Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImat sudharmAsvAmigaNadhara racita zrIsUtrakRtAGga sutra akSaragamanikA * lekhaka, _ vairAgyavAridhi-AgamavizArada pa. pU.AcArya bhagavaMta zrI kulacandrasUrIzvarajI ma mA + sampAdaka bApajI ma.sA. munirAja zrI nyAyaratnavijayajI ma. mA tathA munirAja zrI ratnacaMdravijayajI ma.sA. munirAja zrI hemaprabhavijayajI ma.sA * prakAzaka : zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, zrI abhinandanasvAmi derAsara, mu.po maDhI, jI. surata (gujagata)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sutrakRtAGga sutra zrImacchIlAGkAcAryaviracitavRtti anusAriNI-akSaragamanikA lekhaka vairAgyavAridhi-AgamavizArada pa.pU.AcArya bhagavaMta zrI kulacandrasUrIzvarajI ma.sA. sampAdaka bApajI ma.sA. munirAja zrI nyAyaratnavijayajI ma.sA. tathA munirAja zrI ratnacaMdravijayajI ma.sA. munirAja zrI hemaprabhavijayajI ma.sA. prakAzaka zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, zrI abhinandanasvAmi derAsara, mu.po. maDhI, jI. surata. (gujarAta)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzana varSa : 2063 AvRtti : prathama nakala : 500 prApti sthAna zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, zrI abhinandanasvAmi derAsara, mu.po. maDhI, jI. surata. (gujarAt) zrI divyadarzana TrasTa 36, kalikuMDa sosAyaTI, dholakA-387810.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nmH|| zrI zramaNasaMgha ke karakamalo meM prastuta kRti bheMTa karate atyanta harSa ho rahA haiM / mahAn arthavAle dvitIya aMga zrI sUtrakRtAGgakI yaha akSaragamanikA jinhone zrI zIlAvAcArya kI TIkA kA paThana kIyA ho una vAcanAdAtAoM ke lie upayukta ho / chAstha kI kRti meM kSati kA honA svAbhAvika hai / ataH bahuzruta kSatiyoMko saMmArjita kare / yahI eka abhyarthanA / A. vi. kulacandrasUri gopIpurA-surata bhA.su.102062.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya zrI sUgakRtAGgasUtra ke isa grantha ke abhyAsI prati yaha vinamra nivedana karanA cAhatA hUM ki saMpadAna kArya kSetra meM yaha hamArA sarva prathama prayAsa pUjya zrI kulacaMdrasUrijI kI hI kRpA se huA hai / hamAre jaise alpajJa ke saMpAdana meM kSatIyoMkA avazya saMbhava hai, vidvAna vAcaka ke dvArA kSatiyAM hameM avazya batalAyeM tAki dUsIAvRtti meM vaha punarAvartita na hove / yahI eka prArthanA / pa.pU. munirAjazrI rAjaratna vi. ziSyANu nyAyaratna vi. pa.pU.A. zrI kulacaMdrasUri ziSyANu ratnacaMdra vi. tathA hemaprabha vi. MISSMS is widelissfiseal
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 001 / / zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // || zrI premasUrisadgurubhyo namaH / / akSaragamanikA'laGkRtaM zrI sUtrakRtAGgasUtram (prathamaH zrutaskandhaH) jinAn sarvAn ca zrIvIraM, gurUnnatvA''zubodhaye / kurve sUtrakRtAGgasyA'kSaragamanikAM zrutAt ||1|| samayAkhyaM prathamamadhyayanam (prathamoddezaka : ) zrIsudharmasvAmI zrIjambvAdIn pratyupadizati bujjhijjatti, tiuTTijjA, baMdhaNaM parijANiyA / kimAha baMdhaNaM vIro ? kiM vA jANaM tiuTTaI ? ||1|| budhyeta bandhanaM karma taddhetun vA tacca parijJAya troTayeta / evamabhihite jambUsvAmyAdiko vineya: prapaccha-kimAha bandhanaM zrIvIra : ? kiM vA jAnan tad bandhanaM troTayati tato vA truTyati ? / / 1 / / nirvacanAya bandhanamAha cittamaMtamacittaM vA, parigijjha kisAmavi / annaM vA aNujANAti, evaM dukkhA Na muccai // 2 // kRzamapi = alpamapi cittamaMtaM-sacittam acittaM tadubhayaM vA parigRhya'nyAnvA grAhayitvA gRhNato vA'nyAnanujAnAti evaM sa duHkhAnna mucyate / parigraheSvaprAptanaSTeSu kAGkSAzokau prApteSu ca rakSaNamupabhoge cA'tRptirevaM parigrahe sati duHkhAtmakAdbandhanAnna mucyata iti / / 2 / / parigrahavatazcAvazyaMbhAvyArambhastasmiMzca prANAtipAta iti darzayitumAha yadivA prakArAntareNa bandhanamevAha sayaM tivAya pANe, aduvA aNNehiM ghAyae / haNaMtaM vA'NujANAi, veraM vaDDeti appaNo // 3 // sa parigrahavAn svayaM tribhyo manovAkkAyebhya AyurbalazarIrebhyo vA pAtayet akAralopAdvA atipAtayet prANinaH athavA anyairapi ghAtayet ghnatazcAnyAnanujAnAti, evam Atmano vairaM = karma vardhayati, tatazca duHkhaparamparArUpAd bandhanAnna mucyata iti / / 3 / / punarbandhanamevAzrityAha
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMdaiiaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaba 2 / jassi kule samuppanne, jehiM vA saMvase Nare / mamAtI luppatI bAle, annamannehiM mucchie ||4|| yasmin kule samutpanno yairvA saMvasennarasteSu mama ayamiti mamAyI anyeSvanyeSu ca mUrchito lupyate bAdhyate mamatvajanitena karmaNA sadasadvivekarahitatvAt bAla iti / / 4 / / sAmprataM yaduktaM prAk-'kiM vA jAnan bandhanaM troTayatIti' asya nirvacanamAhavittaM soyariyA ceva, sabametaM na tANae / saMkhAe jIviyaM ceva, kammaNA u tiuti ||5|| __ vittaM sodaryAzca sarvametannaiva trANAya bhavati tathA jIvitaM ca svalpamiti saMkhyAyajJAtvA jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca parigrahArambhasvajanasnehAdIni bandhanasthAnAdIni pratyAkhyAya karmaNaH sakAzAt truTyati pRthagbhavatItyarthaH / / 5 / / evaM svasamaya: pratipAditaH adhunA parasamayapratipAdanAbhidhitsayAhaee gaMthe viukkamma, ege samaNa-mAhaNA | ayANaMtA viussitA, sattA kAmehiM mANavA / / 6 / / etAn-arhaduktAn granthAn vyutkramya-parityajya taduktArthAnabhyupagamAt eke zramaNAH zAkyAdayo bArhaspatyamatAnusAriNazca brAhmaNAH paramArtham ajAnAnAH svasamayeSu vyutsitAH vividham ut-prAbalyena sitA:-baddhAH abhiniviSTAH kAmeSu ca saktA mAnavA iti / / 6 / / sAmprataM cArvAkamatamAhasaMti paMca mahabbhUyA, ihamegesimAhiyA / puDhavI AU teU vAU, AgAsapaMcamA / 7 / / santi paJca mahAbhUtAni ihaikeSAM-bhUtavAdinAm tattattIrthasthApakai: AkhyAtAni, tadyathApRthivyApastejovAyurAkAzaM ca paJcamamiti / etanmatAnusAriNazca bhUtapaJcakavyatiriktaM nAtmAdikaM kiJcidabhyupagacchantIti / / 7 / / yathA caitat tathA darzayitumAhaete paMca mahabbhUyA, tebbho ego tti AhiyA / aha tesiM viNAseNa, viNAso hoi dehiNo ||8|| etAni paJcamahAbhUtAni tebhya:-kAyAkArapariNatebhyaH eka:-kazciccidrUpo bhUtAvyatirikta AtmA bhavatIti te AkhyAtavantaH / atha-tadUrdhvaM teSAM-bhUtAnAmanyatamasya vinAze dehinaH-cidrUpA''pannasya devadattAkhyasya vinAzo bhavatIti / / 8 / / atra pratisamAdhAnArthaM
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram acadasis / niyuktikRdAhapaMcaNhaM saMjoe aNNaguNANaM ca ceyaNAiguNo / paMciMdiyaThANANaM Na aNNamuNiyaM muNai aNNo ||ni.gaa.33|| paJcAnAM-pRthivyAdibhUtAnAM saMyoge-kAyAkArapariNAme caitanyAdiguNo na bhavati, pRthivyAdInAm anyaguNatvAt / paJcendriyANAM sthAnAnAM-upAdAnakAraNAnAM caitanyaguNAbhAvAt tadArabdhendriyANAM pratyekaviSayagrAhitve sati saMkalanApratyayAbhAvAcca yato nAnyamuNitaM-nAnyenagRhItaM muNati-jAnAti anyad indriyamiti / / 9 / / sAmpratamekAtmAdvaitavAdaM pUrvapakSayitumAhajahA ya puDhavIthUbhe ege, nANA hi dIsai / evaM bho ! kasiNe loe, vinnU nAnA hi dIsai / / 9 / / yathA pRthivyeva stUpa: pRthivIstUpa eko'pi nAnAtvena nimnonnatasaritsamudraparvatanagarasannivezAdyAdhAratayA vicitro dRzyate, evaM-tathA bho ! kRtsno'pi loka: cetanAcetanarUpa eka eva hyAtmA vidvAn-jJAnapiNDaH pRthivyAdibhUtAdyAkAratayA nAnA dRzyate, tathA coktam"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat / / 9 / / etadeva sottaramAhaevamegetti jaMti, maMdA AraMbhaNissiyA / ege kiccA sayaM pAvaM, tivvaM dukkhaM niyacchai ||10|| evam eka evA''tmA iti jalpanti mandA ArambhanizritAH / teSAmuttaram-ekAtmakatve sati eka : kRtvA svayaM pApaM sa eva kathaM tIvra du:khaM niyacchati-prApnoti-vedayati, nAnye vedayante ? iti / yasmAcca ya eva pApaM karoti sa eva vedayati, nAnyaH tena ekAtmakatvaM na bhavatIti / / 10 / / sAmprataM tajjIvataccharIravAdimataM pUrvapakSayitumAhapatteyaM kasiNe AyA, je bAlA je ya paMDitA / saMti peccA Na te saMti, Natthi sattovavAiyA ||11|| tajjIvataccharIravAdinAmayamabhyupagama:-yathA paJcabhyo bhUtebhyaH kAyAkArapariNatebhyazcaitanyamutpadyate abhivyajyate vA, tenaikaikaM zarIraM prati pratyekamAtmAnaH kRtsnA : sarve'pi AtmAna evamavasthitAH, ye bAlA ye ca paNDitAste sarve iha pRthag vyavasthitA: santi te pretya paraloke na santi-na vidyante yato nAsti na vidyante sattvA aupapAtikA: paralokagAminaH, tathAhi tadAgama:-"vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnuvinazyati na pretya saMjJA'stI''ti / / 11 / / yatazcaivaM tata:
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ didadebedeochacket zrI sUtrakRtAGgasUtram dedicated 4 | Natthi puNNe va pAve vA, Natthi loe ito pare / sarIrassa viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo ||12|| nAsti puNyaM ca pApaM ca, Atmano dharmiNo'bhAvAt, tadabhAvAcca nAsti loka ita: paro yataH zarIrasya vinAze bhavati vinAzo dehinaH Atmana: pUrvavat / / 12 / / idAnImakArakavAdimatAbhidhitsayAhakuvvaM ca kAravaM ceva, savvaM kuvvaM Na vijjai / evaM akArao appA, evaM te u pagabbhiyA ||13|| __kurvanca kArayan cAtmA na ghaTate, tasyAmUrtatvAnnityatvAt sarvavyApitvAcca / yadyapi mudrApratibimbodayanyAyena bhujikriyAM karoti tathApi parispandAdikAM sarvAM kriyAM kurvan AtmA na vidyate / evam akAraka AtmA, tathA coktam-"akartA nirguNo bhoktA, AtmA sAGkhyanidarzane' iti / evaM te-sAGkhyAstu pragalbhitA:-dhASTaryata: pratipAditavanta: yathA "prakRti:karoti, puruSa upabhuGkte, tathA buddhyadhyavasitamarthaM puruSazcetayate'' ityAdyakArakavAdimatamiti / / 13 / / sAmprataM tajjIvataccharIrAkArakavAdinormataM nirAcikIrSurAhaje te u vAiNo evaM, loe tesiM kuo siyA ! / tamAo te tamaM jaMti, maMdA AraMbhanissiyA ||14|| ye ete evaMvAdinaH tajjIvataccharIravAdinasteSAM lokaH caturgatikasaMsAro jagadvaicitryalakSaNazca kutaH syAt ? paralokagAmina AtmanaH puNyapApayozcAnabhyupagamAdna kathaJcidityarthaH, te ca tamaso'pi parataraM tamaH saptamanarakapRthivyAM yAnti yataste mandA ArambhanizritA iti / etadvAdimataM niyuktikAro'pi nirAcikIrSurAha-'paMcaNha'mityAdiniyuktigAthA '33' prAgvadatrApi / sAmpratamakArakavAdimatamAzrityAyamanantaroktazloko bhUyo'pi vyAkhyAyate ye ete evaMvAdinaH-akArakavAdinasteSAM loka: jarAmaraNazokAkrandanaharSAdilakSaNo narakatiryaGmanuSyAmararUpazca niSkriye satyAtmanyapracyutAnutpannasthiraikasvabhAve kuta:syAt ? na kathaJcitkutazcidityarthaH, te ca tamaso'pi tamo'ntaraM nikRSTaM yAtanAsthAnaM yAnti yataste mandA ArambhanizritA iti / / 14 / / adhunA niyuktikAro'kArakavAdimatanirAkaraNArthamAhako veeI akayaM ? kayanAso paMcahA gaI natthi / devamaNussagayAgai jAIsaraNAiyANaM ca || ni. gA. 34 / / Atmano'kartRtve sati kRtasyAbhAvAt akRtaM ko vedayate ? yadi cAkRtamapi vedayeta tarhi akRtAgama: kRtanAzazca syAt na caitad dRSTamiSTaM vA / tathA sarvavyApitvAnnityatvAccAtmanaH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtrakRtAGgasUtram 5 paJcadhA-nArakatiryaGnarAmaramokSalakSaNA gatirna syAt, devamanuSyAdiSu gatyAgatI ca na syAtAM tathA nityatvAcca vismaraNAbhAvAjjAtismaraNAdikA ca kriyA nopapadyate, tathA AdigrahaNAd bhujikriyApi na prApnoti, tasyA api kriyAtvAditi / / 34 / / nanu ca bhujikriyAmAtreNa pratibimbodayamAtreNa ca yadyapyAtmA sakriyastathApi na tAvanmAtreNAsmAbhiH sakriyatvamiSyate, kiM tarhi ? samastakriyAvattve satItyetadAzaGkya niryuktikRdAha hu aphalathovaNicchitakAlaphalattaNamihaM adumaheU / NAduddhathovaduddhattaNe NagAvittaNe heU / / ni.gA. 35 / / naiva aphalatvaM, stokaphalatvam anizcitaphalatvam akAlaphalatvaM ca drumatvAbhAve hetuH / evamadugdhatvaM stokadugdhatvaM ca gotvAbhAve na hetuH / tathaivAtmano'pi suptAdyavasthAyAM kathaJcinniSkriyatvaM tathApi naitAvatA tvasau niSkriya iti vyapadezamarhati / evaM svalpakriyo 'pi kriyAvAneva, uktanyAyenaiva zeSahetudRSTAntAnAM dASTantikayojanA kAryeti / / 35 / / 14 / / sAmpratamAtmaSaSThavAdimataM pUrvapakSayitumAha saMti paMca mahabbhUyA, ihamegesi AhiyA / AyachaTThA puNegA''hu, AyA loge ya sAsae ||15|| santi pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni AtmaSaSThAni ihaikeSAM vedavAdinAM sAMkhyAnAM zaivAdhikAriNAM cAkhyAtAni, te ca punarAhuH - AtmA pRthivyAdirUpazca lokaH zAzvata iti / / 15 / / zAzvatatvameva bhUyaH pratipAdayitumAha duhao te Na viNassaMti, no ya uppajjae asaM / savve vi savvA bhAvA, niyatIbhAvamAgatA ||16|| te-AtmaSaSThAH pRthivyAdayaH padArthA ubhayata: nirhetukasahetukavinAzadvayena yadivA dvirUpAdAtmanaH svabhAvAccetanAcetanarUpAd na vinazyanti, evaM ca kRtvA nAsadutpadyate, sarvasya sarvatra sadbhAvAt ata eva sarve'pi pRthivyAdaya AtmaSaSThA bhAvA: sarvathA niyatibhAvaM-nityatvam AgatAH, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdutpattivinAzayoriti, tathA cAbhihitam-"nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH" ityAdi / asyottaraM niryuktikRdAha-'ko veeI' tyAdi prAktanyeva '34' tamI gAthA / AtmaSaSThavAdimatamAzritya bhUyo'pi vyAkhyAyate sarvapadArthanityatvAbhyupagame kartRtvapariNAmo na syAt, tatazcAtmano'kartRtve karmabandhAbhAvastadabhAvAcca ko vedayati ? na kazcitsukhaduHkhAdikamanubhavatItyarthaH, evaM sati kRtanAza: syAt tathA asatazcotpAdAbhAve yeyamAtmanaH pUrvabhavaparityAgenAparabhavotpattilakSaNA paJcadhA gatiH ucyate sA na syAt, tathA tatazca mokSagaterabhAvAddIkSAdikriyAnuSThAnamanarthakamApadyeta, tathA'pracyu S
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ aashishaad zrI sUtrakRtAGgasUtram asalaaka6 / tAnutpannasthiraikasvabhAvatve cAtmano devamanuSyagatyAgatI tathA vismRterabhAvAt jAtismaraNAdikaM ca na prApnotIti / / 34 / / / / 16 / / sAmprataM bauddhamataM pUrvapakSayitumAhapaMca khaMdhe vayaMtege, bAlA u khaNajogiNo / anno aNanno NevA''hu, heuyaM ca aheuyaM / / 17 / / eke-kecana bauddhAstu rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAn tathAhi 1 pRthivIdhAtvAdayo rUpAdayazceti / 2 sukhA du:khA aduHkhasukhA ceti vedaneti / 3 rUpavijJAnaM rasavijJAnamityAdi vijJAnamiti / 4 saMjJAnimittodgrahaNAtmakaH pratyaya iti / 5 puNyApuNyAdidharmasamudAya iti / paramaniruddhaHkAla: kSaNaH, kSaNena yogaH-sambandha:kSaNayogo yeSAM te kSaNayoginastAn kSaNayogina:- kSaNikAn paJcaiva skandhAn vadanti bAlAH / na caitebhyaH anyaH ananyo vA kazcidAtmAkhyaH padArtho hetuka:-kAyAkArapariNatabhUtaniSpAdita: ahetuko vA-nityo vidyate pratyakSAdipramANA'viSayatvAt te Ahuriti / / 17 / / tathA'pare bauddhAzcAturdhAtukamidaM jagadAhurityetaddarzayitumAhapuDhavI Au teu ya, tahA vAU ya ekao / cattAri dhAuNo rUvaM, evamAhaMsu jANagA ||18|| ___ pRthivyApastejazca tathA vAyuzca catvAro'pi dhAtava ekata:- ekAkArapariNatiM bibhrati kAyAkAratayA tadA rUpaM-jIvavyapadezamaznuvate tathA cocuH-"caturdhAtukamidaM zarIraM, na tadvyatirikta AtmAstIti", evamAhuzcApare bauddhavizeSAH, kvacid 'jANagA' itipAThaH, tatrAyamartho'jAnakA' jJAnino vayaM kiletyabhimAnAgnidagdhAH santa evamAhuriti saMbandhanIyamiti / atrottaradAnArthaM prAktanyeva niyuktigAthA ko veeI tyAdigAthA vyAkhyAyate yadi paJcaskandhavyatirikta: kazcidAtmAkhyaH padArtho na vidyate tatastadabhAvAt sukhaduHkhAdikaM ko vedayate ? jJAnaskandha iti cet, na, tasyApi kSaNikatvAt, jJAnakSaNasya cAtisUkSmatvAt sukhaduHkhAnubhavAbhAva:, kriyAphalavatozca kSaNayoratyantAsaMgate: kRtanAzAkRtAbhyAgamApattiritItyAdigAthA prAgvadvayAkhyeyeti / tadevamAtmAbhAve sukha du:khAnubhavAbhAva: syAda, asti ca sukhaduHkhAnubhavaH, ato'styAtmeti, anyathA paJcaviSayAnubhavottarakAlamindriyajJAnAnAM svaviSayAdanyatrApravRtte: saMkalanApratyayo na syAt, AlayavijJAnAdbhaviSyatIti cedAtmaiva tarhi saMjJAntareNAbhyupagata iti / tathA bauddhAgamo'pi AtmapratipAdako'sti, sa cAyam-"ita ekanavate kalpe, zaktyA me puruSo hataH / tena karmavipAkena, pAde viddhosmi bhikSavaH ! / / 1 / / ityevamAdi / . evaJca satyAtmA pariNAmI jJAnAdhAro bhavAntarayAyI bhUtebhyaH kathaJcidanya eva zarIreNa sahAnyonyAnuvedhAdananyo'pi, tathA sahetuko'pi nArakatiryaGnarAmarabhavopAdAnakarmaNA tathA vikri
