________________
સ્મૃતિગ્રંથ
આ કાળમાં મહત્વની ઘટના એ બની કે સદીઓથી સિધી પામી. આધુનિક સિંધી નવી વાર્તાને પાયે આ વાર્તામાં દેખાય સાહિત્ય ફારસીની અસરથી ઘેરાયેલું હતું અથવા સિંધી લેખકે છે. આસાનંદ મામતોરાના વાર્તા સંગ્રહ ઉપરાંત તેમની નવલકથા ફારસીમાંજ લખતાં, હવે સિંધી ભાષાની પ્રધાનતા વધી શાથ૬ આધુનિક સિંધી નવલકથાનો પાયો ગણાય છે. તેમાં પ્રથમઅર્વાચીન સાહિત્ય – દ્વિતીય ઉત્થાનકાળ
વાર દાયવાદની ધારા દેખાય છે તેમની વાર્તા જિજ્ઞ સિંધીવાર્તા
સાહિત્યની પ્રથમ મને વૈજ્ઞાનિક વાત ગણાય છે. વિધ્યા વિવાહ ૧૯૦૫ માં બંગભંગની ચળવળ શરૂ થતાં અંગ્રેજ સરકારે અને રાષ્ટ્રિય દિલને પર લેખિત ઘસ્ટનની દાળ ના સંસ્થાપક. ‘વંદેમાતરમ્’ નારા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો, જયારે લાલચંદ અમર
શેવક ભેજરાજની નવલકથા રિવર એ (૧૯૩૭) પણ આધુડિને ભલે (૧૮૮૫–૧૯૫૪) વંદેમાતરમ” મંડળીની સ્થાપના કરી નિક સિ ધી નવલકથા સાહિત્યને દૃષ્ટિ સૂચવી આચાર્ય દિવાણીએ અને લેબ નિ વેળા એકાંકીમાં. ચાશ ના વંર નવલકથા ઉ૫. રથયાત્રા લખ્યું. અને સંસ્કૃત ગ્રંથોના અનુવાદ કર્યા અંધારામ ઉધા
રામ મલકાણી આધુનિક સિંધીનાટય અને અછાંદસ કાવ્ય લેખક છે. તેમના તોલારામ બાલાણીએ “માતા” નામની પત્રિકા શરૂ કરી. એક
એકાંકી નાટકોએ giv Rા વરતે, ટી પાર, વીર વ ત વગેરે અંકમાં તેમણે લખ્યું : “આવો સરકાર પર બેઘડી હસી લઈએ.’
નાટક સાહિત્યને નવો વળાંક આપ્યો તેમણે ટાગોરની ગીતાંજલિ, મા પર પ્રતિબંધ મુક્યો.
ગાર્ડનર અને અન્ય બંગાળી અને અંગ્રેજી સાહિત્ય સિંધીમાં
અનુવાદ્ધ કર્યો. તેઓ અછા સમાચક અને નિબંધકાર પણ છે. સ્વતંત્રતા મા ફેલાતી લહેર અને રૂસક્રાંતિ ઉપરાંત પ્રથમ તેમણે લખેલ ગદ્ય ગીતથી પાછળથી નવી કવિતામાં અછાંદસ વિશ્વયુદ્ધો સિંધી સાહિત્યને નૂતનકાળની પૃષ્ઠભૂમિ આપી. લાલચંદ કવિતાને વિકાસ ય. દેવદત કુંદનદાસ શર્મા નામટ ના ' અમરડિનોમલ અને જેઠમલ પરસરામ (૧૮૮૬-૧૯૪૮) એ નવા અનુવાદક અને ભારતીય વીરેનું જીવન ચરિત્ર સિંધીમાં આલેખયુગની દંદુભી વગાડી. તેમણે લખ્યું: “ભારત સપુતો, ઉઠે, નાર બાળ સાહિત્ય પણ રચ્ય શ્રીમતી ગુણી સદારંગાણી રસ આત્મબળ કેળવો.” તેમણે ૧૯ ૧૪ માં આતિથ્ય સોસાયટીને પાય નવલકથા, નારાયણદાસ ભંભાણી વિધવા અને માસ્ટર નવલનાખે. જો કે જેહમલ પરસરામ સૂફીવાદથી પણ પ્રભાવિત હતાં. કયાએ કાનચંદ ગુરબક્ષાણી શાહ સાહેબ પર ટીકામક ગ્રં૫, પરંતુ તેઓ સમકાલીન નૂતન મૂલ્યોથી અવગત હતાં અને ચિ. મહમદ સિદીક મેમણ–સિંધી પદ્ય સાહિત્યનો ઈતિહાસ, રામ પંજસૈફીના પ્રચારક હતાં. હિન્દવાસી અને બાદ માતા પ વાણી શfમાં , કરી, નવલકથાઓ ઉલેખનીય છે, દ્વારા તેમણે સિંધી જનતામાં રાજનૈતિક ચેતના ફેલાવી. તેમના
સિંધી કવિતાની મૂળ વિશેષતા તે દૌત, વાઈ, તે વાર્તાસંગ્રહ જagi rશ ડૂ વસાવાળું (૧૯૨૩) સામાજીક
છે જે
પિંગલી, હિંદી, રાગરગણિ પર આધારિત છે. પરંતુ ફારસીની વિષમતાઓને ચિતાર આપે છે. વિષ્ણુ શર્મા–લઘુસ્તાનની gવમી ૧૯૨૭) નાનrgotવા મલકાણી નીકવન (૧૯૭૨)
અસરે અત્યાર સુધીનું મુખ્ય સાહિત્ય ગઝલ, મસાવી અને રબા
ઈમાં રચાયું. હવે નવા પ્રવાહે બધું બદલાઈ ગયું હતું, આધુનિક અને મામા નાં શું (૧૯૩૫) વગેરે પુસ્તકે લેકમાં
સિંધી કવિતાનો પ્રારંભ કિશનચંદ બેવસ (૧૮૮૫-૧૯૪૭ ના રાષ્ટ્રિય ચેતના જાગૃત કરવા સહાયક નિવડ્યાં.
