________________
૩૪
ભારતીય અસ્મિતા
પુની કથા કરંદા, લેક ઠગંદા વિકલ ફરંદા વર્તદા :- ધન કારન પાપની પ્રીત કરે; સદ્ ગુરુકા બંદા “બ્રહ્માનંદ” સાચ કોંદા સબ હંદ
નહિ તરહ તેહ જયા તિનકો.
લબ ચાખત નીમનકે મુખડી; કવિ ભાણ
શચિતા સબ જાય છિપે જીનકી.
મધ માંસ બજારની ખાય સદા; આ કવિ જાતે ગિરનાર બ્રાહ્મણ હતાં તેઓ કચ્છ માંડવીમાં
અંધ લે વિસની કરે ધનિકે. રહેતા હતાં. તેઓના પિતાનું નામ મનજી હતું. તેણે “ભાવિલાસ’
ગનિકા સંગ જે શઠ લિન ભયે; અને “ભાણબાવની' નામક ગ્રંથ લખ્યા છે આ છે કવિ ભાણનું
ધિકહે ધિકહે ધિકહે તીનકે, તલવાર વર્ણન. કવિત :- લીલમ હરદારી, બંદરી હલંબી પટ્ટા
કવિ ભુદરજી માનાસારી ખાંડ, ૫ ઉના તેગ તરને
પિોરબંદર પાસેના રાણા કંડોરાણા ગામના વતની ભુદરજી મિસરી નેવાજ ખની, ગુખી જ્યુ નબ્બી ખાની
કવિનો જન્મ બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિમાં થયો હતો. તેણે ઘણી કવિતાઓ ઈલમાની ખુરાસાની, કતી તેગ કરો
લખી છે તેને એક ગ્રંથ પણ પ્રસિદ્ધ થયાનું સંભળાય છે પણ સેફ ગુજરાતી અંગરેજી દુદંભી રૂસી
મને મળી શક્યો નથી અહિં તેને એક ટીખળી દુહો લઈએ. મકી દુધારો નામ, ડૌત નામ ઘરનો ગુરદા મગરબી સિરોહી વિરોજ ખાની
દુહો :- વાંઢાનું સગપણ કરવા વાંઢો જો જાય “ભાણ” કવિ તિ, તલવાર જાત બરને
ગાણું પોતાનું ગાય, ભળતે મોઢે ભુદરા કવિ ભાવના દાસ
કવિ ભૂખણ (ભૂષણ) આ નામના બે સાધુ કવિઓ થયા છે. એક નિરંજની રમતારામ બીજા જોધપુરના રામોહી જે “અમરકોષ” ના આધારે
આ કવિને જન્મ કનજીઆ બ્રાહ્મણમાં થયો હતો તેના “ભાવની માલા” અને “સદ્ ઉપદેશ મંજરી” ગ્રંચ બનાવ્યા
પિતાનું નામ રત્નાકર ત્રિપાઠી પણ ઘણું આમાં અપવાદ છે. આ છે તેને કામ નિંદક સવૈયો.
કહે છે. તેઓ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ પાસે રહી
હિન્દુ ધર્મ, હિન્દુ જાતિ, અને દેશની સેવા કરતા રહ્યા. સવઃ- કવિને વિપરિત વિધનકે, જિનતો વિનીતા અબલા બની. તેઓને જન્મ સં. ૧૬૭૦ માં સ્વર્ગવાસ ૧૭૭૨માં થયાનું મનાય
અપને બલતે જગમારી ચરાચર, જતુ ન કે મનકી હરની છે. “શિવરાજ ભૂષણ', “ભૂષણ હજારા”, “ભૂપણું ઉલાસ ”, જેહી ચંચલ સૈન પ્રહારનતે, સુરનાયક આદિ પરે ઘરની “ પણ ઉલ્લાસ” તેમજ “શિવા બાવની ” વિગેરે ગ્રંથ લખ્યા હમતો જીય જાનત હે સબલા, અબલાકી કહાં ઇતની કરની છે. કેવાય છે કે ભૂષણ કવિની પાલખી પન્ના નરેશ છત્રસિંહજી કવિ ભિખારીદાસ
બુંદેલાએ પિતાને ખંભે ઉપાડી હતી તેઓ કવિ સમાજમાં “ભૂષણ
બારોટ” તરીકે ઓળખાય છે. આ છે તેનું શિવ મહારાજને આ કવિને જન્મ કાયસ્થ જાતિમાં થયાનું મનાય છે. તેઓ બિરદાવતુંકવિત. પ્રતાપ ગઢના વતની હતાં તેઓને જન્મ સં ૧૭૫૫માં હતા. કાવ્યમાં પોતાનું ટૂંકુ નામ “ દાસ” રાખતા. તેઓએ કવિતઃ- કુંભકર્ણ ઔરંગ અવનિ અ તાર લે કે “કાવ્ય નિર્ણય””, “ રસ સારાંશ”, “નામપ્રકાશ”, “અંદાર્ણવ
મયુર જાઈ કે દુહાઈ ફેરી રબકી પિંગલ” તેમજ “શૃંગાર નિર્ણ” ગ્રંથ બનાવ્યા છે.
બેદી ડરે દેવી દેવ, દેવલ અનેક સોઈ
ખિી નિજ પાનનો, છૂટી માલ સબકી છપય :- ભાલ નયન મુખ અધર, ચિબુક નિયતુવ બિલક અતિ
ભૂખન ” ભનંત ભાજે, કાશીપતિ વિશ્વનાથ નિમલ ચપલ પ્રસન્ન, રત શુભ વૃત્તિ થકી મતિ
ઓર ક્યુ ગિનાઉ નામ, ગિનતી મે અબકી ઉપમાં કહ શશિ ખંજ, કંજ બિબિલ ગુણુબવર
દિલમે ડર લાગે, ચારે વ વારી સામે ખંડ યાન સ્થિતિ પ્રાત, ૫ક પ્રફુલિત સુશાભર
શિવાજી નું હેત તો સુનત હાત સબકી શારદ કિશોર શુભ ગંધ મૃદુ, નવલ “દાસ” આવતન ચિત જુકલંક રહિત યુગ સરલ હિત ડાર ગહત થટ પદ સહિત
કવિ મૈયા - કવિ ભૂધર
ગ્વાલિઅર નરેશ મહારાજા સિદેના ભાઈ સાહેબ બળવંતરાય આ જૈન કવિ સં. સતરાથી અઢારસેની વચ્ચે થયા છે. આ તે પિતાની કૃતિમાં “ઐયા” નામ રાખતા તેણે દશમ સ્કંધ છે તેને ઉપદેશક સો .
ભાષામાં બનાવેલ છે આ છે તેનું કમૅફલ કવિત.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