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. zrI sUtrakRtAGgasUtram 6000 7 yamANatvAt paryAyarUpatayeti tathA''tmasvarUpApracyuternityatvAdahetuko'pIti / Atmanazca zarIravyatiriktasya sAdhitatvAt 'caturdhAtukamAtrazarIramevedamiti etadunmattapralapitamapakarNayitavyamityalaM prasaGgeneti / / 18 / / sAmprataM paJcabhUtAtmA'dvaitatajjIvataccharIrAkArakAtmaSaSThakSaNikapaJcaskandhavAdinAmaphalavAditvaM vaktukAmaH sUtrakArasteSAM svadarzanaphalAbhyupagamaM darzayitu mAha agAramAvasaMtA vi, AraNNA vA vi pavvagA / imaM darisaNamAvannA, savvadukkhA vimuccaI ||19|| agAramAvasanta:-gRhasthA AraNyA vA-tApasAdayaH pravrajitAzca - zAkyAdayaH, api saMbhAvane, idaM te saMbhAvayanti yathA - idam-asmadIyaM darzanam ApannAH sarvaduHkhebhyo vimucyante, sakaladvandvanirmokSaM mokSamAskandantItyuktaM bhavati / / 19 / / idAnIM teSAmevAphalavAditvAviSkaraNAyAha te NAvi saMdhiM NaccA NaM, na te dhammaviU jaNA / je te u vAiNo evaM, Na te ohaMtarA''hitA ||20|| te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammaviU jaNA / je te u vAiNo evaM, Na te saMsArapAragA ||21|| te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammaviU jaNA / je te u vAiNo evaM, Na te gabbhassa pAragA ||22|| te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammaviU jaNA / je te u vAiNo evaM, na te jammassa pAragA ||23|| te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammaviU jaNA / je te u vAiNo evaM, na te dukkhassa pAragA ||24|| te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammaviU jaNA / je te u vAiNo evaM, na te mArassa pAragA ||25|| te-paJcabhUtavAdyAdyAH sandhi-jJAnAvaraNAdikarmavivararUpaM yadivA sandhAnaM sandhiH-uttarottarapadArthaparijJAnaM nApi naiva jJAtvA duHkhamokSArthaM pravRttAH, yatazcaivamataste na samyag dharmavido janA iti / ye ca te evaMvAdinaste oghaMtarA bhavaughaH saMsArastattaraNazIlA na bhavantIti AkhyAtAstIrthakaraiH / / 20 / / tathA ca na te vAdina: saMsAragarbhajanmaduHkhamArAdipAragA bhavantIti / / 21 / /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram adddd8 / / / 22 / / / / 23 / / / / 24 / / / / 25 / / yatpunaste prApnuvanti taddarzayitumAhaNANAvihAiM dukkhAiM, aNubhavaMti puNo puNo / saMsAracakkavAlammi, vAhi-maccu-jarAkule / / 26 / / uccAvayANi gacchaMtA, gabbhamessaMti'NaMtaso / nAyaputte mahAvIre, evamAha jiNottame ||27|| tti bemi / / // paDhamo uddeso samatto // evaMbhUtA vAdinaH paunaH punyena nAnAvidhAni duHkhAnyanubhavanti, etacca zlokA) sarveSUttarazlokArdheSu yojyaM yAvaduddezakasamAptiriti, saMsAracakravAle mRtyuvyAdhijarAkule uccAvacAni sthAnAni gacchanto garbhameSyantyanveSayanti vA'nantaza iti / evaM jinottamo jJAtaputraH zrImahAvIra Aha iti bravImyahaM sudharmasvAmI / / 26 / / / / 27 / / / / / iti samayAkhyaprathamAdhyayane prathamoddezaka :smaaptH|| atha prathamAdhyayane dvitIya uddezaka : prArabhyate / / tasya cAyamabhisaMbandhaH- ihAnantaroddezake bhUtavAdAdimataM pradarzya tannirAkaraNaM kRtaM, tadihApi tadavaziSTaniyativAdyAdimithyAdRSTimatAnyupadarya nirAkriyante, tadevamanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtramidamAghAyaM puNa egesiM, uvavannA puDho jiyA / vedayaMti suhaM dukkhaM, aduvA luppaMti ThANao ||1|| iha niyativAdibhiH punarekairetadAkhyAtaM upapannAH utpannAH pRthak pRthag nArakAdibhaveSu pratyekadehe vA vyavasthitA: jIvAH sukhaM duHkhaMca vedayanti athavA lupyante-saGkAmyante sthAnAtbhavAdbhavAntaramityarthaH / idaM tvatra dhyeyam-evaM niyativAdibhirAtmana: kartRtvamaupapAtikatvaM ca na niSiddhamiti / / 1 / / adhunA yattairAzriyate tacchlokadvayenAhana taM sayaMkaDaM dukkhaM, kao annakaDaM ca NaM / suhaM vA jai vA dukkhaM, sehiyaM vA asehiyaM / / 2 / / na sayaM kaDaM Na annehiM, vedayaMti puDho jiyA / saMgatiyaM taM tahA tesiM, ihamegesimAhiyaM // 3 // na tat-sukhaM duHkhaM sthAnavilopanaM vA svayam-AtmanA puruSakAreNa kRtaM tathA kutaH
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaat zrI sUtrakRtAGgasUtram addedicials / anyakRtaM-kAlezvarasvabhAvakarmAdikRtaM ca bhavet ? sukhaM saiddhikaM-siddhibhavaM yadivA'saiddhikaMsAMsArikaM sukhaM vA duHkhaM vA na svayaM kRtaM na cAnyaiH kRtaM vedayanti pRthak pRthagjIvAH, paraM yasya yadA yatra yatsukhaduHkhAnubhavanaM sA saMgati:-niyatistasyAM bhavaM sAMgatikaM tattathA teSAM jIvAnAM bhavatItIhaikaiH niyativAdibhi:AkhyAtamiti tathA coktam-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH / / 2 / / / / 3 / / adhunAsyottaradAnAyAhaevametAI jaMpaMtA, bAlA paMDiyamANiNo | NiyayA-'NiyayaM saMtaM, ajANatA abuddhiyA ||4|| evametAni vacanAni jalpanto bAlA api santaH paNDitamAnino yato niyatAniyataM-sukhAdikaM kiJcinniyatam-avazyaMbhAvyudayaprApitaM tathA aniyatam-AtmapuruSakArezvarAdiprApitaM sat niyatikRtaM-niyatamevaikAntenAzrayanti, ata: ajAnantaH abuddhikA bhavantIti / / 4 / / tadevaM yuktyA niyativAdaM dUSayitvA tadvAdinAmapAyadarzayannAhaevamege u pAsatthA, te bhujjo vippagabbhiyA / evaM uvahitA saMtA, Na te dukkhavimokkhayA ||5|| evameke eva niyativAdinaH pArzvasthAH pAzasthA vA tathAhi-yuktikadambakAdahistiSThantIti pArzvasthA: paralokakriyApArzvasthA vA, niyatipakSasamAzrayaNAtparalokakriyAvaiyarthyaM, yadivApAza iva pAza: karmabandhanaM, tacceha yuktivikalaniyativAdaprarUpaNaM tatra sthitA: pAzasthAH anyepyekAntavAdina: kAlezvarAdikAraNikA: pArzvasthA: pAzasthA vA draSTavyAH / evaMbhUtAste-bhUyo vipragalbhitA:-dhASTopagatAH, yata evaM niyativAdamAzrityApi puna: paralokasAdhikAsu kriyAsu upasthitA:- pravRttA api santo asamyakpravRttatvAt na te duHkhavimokSakA bhavanti / gatA niyativAdinaH / / 5 / / sAmpratamajJAnavAdimataM dUSayituM dRSTAntamAhajaviNo migA jahA saMtA paritANeNa vajjitA | asaMkiyAI saMkaMti, saMkiyAiM asaMkiNo ||6|| javina:-vegavantaH santo mRgAH paritrANena varjitA yadivA paritAnena-vAgurAdibandhanena tarjitAH santa: azaGkanIyAni sthAnAni zaGkante zaGkanIyAni cAzaGkinastatra tatra pAzAdike saMparyayanta ityuttareNa saMbandhaH / / 6 / / punarapyetadevAtimohAviSkaraNAyAhaparitANiyANi saMketA, pAsitANi asaMkiNo / aNNANabhayasaMviggA, saMpaliMti tahiM tahiM ||7|| atimUDhatvAt paritrANitAni sthAnAni zaGkamAnAH pAzitAni cAzaGkina : ajJAna
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMase zrI sUtrakRtAGgasUtram assass 10 bhayasaMvignAstatra tatra bandhane saMparyayante yAnti vA / / 7 / / punarapi prAktanadRSTAntamadhikRtyAhaaha taM pavejja bajjhaM, ahe bajjhassa vA vae / muMcejja payapAsAo, taM tu maMde Na dehatI ||8|| atha-anantaramasau mRgastaM baddhaM-bandhanaM plavet atikramyopari gacchet adho vA baddhasya vrajettadA mucyeta padapAzAt=pade pAza: padapAzo vAgurAdibandhanaM, yadivA padaM-kUTaM pAza: pratItastAbhyAM mucyeta / evaM santamapi tam-anarthapariharaNopAyaM tu mando na pazyatIti / / 8 / / kUTapAzAdikaM cApazyan yAmavasthAmavApnoti tAM darzayitumAhaahiyappA'hiyapaNNANe, visamaMteNuvAgate / se baddhe payapAsehi, tattha ghAyaM niyacchati // 9 // ahitAtmA ahitaprajJAna: san yo mRgo viSamAntena kUTapAzAdiyuktena pradezena upAgataH, yadivA 'visamaMte'NuvAyae' iti pAThamAzritya viSamAnte-kUTapAzAdike AtmAnam anupAtayet patito baddhazcAsau padapAzena tatra-bandhane ghAtaM-vinAzaM niyacchati-prApnotIti / / 9 / / evaM dRSTAntaM pradarzya dArTAntikamajJAnavipAkaM darzayitumAhaevaM tu samaNA ege, micchadiThThI aNAriyA / asaMkitAiM saMkaMti, saMkitAiM asaMkiNo ||10|| evameva zramaNA eke mithyAdRSTayaH anAryA azaGkanIyAni sudharmAnuSThAnAdIni zaGkante, zaGkanIyAni-apAyabahulAni ekAntapakSasamAzrayaNAni azaGkino mRgA iva mUDhacetasastattadArabhante yadyadanAya saMpadyanta iti / / 10 / / zaGkanIyAzaGkanIyaviparyAsamAhadhammapaNNavaNA jA sA, taM tu saMkaMti mUDhagA | AraMbhAiM na saMkaMti, aviyattA akoviyA / / 11 / / dharmasya-kSAntipradhAnasya yA sA prajJApanA tAM tu zaGkante mUDhA ArambhAnna zaGkante yata: avyaktA:-mugdhAH avadhidA iti / / 11 / / te cAjJAnAvRtA yannApnuvanti taddarzanAyAhasavvappagaM viukkassaM, salaM NUmaM vihUNiyA / appattiyaM akammaMse, eyamaDheM mige cue / / 12 / / sarvatrApyAtmA yasyAsAviti sarvAtmakastaM sarvAtmakaM-lobhaM, vividha utkarSa iti vyutkarSastaM vyutkarSa-mAnaM, sarvaM alabdhamadhyatvAt gahanamiveti nUmaM tat-sarvAM mAyAM, aprItikaM cakrodhaM vidhUya viziSTajJAnAjjIva: akarmAMzo bhavati nAjJAnAt yataH kaSAyavidhUnanena
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 00000011 mohanIyavidhUnanaM / etasmAdarthAt-karmAbhAvalakSaNAd mRga: ajJAnI cyavet bhrazyediti / / 12 / / bhUyo'pyajJAnavAdinAM doSAbhidhitsayAha jeeyaM NAbhijANaMti, micchaddiTThI aNAriyA / migA vA pAsabaddhA te, ghAyamesaMta'NaMtaso ||13|| ye etaM karmakSapaNopAyaM nAbhijAnanti te mithyAdRSTaya : anAryA mRgA iva pAzabaddhA ghAtaM-vinAzam eSyanti yAsyantyanveSayanti vA'nantazaH tadyogyakriyAnuSThAnAt avicchedeneti / / 13 / / idAnImajJAnavAdinAM dUSaNodvibhAvayiSayA svavAgyantritA vAdino na caliSyantIti tanmatAviSkara NAyAha mAhaNA samaNA ege, savve NANaM sayaM vade | savvaloge vi je pANA, na te jANaMti kiMcaNa ||14|| , eke brAhmaNAH zramaNAzca sarve'pyete svakaM svakaM jJAnaM pramANatvena vadanti paraM na ca tAni jJAnAni satyAni parasparavirodhena pravRttatvAt, tasmAdajJAnameva zreyaH, kiM jJAnaparikalpanayA, yataH sarvasminnapi loke ye prANinaste na kiJcanApi jAnantIti / / 14 / / yadapi teSAM gurupAramparyeNa jJAnamAyAtaM tadapi chinnamUlatvAdavitathaM na bhavatIti dRSTAntadvAreNa darzayitumAhamilakkhu amilakkhussa, jahA vRttANubhAsatI / Na heuM se vijANAti, bhAsiyaM ta'NubhAsatI ||15|| yathA''ryabhASAnabhijJo mleccha : amlecchasya- Aryasya uktaM-bhASitamanubhASate kevalaM, na cAsau tadabhiprAyaM vetti na vA hetuM vijAnAti kevalaM bhASitamevAnubhASata iti / / 15 / / evaM dRSTAntaM pradarzya dAntikaM yojayitumAha evamaNNANiyA nANaM, vayaMtAvi sayaM sayaM / NicchayatthaM Na jANaMti, milakkhUvva abohiyA ||16|| evamajJAnikA: svakaM svakaM jJAnaM pramANatvena vadanto'pi parasparaviruddhArthabhASaNAt nizcayArthaM na jAnanti yataste mleccha ivA'bodhikA bodharahitA iti, ato'jJAnameva zreya iti / evaM yAvadyAvajjJAnAbhyupagamastAvattAvadgurutaradoSasaMbhavaH, tathAhi - yo'vagacchan pAdena kasyacit ziraH spRzati tasya mahAnaparAdho bhavati, yastvanAbhogena spRzati tasmai na kazcidaparAdhyatIti, evaM cAjJAnameva pradhAnabhAvamanubhavati, na tu jJAnamiti / / 16 / / evamajJAnavAdimatamanUdyedAnIM taddUSaNA yAha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vrdii OM zrI sUtrakRtAGgasUtram OMOMOMOM aNNANiyANa vImaMsA, aNNANe no niyacchatI / appaNo ya paraM NAlaM, kuto aNNe'NusAsiuM ? // 17 // I 'ajJAnameva zreya' iti ajJAnikAnAM yo'yaM vimarzaH saH ajJAne na viniyacchati-na yujyata evaMvidhavicArasya jJAnarUpatvAditi / api ca te Atmano'pi paraM pradhAnam ajJAnavAdamiti anuzAsituM nAlaM, kutaH punaste anyAn- ziSyatvenopagatAniti ? / / 17 / / tadevaM te tapasvino'jJAnina AtmanaH pareSAM ca zAsane kartavye yathA na samarthAstathA dRSTAntadvAreNa darzayitu mAha vaNe mUDhe jahA jaMtU mUDhe NetANugAmie / duhao vi akovitA, tivvaM soyaM Niyacchati ||18|| 12 yathA vane mUDho jantuH paraM mUDhameva netAramanugacchati tadA dvAvapi etau akovidau tIvraM sroto-gahanaM zokaM vA niyacchataH prApnuta: ajJAnAvRtatvAt / / 18 / / asminnevArthe dRSTA ntAntaramAha aMdho aMdha pahaM Nito, dUramaddhANa gacchatI / Avajje uppahaM jaMtu, aduvA paMthANugAmie ||19|| yathA andhaH andhaM panthAnaM nayan dUramadhvAnaM-vivakSitAdadhvanaH parataraM gacchati tathA utpathamApadyate jantuH, athavA paraM panthAnamanugacchediti TIkAkRt, athavA yadRcchayA panthAnamevAnupatatIti cUrNIkAraH / / 19 / / evaM dRSTAntaM prasAdhya dAntikamarthaM darzayitumAhaevamege niyAyaTThI, dhammamArAhagA vayaM / aduvA adhammamAvajje, Na te savvajjuyaM vae ||20|| evaM bhAvamUDhAzcaike-ajJAnavAdikAdayo niyAgArthina:-mokSArthino dharmArthino vA te kila vayaM saddharmArAdhakA ityevaM saMdhAya pravrajyAyAmudyatAH santaH pRthivyambuvanaspatyAdikAyopamardena pacanapAcanAdikriyAsu pravRttAH santastatsvayamanutiSThanti anyeSAM copadizanti yenAbhipretAyAH mokSAvApterbhrazyanti, athavA AstAM tAvanmokSAbhAva:, ta evaM pravartamAnA adharmamApadyeran na te sarvarjukaM saMyamaM vrajeyuriti / / 20 / / punarapi taddUSaNAbhidhitsayAhaevamege vitakkAhiM No aNNaM pajjuvAsiyA / appaNo ya vitakkAhiM, ayamaMjU hi dummatI ||21|| I evameke vitarkAbhi:-asatkalpanAbhiH anyam ArhatAdikaM jJAnavAdinaM na paryupA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aacharides 13 ] sate Atmanazca vitarkAbhiH ayameva-'ajJAnameva zreya' ityevamAtmako mArga: aMjU-Rjuriti pratipannA hi-yataste durmataya iti / / 21 / / sAmpratamajJAnavAdinAM spaSTamevAnarthAbhidhitsayA''haevaM takkAe sAheMtA, dhammA-'dhamme akoviyA / dukkhaM te nAituTuMti, sauNI paMjaraM jahA ||22|| evaM tarkayA-svakIyavikalpanayA sAdhayantaH- pratipAdayanto dharme adharme ca akovidAste duHkhaM nAtitroTayAnti-mUlato nApanayanti yathA zakuniH paJjaraM, evamete'pi saMsArapajarAdAtmAnaM mocayituM nAlamiti / / 22 / / adhunA sAmAnyenaikAntavAdimatadUSaNArthamAhasayaM sayaM pasaMsaMtA, garahaMtA paraM vaiM / je u tattha viussaMti, saMsAraM te viussiyA // 23 // __ svakaM svakaM darzanaM prazaMsanto garhantazca paraM vacaH-parakIyAM vAcaM ye tatraiva-AtmIyadarzaneSveva vidvasyante-vidvAMsa ivAcaranti te saMsAraM vyucchritA:-saMbaddhAH, tatra vA saMsAre sarvadA uSitA bhavantItyarthaH / / 23 / / atha punarbhikSusamayamadhikRtyAhaahAvaraM purakkhAyaM, kiriyAvAidarisaNaM / kammaciMtApaNaTThANaM, saMsAraparivaDDhaNaM ||24|| athA'paraM yat purA''khyAtaM tad bauddhAnAM kriyAvAdidarzanaM-caityakarmAdikA kriyaiva pradhAnaM mokSAGgamityevaMvAdinAM darzanaM saMsArasya pravardhanaM bhavati, kvacit 'dukkhakkhaMdhavivaddhaNaM' iti pAThamAzritya du:khaparamparAyA vivardhanaM bhavati yatastadarzanaM karmacintApraNaSTAnAM vAdinAmiti / / 24 / / yathA ca te karmacintAto naSTAstathA darzayitumAhajANaM kAeNa (5)NAuTTI, abuho jaM ca hiMsatI / puTTho vedeti paraM, aviyattaM khu sAvajjaM ||25|| teSAM cAyamabhyupagama:-parijJA'vijJeryApathasvapnAntikabhedAccaturvidhaM karmopacayaM na gacchati, tathAhi-(1) yo hi kopAdenimittAt kevalaM manovyApAreNa prANino vyApAdayati na ca kAyena prANyavayavAnAM chedanabhedanAdike vyApAre vartate na tasyAvadyam, tasya parijJopacitasya karmopacayo na bhavatItyarthaH, (2) ajAnAna: kAyavyApAramAtreNa hinasti prANinaM tatrApi manovyApArAbhAvAnna karmopacaya: avijJopacitasyeti (3) IraNamIryA-gamanaM tatsaMbaddhaH panthA IryApathastatpratyayaM karmeryApatham, etaduktaM bhavati-pathi gacchato yathAkathaJcidanabhisaMdheryatprANivyApAdanaM bhavati tena karmaNazcayo na bhavati, tathA (4) svapna eva lokoktyA svapnAntaH sa vidyate yasya tatsvapnAntikaM, tadapi na karmabandhAya, yathA svapne bhujikriyAyAM tRptyabhAvastathA karmaNo'pIti, kathaM tarhi teSAM karmopacayo bhavatIti ?