પદારપણુથી થયે. સુરા-સાકી-શમાં પરવાના અને રૂઢિઓને ભેદુમલ મહુરચંદ (૧૮૭૫–૧૯૫૦ ) સંસ્કૃત, હિન્દી,
કિનારે મુકી સામાજીક અને રાષ્ટ્રીય નવચેતનાના નવ વિષયો ફારસીના મમરી વિદ્વાન હતાં. તેમના રસ્તા પર સિંધી
કવિતામાં દાખલ કર્યા. અને વિવિધતામાં એકતાને સૂર પ્રગટાવ્યો. વાબ sit તાલ વિંડી દિનની તાણ વગેરે તે કૃષ્ણને મથુરામાં ન હ પરંતુ માનવસેવામાં રોધે છે. તેઓ પુસ્તકનું ભાષા, સાહિત્ય અને ધર્મના ક્ષેત્રોમાં મહત્વપૂર્ણ
શહિસાહેબ પાસેથી સત્ય અને નિડરતા અને ટાગોર પાસેથી સુંદયોગદાન છે. તેમણે સમગ્ર જીવન સાહિત્યોપાસના કરી
રતા મેળવે છે. તેઓ કહે છે : દેશ પર પ્રાણોસગ એજ ઉત્તમ સમાચા , વાર્તા, નાટક અને કવિતાના ક્ષેત્રોમાં તેમના પુસ્તકો
સેવા છે. વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. નવા લેખોગી ગીતોના સંગ્રહ
अहे मादरु भली मुरकनि जे बारातनि में लेोलीडियन, त પણ તેમણે પ્રગટ કર્યો. તીરથવસંત ના અને નારાયણદાસ સ ા તાં તનમન જા સહિર ન વી fazમત? માકાણી “નાવાળા” તે મહત્વપૂર્ણ નિબંધ સંગ્રહો છે. વસંત સાહિત્ય, કલા, વિજ્ઞાનને નવી દ્રષ્ટિથી જુએ છે. તેમણે પ્રથમવાર
વળી કહે છે ; તમારે જે દુનિયામાં ધૂમ મચાવીજ હોય તે શાહ લતીફને આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિના બદલે ભૌતિક દૃષ્ટિથી નિહાળ્યાં ક ?
આ કંઈ જ અશકય નથી. ; વિ ન ર આત ને વેર જેથી ખૂબ વાદ વિવાદ ઉભળે. અનારદ્વાળા લોકભાષામાં ગ્રામીણ
न वणी आहि हुनियामे अगर घूम मचाईण जो खियालु જીવન પર પ્રકાશ પાડે છે. મલકાણીએ કાળા ચશ, વર્મા
રાષ્ટ્રીય અને સ્વદેશી ભાવના પ્રજળે છે. મને કહે છે. જે મારા ના રે, ગુઝરતિ વગેરે પુસ્તકો પણ લખ્યાં.
કફનમાં એકપણ હિન્દી તાણ વા હશે તે મૃત્યુ બાદ પણ
મારી લાશ શરમાઈ જશે. દૂર જ ન મેં હિની અમરલાલ હિંગેરાણીની વાર્તા વા વાતુર સુજ્ઞાન ભારત તન્ના સ્ટારમાળા દોર વણ થી શa fમા ! સર્વોદય તીય ભાષાઓ અને યુનેસ્કો દ્વારા વિજય ભાષાઓમાં અનુવાદ અને સહ અસ્તિત્વને સંદેશ આપતાં કહે છે. કાર નથr
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
