિક પ્રણાલીએ મુલ્યાંકનોને આદર્શ માટે એમને ખૂબ આદર.
ઉપડી. “સ્વદેશી ” ની હાકલ થઈ. ત્યારે વિદેશી ક પડની પ્રથમ જન્મભૂમિના પ્રત્યેક નાગરિકના દિલમાં રાષ્ટ્રભાવના જગાડવાની
હોળી પ્રગટાવનાર સાવરકર. ત્યારે એ પૂના ફર્ગ્યુસન કોલેજમાં એમની તમન્ના.
અભ્યાસ કરતા. હેસ્ટેલમાં રહેતા. રાષ્ટ્રીય પરંતુ રાજદ્રોહી પ્રવૃત્તિઓ
માં ભાગ લેવા માટે એમને હોટેલમાંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યા. વર્તમાન રાષ્ટ્રીય પ્રવૃત્તિઓને એમણે સંપૂર્ણ અભ્યાસ કર્યો.
એજ સાલમાં એ ગ્રેજયુએટ થયા. પંડિત શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માની દેશનું પુનરૂત્થાન સાધવું હોય તે રાષ્ટ્રભાવ પ્રગટાવો રાષ્ટ્રીય
રિષ્યવૃત્તિ મેળવી બેરિસ્ટરનો અભ્યાસ કરવા વિલાયત ગયા. દર્દની આ ડોકટરે ઝીણવટભરી ચિકિત્સા કરી. હિન્દુઓના મજબૂત ને સ્થાયી સંગઠન સિવાય કોઈપણ કાર્ય સાધી શકાશે નહિ. એવા
બેરીસ્ટરની પરીક્ષામાં પસાર પણ થયા. પરંતુ બ્રિટીશ સરકારે
એમને બેરીસ્ટરની પદવી આપવા ઈનકાર કર્યો. ઈસ્વીસન ૧૯૦૭. નિર્ણય પર એ આવ્યા કેવળ હિન્દુઓજ ભારતના સાચા વતનીઓ છે એવી એમણે ઘણા કરી. હિન્દુઓની વ્યવસ્થા સંગઠનને શકિતમાં
ઈસ્વીસન ૧૮૫૭ની લેકફાતિની અર્ધ શતાબ્દિ. લંડનવાસી ભાર
તીય જનેએ એ શાનદાર રીતે ઉજવી. સાવરકરે ‘ઈડિયા હાઉસ' જ ભારતને જયારે છે, એમ સ્પષ્ટ રીતે જાહેર કર્યું.
પુસ્તકાલય ઉપર તળે કરી નાંખ્યું. જૂના દસ્તાવેજો, પો ને પુસ્તએ યશીલ ને નિષ્ઠાવાન હતા. પોતાની ચોકકસ માન્યતાઓને કોને ઝીણવટ ભર્યો અભ્યાસ કર્યો. “ભારતીય સ્વાતંત્ર્યને પ્રથમ એમણે નકકર સ્વરૂપ આપ્યું. પિતાના વિચારે એમણે હિંમતભેર સંગ્રામ' નામે ઐતિહાસિક ગ્રંથ પ્રગટ કર્યો. ઈસ્વીસન ૧૮૫૭ની વહેતા મૂક્યા. પોતાની વિચાર સરણીને વાસ્તવિક સ્વરૂપ આપવા લેક ક્રાન્તિ એ ભારતીય સીપાહીઓનું બડ નહેતું. ભારતીય એમણે રાષ્ટ્રીય સેવકસંઘની સ્થાપના કરી. ઈસ્વીસન ૧૯૨૫. પ્રજાની સ્વાતંત્ર્ય માટેની એ પહેલી લડત હતી પુસ્તક
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