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ asalaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram Saamana 14 ___ ucyate, (1) yadyasau hanyamAna: prANI bhavati (2) hantuzca prANItyevaM jJAnamutpadyate (3) tathainaM hanmItyevaM ca yadi buddhiH prAduSyAd eteSu satsu (4) yadi kAyaceSTA pravartate tasyAmapi (5) yadyasau prANI vyApAdyate tato hiMsA tatazca karmopacayo bhavatIti, eSAmanyatarAbhAve'pi na hiMsA, na ca karmacayaH / atra ca paJcapadAnAM dvAtriMzadbhaGgA bhavanti, tatra prathamabhaGge hiMsakaH, apareSvekatriMzatsvahiMsakaH, tathA coktam prANI prANijJAnaM ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayogaH paJcabhirApadyate hiMsA / / 1 / / " etadeva sUtrakAra Aha- (1) yo hi jAnan prANino hinasti, kAyena cAnAkuTTI ahiMsaka: tathA (2) abudha:-ajAnAna: kAyavyApAramAtreNa yaM ca hinasti tatrApi manovyApArAbhAvAna karmopacaya iti, anena ca zlokArdhana parijJopacitamavijJopacayAkhyaM bhedadvayaM sAkSAdupAttaM, zeSaM tvIryApathasvapnAntikabhedadvayaM cazabdenopAttaM / kimekAntanaiva parijJopacitAdinA karmopacayo na bhavatyeva ? bhavati kAcidavyaktamAti darzayituM zlokapazcArdhamAha vijJopacitAdinA caturvidhenApi karmaNA spRSTaH san tatkarmA'sau sparzamAtreNaiva paraM saMvedayati, na tasyAdhiko vipAko'sti, kuDyAdipatitasikatAmuSTivat sparzAnantarameva parizaTatItyartha: ata eva tasya cayAbhAvo'bhidhIyate, na punaratyantAbhAva iti / evaM ca kRtvA tatparijJopacitAdikarma avyaktameva sAvadyaM spaSTavipAkAnubhavAbhAvAditi / / 25 / / nanu ca yadyanantaroktaM caturvidhaM karma nopacayaM yAti kathaM tarhi karmopacayo bhavatItyetadAzaGkayAhasaMtime tao AyANA jehiM kIrati pAvagaM / abhikammAya pesAya maNasA aNujANiyA / / 26 / / santi imAni trINi AdAnAni yaiH kriyate pApakaM, tadyathA-abhikramya Akramya prANinaM svayaM vyApAdayati tadekaM karmAdAnaM, aparaM preSyaM samAdizya ca prANivyApAdanaM dvitIyaM karmAdAnaM, tathA'paraM ca vyApAdayantaM manasA anujAnAtItyetattRtIyaM karmAdAnaM, parijJopacitAdasyAyaM bhedaH-tatra kevalaM manasA cintanamiha tvapareNa vyApAdyamAne prANinyanumodanamiti / / 26 / / tadevaM yatra svayaM kRtakAritAnumatayaH prANighAte kriyamANe vidyante kliSTAdhyavasAyasya prANipAtazca tatraiva karmopacayo nAnyatreti darzayitumAhaee u tao AyaNA jehiM kIrati pAvagaM / evaM bhAvavisohIe NevvANamabhigacchatI // 27 // etAni tu trINi AdAni yaiH kriyate pApakamiti, evaM ca sthite yatra kRtakAritA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ damadad zrI sUtrakRtAGgasUtram Back 15 ] numatayaH prANivyaparopaNaM prati na vidyate tathA bhAvavizuddhayA araktadviSTabuddhyA karmopacayAbhAvAcca nirvANamabhigacchati / / 27 / / bhAvazuddhayA pravartamAnasya karmabandho na bhavatItyatrArthe dRSTAntamAhaputtaM piyA samAraMbha, AhAraTThamasaMjae / bhuMjamANo ya medhAvI, kammuNA novalippati ||28|| putram asaMyata:-gRhastha: pitA samArabhya-vyApAdya AhArArthaM bhAvavizuddhayA tatpizitaM bhuJjAno'pi tathA medhAvyapi-saMyato'pi karmaNA nopalipyate / 'puttaM pi tA samArabbha' iti pAThamAzritya kasmiJciddezakAle zAkyasiMhenApi potriNaM-sUkaraM samArabhya tatpizitaM bhuktamAsIditi zrUyate tannyAyapathamavatAraNArthamapItthaM teSAM pratipAdanaM saMbhAvyata iti / / 28 / / sAmpratametaddUSaNAyAhamaNasA je paussaMti, cittaM tesiM na vijjatI / aNavajjamatahaM tesiM, Na te saMvuDacAriNo ||29|| manasA ye pradviSanti teSAM vadhapariNatAnAM zuddhaM cittaM na vidyate, tadevaM yattairabhihitaMyathA kevalamana:pradveSe'pi anavadyaM karmopacayamAna iti, tatteSAm atathyam-asatyaM yato na te saMvRtacAriNo manaso'zuddhatvAt, tathAhi-'evaM bhAvazuddhyA nirvANamabhigacchatI'ti bhaNatA manasa ekasya prAdhAnyamabhyadhAyi, tadevaM bhavadabhyupagamenaiva kliSTamanovyApAra: karmabandhAyetyuktaM bhavati, taryApathe'pi yadyanupayukto yAti tato'nupayuktateva kliSTacittateti karmabandho bhavatyeva, tathA svapnAntike'pyazuddhacittasadbhAvAdISadvandho bhavatyeva, sa ca bhavatA'pyabhyupagata eva 'avyaktaM tat sAvadya'mityaneneti / tadevaM manaso kliSTasyaikasyaiva vyApAre bandhasadbhAvAt yaduktaM bhavatA 'prANI prANijJAna' mityAdi tat sarvaM plavata iti / yadapyuktaM 'putraM pitA samArabhye' tyAdi tadapyanAlocitAbhidhAnaM, yato mArayAmItyevaM yAvanna cittapariNAmo'bhUttAvanna kazcid vyApAdayati, evambhUtacittapariNatezca kathamasaMkliSTatA ? cittasaMkleze cAvazyaMbhAvI karmabandha iti / yacca kRtakAritAnumatirUpamAdAnatrayaM bhavatAbhihitaM tajjainendramatalavAsvAdanamevAkArIti / tadevaM karmacatuSTayaM nopacayaM yAtItyevaM tadabhidadhAnAH karmacintAto naSTA iti supratiSThitamiti / / 29 / / adhunaiteSAM kriyAvAdinAmanarthaparamparAM darzayitumAhaicceyAhiM diTThIhiM, sAtAgAravaNissitA / saraNaM ti maNNamANA, sevaMtI pAvagaM jaNA ||30|| ityetAbhizca dRSTibhirvAdinaH sAtAgauravanizritA idamasmadIyaM darzanaM zaraNamiti manyamAnA viparItAnuSThAnatayA sevante pApamevaM vatino'pi santo janA iva janA: prAkRtapuruSasa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bacasasad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaa16 dRzA ityarthaH / / 30 / / asyaivArthasyopadarzakaM dRSTAntamAhajahA AsAviNiM NAvaM, jAtiaMdho duruhiyA / icchejjA pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyati ||31|| asrAviNIM-sacchidrAM nAvaM yathA jAtyandha Aruhya icchati pAram AgantuM-prAptuM, paraM nAvazcAsrAviNItvenodakaplutatvAt antarA jalamadhye viSIdati-nimajjati tatraiva ca paJcatvamupayAtIti / / 31 / / sAmprataM dArTAntikayojanArthamAhaevaM tu samaNA ege micchaddiDI aNAriyA / saMsArapArakaMkhI te saMsAraM aNupariyaTaeNti ||32|| ||bitio uddesao sammatto / / evaM tu zramaNA eke-zAkyAdayo mithyAdRSTayaH anAryAH saMsArapArakAkSiNo'pi santaste svazAsanasyAnipuNatvAt saMsArameva anuparyaTantIti bravImi / / 32 / / / iti prathamAdhyayane dvitIyoddezakaH / / / atha prathamAdhyayane tRtIyoddezaka : prArabhyate / / asya cAyamabhisaMbandhaH-Adyayoruddezakayo: kudRSTayaH pratipAditAstadoSAzca tadihApi teSAmAcAradoSaH pradarzyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtramidamjaM kiMci vi pUtikaDaM, saDDImAgaMtumIhiyaM / sahassaMtariyaM bhuMje, dupakkhaM ceva sevatI ||1|| yatkiJcid AhArajAtaM pUtikRtam AstAM tAvadAdhAkarmikaM tadapi zraddhinA-zraddhAvatA AgantukAn yatInuddizya IhitaM-niSpAditaM, tacca sahasrAntaritamapi yo bhuJjIta sa dvipakSamevagRhasthapakSaM pravrajitapakSaM ca yadivA IryApatha: sAMparAyikaM ca, athavA pUrvabaddhA nikAcitAdyavasthA: karmaprakRtIrnayatyapUrvAzcAdatte, ityevaM dvipakSaM sevante, kiM puna: ya ete zAkyAdayaH svayameva sakalamAhArajAtaM niSpAdya svayameva copabhuJjate ? te ca sutarAM dvipakSasevino bhavantItyarthaH / / 1 / / idAnImeteSAM sukhaiSiNAmAdhAkarmabhojinAM kaTukavipAkAvirbhAvanAya zlokadvayena dRSTAntamAhatameva avijANaMtA, visamaMmi akoviyA / macchA vesAliyA ceva, udagassa'bhiyAgame / / 2 / / udagassa'ppabhAveNaM, sukkaMmi ghAtamiti u / / DhaMkehi ya kaMkehi ya, AmisatthehiM te duhI ||3||
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Baaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram saicsindia 17 tameva-AdhAkarmopabhogadoSam avijAnanto viSame-karmabandhe dvandvapracure vA saMsAre akovidAH tasminneva saMsArodare karmapAzAvapAzitA duHkhino bhavanti yathA vizAlA eva vA vaizAlikA: vizAla:-samudrastatra bhavA vA vaizAlikAH, vizAlAkhyaviziSTajAtyudbhavA vA vaizAlikA: matsyA: udakasyAbhyAgame-samudravelAyAM satyAM nadImukhamAgatAH punarvelApagame udakasyAlpabhAvena zuSke tasminneva dhunImukhe=nadImukhe 'udagassa pabhAveNa'miti pAThamAzritya-udakasya prabhAvena nadImukhamAgatAH punarvelApagame tasminnudake zuSke-vegenaivApagate sati bRhattvAccharIrasya tasminneva nadImukhe vilagnA: AmiSArthibhiH DhakaiH kakaizca vilupyamAnA duHkhina:santo ghAtaM-vinAzaM yanti / / 2-3 / / evaM dRSTAntamupadartha dArTAntike yojayitumAhaevaM tu samaNA ege, vaTTamANasuhesiNo | macchA vesAliyA ceva, ghAtamesaMta'NaMtaso ||4|| evaM tu zramaNA eke-zAkyapAzupatAdayaH svayUthyA vA vartamAnasukhaiSiNo matsyA vaizAlikA iva ghAtaM-vinAzam eSyanti-anubhaviSyanti anantaza:-arahaTTaghaTInyAyena bhUyo bhUyaH saMsArodanvati nimajjanonmajjanaM kurvANA na te saMsArAmbhodheH pAragAmino bhaviSyantItyarthaH / / 4 / / sAmpratamaparAjJAnA'bhimatopapradarzanAyAhaiNamannaM tu aNNANaM, ihamegesimAhiyaM / devautte ayaM loge, baMbhautte tti Avare ||5|| idam anyattu ajJAnam ihaikeSAm AkhyAtam, tadyathA-devenopto devoptaH karSakeNeva bIjavapanaM kRtvA niSpAdito'yaM loka ityarthaH / devagupto devairvA gupto rakSita iti devaputro vA'yaM loka ityevamAdikamajJAnamiti, tathA brahmaNA upto brahmopto'yaM loka ityapare evaM vyavasthitAH, teSAmayamabhyupagama: brahmA jagatpitAmahaH sa caika eva jagadAdAvAsIttena ca prajApatayaH sRSTAH taizca krameNaitatsakalaM jagaditi / / 5 / / tathAIsareNa kaDe loe, pahANAti tahAvare | jIvA'jIvasamAutte, suhadukkhasamannie ||6|| IzvareNa kRto'yaM loka ityevameke IzvarakAraNikA abhidadhati, tathA'pare-sAMkhyA: pratipannA yathA-pradhAnAdikRto'yaM lokaH, sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRti: sA ca puruSArthaM prati pravartate, AdigrahaNAcca 'prakRtermahAn tato'haGkAraH tasmAcca gaNa: SoDazakaH, tasmAdapi SoDazakAt paJcabhyaH paJca bhUtAnI' tyAdikayA prakriyayA sRSTirbhavatIti, yadivA AdigrahaNAt svabhAvAdikaM gRhyate, tatazcAyamartha:-svabhAvena kRto'yaM lokaH, kaNTakAditaikSNyavat, tathAnye niyatikRto loko mayUrapicchavat, ityAdibhi: kAraNaiH kRto'yaM loko jIvAjIvasamAyuktaH sukha
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadaadebachchedadadit zrI sUtrakRtAGgasUtram achchancharak18] duHkhasamanvitazceti / / 6 / / kiMcasayaMbhuNA kaDe loe, iti vuttaM mahesiNA / mAreNa saMthutA mAyA, teNa loe asAsate ||7|| svayaM bhavatIti svayaMbhUstena svayaMbhuvA kRto'yaM lokaH tathAhi-svayaMbhUH viSNuranyo vA, sa caika evAdAvabhUta, tatraikAkI ramate, dvitIyamiSTavAn, taccintAnantarameva dvitIyA zaktiH samutpannA, tadanantarameva jagatsRSTirabhUt / api ca tena svayaMbhuvA lokaM niSpAdyAtibhArabhayAd yamAkhyo mAro vyadhAyi, tena mAreNa saMstutA kRtA mAyA, tayA ca mAyayA lokA mriyante, na ca paramArthato jIvasyopayogalakSaNasya mRtirasti, ato mAyaiSA yathA'yaM mRtaH, tathA cAyaM lokaH azAzvata iti maharSiNoktamiti / / 7 / / api camAhaNA samaNA ege, Aha aMDakaDe jage / aso tattamakAsI ya, ayANaMtA musaM vade ||8|| brAhmaNAH zramaNAzcaike-paurANikA AhuH-aNDakRtaM jagat tathAhi-yadA padArthazUnyo'yaM saMsAra AsIttadA asau-brahmA tattvamakArSIt-apsvaNDamasRjat, tasmAcca krameNa jAtaM jagadetaccarAcaramiti / te ca brAhmaNAdayaH paramArtham ajAnanta evaM mRSA vadanti / / 8 / / adhunaiteSAM devoptAdijagadvAdinAmuttaradAnAyAhasaehiM pariyAehiM, loyaM bUyA kaDe ti ye / tattaM te Na vijANaMtI, Na viNAsi kayAi vi / / 9 / / svakaiH paryAyaiH abhiprAyaiH loko'yaM kRta ityevaM ye abruvan te tattvaM na vijAnanti, yato'yaM loko dravyArthatayA na vinAzI nirmUlata: kadAcidapi apitu nitya iti, yadivA 'NAyaM NAsi kayAi vi' itipAThamAzritya nAyaM loko nAsIt kadAcidapi, api tvayaM loko'bhUd bhavati bhaviSyati ca, tathA coktam-"davvato NaM loge kayAi NAsi jAva Nicce / / ityAdi (bhaga. za. 11 u. 10 sU 420) / / 9 / / atha teSAmajJAnaphaladidarzayiSayAhaamaNuNNasamuppAdaM, dukkhameva vijANiyA / samuppAdamayANaMtA, kiha nAhiMti saMvaraM ||10|| manojJa:-saMyamaH, na manojJa: amanojJa:-asaMyamastasmAdutpAdo yasya duHkhasya tadamanojJasamutpAdameva duHkhaM vijAnIyAt evaM sati anantaroktavAdino duHkhasya samutpAdamajAnantaH santa IzvarAderduHkhasyotpAdamicchantaH kathaM duHkhasya saMvaraM-duHkhapratighAtahetuM jJAsyanti ? taccAjAnantaH kathaM du:khocchedAya yatiSyante ? yatnavanto'pi ca naiva du:khocchedanamavApsyanti,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM0.0.008 zrI sUtrakRtAGgasUtram [ 19 kAraNocchedenaiva kAryocchedAt api tu saMsAra eva janmajarAmaraNAdyanekaduHkhavrAtAghrAtA bhUyo bhUyo'rahaTTaghaTInyAyenAnantamapi kAlaM saMsthAsyanti / / 10 / / sAmprataM prakArAntareNa kRtavAdimatamevopa nyasyannAha suddhe apAvae AyA, ihamegesi AhitaM / puNo kIDA-padoseNaM, se tattha avarajjhati ||11|| iha-asmin kRtavAdiprastAve ekeSAM trairAzikANAM gozAlakamatAnusAriNAm AkhyAtaM, tathAhi - a he-aym AtmA (1) zuddhaH zuddhAcAro bhUtvA (2) mokSe apApako apagatAzeSakarmA bhavati, puna: asAvAtmA zuddhatvAkarmatvarAzidvayAvastho bhUtvA tatra mokSastha eva svazAsanapUjAmupalabhyAnyazAsanaparAbhavaM copalabhya krIDayati-pramodate, svazAsananyakkAradarzanAcca pradveSTi evaM krIDApradveSAbhyAM mokSastha eva (3) aparAdhyati - rajasA zliSyate, tato'sau karmagauravAdbhUyaH saMsAre'vatarati, asyAM cAvasthAyAM sakarmatvAttRtIyarAzyavastho bhavati / / 11 / / kiMcaiha saMvuDe muNI jAte, pacchA hoti apAvae / viDaM va jahA bhujjo, nIrayaM sarayaM tahA ||12|| iha - manuSyabhave prApto muniH bhUtvA saMvRtaH - yamaniyamarato jAtaH san pazcAd apApako bhavati, tataH svazAsanaM prajvAlya muktyavastho bhavati, punarapi zAsanapUjAnikAradarzanAd rAgadveSodayAt sakarmA bhavati yathA vikaTAmbu-udakaM nirajaskaM sad vAtoddhatareNusaMpRktaM sarajaskaM bhUyo bhavati tathA-evaM trairAzikAnAmuktakrameNa rAzitrayAvastho bhavatyAtmA / uktaM ca"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSTham / muktaH svayaM kRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam / / 1 / / iti / / 12 / / adhunaitadUSayitumAha tANuvIti medhAvi, baMbhacere Na te vase / puDho pAvAuyA savve, akkhAyAro sayaM sayaM ||13|| etAn-rAzitrayavAdino devoptAdilokavAdinazca anuvicintya medhAvI etadavadhArayet, yathA- - naite vAdino brahmacarye tadupalakSite saMyamAnuSThAne vaseyuH tathAhi teSAmayamabhyupagamo yathA svadarzanapUjAnikAradarzanAt karmabandho bhavati, evaM cAvazyaM taddarzanasya pUjayA tiraskAreNa vobhayena vA bhAvyaM, tatsaMbhavAcca karmopacayastadupacayAcca zuddhayabhAvaH, zuddhayabhAvAcca mokSAbhAva:, na ca muktAnAM rAgadveSAnuSaGgaH, tadabhAvAcca kutaH punaH karmabandhaH tadvazAcca saMsArAvataraNam ? ataste yadyapi kathaJcid dravyabrahmacarye vyavasthitAstathApi samyagjJAnAbhAvAnna te samyaganuSThAnabhAja iti sthitam / apica- sarve apyete prAvAdukAH pRthak pRthak svakaM svakaM darzanaM
