________________
સ્મૃતિગ્રંથ
૯૩૧
કવિ પરમેશ
દરબારી હતાં તેમણે રાણા પ્રતાપની ડગતી ટેક એક દુહાથી અડગ
રાખી હતી. બેલીશિન રૂખમણીરી” નામને ચારણી ભાષાને આ કવિને જન્મ બ્રહ્મભટ જ્ઞાતિમાં સંતાવા ગામે થયો હતો.
ગ્રંથ તેણે રચ્યો છે. આ છે વૃદ્ધત્વ અંગેને એક દુહો. તેઓ સં. ૧૮૯૬ સુધી હતાં તેમ મનાય છે. આ છે તેનું શુંગાર વર્ણન.
દુહો :- પીચલ ઘોળા આવીઆ; બહુલી લાગી ખોડ કવિત :- આ છે ચિત્ર શાલે જગે, જમાતન કે જાલધરે
પૂરે જોબન પદમણી, ઉભી મુખ મરોડ. ગરમ મસાલે હાલે, હાલે સમે સમયે
કવિ પ્રધાન ગિલ ગિલી ગિલમે, ગલીયા ગુલ બાપાં પડે મંડે હે મકાન ઉન, વસ્ત્ર કે શુ બેસને
આ કવિ રીવા નરેશ વિશ્વનાથના મુસાહિબ રામનાય પણ કહે “ પરમેશ” તોહુ, થર થર કાંપે અંગ તેઓ પિતાની કૃતિઓમાં પ્રધાન નામ રાખતા હતાં. આ છે તેનું એ તે દિન આઈ ખેતી, સાહેબી સુરેશને કર્કશ નારી વર્ણનનું એક કવિત. બિના પ્રાણ પ્યારી, પડે નિપટ કલેષમિત શિરારકી શીત રેન, બસો બિદેશને
કવિત: સાસુકે વિલેકે, સિંહન સી જમુદાઈ લઈ
સસુર કે દેખે બાપનીસી, મુહ બાવતી. કવિ પિંગલ સિંહ
નણંદ કે દેખે નાગિન સી, ફફકારે બેઠી.
દેવરકે દેખો, ડાકિનીસી ડર પાવતી. આ કવિને જન્મ ચારણ જ્ઞાતિમાં સં. ૧૯૧૨ માં શિ
ભનંત “પ્રધાન” માછ ભારતી પરેસિનકી ગામે થયો હતો. આ કવિ ગુજરાતી, હિન્દી તેમજ ચારણી ભાષાના
ખસમકે દેખો, ખાઉં ખાઉ કરતી ધાવતી વિદ્વાન હતાં.
કરકશા કસાઈન, કુબુદ્ધિ કુ લચ્છનીયે તેણે “પિંગલ કાવ્ય'', * ભાવભૂષણ”, “તખ્તપ્રકાશ ”, “ચિત
કરમકે ફુટ નર, સી નાર આવતી ચેતાવની ” વિગેરે નવગ્રંથ લખ્યા છે. તેમજ મહાત્મા ઈશર બારોટના “હરિરસ” ની ટીકા પણ લખી છે તેની કવિતા માટે
કવિ બનવારી ભાવિ પ્રબલ અંગેને એક છપય અહિં લીધો છે.
આ કવિ સં. ૧૬ ૯૦ના અરસામાં થયા છે તેઓએ વીર છપ્પય - કરો થો જહાંરાજ, તહાં ભયે વનમે નિકરો અમરસિંહ રાઠોડની પ્રસંશામાં; વીરરસ કાવ્ય તેમજ નાયકા ભેદના
હર થે મૃગ પ્રાન, તહાં ભય સીયક હરબો કાવ્ય રચ્યા છે. આ છે તેનું શુંગારી ધનાક્ષરી. જરબો થે કિ અંગ, તહાં ભય લંકાકો જરબો
કવિત :- નેહ બરસાને તેરે, નેહ બરસાને દેખી સરખો થે સુરકાજ, તહાં ભય સુધી વિસર
યહ બરસાને બર, મુરલી બજાવેગે યહ બાત દેવ દાનવ અગમ, “પિંગલ” કહે પ્રત્યક્ષ જગત કે લેગ જાને કહે, ભાવિ કે વશ સબહુવે.
સાછલાલ સારીલાલ, કરે લાલ સારી દેખી
વકીલાલ સારીલાલ, દેખે સુખ પાગે કવિ પ્રિયાદાસ
તુંહી ઉરવંશી, ઉરવંશી નય ઔરતીય
કોટી ઉરવશી તજી; તો સો ચિત લાગે આ કવિને જ-મ શિવપુર -બેપુરના બ્રાહ્મણ સમાજમાં થયો
સેજ “ બનવારી” બનવારી, તન આભરન હતો. તેઓએ “વ્રજરાસ રત્નાવલી ” નામે ગ્રંથ લખ્યો છે. આ
ગેરે તને વારી બનવારી, આજુ આવેગે. છે તેને રાધિકા ભક્તિનો સવો.
કવિ બળદેવ સ - ધ્યાએ મેરે શ્રી રાધિકા નામ હે; ગામે રાધિકા નામ કો ગઉ.
આ નામના પાંચ થી છ કવિઓ થયા છે તેમ માનવું છે.
આપ અહિં એક બળદેવ કવિનો કવિતા નમુનો લીધો છે યહ મુખ તે કહે રાધિકા નામ;
અહિં આ તે શુભા શુભ વૈદનો વિચાર આ રીતે રજુ કર્યો છે. બાર અનેક યહી બર પાઉ. તિરથ મેરે શ્રી રાધિકા નામ હે;
કવિત :- સુંદર સુભગ તન; સુખદ મુદિત મન રાધિકા નામ હિ મે હનાઉ.
આનંદ હે ધન ધન, ક્ષણું હિત સાજ હું “પ્રિયદાસ”કી આશ યહી વિશ્વાસ;
દયા દાન ધારી, “બળદેવ” ઉપકારી જગ
ભારી ભી હારીશુચિ, શીલ કે સમાજ છે કવિ પૃથ્વીરાજ
દેશ કાલ જાને તિમ, ઔષધ વિધાને આ કવિ બિકાનેર નરેશ રાજસિંહના ભાઈ તેમજ અકબરના
અબહીક સન્માન, હાને ગુણ શિરતાજ હૈ
Jain Education Intemational
For Private & Personal use only
www.jainelibrary.org