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram od zobhanatvena AkhyAtAra: santIti na tatra viditavedyenAsthA vidheyeti / / 13 / / punaranyathA kRta vAdimatamupadarzayitumAha saesae uvaTThANe, siddhimeva Na annahA | aho vi hoti vasavattI, savvakAmasamappie ||14|| te kRtavAdinaH zaivaikadaNDikaprabhRtayaH svake svake upasthAne-anuSThAne eva siddhiMazeSasAMsArikaprapaJcarahitasvabhAvAM vadanti nAnyathA, uktasvarupasiddhiprApteH prAgapi aho ihaiva janmani vazavartI - vazendriyaH sarve kAmA:- abhilASA : samarpitA :- saMpannA yasya sa sarvakAmasamarpitazca bhavati / / 14 / / etadeva darzayati siddhA ya te arogA ya, ihamegesi AhitaM / siddhimeva purAkAuM, sAsae gaDhiyA NarA ||15|| 20 siddhAzca te arogA bhavanti, arogagrahaNaM copalakSaNam, anekazArIramAnasadvandvairna spRzyante, zarIramanasorabhAvAditi, evam ihaikeSAM - zaivAdInAm idam AkhyAtam, te ca zaivAdayaH siddhimeva puraskRtya svAzaye - svakIye darzane grathitA: adhyupapannA narA iva narA: prAkRpuruSa iti / / 15 / / sAmpratameteSAmanarthapradarzanapura : saraM dUSaNAbhitsayAha asaMvuDA aNAdIyaM, bhamihiMti puNo puNo / kappakAlamuvajjaMti ThANA, Asura - kibbisiya ||16|| tti bemi / // tatio uddesao sammatto // te hi pAkhaNDikA mokSAbhisandhinA samutthitA api asaMvRtA anAdikaM - saMsArakAtAraM bhramiSyanti mugdhajanapratArakatvAt paunaHpunyeta, yApi ca teSAM bAlatapo'nuSThAnAdinA svargAptiH sApyevaMprAyA bhavatIti darzayati-kalpakAlaM- prabhUtakAlam utpadyante AsurAH asurakumAranAgakumArAditvena, tatsthAneSUtpannA api na pradhAnAH api tu kilbiSikA bhavantIti bravImi / / / 16 / / / / iti tRtIyoddezaka: / / // atha caturthoddezakaH asya cAyamabhisaMbandhaH-anantaroddezake tIrthikAnAM kutsitAcAratvamuktamihApi tadevAbhidhIyate, tadanena saMbandhenoyAtasyAsyoddezakasyAdisUtramidam ete jitA bho ! na saraNaM, bAlA paMDitamANiNo / heccA NaM puvvasaMjogaM, siyA kiccovadesagA ||1||
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram OMadical21] bho ! jambU ! ete-paJcabhUtavAdyAdiaurAzikAntA jitA rAgadveSAdibhi: zabdAdiviSayaizca tathA prabalamahAmohotthA'jJAnena ca na zaraNaM yataste bAlA api santaH paNDitamAnino hitvA svajanadhanAdikaM pUrvasaMyogaM puna: sitA: gRhasthAsteSAM bhUtopamardakAri pacanapAcanAdikaM kRtyaM tasyopadezaM gacchantIti sitakRtyopadezagAH, yadivArSatvAt 'siyA' syuH kRtyaM sAvadyAnuSThAnaM tatpradhAnAH kRtyA:-gRhasthAsteSAmupadeza: saMrambhasamArambhArambharUpa: sa yeSAM te kRtyopadezakA iti / ayaM bhAva:- pravrajitA api santa: kartavyairgRhasthebhyo na bhidyante, gRhasthA iva te'pi sarvAvasthAH paJcasUnAvyApAropetA na svaparatrANAyeti / / 1 / / evambhUteSu ca tIrthikeSu satsu bhikSuNA yatkartavyaM taddarzayitumAhataM ca bhikkhU pariNNAya, vijjaM tesu Na mucchae / aNukkase appalINe, majjheNa muNi jAvate / / 2 / / bhikSuH taM-pAkhaNDilokaM parijJAya vidan-vidvAn teSu-tIrthikeSu na mUrcchayettathA anutkarSa:-AtmaprazaMsAM pariharan bhAvatazca apralIno asaMbaddho madhyena rAgadveSayorantarAlena saMcaran muniH AtmAnaM yApayed-vartayediti / / 2 / / kimiti te tIthikAstrANAya na bhavantIti darzayitumAhasapariggahA ya sAraMbhA, ihamegesi AhiyaM / apariggahe aNAraMbhe, bhikkhU tANaM parivate ||3|| __ saparigrahAH sArambhAzca tIthikAdaya: saparigrahArambhakatvenaiva ca mokSamArga pratipAdayantIti darzayati-ihaikeSAm AkhyAtam, yathA-kimanayA zirastuNDamuNDanAdikayA kriyayA ? paraM guroranugrahAt paramAkSarAvAptistaddIkSAvAptirvA yadi bhavati tato mokSo bhavatItyevaM bhASamANAste na trANAya bhavantIti / evaM sati ye aparigrahA anArambhAzca tAn bhikSustrANaM-zaraNaM parivrajediti / / 3 / / kathaM punastenAparigraheNAnArambheNa ca vartanIyamityetaddarzayitumAhakaDesu ghAsamesejjA, viU dattesaNaM care / agiddho vippamukko ya, omANaM parivajjate ||4|| ___ gRhasthaiH svArthaM kRteSu SoDazodgamadoSazuddhaudanAdiSu grAsam AhAram eSayet-SoDazotpAdanadoSAn pariharan yAced vidvAn tathA dattaiSaNAM caret-dazaiSaNAdoSAn varjayan gRhNIyAd gRhIte cAhAre agRddhaH paJcagrAsaiSaNAdoSAn pariharannabhyavaharettathA sarvatra rAgadveSAbhyAM vipramuktaH san pareSAm apamAnaM-parAvamadarzitvaM parivarjayet, na tapomadaM jJAnamadaM ca kuryAditi bhAvaH / / 4 / / evaM tIthikAn gRhasthopamAna darzayitvAdhunA teSAmevAbhyupagamaM viparItaprajJAsaMbhUtaM tathA'vivekijanajalpitAnugaM darzayannAha
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Michaelaetactretchachesed zrI sUtrakRtAGgasUtram daceadacandit 22 ] logavAyaM nisAmejjA, ihamegesi AhitaM / vivarItapaNNasaMbhUtaM, annauttaM tayANuyaM ||5|| pAkhaNDinAM paurANikAnAM ca lokAnAM vAdaM lokavAdaM nizAmayet tadeva darzayati-ihasaMsAre ekeSAM yad AkhyAtam tad viparItasaMjJAsaMbhUtaM tathA yad anyoktam avivekijanajalpitaM tadanugaM-tadanugacchatItyarthaH / / 5 / / tamevAnantaroktaM lokavAdaM darzayitumAhaaNaMte Nitie loe, sAsate Na viNassati / aMtavaM Nitie loe, iti dhIro'tipAsati ||6|| ananto nityazca loka: sAMkhyAnAM, yadivA yo yAdRgiha bhave sa tAdRgeva parabhave'pyutpadyate, puruSaH puruSa evAGganA aGganaivetyAdi, zAzvato na vinazyati digAtmAkAzAdyapekSayA vaizeSikANAM tathA antavAn nityazca lokaH paurANikAnAM saptadvIpAvacchinnatvAditi dhIraH kazcitsAhasiko'nyathAbhUtArthapratipAdanAt vyAsAdirivAtipazyatIti atipazyati / / 6 / / kiMcaaparimANaM vijANAti, ihamegesi AhitaM / savvattha saparimANaM, iti dhIro'tipAsati ||7|| ____kazcittIrthikatIrthakRt aparimANaM vijAnAti asAvatIndriyadraSTA, na punaH sarvajJa iti, yadivA-aparimitajJa ityabhipretArthAtIndriyadarzIti, tathA coktam-sarvaM pazyatu vA mA vA, iSTamarthaM tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM, tasya naH kvopayujyate ? iti, ihaikeSAmAkhyAtam, tathA sarvatra saparimANamiti dhIro'tipazyati, tathAhi te bruvate-divyaM varSasahastramasau brahmA svapiti, tasyAmavasthAyAM na pazyatyasau, tAvanmAtraM ca kAlaM jAgarti, tatra ca pazyatItyatipazyati, tadevambhUto bahudhA lokavAdaH pravRttaH / / 7 / / asya cottaradAnAyAhaje keti tasA pANA, ciTuMta'duva thAvarA | pariyAe atthi se aMjU, teNa te tasa-thAvarA ||8|| 'ananto nityazca loka:- ityAdi yadabhihitaM tasyottaraM-tathAhi-athApracyutAnutpannasthiraikasvAbhAvatvena nityatvamabhyupagamyate tanna ghaTate, yato ye kecit trasAH prANA: trasatvena athavA sthAvarAH sthAvaratvena tiSThanti, teSAM ca sadaiva tAdRzatve sati dAnAdhyayanajapaniyamatapo'nuSThAnAdikAH kriyA: sarvA apyanarthikA Aporan / na caitadRSTamiSTam tasmAt sthAvarajaGgamAnAM svakRtakarmavazAt parasparasaGkramaNamanivAritamiti paryAyatayA anityatvaM sthitam / yadi dravyArthatayA nityatvamabhidhIyate hato na kAcitkSati: asmadabhISTamevAbhyupagatamiti / tathA 'zAzvato na vinazyati' dravyavizeSApekSayA iti yadvaizeSikairabhyupagamyate tadapyasadeva, yataH sarvameva vastU
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6666666 zrI sUtrakRtAGgasUtram OMOMOMOM 23 tpAdavyayadhrauvyayuktatvena nirvibhAgameva pravartate, anyathA viyadaravindasyeva vastutvameva hIyeteti / tathA yaduktam-'anantavA~llokaH saptadvIpAvacchinnatvAditi' tanna prekSApUrvakAriNa: pratyeSyanti, tadgrAhakapramANA'bhAvAditi / yadyapi coktam- 'aparimANaM vijAnAtI' ti, tadapi na ghaTAmiyarti, yataH satyamapyaparimitajJatve yadyasau sarvajJo na bhavet tato heyopAdeyopadezavikalatvAnnaivA'sau prekSApUrvakakAribhirAdriyate, tathAhi tasya kITasaMkhyAparijJAnamapyupayogyeva, yato yathaitadviSaye'pyasyA'parijJAnamevamanyatrA'pItyAzaGkayA heyopAdeye prekSApUrvakAriNaH pravRttirna syAt / / tasmAtsarvajJameSTavyaM, tathA yaduktaM- 'svApabodhavibhAgena parimitaM jAnAtI' tyetadapi sarvajanasamAnatve yatkiJciditi / tadevamanantAdikaM lokavAdaM parihRtya yathAvasthitavastusvabhAvAvirbhAvanaM pazcArdhena darzayati-ye kecana trasA: sthAvarA vA tiSThantyasmin saMsAre teSAM svakarmapariNatyA astyasau paryAya : aMjU : praguNo'vyabhicArI yena te trasAH santaH sthAvarA: saMpadyante, sthAvarA api trasatvamaznuvate tathA trasAstrasatvameva sthAvarA: sthAvaratvamevApnuvanti, na punarnityaM yo yAdRgiha sa tAdRgevAmutrApi bhavatItyayaM niyama iti / / 8 / / asminnevArthe dRSTAntAbhidhitsayAha urAlaM jagao joyaM, viparIyAsaM paleMti ya / savve akkaMtadukkhA ya, ato savve ahiMsiyA ||9|| yathA jagata audArikaH-audArikazarIriNo hi manuSyAdeH yoga:-vyApAro ceSTArUpo bAlakaumArAdika: kAlAdikRto'vasthAvizeSo viparyAsaM anyathA cAnyathA bhavan paryayate-gacchatIti pratyakSeNaiva lakSyate, tathaiva sarve sthAvarajaGgamA jantavaH anyathA'nyathA ca bhavanto draSTavyA iti / apica - sarve duHkhAkrAntA yadivA akAntaduHkhA apriyaduHkhA priyasukhAzca, ataH sarve'pi te yathA ahiMsitA bhavanti tathA vidheyamiti / / 9 / / kimarthaM sattvAn na hiMsyAdityAhaetaM khuNANiNo sAraM, jaM na hiMsati kiMcaNaM / ahiMsAsamayaM ceva, etAvaMtaM vijANiyA ||10|| etadeva jJAninaH sAraM yanna hinasti kaJcana prANijAtaM, tena upalakSaNaM caitat, tena mRSAvAdAdiSvapi na vartata iti / apica ahiMsayA samatAmeva AtmanaH sarvajIvaistulyatAM caitA - dvijAnIyAd yathA mama maraNaM duHkhaM cApriyamevaM sarvasattvAnAmiti / ahiMsA hi jJAtAgamasya phalamiti vijAnIyAdityarthaH / / 10 / / mUlaguNAnabhidhAyedAnImuttaraguNAnabhidhAtukAma Aha sie ya vigayagehI, AyANaM sArakkhae / cariyA ''saNa- sejjAsu, bhattapANe ya aMtaso ||11|| - dharme uSito vigatagRddhizca AdAnIyaM jJAnAdiratnatrayaM saMrakSayet kiMca-caryA''sana
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ saksiaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaas 24 zayyAsu bhaktapAne ca antaza: yAvajjIvaM samyagupayogavatA bhAvyamiti / / 11 / / punarapi cAritra-zuddhyarthaM guNAnadhikRtyAhaetehiM tihiM ThANehiM, saMjate satataM muNI / ukkasaM jalaNaM NUmaM, majjhatthaM ca vigiMcae / / 12 / / __eteSu-anantarokteSu triSu sthAneSu saMyataH san satataM muniH utkarSa-mAnaM, jvalanaMkrodhaM, nUmaM-mAyAM, madhye'ntarbhavatIti madhyasthaM-lobhaM ca vivecayet-AtmanaH pRthakkuryAditi / idaM tvatra dhyeyaM mAne satyavazyaMbhAvI krodhaH, krodhe tu mAnaH syAdvA na vetyasyArthasya pradarzanAyAnyathAkramakaraNamiti / / 12 / / sAmprataM sarvopasaMhArArthamAhasamite u sadA sAhU, paMcasaMvarasaMvuDe / sitehiM asite bhikkhU, AmokkhAe parivaejjAsi / / 13 / / tti bemi / paJcamiH samitibhiH samita eva sadA sAdhuH paJcamahAvratopetatvAt paJcasaMvarasaMvRtaH siteSu-gRhastheSu asitaH anavabaddhaH paGkAdhArapaGkajavad bhikSuH AmokSAya-kRtsnakarmakSayAya parivrajestvamiti bravImi / / 13 / / / / iti sUtrakRtAGge samayAkhyaM prathamAdhyayanaM samAptam / / // atha vaitAlIyAkhyaM dvitIyamadhyayanaM prArabhyate / / asya cAyamabhisaMbandhaH ihAnantarAdhyayane pratipAditAn svasamayaguNAn parasamayadoSAMzca jJAtvA yathA karma vidAryate tathA bodho vidheya ityanena saMbandhenA''yAtamidamadhyayanamapi vidArakaM, yadivA vaitAlIyaM chandovizeSamatrAdhyayana iti vaitAlIyaM nAmAdhyayanamidam / zAzvatamapIdamadhyayanaM bhagavatA''dinAthenASTApadaparvatopari vyavasthitena bharatatiraskArAgatasaMvegAn svaputrAnuddizyAGgArakadAhakadRSTAntaM pradarzya na kathaJcijjantornogecchA nivartata ityarthagarbha pratipAditaM tat zrutvA te sarve'pi prabhuputrA:pravrajitAH / evaMbhUtasyAsyAdhyayanasya prathamoddezakasyAdisUtramidamsaMbujajhaha kiM na bujjhaha ? saMbohI khalu pecca dullabhA / No hUvaNamaMti rAtio, No sulabhaM puNaravi jIviyaM ||1|| dharme saMbudhyadhvaM, kiM na budhyadhvaM ? akRtadharmacaraNAnAM pretya janmAntare saMbodhi:dharmAvApti: durlabhaiva yato naiva punarupanamanti rAtrayaH, na hyatikrAnto yauvanAdikAla: punarAvartata iti bhAvaH / na ca sulabhaM punarapi saMyamapradhAnaM jIvitaM, yadivA''yusruTitaM sat saMdhAtuM na
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram saasaa 25 ] zakyate, yathA nandaH kila mRtyudUtairAkRSTa Aha koTiM dadyAM yadyekAhaM jIyet, tathApi na labdhavAniti / / 1 / / sarva saMsAriNAM sopakramatvAdaniyatamAyurupadarzayannAhaDaharA vuDvA ya pAsahA, gabmatthA vi cayaMti mANavA / seNe jaha vaTTayaM hare, evaM Aukhayammi tuTTatI / / 2 / / pazyata-DaharA:-bAlA vRddhAzca garbhasthA api mAnavA jIvitaM tyajanti bahvapAyatvAdAyuSaH yathA zyeno vartakaM-tIttirajAtIyaM bhASAyAM baTerastaM hare vyApAdayet, evam AyuSa upakramakAraNaM prANAn haret, tadabhAve vA AyuHkSaye truTyati jIvitamiti zeSaH / / 2 / / tathAmAtAhiM pitAhiM luppati, No sulabhA sugaI vi peccao / eyAiM bhayAiM pehiyA, AraMbhA viramejja subbate // 3 // kazcimAtApitrAdibhilRpyate-saMsAre bhrAmyate snehAkulitamAnasaH / tasya ca svajanapoSaNArthaM yatkiJcitkAriNa ihaiva sadbhirninditasya sugatirapi pretya-paraloke na sulabhA, api tu durgatireva bhavati, tadevam etAni-durgatigamanAdIni bhayAni prekSyA''rambhAd viramet suvrataH susthito veti pAThAntaram / / 3 / / anivRttasya doSamAhajamiNaM jagatI puDho jagA, kammehiM luppaMti paanninno| sayameva kaDehiM gAhatI No, tassA mucce apuTThavaM ||4|| yad-yasmAdanivRttAnAm idaM bhavati tathAhi-jagati pRthagbhUtA vyavasthitA ye karmabhilRpyante-bhrAmyante yAtanAsthAneSu prANinaH te svayaM kRtaiH karmabhiH / gAhate narakAdisthAnAni du:khahetUni vA karmANi gAhate upacinoti, na ca ko'pi tasya karmaNo vipAkena tapasA vA aspRSTo mucyate janturiti / / 4 / / adhunA svasthAnAnityatAM darzayitumAhadevA gaMdhava-rakkhasA, asurA bhUmicarA sarisivA / rAyA nara-seTTi-mAhaNA save vi ThANAI cayaMti dukkhiyA ||5|| devA jyotiSkasaudharmAdyA gandharvA rAkSasA etadupalakSaNatvAdaSTaprakArA vyantarA gRhyante asurA upalakSaNAd dazaprakArA bhavanapatayaH, bhUmicarAH sarisRpA etadAdyAstiryaJca: rAjAnaH narAH zreSThino brAhmaNAzcaite sarve api svakIyAni sthAnAni duHkhitAH santa: tyajanti, yataH sarveSAmapi prANatyAge mahadu:khaM samutpadyata iti / / 5 / / kiJca
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ addedhekhchichicketbactre zrI sUtrakRtAGgasUtram escacaxcacancies 26 ] kAmehi ya saMthavehi ya, giddhA kammasahA kAleNa jaMtavo / tAle jaha baMdhaNaccute, evaM Aukhayammi tuTTatI / / 6 / / kAmeSu saMstaveSu ca-svajaneSu gRddhAH karmasahA:karmavipAkasahiSNava: santa: kAlenakarmavipAkakAlena jantava ihAmutra ca kevalaM klezamevAnubhavanti na punarupazamaM duHkhatrANaM vA / na ca kAmAH saMstavAzca tasya mumUrSAstrANAya bhavanti, api tu yathA tAlaphalaM bandhanAccyutaM sat patati, evam asAvapi AyuHkSaye truTyati jIvitAditi / / 6 / / api caje yAvi bahussue siyA, dhammie mAhaNe bhikkhue siyA / abhinUmakaDehiM mucchie, tivvaM se kammehiM kiccatI ||7|| ye cApi bahuzrutA dhArmikA brAhmaNA bhikSukAH syuH te'pi abhinUmakRtai: Abhimukhyena nUmaM-mAyA tatkRtaiH asadanuSThAnaiH mUrcchitAstIvaM te karmabhiH kRtyante-chidyante pIDyanta itiyAvat / / 7 / / jJAnadarzanacAritramantareNa nAparo mokSamArgo'stIti darzayannAhaaha pAsa vivegamuTThie, avitiNNe iha bhAsatI dhuvaM / NAhisi AraM kato paraM, vehAse kammehiM kicatI ||8|| atha pazya-kAzcittIrthika: saMsArasamudraM titIrghaH vivekaM-parityAgaM parigrahasya kRtvA pravrajyotthAnena utthitaH api avitIrNaH samyakparijJAnAbhAvAt, kevalam iha-svakIyamArge dhruvaM-mokSaM tadupAyaM vA saMyama bhASata eva na punarvidhatte, tanmArge prapannastvamapi kathaM jJAsyasi AraM saMsAraM gRhasthatvaM vA kuto vA paraM - mokSaM saMyama vA ? naiva jJAsyasIti bhAvaH, evambhUtazcAnyo'pyubhayabhraSTa: vihAyasi antarAle ubhayAbhAvata: svakRtaiH karmabhiH kRtyate- pIDyata iti / / 8 / / nanu ca tIrthikA api kecana niSparigrahAstathA tapasA niSTaptadehAzca, tatkathaM teSAM no mokSAvAptirityetadAzaGkayAhajai vi ya NigiNe kise care, jai vi ya bhujiya mAsamaMtaso / je iha mAyAi mijjatI, AgaMtA gabbhAya'NaMtaso // 9 // ___ yadyapi ca tIthiko nagnaH kRzazca cared yadyapi ca bhuJjIta mAsAntaza:-mAsasyAnte sakRt tathApi ya iha mAyAdibhiH kaSAyai: mIyate-pUryate yujyata itiyAvad asau garbhAya AgantAsamantAd garbhAtga) yAsyati anantaza: anantamapi kAlamagnizarmavaditi / / 9 / / ato jinokta eva mArge stheyametadgarbhamupadezaM dAtumAha
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ aimadamadarad zrI sUtrakRtAGgasUtram adcastic 27 purisorama pAvakammuNA, paliyaMtaM maNuyANa jIviyaM / sannA iha kAmamucchiyA, mohaM jaMti narA asaMvuDA ||10|| he puruSa ! pApakarmaNaH sakAzAd uparama, yato manujAnAM jIvitaM subahvapi paryantaMsAntaM yadvA subahvapi tripalyopamAntaM saMyamajIvitaM vA palyopamasyAnta: madhye vartate, tadapyUnAM parvakoTimitiyAvat / tasmAd yAvattinna paryeti tAvad dharmAnuSThAnena saphalaM kartavyaM, ye punarbhogasnehapaGke sannAH magnA iha kAmeSu mUrchitA, te asaMvRtAH santo narA mohaM yAntIti / / 10 / / evaM ca sthite yadvidheyaM taddarzayitumAhajayayaM viharAhi jogavaM, aNupANA paMthA duruttarA / aNusAsaNameva pakkame, vIrehiM sammaM pavediyaM / / 11 / / yatamAno vihara yogavAn-saMyamayogayukto yata: aNuprANinaH sUkSmaprANibhirabhivyAptAH panthAno duruttarA: durgamAH, api ca-anuzAsanameva-sUtrAnusAreNaiva saMyamaM prati prakrAmet / etacca vIraiH arhadbhiH samyak praveditamiti / / 11 / / atha ka ete vIrA ityAhavirayA vIrA samuTThiyA, kohaakaatriyaadipiisnnaa| pANe Na haNaMti savvaso, pAvAto virayA'bhinibuDA ||12|| ___ hiMsA'nRtAdyAzravebhyo diratA vIrAH samyag ArambhaparityAgenotthitAH samutthitAH krodhakAtarikAdipeSaNA: krodhamAyAdichettAra: krodhagrahaNAnmAno gRhItaH, kAtarairAdriyate yadivA vizvastagalakartanAt katrikA saiva prAkRtatvAt kAtarikA-mAyA tadgahaNAcca lobho gRhIta: AdigrahaNAt zeSamohanIyaparigrahaH tatpISaNA: tadapanetAraH prANino na anti sarvazaH pApAt ca viratA: tatazca abhinirvRttA:-krodhAdyupazamena zAntIbhUtA yadivA abhinirvRttA: muktA iva draSTavyA iti / / 12 / / punarapyupadezAntaramAhaNa vi tA ahameva luppae, luppaMti logaMsi paanninno| evaM sahie'dhipAsate, aNihe se puTTho'dhiyAsae ||13|| nAhameva eka: tAvad iha lupye-pIDye api tvanye'pi prANino lupyante loke paraM teSAM samyagvivekAbhAvAnna nirjarAphalaM, evaM bhAvanAparo jJAnAdibhiH sahita: svahito vA, 'sahite'dhipAsae' pAThAntaraM vA pRthagjanAdadhikaM pazyatIti adhipazyakaH asnihaH nihanyata iti nihaH na nihaH aniho vA krodhAdibhirapIDita:san parISahaiH spRSTaH api saH adhyAsIta-adhisaheta mana:pIDAmakurvanniti / / 13 / / api ca
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bachaodiaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaa 28] dhuNiyA kuliyaM va levavaM, kasae dehamaNAsaNAdihiM / avihiMsAmeva pavvae, aNudhammo muNiNA pavedito ||14|| yathA lepavat kuDyaM-bhitti:lakuTAdiprahAraiH dhUtvA kRzaM kriyate tathA karzayeda dehamanazanAdibhiH tatkAAcca karmaNo'pi kAryaM syAditi bhAvaH, tathA avihiMsAmeva pravrajet / mokSaM pratyanukUlo dharmaH anudharma: asAvahiMsAlakSaNa: parISahopasargasahanalakSaNazca muninA sarvajJena pravedita iti / / 14 / / kiJcasauNI jaha paMsuguMDiyA, vidhuNiya dhaMsayatI siyaM rayaM / / evaM daviovahANavaM, kammaM khavati tavassi mAhaNe ||15|| __zakunikA yathA pAMsuguNDitA satI aGgaM vidhUya sitaM avabaddhaM rajaH dhvaMsayatiapanayati, evaM dravyaH-muktigamanayogya: araktadviSTo vA upadhAnavAn-tapoyukta:san karma kSapayati tapasvI-sAdhuH mAhaNa:-mA vadhIriti pravRttimAniti / / 15 / / kiJcauTTitamaNagAramesaNaM, samaNaM ThANaThitaM tavassiNaM / DaharA vuDDA ya patthae, avi susse Na ya taM labhe jaNA ||16|| saMyamotthAnenaiSaNAM prati utthitaM-pravRttam anagAraM zramaNaM sthAnasthitam-uttarottaraviziSTasaMyamasthAnAdhyAsinaM tapasvinam api kadAcit DaharA:- putranapvAdayaH vRddhAzca-pitRmAtulAdayaH unniSkrAmayituM prArthayeyuH, evaM prArthayanto laGghanAdinA te janA api zuSyeyuH yadivA zramaM gaccheyuH na ca taM-sAdhuM labheran AtmasAtkuryuriti / / 16 / / kiJcajai kAluNiyANi kAsiyA, jai rovaMti va puttkaarnnaa| daviyaM bhikkhuM samuTTitaM, No labmati Na saMThavittae / / 17 / / yadi te svajanA: kAruNikAni vacAMsyanuSThAnAni vA kuryuH yadi ca rudanti putrakAraNaM-kulavardhanamekaM sutamutpAdya punarevaM kartumarhasIti, tathApi taM dravikaM-saMyaminaM bhikSu samutthitaM na labhante pravrajyAbhAvAccyAvayituM nApi saMsthApayituM gRhasthabhAvena dravyaliGgAccyAvayitumiti / / 17 / / apicajai vi ya kAmehi lAviyA, jai NejjAhi NaM baMdhiuM gharaM / jati jIvita NAvakaMkhae, No lamaMti Na saMTavittae ||18|| yadyapi ca te nijA: kAmaiH lAvayanti upanimantrayeyu:=pralobhayeyuH yadi nayeyuH baddhvA gRhaM, evaM satyapi yadi jIvitaM nAvakAkSet nAbhilaSet asaMyamajIvitaM vA nAbhinandet tataste nijAstaM sAdhuM na labhante AtmasAtkartuM nApi gRhasthabhAvena saMsthApayitum ala
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ samosasaksad zrI sUtrakRtAGgasUtram Bachidaai 29] miti / / 18 / / kiJcasehaMti ya NaM mamAiNo, mAya piyA ya sutA ya bhAriyA / pAsAhi Ne pAsao tumaM, logaM paraM pi jahAhi posa No ||19 // zikSayanti ca tamabhinavapravrajitaM mAtA pitA sutAzca bhAryA ca mamA'yamiti mamatvavanto mamAyinaH, yathA-pazya na: asmAn tvaM ca pazyaka: zruticakSuH sUkSmadarzI ata: na: poSaya anyathA pravrajyA'bhyupagamenehalokastyakto bhavatA asmatparipAlanatyAgena ca paramapi lokaM tvaM jahAsi-tyajasi iti duHkhitanijapratipAlanena ca puNyAvAptireveti / / 19 / / evaM tairupasargitA: kecana kAtarA: kadAcidetatkuTuMrityAhaanne annehiM mucchitA, mohaM jaMti narA asNvuddaa| visamaM visamehiM gAhiyA, te pAvehiM puNo pagabmitA ||20|| anye kecanAlpasattvA: anyaiH mAtApitrAdibhi: mUrcchitA asaMvRtA narA mohaM yAnti, tathA saMsAragamanaikahetubhUtatvAt viSamam-asaMyamaM prati viSamai :-asaMyataiH unmArgapravRttatvAt grAhitA:-pravartitAH santa: te ca punarapi pApeSu pravRttAH pragalbhitA: dhRSTatAM gatA na lajjanta iti / / 20 / / yata evaM tataH kiM kartavyamityAha- . tamhA daviikkha paMDie, pAvAo virate'bhinivvuDe / paNayA vIrA mahAvihi, siddhipahaM NeyAuyaM dhuvaM / / 21 / / ___ tasmAd dravika:-araktadviSTaH san IkSasva paNDitaH pApAd virata: abhinivRttaH krodhAdiparityAgAcchAntIbhUtaH, tathA praNatA prahvIbhUtA vIrA: mahAvithiM siddhipathaM netAraM yadivA nyAyayutaM nyAyopetaM dhruvaM-niyatam avyabhicAriNamityetadavagamya sa eva mArgo'nuSTheyaH, nAsadanuSThAnapragalbhairbhAvyamiti / / 21 / / punarapyupadezadAnapUrvakamupasaMharannAhavetAliyamaggamAgao, maNa vayasA kAeNa saMvuDo / ciccA vittaM ca NAyao, AraMbhaM ca susaMvuDe carejjAsi ||22|| tti bemi / karmaNAM vidArakamArgamAgata: san manovAkkAyaiH saMvRtaH puna: tyaktvA vittaM jJAtIMzca ArambhaM ca susaMvRta indriyaiH saMyamAnuSThAnaM carediti bravImi / / 22 / / // iti prathamoddezakaH / /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ aasamacharad zrI sUtrakRtAGgasUtram Shabdada 30 ||ath dvitIya uddezakaH prArabhyate // asya cAyamabhisaMbandha: ihAnantaroddezake bhagavatA svaputrANAM dharmadezanA'bhihitA, tadihA'pi saivAbhidhIyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtramidamtayasaM va jahAti se rayaM, iti saMkhAya muNI Na majjatI / gotaNNatareNa mAhaNe, aha'seyakarI annesi iMkhiNI ||1|| yathA uraga: svAM tvacaM jahAti evam asau api rajaH aSTaprakAraM karmA'kaSAyitvena jahAti iti saMkhyAya-jJAtvA munirna mAdyati gotreNAnyatareNa vA madasthAnena mAhaNa: sAdhuH pAThAntaraM vA 'je viu' tti yo vidvAn sa jAtikulAdibhirna mAdyatIti, atha azreyaskarI iDinI nindA anyeSAm ato na kAryeti / / 1 / / sAmprataM paranindAdoSamadhikRtyAhajo paribhavatI paraM jaNaM, saMsAre pariyattatI mahaM / adu iMkhiNiyA u pAviyA, iti saMkhAya muNI Na majjatI ||2|| yaH paribhavati paraM janaM sa saMsAre parivartate-bhramati mahAntaM kAlaM, kvacit 'ciram' iti pAThaH, ata: iGinIkA-nindA pApikaiva yadivA svasthAnAdadhamasthAne pAtikaiva iti saMkhyAyajJAtvA munirna mAdyati / / 2 / / madAbhAve ca yadvidheyaM taddarzayitumAhaje yAvi aNAyage siyA, je vi ya pesagapesae siyA / je moNapadaM uvaTThie, No lajje samayaM sayA care // 3 // yazcApi anAyakaH-nAnyo nAyako'syeti cakravartyAdiH syAt 'adu' tti athazabdo nipAta: nipAtAnAmanekArthatvAtata ityasyArthe vartata iti yo'pi ca tasyaiva cakravartyAdeH preSyapreSyaH karmakarasyApi karmakara: syAt evambhUto'pi ced yo maunapadaM saMyamam upasthita : samAzritaH so'pi cakravartyAdiH parasparavandanAdikAH sarvAH kriyA: kurvan na lajjeta itarazca notkarSaM vidadhIta, api tu samatA-samabhAvaM sadA caret-saMyamodyukto bhavediti / / 3 / / kva punarvyavasthitena lajjAmadau na vidheyAviti darzayitumAhasama annayarammi saMjame, saMsuddhe samaNe paricae / je AvakahA samAhie, davie kAlamakAsi paMDie ||4|| anyatarasmin sAmAyikAdau saMyame saMzuddhe saMzuddho vA zramaNo lajjAmadaparityAgena sama:-samacita: parivrajet yo yAvatkathaM samAhita samyagAhita AtmA jJAnAdau yena sa samAhitaH samAdhinA vA-zobhanAdhyavasAyena yukta: dravya: araktadviSTaH san kAlamakArSIt sa paNDitaH, ayaM bhAva:-kathA mRtasyApi bhavati, ato yAvanmRtyukAlaM tAvallajjAmadaparityAgopetena saMya
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dadaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram kakakakakadig31 ] mAnuSThAne pravartitavyamiti syAt / / 4 / / kimAlambyaitadvidheyamiti, ucyate dUraM aNupassiyA muNI, tItaM dhammamaNAgayaM tahA | puDhe pharusehiM mAhaNe, avi haNNU samayaMsi rIyati ||5|| dUra-dIrgham atItaM tathA'nAgataM dharma jIvAnAmuccAvacasthAnagatilakSaNaM svabhAvam yadivA dUro mokSastaM dIrghakAlaM vA anudRzya-paryAlocya muniH lajjAmadau na vidadhIta tathA spRSTaH paruSaiH daNDakazAdibhirvAgbhirvA mAhaNaH 'avi haNNU' api mAryamANa: skandakaziSyagaNavat samaye-saMyame riyati-gacchati iti / / 5 / / punarapyupadezAntaramAhapaNNasamatte sadA jae, samiyA dhammamudAhare munnii| suhame u sadA alUsae, No kujjhe No mANi mAhaNe // 6 / / prajJAsamApta: prajJAyAM samApta:=paTuprajJaH pAThAntaraM vA 'paNha samatthe' tti praznaviSaye pratyuttaradAnasamartha: sadA kaSAyAdikaM jayet tathA samatayA dharmam udAharet-kathayed muniH sUkSmesaMyame sadA alUSaka: avirAdhaka: san tathA hanyamAno vA pUjyamAno vA na kRdhyennApi mAnI syAd mAhaNa iti / / 6 / / api cabahujaNaNamaNammi saMvuDe, savaDhehiM Nare aNissite / harae va sayA aNAvile, dhammaM pAdurakAsi kAsavaM ||7|| bahubhirjanairnamyate bahujananamano laukiko dharmastasmin saMvRtaH san naraH sarvArtha : dhanasvajanAdibhiH anizritaH-apratibaddhazca san kAzyapaM tIrthakarasaMbandhinaM dharma prAdurakArSItprakAzate, chAndasatvAd vartamAne bhUtanirdeza:, hada iva sadA anAvila: anAkulo'kaluSoveti / / 7 / / upadezAntaramadhikRtyAhabahave pANA puDho siyA, patteyaM samayaM uvehiyA / je moNapadaM uvahite, viratiM tatthamakAsi paMDite ||8|| ___ bahavaH prANinaH pRthivyAdibhedena pRthak pRthak saMsAraM zritAH teSAM pratyekaM samatAM du:khadveSitvaM sukhapriyatvaM ca yadivA mAdhyasthyaM samIkSya yo maunapadaM-saMyamam upasthitaH san tatra-prANigaNe tadupaghAte kartavye viratiM karoti sa paNDita iti / / 8 / / apicadhammassa ya pArae muNI, AraMbhassa ya aMtae tthie| soyaMti ya NaM mamAiNo, no ya labhaMti NiyaM pariggahaM // 9 // dharmasya ca pArago muniH Arambhasya cAnte sthitaH evambhUtaM zocanti ca mamA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Badosaasd zrI sUtrakRtAGgasUtram saa32 yinaH-svajanAstathApi te na labhante AtmasAtkartuM nijaM parigraham-AtmIyaparigrahabuddhyA gRhItamiti / / 9 / / atrAntare nAgArjunIyAstu paThanti "soUNa tayaM uvaTThiyaM, kei gihI viggheNa uTThiyA / dhammami anuttare muNI, taMpi jiNijja imeva paMDie / / 9 / / kaNThyaM navaraM 'taMpi' tAnapi gRhiNa iti / etadevAhaihalogaduhAvahaM viU, paraloge ya duhaM duhAvahaM / viddhaMsaNadhammameva taM, iti vijjaM ko'gAramAvase ||10|| ihaloke hiraNyasvajanAdikaM duHkhAvaham iti vidyA : jAnIhi, paraloke ca tanmamatvApAditakarmajaM duHkhaM tadapyaparaM duHkhAvahaM, tathA tad upArjitamapi dhanAdikaM vidhvaMsanadharmam iti vidvAn-jAnan kaH sakarNa: agAraM-gRham Avaset ? uktaM ca-"dArA: paribhavakArA bandhujano bandhanaM viSaM viSayAH / ko'yaMjanasya moho? ye ripavasteSu suhRdAzA / / 1 / / 10 / / punarapyupadezamadhikRtyAhamahayaM paligova jANiyA, jA vi ya vaMdaNa-pUyaNA ihaM / suhame salle duruddhare, vidumaM tA pajahejja saMthavaM ||11|| saMsAriNAM dustyajatvAd hiraNyasvajanAdikaH mahAn parigopaH bhAvata: abhiSvaGgaH yApi ca rAjAdibhi: vandanApUjanA aha sA'pi garvApAdakatvAt sUkSmaM zalyaM duruddharam iti jJAtvA vidvAn saMstavaM paricayamabhiSvaGgaM prajahyAt-parityajediti / nAgArjunIyAstu paThanti"palimaMthaM mahaM viyANiyA, jA'viya vaMdaNapUNA idaM suhumaM sallaM duruddharaM, taMpi jiNe eeNa paMDie / / 1 / / sugamaM, navaraM palimanthaH vighnaH svAdhyAyAdisadanuSThAnasya sadgatervA, tathA 'jayed' apanayet paNDita etena vakSyamANeneti / / 11 / / ege care ThANamAsaNe, sayaNe ege samAhie siyA / bhikkhU uvadhANavIrie, vaigutte ajjhappasaMvuDe / / 12 / / bhikSuH rAgadveSavirahAd ekazcaret tathaiva sthAne-kAyotsargAdike Asane zayane ca ekaH samAhita upadhAnavIrya:-tapovIryavAn vAgguptaH adhyAtmasaMvRtaH manasA ca saMvRtaH syAditi / / 12 / / kiJcaNo pIhe NAva'vaMguNe, dAraM sunnagharassa saMjate / puTThoNa udAhare vayiM, na samucche no ya saMthare taNaM / / 13 / / saMyata: kapATAdinA zUnyagRhasya dvAraM na pidadhyAnna codghATayet, kenacinnimittena tatrastho'nyatra vA kenaciddharmAdikaM mArga vA pRSTaH san sAvadyAM vAcaM nodAharet brUyAt Abhigra
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Baladakiad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaids 33 | hiko jinakalpikAdiniravadyAmapi na brUyAta, tathA pramArjanena tRNAni kacavaraM ca na samucchinyAt-nApanayeta, nApi zayanArthI kazcidAbhigrahikaH tRNaM saMstaret kiM puna: kambalAdikaM ? anyo vA zuSiratRNaM na saMstarediti / / 13 / / kiJcajattha'tthamie aNAule, sama-visamANi muNI'hiyAsae / caragA aduvA vi bheravA, aduvA tattha sirIsivA siyA ||14|| savitA yatra eva astamitastatraiva tiSThan muniranAkulaH san samaviSamAni zayanAsanAdIni adhyAsIta tatra carakA: daMzamazakAdayaH athavApi bhairavA:-bhayAnakA rakSa:zivAdaya: athavA sarisRpAH syuH tatkRtAMzca parISahAna samyaga adhisaheteti / / 14 / / sAmprataM trividhopasargAdhisahanamadhikRtyAhatiriyA maNuyA ya divagA, uvasaggA tivihA'ghiyAsiyA / lomAdIyaM pi Na harise, sunnAgAragate mahAmuNI ||15|| tairacA mAnuSA divyAzca upasargAstrividhAH tAn adhyAsIta zUnyAgAragato mahAmuniH jinakalpikAdiryathA bhayena lomAdikamapi na harSet yadivA evamupasargAstrividhA api adhyAsitA bhavanti yadi romodgamAdikamapi na kuryAditi / / 15 / / kiJcaNo Ava'bhikaMkhe jIviyaM, No vi ya pUyaNapatthae siyA / abbhatthamuvaiti bheravA, sunnAgAragayassa bhikkhuNo ||16|| evamupasagaistudyamAno'pi sa nAbhikAkSed jIvitaM nApi ca evaM sahanadvAreNa pUjanaprArthaka: syAt, evaM ca bhikSoH zUnyAgAragatasya samyak sahyamAnA bhairavA abhyastaM-svAtmatAm upayAnti, bhikSoH zUnyAgAragatasya tatsahanAcca upasargA: susahA eva bhavantIti bhAvaH / / 16 / / punarapyupadezAntaramAhauvaNItatarassa tAiNo, bhayamANassa vivittamAsaNaM / sAmAiyamAhu tassa jaM, jo appANaM bhae Na daMsae / / 17 / / __ AtmAnaM jJAnAdau upanItatarasya trAyiNo viviktamAsanaM-strIpazupaNDakavivarjitaM vasatyAdikaM bhajamAnasya yaH ca AtmAnaM parISahopasargajanite bhaye na darzayet tasya sAmAyikaM samabhAvarupaM sAmAyikAdicAritram AhuH sarvajJA yat yasmAttatazcAritriNA prAgvyavasthitasvabhAvena bhAvyamiti / / 17 / / kiJca-. ---- usiNodagatattabhoiNo, dhammaTThiyassa muNissa hiimto| saMsaggi asAhu rAyihiM, asamAhI u tahAgayassa vi ||18||
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ akadchakakakist zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaad 34] tridaNDovRttatvenoSNaM sanna zItIkuryAditi uSNodakataptabhojino dharme sthitasya pAThAntaraM vA 'dhammATThissa'tti dharmArthinaH, asaMyamaM prati hrImato mune rAjabhiH sArdhaM saMsargi: asAdhu: yata: tathAgatasyApi-yathoktAnuSThAyino'pi asamAdhireva syAt, na kadAcit svAdhyAyAdikaM bhavediti / / 18 / / parihAryadoSapradarzanena adhunopadezAbhidhitsayAhaahigaraNakaDassa bhikkhuNo, vayamANassa pasajjha dAruNaM / aDhe parihAyatI bahU, ahigaraNaM na karejja paMDie / / 19 / / adhikaraNakarasya-kalahakarasya bhikSoH prasahya prakaTameva paropaghAtinI dAruNAM vAcaM vadamAnasya artha: saMyamo vA bahu parihIyeta dhvaMsamupayAtIti matvA adhikaraNaM na kuryAt paNDita iti / / 19 / / tathA- . sIodagapaDiduguMchiNo, apaDiNNassa lavAvasappiNo / sAmAiyamAhu tassa jaM, jo gihimatte'saNaM na bhuMjatI // 20 // ___aprAsukaM zItodakaM prati jugupsakasya apratijJasya anidAnasya lavAvasarpiNa:lava-karma tasmAdavasarpiNa:- karmabandhopAdAnabhUtAnuSThAnaparihAriNa: yazca gRhimAtre gRhasthabhAjane azanAdika na bhuGkte, tasya sAmAyikAdicAritrarUpaM sAmAyikamAhuH sarvajJA yat yasmAdevaM tasmAccAritriNA yathoktasvabhAvena bhAvyamiti / / 20 / / kiJcana ya saMkhayamAhu jIviyaM, taha vi ya bAlajaNe pagabmatI / bAle pAvehiM mijjatI, iti saMkhAya muNI Na majjatI / / 21 / / na ca jIvitaM-AyuSkaM truTitaM sat saMskArArha sandhAtuM zakyate tathApi bAlajana: pragalbhate-pApaM kurvanna lajjate, sa caivaM bAla: pApaiH mIyate pUryata iti saMkhyAya-jJAtvA munirna mAdyati teSvasadanuSThAneSvahaM zobhana: kartetyevaM pragalmamAno madaM na karotIti / / 21 / / upadezAntaramAhachaMdeNa paletimA payA, bahumAyA moheNa pAuDA / vigraDeNa paleti mAhaNe, sIuNhaM vayasA'hiyAsate / / 22 / / 'chAgAdivadhamapi dharmasAdhanami'tyAdi prakAreNa chandena svakIyAbhiprAyeNa imA prajA kugatiSu pralIyate tathyaM prajA bahumAyA yato mohena prAvRtA tadetadavagamya mAhaNo vikaTena prakaTena amAyena karmaNA mokSe saMyame vA pralIyate zobhanabhAvayukto bhavatIti bhAvaH tathA zItoSNaM zItoSNAn vA parISahAn vacasA kAyena manasA ca adhyAsIteti / / 22 / / api ca
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram OMadakibaat35] kujae aparAjie jahA, akkhehiM kusalehiM divvayaM / / kaDameva gahAya No kaliM, no teyaM no ceva dAvaraM ||23|| ___ kutsito jayo'syeti kujayaH-dyutakAra: aparAjita: akSairdivyan-krIDan kuzalatvAt yathA kRtameva-kRtayugaM catuSkameva gRhItvA labdhajayatvAttenaiva divyati, tato'sau tallabdhajayaH san na kalim-ekakaM, na traitaM-trikaM, na ca dvAparaM-dvikaM gRhNAtIti / / 23 / / dAntikamAhaevaM logaMmi tAiNA, buie'yaM dhamme aNuttare / taM giNha hitaM ti uttama, kaDamiva sesa'vahAya paMDie / // 24 // evaM loke trAyiNA-sarvajJena bUtaH kathito ya: ayaM dharmaH anuttara: ekAntena hitamiti kRtvA gRhasthakuprAvanikapArzvasthAdibhAvamapahAya tam uttamaM gRhANa tvamapi paNDitaH san yathA dyutakAra: zeSamapahAya kRtaM-catuSkaM gRhNAtIti / / 24 / / punarapyupadezAntaramAhauttara maNuyANa AhiyA, gAmadhammA iti me aNussutaM / jaMsI viratA samuTThitA, kAsavassa aNudhammacAriNo // 25 // . durjayatvAd uttarAH pradhAnA manujAnAM grAmadharmAH-zabdAdiviSayA maithunarUpA vA sarvajJaiH AkhyAtA iti etanmayA'nuzrutaM yebhyo grAmadharmebhyo ye viratA: saMyamotthAnena ca samutthitAste kAzyapasya-RSabhasvAmino vardhamAnasvAmino vA anudharmacAriNaH, tIrthaMkarapraNItadharmAnuSThAyino bhavantItyarthaH / / 25 / / kiJcaje eya caraMti AhiyaM, nAeNaM mahatA mahesiNA / te udvita te samuTThitA, annonnaM sAreMti dhammao ||26|| ___mahatA maharSiNA jJAtena jJAtaputreNa AkhyAtam etaM dharma ye samyak caranti te eva utthitAste eva samutthitAH santa: anyo'nyaM dharmamAzritya dharmato vA bhrazyantaM sArayanti codayanti punarapi saddharme pravartayantIti / / 26 / / kiJcamA peha purA paNAmae, abhikaMkhe uvahiM dhuNittae / je dUvaNatehiM No NayA, te jANaMti samAhimAhiyaM // 27 // ___ mA prekSasva-smara purA bhaktAn durgati praNAmayanti prANinamiti praNAmakAstAn pramANakAn-zabdAdiviSayAn anAgatAMzca nA''kAkSet api tu abhikAkSet upadhiM mAyAm aSTaprakAra vA karma hantum / pAThAntaraM vA 'dhuNittae' tti dhavitum-AtmanaH pRthakkartum, tathA ye durupanateSu-duSTadharmaM pratyupanateSu tIthikeSu yadivA dUmaNatti duSTamana: kAriNa upatApakAriNo vA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram Shaadaas 36 ] zabdAdiviSayAsteSu na natAH na prahvIbhUtA: te jAnanti samAdhim Ahitam Atmani vyavasthitaM sarvathA vA hitamiti / / 27 / / tathA-.. No kAhie hojja saMjae, pAsaNie Na ya saMpasArae / NaccA dhammaM aNuttaraM, kayakirie ya Na yAvi mAmae / / 28 / / .. anuttaraM dharmaM jJAtvA saMyato gocarAdau na kAthikaH kathayA carati kAthika: yadivA viruddhAM paizUnyApAdanI stryAdikathAM karotIti, na prAznikaH praznena rAjAdikiMvRttarUpeNa darpaNAdipraznanimittarUpeNa vA caratIti, nApi ca saMprasArako devavRSTyarthakANDAdisUcakakathAvistArakA:, na cApi mamedamahamasya svAmItyevaM parigrahAgrahI mAmako bhaved, apitu kRtakriyaH syAditi / / 28 / / kiJcachaNNaM ca pasaMsa No kare, na ya ukkAsa pagAsa mAhaNe / tesiM suvivegamAhite, paNayA jehiM sujjhositaM dhuyaM / / 29 / / mAhaNaH channAM svAbhiprAyapracchAdanarUpatvAnmAyA tAM mAyAM, prazasya sarveravigAnena prazasyate=Adriyata iti prazasyo-lobhastam lobhama, utkarSa-mAnaM, prakAzaM ca mukhadRSTibhUbhaGgavikAraiH prakAzIbhavatIti prakAza krodhastamkrodhaM ca na kuryAt, teSAm eva suviveka AkhyAtaH, ta eva ca dharmaM prati praNatAH yaiH sujuSTaM susevitaM dhUtaM dhUyate'STaprakAraM karma tad dhUtaM saMyamA nuSThAnaM yadivA sujoSitaM sukSiptaM dhUtaM-karmeti / / 29 / / api caaNihe sahie susaMvuDe, dhammaTThI uvahANavIrie / viharejja samAhitiMdie, AyahiyaM khuduheNa labmaI // 30 // asnihaH aniho vA pAThAntaraM vA 'aNahe'tti anagho niravadyAnuSThAyI, jJAnAdibhiH sahitaH svahito vA susaMvRto dharmArthI upadhAnavIrya:-tapovIryavAn san viharet samAhitendriyaH-saMyatendriyo yata AtmahitaM duHkhena labhyata iti / / 30 / / etacca prANibhirna kadAcidavAptapUrvamityetaddarzayitumAhaNa hi NUNa purA aNussutaM, aduvA taM taha No samuTTiyaM / muNiNA sAmAiyAhitaM, NAeNaM jagasavvadaMsiNA ||31|| yadetat-sAmAyikaM jagatsarvadarzinA jJAtena-jJAtaputrIyeNa muninA AkhyAtaM, tad nUnaM na hi purA jantubhiH anuzrutaM athavA zrutamapi tattathA na samanuSThitam, pAThAntaraM vA 'avitahanti avitathaM nAnuSThitamata: kAraNAdasumatAmAtmahitaM sudurlabhamiti / / 31 / / punarapyupadezAntaramadhikRtyAha
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram 37 evaM mattA mahaMtaraM, dhammamiNaM sahitA bahU jaNA / guruNo chaMdANuvattagA, viratA tiNNA mahoghamAhitaM ||32|| tti bemi / evaM sudurlabhamAtmahitaM dharmANAM ca mahadantaraM karmaNo vA vivaraM yadivA'vasaraM sadanuSThAnasya matvA jJAtvA enaM jaina dharma jJAnAdibhiH sahitA bahavo janAH samAzritAH santo guroH AcAryAdestIrthakarasya vA chandAnuvartakA-taduktamArgAnuSThAyino pApebhya: karmabhyo viratAH santastIrNA: mahaugham-apArasaMsArasAgaramevam AkhyAtaM tIrthakRdbhiriti bravImi- / / 32 / / dvitIyoddezakaH samAptaH / / atha vaitAlIyAdhyayanasya tRtIyodezakasya prArambhaH / / asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantaroddezake viratA ityuktaM, teSAM ca kadAcit parISahAH samudIryerante ca samyak soDhavyA yathA'jJAnopacitakarmaNo'pacayo bhavedityanena saMbandhenA''yAtasyAsyoddezakasyAdi sUtramsaMvuDakammassa mikkhuNo, jaM dukkhaM puDhaM abohie| taM saMjamao'vacijjai, maraNaM hecca vayaMti paMDitA ||1|| saMvRtakarmaNo bhikSoryahuHkhaM tadupAdAnabhUtaM vA karma abodhinA-ajJAnena spRSTa=baddhaspRSTanikAcitaM tat saMyamato'pacIyate / evaM kSINe karmaNi maraNam upalakSaNatvAt jAtijarAmaraNazokAdikaM hitvA-tyaktvA mokSaM vrajanti paNDitAH, yadivA paNDitAH sarvajJA evaM vadantIti / / 1 / / ye'pi ca tenaiva bhavena na mokSamApnuvanti tAnadhikRtyAhaje viNNavaNAhi'jjhosiyA, saMtiNNehiM samaM viyAhiyA / tamhA uddhaM ti pAsahA, adakkhU kAmAiM rogavaM / / 2 / / ye vijJapanAbhiH-strIbhiH ajoSitA:-asevitA ye ca kAmAn rogavadadrAkSa : te saMtIrNe: muktaiH samaM vyAkhyAtAstasmAt stryAdiparityAgAd UrdhvaM mokSaM bhavatIti pazyata yUyaM, tRtiyapAdasya pAThAntaraM vA 'uDDe tiriyaM ahe taha' tti UrdhvAdhastiryagloke ye kAmAstAn, zeSaM pUrvavat / / 2 / / punarapyupadezAntaramadhikRtyAhaaggaM vaNiehiM AhiyaM, dhAreti rAINiyA ihaM / evaM paramA mahatvayA, akkhAyA u sarAibhoyaNA ||3|| yathA vaNigbhiH AhitaM-Dhaukitam agraM-pradhAnaM ratnavastrAbharaNAdikaM rAjanyA:-rAjAnastatkalpA vA IzvarAdayaH iha dhArayanti, evam AcArya: AkhyAtAni paramANi mahAvratAni
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMassiaksad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaaw38 / sarAtribhojanaviramaNAni tu mahAsattvA eva sAdhavo dhArayanti teSAmeva tatpAtratvAditi / / 3 / / kiJca je iha sAyANugA NarA, ajjhovavannA kAmesu mucchiyA / kivaNeNa samaM pagabbhiyA, na vi jANaMti samAhimAhiyaM // 4 // ye narA iha sAtaM-sukhamanugacchantIti sAtAnugA:-sukhazIlA RddhirasasAtAgauraveSu adhyupapannAH kAmeSu ca mUrcchitAH kRpaNena samAH pragalbhitA: kRpaNo-dIno varAkaka indriyaiH parAjitastena samA: tadvatkAmAsevane pragalbhitA-dhRSTatAM gatAH, yadivA kimanena stokena doSeNetyevaM pramAdavanta: saMyamaM paTavanmaNikuTTimavadvA malinIkurvantIti / te sarvajJaiH AkhyAtam api samAdhidharma dhyAnAdikaM na jAnantIti / / 4 / / punarapyupadezAntaramadhikRtyAhavAheNa jahA va vicchate, abale hoi gavaM pcoie| se aMtaso appathAmae, nAtivahati abale visIyati ||5|| yathA vyAdhena gauH mRgAdipazu: kUTapAzAdinA vikSata: pIDitaH san pracodita : api gantum abalo bhavati, yadivA vAhena-zAkaTikena viSame paGkAdau yathAvad avahan gau: balIvardaH pratodAdinA vikSataH san pracoditaH api gantum abala:-asamartho bhavati, sa ca antazaH maraNAntamapi yAvad alpasthAmA-alpasAmarthyo bhAraM nAtivahati api tu tatraiva paGkAdau abalo viSIdatIti / / 5 / / dArTAntikamAhaevaM kAmesaNaM vidU, ajja sue payahejja saMthavaM / kAmI kAme Na kAmae, laddhe vA vi aladdha kanhuI // 6 // ___ evaM kAmaiSaNAyAM vidvAn-nipuNaH zabdAdipaGke magnaH adya zvo vA saMstavaM-paricayaM kAmasaMbandhaM prajahAmItyadhyavasAyyeva sarvadA'vatiSThate, na ca tAn kAmAn abalo balIvardavat tyaktumalamata: kAmI bhUtvA labdhAn vA'labdhAn vA'pi kAmAn na kAmayeta kutracid nimantrayamANo'pi yathA "jo kaNNAe dhaNeNaya NimaMtiojovaNammi ghvtinnaa|nnecchti viNItaviNayo taM vairarisiM NamaMsAmi" ||1||6||kimiti kAmaparityAgo vidheya ityAzaGkayAhamA paccha asAhuyA bhave, accehI aNusAsa appagaM / ahiyaM ca asAhu soyatI, se thaNatI paridevatI bahuM |7|| mA pazcAt-maraNakAle bhavAntare vA asAdhutA bhavet ata: kAmAnuSaGgam atyehityaja, tathA AtmAnaM ca anuzAdhi, yathA he jIva ! yo hi asAdhuH sa ca durgatau patita: san adhikaM zocati stanati paridevati ca Akrandati bahu "hA mAtarmiyata iti trAtA, naivAsti
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM0.008 zrI sUtrakRtAGgasUtram 39 sAmprataM kazcit / kiM zaraNaM me syAdiha duSkRtacaritasya pApasya ?" / / 1 / / ityAdi / / 7 / / kiJca iha jIviyameva pAsahA, taruNae vAsasayAu tuTTatI / ittaravAse va bujjhahA, giddhanarA kAmesu mucchiyA // 8 // iha AstAM tAvadanyad jIvitameva azAzvataM pazyata taruNa eva upakramato varSazatAyuSaH truTyati yadivA subahvapi AyurvarSazataM tacca tasya tadante truTyati, evambhUtamapi sAgaropamApekSayA katipayanimeSaprAyatvAt itvaravAsam-alpakAlamityevaM budhyadhvaM yUyaM, evaM satyapi kAmeSu gRddhA narA mUrcchitA narakAdiyAtanAsthAnamApnuvantIti zeSaH / / 8 / / api caje iha AraMbhanissiyA, AyadaMDa egaMtalUsagA / gaMtA te pAvalogayaM, cirarAyaM AsuriyaM disaM // 9 // ye iha mohAkulitacetasa Arambhe nizritA AtmAnaM daNDayantIti AtmadaNDA ekAntalUSakA:- ekAntahiMsakAH sadnuSThAnasya vA dhvaMsakAH te gantAraH pApalokaM narakAdigatiM tatra ca cirarAtraM- prabhUtaM kAlaM nivasanti, tathA bAlatapazcaraNAdinA yadyapi devatvApattistathA'pyasurANAmiyaM tAm AsurIM dizaM yAnti, tatrApi kilbiSikA bhavantItyarthaH / / 9 / / kiJcaNaya saMkhayamAhu jIviyaM, taha vi ya bAlajaNe pagabbhatI / paccuppanneNa kAritaM, ke duhaM paralogamAgate ||10 // na ca truTitaM sat jIvitam - AyuH saMskArArhaM sandhAtuM zakyata iti sarvajJA AhuH tathApi bAlajana : asadanuSThAnaM kurvan pragalbhate na lajjate, pareNa ca codito bhaNati, yathA pratyutpannena - vartamAnena sukhena me kAryaM - prayojanaM tathA kaH paralokaM dRSTvA Agata iha ? paraloko na vidyata iti / / 1 0 / / evamaihikasukhAbhilASiNA paralokaM nihnavAnena nAstikenA'bhihite satyu ttarapradAnAyAha adakkhuva dakkhuvAhitaM, saddahasu adakkhadaMsaNA / haMdi hu suniruddhadaMsaNe, mohaNijjeNa kaDeNa kammuNA ||11|| yathA adraSTA- andho draSTrA vyAhRtaM cakSuSmatA kathitaM zraddhatte evaM tvamapi he adRSTadarzana ! he asarvajJadarzana ! he arvAgdarzana ! sarvajJoktaM zraddhatsva yadivA 'adakkhuva ityAdihe'pazyavad-andhasadRza ! yadivA adakSo vA dakSo vA'cakSurdarzanamasyAsAvacakSurdarzanaH = kevalada. nistasmAdavApyate hitaM tat zraddhatsva / pratyakSasyaivaikasyAbhyupagame samastavyavahAravilopena hanta
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMsaakaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram OMadaaaas40 hato'si, pitRnibandhanasyApi vyavahArasyA'siddheriti, kimityevamucyate ? Aha-'haMdI' ti gRhANa bhASAyAM 'lo' iti svayaM kRtena mohanIyena karmaNA suniruddhadarzana: prANI sarvajJoktaM na zraddhatta iti / / 11 / / punarapyupadezAntaramAhadukkhI mohe puNo puNo, niviMdejja siloga-pUyaNaM / evaM sahite'hipAsae, AyatulaM pANehiM saMjate / / 12 / / duHkhI sannArto mUDhastattatkaroti yena puna: puna: mohaM yAti, tadevambhUtaM mohaM parityajya nirvidyeta pariharet zlokaM-zlAdhAM tathA pUjanaM, evaM jJAnAdibhiH sahita: saMyataH sarveSu prANiSu AtmatulAm-AtmatulyatAm-adhipazyet, AtmatulyAn sarvAnapi prANinaH pAlayediti / / 12 / / kiJcagAraM pi ya Avase nare, aNupulaM pANohiM saMjae / samayA savvattha subbae, devANaM gacche sa logataM / / 13 / / agAramapi-gRhamapi Avasannara: AnupUrvyA-zravaNa-dharmapratipattyAdilakSaNayA prANiSu saMyataH suvrataH san sa devAnAM purandarAdInAM lokaM gacchet, kiM punaryo paJcamahAvratadhArI yati: ? yataH samatA-AtmaparatulyatA sarvatra-yatau gRhasthe ca zrUyata iti / / 13 / / api casoccA bhagavANusAsaNaM, sacce tattha karehuvakkamaM / savvattha'vaNIyamacchare, uMchaM bhikkhu visuddhamAhare / / 14 / / bhikSuH zrutvA bhagavadanuzAsanaM sarvatrApanItamatsara:=araktadviSTaH san tatra-anuzAsane tadukte vA satye sadbhyo hite saMyame upakrama prAptyupAyaM kuryAt tathA vizuddham uJchaMbhaikSyam Aharet- gRhNIyAdabhyavaharedveti / / 14 / / kiJcasabaM NaccA ahiTThae, dhammaTThI uvahANavIrie / gutte jutte sadA jae, Aya-pare paramAyayahie / / 15 / / sarvaM heyamupAdeyaM ca jJAtvA sarvasaMvararUpaM mArgam adhitiSThet Azrayet dharmArthI upadhAnavIrya : tapovIryavAn, gupto yukto jJAnAdibhiH sadA paramAyatArthika:-mokSArthI san Atmani parasmiMzca yateta / tathA cocuH-bhAviya jiNavayaNANaM mamattarahiyANaM natthi hu viseso / appaNaMmi paraMmi ya to vajje pIDamubhaye vi / / 1 / / / / 15 / / punarapyupadezAntaramAhavittaM pasavo ya NAtayo, taM bAle saraNaM ti maNNatI / ete mama tesu vI ahaM, no tANaM saraNaM ca vijjai / / 16 / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saddadddd zrI sUtrakRtAGgasUtram Saamaais41 vittaM pazavo jJAtayazca etAn bAla: zaraNamiti manyate, tathAhi-ete mama teSu-teSAM cAhaM na punarjAnIte yad vittAdikaM narakAdau patato naiva trANaM bhavati nApi rogAdinopadrutasya kvacit zaraNaM vidyata iti tathA ca janmajarAmaraNabhayairabhidrute vyAdhivedanAgraste jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvacilloke / / 1 / / / / 16 / / etadevAhaabbhAgamitammi vA duhe, ahavovakkamie bhavaMtae / egassa gatI ya AgatI, vidumaMtA saraNaM na mannatI ||17|| pUrvopAttAsAtAvedanIyodayena abhyAgamite abhyAgate vA duHkhe satyekAkyevAnubhavati duHkham athavA upakrAnte svAyuSi sthitikSayeNa vA bhavAntike-maraNe samupasthite sati ekasya eva gatirAgatizca bhavatIti vidvAn vittAdikamISadapi zaraNaM na manyate, kutaH sarvAtmanA trANamiti, tathAhi-"ekko karei kammaM phalamavi tassikkao samaNuhavai / ekko jAyai marai ya paraloyaM ekkao jAi / / 1 / / / / 17 / / anyaccasave sayakammakappiyA, avvatteNa duheNa paanninno| hiMDaMti bhayAuLA saDhA, jAti-jarA-maraNehi'bhidrutA ||18|| ___ sarve prANinaH svakarmakalpitA: svakRtakarmaNA pRthivyAdibhedena vyavasthitA avyaktena vyaktena ca duHkhena du:khitA bhayAkulAH zaThA: AtmavaJcakA jAtijarAmaraNairabhidrutA araghaTTaghaTIyantranyAyena tAsveva yoniSu hiNDanti bhramantIti / / 18 / / kiJcaiNameva khaNaM viyANiyA, No sulabha bohiMca AhitaM / evaM sahie'hipAsae, Aha jiNe iNameva sesagA / / 19 / / ___ imameva kSaNam-avasaraM, na ca sulabhA bodhi pretyadharmAvAptimiti, evam AkhyAtaM vijJAya jJAnAdibhiH sahitaH san adhipazyet-paryAlocayet / pAThAntaraM vA 'ahiyAsae' tti parISahAnudIrNAn samyagadhisaheta / etacca Aha jina: RSabhasvAmI tathA zeSakA api jinA idam evAhuriti / / 19 / / etadevAhaabhaviMsu purA vi bhikkhavo, AesA vi bhaviMsu suvvatA | etAiM guNAI Ahu te, kAsavassa aNudhammacAriNo / / 20 / / he bhikSavaH ! ye abhUvan purA'pi jinA eSyanto'pi ye bhaviSyanti, pAThAntaraM vA 'bhavantI'ti-ye ca vidyante te sarve suvratA avigAnena etAn-anantaroktAn guNAnAhuH, te ca sarve'pi kAzyapasya-RSabhasvAmino vardhamAnasvAmino vA anudharmacAriNa iti, anena ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eka eva mArga ityAveditaM bhavatIti / / 20 / / abhihitAMzca guNAnuddezata
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram 42 AhativiheNa vi pANi mA haNe, Ayahite aNiyANa saMvuDe / evaM siddhA aNaMtagA, saMpati je ya aNAgayA'vare ||21|| trividhenA'pi yogAtrikeNa karaNatrikeNa vA prANino mA hanyAt-, tathA AtmahitaH anidAna: saMvRtaH sannavazyaM siddhimavApnotItyetaddarzayati-evaM-anantaroktamArgAnuSThAnena anantAH siddhAH saMprati ca sidhyanti, apare cAnAgatakAle setsyanti, nApara: siddhimArgo'stIti bhAvArthaH / / 21 / / etacca sudharmasvAmI jambUsvAmiprabhRtibhya: svaziSyebhya: pratipAdayatItyAhaevaM se udAhu aNuttaranANI, aNuttaradaMsI aNuttaranANadaMsaNadhare / arahA NAyaputte bhagavaM, vesAlIe viyAhie / / 22 / / evaM sa RSabhasvAmI udAhRtavAn pratipAditavAn anuttarajJAnI anuttaradarzI anuttarajJAnadarzanadhara : arhan jJAtaputraH vardhamAnasvAmI bhagavAn vizAlyAM nagaryAM athavA vizAlakulodbhavo vaizAliko RSabhasvAmI vyAkhyAteti / / 22 / / iti kammaviyAlamuttamaM jiNavareNa sudesiyaM syaa| je AcaraMti AhiyaM khavitarayA vaihiMti te sivaM gatiM ||23tti bemi gatArthA / tRtIya uddezaka : samAptaH, tatsamAptau ca samAptaM dvitIyaM vetAlIyamadhyayanam / / / / atha tRtIyamupasargAdhyayanaM prArabhyate / / asya cAyamabhisambandhaH ihAnantaraM parasamayadoSAn svasamayaguNAMzca parijJAya svasamaye bodho vidheya ityabhihitaM, tasya ca pratibuddhasya samyagutthAnenotthitasya sata: kadAcidanukUlapratikUlopasargA: prAdurbhaveyuH te codIrNA: samyak soDhavyA ityetadanenAdhyayanena pratipAdyate, tato'nena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAdisUtramidamsUraM mannati appANaM, jAva jetaM na passati / jujjhaMtaM daDhadhammANaM, sisupAle va mahArahaM / / 1 / / kazcillaghuprakRtiH saGgrAme samupasthite sati tAvadeva AtmAnaM zUraM manyate yAvajjetAraM na pazyati yathA vAsudevadarzanAt prAggarjanApradhAno'pi zizupAla:pazcAd yudhyamAnaM dRDhadharmANaM-saGgrAmAbhaGgarUpadRDhasvabhAvaM mahArathaM nArAyaNaM dRSTvA kSobhaM gataH, etaccotaratra dAlantike
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadiaddaddeddae zrI sUtrakRtAGgasUtram dehchichadieas43 | yojanIyamiti / / 1 / / sAmprataM sarvajanapratItaM dRSTAntamAhapayAtA sUrA raNasIse, saMgAmammi uvadvite / mAtA puttaM Na yANAi, jeteNa parivicchae ||2|| raNazirasi prayAtAH zUrAH-zUraMmanyAH, tata upasthite saGgrAme sati sarvasyAkulIbhUtatvAt mAtA kaTIto bhrazyantaM putram api na jAnAti-na samyak pratijAgartItyevambhUte saGgrAme jetrA parivikSata:- hatazchinno vA yathA kazcidalpasattvo dIno bhavati bhaGgamupayAtIti / / 2 / / dArTAntikamAhaevaM sehe vi appuDhe, bhikkhAcariyAakovie | sUraM mannati appANaM, jAva lUhaM na sevaI ||3|| evaM zaikSo'pi bhikSucaryAyAm akovidaH parISahaizca aspRSTaH zizupAlavat zUraM manyata AtmAnaM yAvat jetAramiva rukSaM karmazleSAbhAvAt saMyamaM na sevate, saMyamaprAptau tu bahavo gurukarmANo'lpasattvA: kaNDarikavad bhaGgamupayAntIti / / 3 / / saMyamasya rukSatvapratipAdanAyAhajadA hemaMtamAsammi, sItaM phusati savAtagaM / tattha maMdA visIyaMti, rajjahINA va khattiyA ||4|| yadA hemantamAse savAtakaM-sahimakaNavAtaM zItaM spRzati tatra aso zItasparze lagati sati mandA viSIdanti rAjyahInA iva kSatriyAH / / 4 / / uSNaparISahamadhikRtyAhapuDhe gimhAbhitAveNaM, vimaNe supivaasie| tattha maMdA visIyaMti, macchA appodae jahA ||5|| grISme'bhitApena spRSTaH san vimanAH supipAsito bAhulyena dainyamupayAtIti darzayati tatra uSNaparISahodaye sati mandA viSIdanti yathA matsyA alpodake maraNamupayAnti, evaM sattvAbhAvAt saMyamAd bhrazyantIti / / 5 / / sAmprataM yAJcAparISahamadhikRtyAhasadA dattesaNA dukkhaM, jAyaNA duppaNolliyA / kammartA dubhagA ceva, iccAhaMsu puDho jaNA ||6|| sadA yAcite pareNa datte eSaNA duHkhA kSudhAdivedanAtairaneSaNIyaM duHkhena pratiSidhyate iti, tathA dharmasAdhanapravRttAnAM yA yAcanA sA'pi duSpraNodyA-dustyAjyeti gatAbhimAnA mahAsattvA yAJcAparISahaM sahante / zlokapazcArddhanA''krozaparISahaM darzayati-pRthagjanA: prAkRtapuruSA ityAha :ete yatayaH karmAttA: pUrvasvakRtakarmaNa: phalamanubhavanti yadivA kRSyAdikarmabhirArtAH, tathA durbhagA:
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadaacksociaticist zrI sUtrakRtAGgasUtram adodaai 44 | sarveNaiva putradArAdinA parityaktA nirgatAH santo yataya: saMjAtA iti / / 6 / / etAn zabdAn soDhumazaknuvatAM yadbhavati tadAha- ... -- - - ete sadde acAyaMtA, gAmesu nagaresu vA / tattha maMdA visIyaMti, saMgAmaMsi va bhIruNo ||7|| etAn AkrozarUpAn zabdAn soDhum azaknuvanto grAmeSu nagareSu tadantarAle vA vyavasthitAH tatra Akroze sati mandA viSIdanti saGgrAme maraNabhayAdiva bhIravaH / / 7 / / vadhaparISahamadhikRtyAhaappege jhujhiyaM bhikkhuM, suNI dasati lUsae / tattha maMdA visIyaMti, tejapuTThA va pANiNo ||8|| apyeko lUSaka: krUro bhakSakaH zvAdiH kSudhitaM bhirdhA dazati, tatra bhakSaNe sati tadduHsahatvAd mandA viSIdanti-saMyamAda bhrazyanti yathA tejaH spRSTA dahyamAnAH prANino vedanArtA gAtraM saGkocayantIti / / 8 / / punarapi tAnadhikRtyAhaappege paDibhAsaMti, pADipaMthiyamAgatA | paDiyAragayA ete, je ete evaMjIviNo ||9|| apyeke apuSTadharmANa: pratipathamAgatAn yatIn dRSTvA pratipanthitAmAgatAH-vidveSitAM prAptAH santa: pratibhASante, tadyathA ete pUrvAcaritasya karmaNaH pratikAraM gatAH prAptAH svakRtakamaphalabhogino ya aite yataya evaMjIvina:-bhikSAvRtayo'dattadAnA du:khaM jIvantIti / / 9 / / kiJcaappege vaiM juMjaMti, nigiNA piMDolagAhamA / muMDA kaMDUviNaTuMgA, ujjallA asamAhiyA / / 10 / / __apyeke anAryA vAcaM yuJjanti-bhASante, tadyathA-ete jinakalpikAdayo nagnA: piNDAvalagakA: parapiNDaprArthakA adhamA muNDAH kaNDUvinaSTAGgA-kvacitkaNDUkRtakSatai rekhAbhirvA vikRtazarIrAH, apratikarmazarIratayA vA kvacidrogasambhave sanatkumAravadvinaSTAGgaH tathA ujjallA: upacitatanumalA asamAhitA: azobhanA duSTA vA'samAdhimutpAdayantIti / / 10 / / sAmpratametadbhASakANAM vipAkadarzanAyAhaevaM vippaDivaNNege, appaNA tu ajANagA / tamAo te tamaM jaMti, maMdA moheNa pAuDA ||11|| evam eke vipratipannAH sAdhumArgadveSiNa AtmanA-svayaM tu ajAnakA anyeSAM ca vivekinAM vacanamakurvANA ajJAnarUpAt tamasaH sakAzAt utkRSTaM tamo yAnti, yadivA'dhastA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadbadchudaededadiad zrI sUtrakRtAGgasUtram trackadedadedas45) dapyadhastanIM gatiM gacchanti yata: te mandA mohena-ajJAnena prAvRtA iti / / 11 / / atha daMzamazakaparISahamadhikRtyAhapuTTho ya daMsa-masaehiM, taNaphAsamacAiyA / na me diDhe pare loe, jai paraM maraNaM siyA ||12|| spRSTo daMzamazakaistRNasparza ca soDhum azaknuvan kadAcidevaM cintayet, tadyathAyannimittaM kleza: sahyate'sau paraloko na mayA dRSTaH tathApi klezasahanasya yadi paraM phalaM syAt tadA maraNam eva, nAnyatkiJciditi bhAvaH / / 12 / / api casaMtattA kesaloeNaM, baMbhaceraparAjiyA / tattha maMdA visIyaMti, macchA paviTThA va keyaNe ||13|| saMtaptAH kezalocena brahmacaryeNa ca parAjitAH santaH tatra kezotpATane'tidurjayakAmodreke vA sati mandA viSIdante-zItalavihAriNo bhavanti sarvathA vA saMyamAd bhrazyanti yathA matsyAH ketane matsyabandhane praviSTAH santo jIvitAd bhrazyantIti / / 13 / / kiJcaAtadaMDasamAyArA, micchAsaMThiyabhAvaNA | harisappadosamAvaNNA, keyi lUsaMti'NAriyA ||14|| AtmadaNDasamAcArA: AtmAnaM daNDanazIlA, mithyAsaMsthitabhAvanAH mithyAtvopahRtadRSTayaH kecidanAryA harSapradveSamApannA: krIDayA pradveSeNa vA sAdhuM lUSayanti-kadarthayantIti / / 14 / / etadeva darzayitumAhaappege paliyaMte siM, cAri coro tti suvvayaM / baMdhaMti bhikkhuyaM bAlA, kasAyavayaNehi ya ||15|| apyeke anantaroktasvarUpA bAlasteSAM dezasya paryante vartamAnaM suvratam api bhikSukaM caraH ayaM cauro vA'yam iti matvA badhnanti kaSAyavacanaizca krodhapradhAnakaTuvacanaizca nirbhatsyantIti / / 15 / / api catattha daMDeNa saMvIte, muTThiNA adu phaleNa vA | NAtINaM saratI bAle, itthI vA kuddhagAmiNI ||16|| ... tatra anAryadezaparyante vartamAnaH sAdhuranAyeM: daNDena muSTinA athavA phalena-khaDgA dinA saMvIta : prahataH san bAlo jJAtInAM svajanAnAM smarati yathA strI kruddhAgAminI-kruddhA satI --- svagRhAd gamanazIlA nirAzrayA mAMsapezIva sarvaspRhaNIyA taskarAdibhirabhidrutA satI jAtapazcA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram tApA jJAtInAM smarati, evamasAvapIti / / 16 / / upasaMhArArthamAhaete bho ! kasiNA phAsA pharusA durahiyAsayA / hatthI vA sarasaMvItA, kIvA'vasa gatA gihaM ||17|| tti bemi / 46 bho ! ziSyAH ! ete purvoktAH kRtsnAH paruSA : sparzA duradhyAsA: dussahAH, tAMzcAsahamAnA: kecana klIbA avazA: karmAyattA azlAghAmaGgIkRtya punarapi gRhaM gatAH, yathA raNazirasi zarasaMvItA zarazatAkulA hastino bhaGgamupayAnti, pAThAntaraM vA 'tivvasaDhagA gatA hiM bemi' i tIvrairupasargairabhidrutA: zaThAH zaThAnuSThAnA: saMyamaM parityajya gRhaM gatA iti bravImi / / 17 / / / iti upasargAdhyayane prathamoddezaka: / // atha dvitIyoddezakaH || asya cAyamamisambandhaH anantaroddezake pratikUlA upasargA: pratipAditAH, iha tvanukUlA: pratipAdyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtramahime suhumA saMgA, bhikkhUNaM je duruttarA / jattha ege visIyaMti, Na cayaMti javittae ||1|| atha ime anantaramevAbhidhIyamAnAH prAyazcetovikArakAritvAt sUkSmAH saGgAH mAtApitrAdisambandhAH santi ye bhikSUNAm api duruttarA : durlaGghayA yatra eke viSIdanti na cAtmAnaM saMyame yApayituM-vyavasthApayituM zaknuvanti / / 1 / / tAneva sUkSmasaGgAn darzayitumAhaappe NAyao dissa, royaMti parivAriyA / posaNe tAta ! puTTho'si, kassa tAta ! cayAsi Ne // 2 // apyeke jJAtayaH svajanA mAtApitrAdayaH pravrajitaM dRSTvA parivArya - veSTayitvA rudanti vadanti ca yathA pAlako bhaviSyatIti tAta ! putra ! puSTo'si, tato'dhunA naH poSaya, kasya kRte na kAraNena kasya vA balena tAta ! jahAsi naH / / 2 / / kiJca pitA te theo tAta ! sasA te khuDDiyA imA / bhAyaro te sagA tAta ! soyarA kiM cayAsi Ne // 3 // aa ! pitA te sthavira : vRddhaH svasA te kSullikA iyaM tathA bhrAtaraste svakA: sodarA: kiM jahAsi naH ? / / 3 / / tathA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ociadaachaadaare zrI sUtrakRtAGgasUtram skachchhades 47 | mAtaraM pitaraM posa, evaM logo bhavissai / eyaM khu loiyaM tAya ! je pAlaMti mAtaraM ||4|| mAtaraM pitaraM ca poSaya evaM loko bhaviSyati ayaM parazca tAta ! evaM khalu laukikaMlokAcIrNamidameva ye pAlayanti mAtaraM pitaraM ca teSAmubhayalokasiddhiriti, tathA coktam-guravo yatra pUjyante, yatra dhAnyaM susaMskRtam / adantakalaho yatra, tatra zakra ! vasAmyaham / / 1 / / iti / / 4 / / api cauttarA mahurullAvA, puttA te tAta ! khuDDagA | bhAriyA te NavA tAta ! mA se aNNaM jaNaM game ||5|| he tAta ! uttarA:-pradhAnA uttarottarajAtA vA madhurollApAH putrAste kSullakA: tathA he tAta ! bhAryA te navA mA sA tvayA parityaktA satI anyaM janaM gacchet-unmArgayAyinI syAditi / / 5 / / api caehi tAya ! gharaM jAmo, mA taM kamma sahA vayaM / bIyaM pi tAta ! pAsAmo, jAmu tAva sayaM giha ||6|| jAnimo vayaM yattvaM karmabhIrustathApi ehi tAta ! gRhaM thAmo mA tvaM kimapi sAmprataM karma kRthAH, api tu tava karmaNi samupasthite vayaM sahAyakA bhaviSyAmaH, evaM dvitIyamapi vAraM tAta ! tvaM svagRhe tiSThantaM pazyAmaH, ato yAmastAvat svakaM gRhamiti / / 6 / / kiJcagaMtuM tAta ! puNA''gacche, Na teNa'samaNo siyA / akAmagaM parakkamma, ko te vAreumarahati |7|| tAta ! gRhaM gatvA punarAgaccheH, na hi tvaM tena gRhagamanamAtreNa azramaNaH syAH akAmakaMgRhavyApArecchArahitaM vArddhakye vA madanecchAkAmarahitaM saMyamAnuSThAnaM prati parAkramantaM kastvAM vArayitumarhatIti / / 7 / / anyaccajaM kiMci aNagaM tAta ! taM pi sabaM samIkataM / hiraNNaM vavahArAdI, taM pi dAsAmu te vayaM ||8|| yatkiJcid RNam AsIt tAta ! tadapi sarvaM samIkRtam-uttAritaM, yatkiJcid hiraNyaM vyavahArAdau upayujyate tadapi dAsyAmaste vayaM yena tvaM sukhena vyavaharasIti / / 8 / / upasaMhArArthamAha
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram saaaaai 48 icceva NaM susehaMti, kAluNiyA samuTThiyA / vibaddho nAtisaMgehiM, tato'gAraM padhAvati // 9 // ityevaM karuNAni kradanto rudantazca kAruNikaM dainyaM samupasthitAH santaste jJAtayaH taM pravrajitaM pravrajantaM vA suzikSayanti-vyudgrAhayanti, sa ca jJAtisaGgaivibaddhaH-paravazIkRta: tataH agAraM-gRhaM prati pradhAvatIti / / 9 / / kiJcAnyat-.. jahA rukkhaM vaNe jAyaM, mAluyA paDibaMdhati / evaM NaM paDibaMdhaMti, NAtao asamAhiNA ||10|| __yathA vane jAtaM rukSaM-vRkSaM mAlukA-vallI pratibadhnAti veSTayati evaM jJAtayastaMpravrajitam asamAdhinA pratibadhnanti, te tat kurvate yenAsyAsamAdhirutpadyata iti, tathA coktamamitto mittaveseNaM, kaMThe ghettUNa royai / mA mittA ! soggaiM jAhi, dovi gacchAmu duggaiM / / 1 / / / / 10 / / api cavibaddho NAtisaMgehiM, hatthI vA vi navaggahe / piTTato parisappaMti, sUtIgo vba adUragA ||11|| - yathA navagrahe-abhinavagrahaNe hastI apidhRtyutapAdanArthamikSuzakalAdibhirupacaryate evamasAvapi jJAtisaGgairvibaddhaH paravazIkRta: sarvAnukUlairupAyairupacaryate, dRSTAntaramAha-yathA sUtAabhinavaprasUtA gau: nijastanandhayasya adUragA satI pRSThataH parisarpati evaM te'pi nijA utpravajitaM punarjAtamiva manyamAna: pRSThataH parisarpantIti / / 11 / / saGgadoSadarzanAyAhaete saMgA maNussANaM, pAtAlA va atArimA / kIvA jattha ya kIsaMti, nAtisaMgehiM mucchitA / / 12 / / ete saGgAH mAtapitrAdisambandhA manuSyANAM pAtAlA iva samudrA iva atArimA:dustarA yatra ca jJAtisaGgeSu klIbA mUrchitA: santa: klizyanta iti / / 12 / / api ca-. taM ca bhikkhU pariNNAya, sabve saMgA mahAsavA / jIvitaM nAhikaMkhejjA, soccA dhammamaNuttaraM / / 13 / / bhikSuH taM ca jJAtisaGgaM saMsAraikahetuM parijJAya pariharet yata: sarve saGgAH mahAzravAH santi, tathA zrutvA dharmamanuttaram anukUlairupasargerupasthitairapi jIvitaM-asaMyamajIvitaM-gRhavAsapAzaM nAbhikAGkSaditi / / 13 / / anyacca
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram ahime saMti AvaTTA, kAsaveNa paveditA | buddhA jatthAvasappaMti, sIyaMti abuhA jahiM ||14|| atha ime vakSyamANAH prANinaM bhavasamudre Avartayanti-bhrAmayantIti AvartA :-viSayAbhilASasaMpAdakasaMpatprArthanAvizeSAH kAzyapena zrIvarddhamAnasvAminA praveditAH santi yatra yeSu satsu buddhA dUrata eva avasarpanti abudhAstu yatra- yeSu sIdanti Asakti kurvantIti / / 14 / / tAne vAvartAn darzayitumAha rAyANo rAyamaccA ya, mAhA aduva khattiyA | nimaMtayaMti bhogehiM, bhikkhuyaM sAhujIviNaM ||15| rAjAno rAjAmAtyAzca brAhmaNA athavA kSatriyA nimantrayanti bhogairbhikSukaM sAdhujIvinaM-saMyamajIvinaM yathA brahmadattena citrasAdhurupanimantrita iti / / 15 / / etadeva darzayitu mAha 49 hattha'ssa-raha-jANehiM, vihAragamaNehi ya / bhuMja bhoge ime sagghe, maharisI pUjayAmu taM // 16 // hastyazvarathayAnaiH vihAragamanaizca-udyAnikAgamanaizcopanimantrayeyuH, tadyathA-bhuGkSva bhogAnimAn zlAdhyAn maharSe ! evamapi pUjayAmastvAmiti / / 16 / / kiJcAnyat vatthagaMdhamalaMkAraM, itthIo sayaNANi ya / bhuMjAhimAI bhogAI, Auso ! pUjayAmu taM ||17|| vastragandhamalaGkAraM striyaH zayanAni ca asmAbhiryaukitAn imAn bhogAn bhuGkSva he AyuSman ! pUjayAmastvAmiti / / 17 / / api ca jo tume niyamo ciNNo, bhikkhubhAvammi suvvatA / agAramAvasaMtassa, savvo saMvijjae tahA ||18|| yastvayA pUrvaM bhikSubhAve- pravrajyAvasare niyamo yathA cIrNa: anuSThita: he suvrata ! sa sAmpratamapi agAramAvasato bhavataH sarvaH saMvidyate tathA, na hi sukRtaduSkRtasyAnucIrNasya nAzo'stIti bhAvaH / / 18 / / kiJca ciraM dUijjamANassa, doso dANi kuto tava / icceva NaM nimaMteMti, nIvAreNa va sUyaraM ||19|| ciraM dravata :- viharataH sataH idAnIM doSa: kutastava ? ityevaM hastyazvarathavastrAdibhiH
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadhariddad zrI sUtrakRtAGgasUtram 50 taM bhikSu nimantrayanti yathA nIvAreNa vrIhivizeSeNa sUkaramiti / / 19 / / anntropnystvaakopsNhaaraarthmaahcoditaa bhikSucariyA, acayaMtA javittae / tattha maMdA visIyaMti, ujjANaMsi va dubbalA |20|| bhikSucaryayA-dazavidhacakravAlasAmAcAryA yadivA karaNabhUtayA sIdantazcAcAryAdikaiH coditAH santa: saMyamAnuSThAnenAtmAnaM yApayitum azaknuvantastatra saMyame mandA viSIdanti yathA udyAne mArgasyonnate bhAge utkSiptamahAbhArA durbalA vRSabhA na nirvAhakA bhavantyevaM bhAvamandA utkSiptapaJcamahAvratabhAraM voDhumasamarthAH pUrvoktabhAvArte: parAbhagnA: saMyamaM parityajantIti / / 20 / / kiJcaacayaMtA va lUheNa, uvahANeNa tajjitA / tattha maMdA visIyaMti, ujjANaMsi jaraggavA / / 21 / / rukSeNa-saMyamena AtmAnaM yApayitum azaknuvanta upadhAnena ca-tapasA ca tarjitAH santaH tatra-saMyame mandA viSIdanti yathA udyAne-uTTakamastake jaragauriti / / 21 / / evaM nimaMtaNaM laddhaM, mucchiyA giddha itthIsu / ajjhovavaNNA kAmehaM, coijjaMtA gihaM gaya ||22|| tti bemi / evaM nimantraNaM labdhvA hastyazvarathAdiSu mUrchitA: strISu gRddhAH kAmeSu ca adhyupapannAcodyamAnAH codanAM soDhumazaknuvantaH pravrajyAM parityajyA'lpasattvA gRhaM gatA iti bravImi / / 22 / / // iti dvitIyoddezakaH // || atha tRtIyoddezakaH / / sAmprataM tRtIyoddezaka: samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezakAbhyAmupasargA abhihitA: taizcAdhyAtmaviSIdanaM bhavatIti tadanenoddezena pratipAdyata ityasyoddezakasyAdisUtramjahA saMgAmakAlammi, piTThato bhIru pehati / valayaM gahaNaM nUmaM, ko jANei parAjayaM ||1|| .. yathA saGgrAmakAle vrajan kazcidbhIru:AdAvevApatpratikArahetubhUtaM pRSThato valayaMvalayAkAraM gartAparikSepaM, gahanaM-vanaM, nUma-giriguhAM vA prekSate yataH sa evaM manyate ko jAnAti
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaadalatakarad zrI sUtrakRtAGgasUtram aadaradises 51 | parAjayaM ? kasyAtra parAjayo bhaviSyatIti / / 1 / / kiJcamuhuttANaM mahattassa, muhatto hoti tAriso / parAjiyA'vasappamo, iti bhIrU uvehati ||2|| muhUrtAnAm ekasya vA muhUrtasya aparo muhUrta: kAlavizeSalakSaNo'vasara: tAdRzo bhavati yatra vijaya: parAjayo vA bhavati, tata: parAjitA: ced avasAma iti bhIruH zaraNam utprekSate / / 2 / / iti zlokadvayena dRSTAntaM pradarzya dATantikamAhaevaM tu samaNA ege, abalaM naccANa appagaM | aNAgataM bhayaM dissA, avakappaMtimaM suyaM ||3|| __evaM tu zramaNA eke-alpasattvA AtmAnaM yAvajjIvaM saMyamabhAravahanAya abalaM jJAtvA anAgataM ca bhayaM AjIvikAbhayaM dRSTvA utprekSya idaM vyAkaraNa-gaNita-jyotiSka-vaidyakaM horAzAstraM mantrAdikaM vA zrutam adhItaM trANAya syAditi avakalpayanti / / 3 / / yathA te bhayaM trANaM cotprekSante tathAhako jANati viovAtaM, itthIo udagAo vA / coijjaMtA pavakkhAmo, na Ne atthi pakappitaM / / 4 / / ko jAnAti saMyamAd vyavapAtaM ? kiM strItaH strIparISahAt udakAt snAnAdyarthamudakAsevanAbhilASAd vA syAt ? ityevaM te prakalpayanti nAsti naH kiJcit prakalpitaM pUrvopAjitaM dravyajAtam, ata: codyamAnAH-pRcchayamAnAH pareNa pravakSyAmaH adhItaM zrutaM prayokSyAma ityevaM sampradhArya te vyAkaraNAdau zrute prayatanta iti, na ca tathApi mandabhAgyAnAmabhipretArthAvAptirbhavatIti / / 4 / / upasaMhArArthamAhaiccevaM paDilehaMti, valAi paDilehiNo / vitigiMchasamAvaNNA, paMthANaM va akoviyA ||5|| saGgrAme pravivakSavo bhIravo valayAdipratilekhino bhavanti ityevaM pravrajitA api alpasattvA vicikitsAM-cittaviplutiM samApannA vyAkaraNAdikaM jIvanopAyatvena pratilekhayanti parikalpayanti yathA panthAnaM prati akovidAH pathi cittavilamiyA viSIdanti iti / / 5 / / sAmprataM mahApuruSaceSTite dRSTAntamAhaje u saMgAmakAlammi, nAtA sUrapuraMga Na te piTThamuvehaMti, kiM paraM maraNaM siya I
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ dailad zrI sUtrakRtAGgasUtram daa 52 ] ye tu jJAtA zUrapuraGgamAH-zUrANAmagragAminaH saGgrAmakAle saGgrAmaM pravizanto na te pRSThaM valayAdIn utprekSante, apitvevaM manyante-kim aparamasmAkaM bhaviSyati ? yadi paraM maraNaM syAt tacca zAzvataM yaza:pravAhamicchatAmasmAkaM stokaM vartata iti yadivA maraNAt paraM adhikaM kiM asmAkaM bhaviSyatIti / / 6 / / tadevaM subhaTadRSTAntaM pradarzya dArTAntikamAhaevaM samuTThie bhikkhU, vosijjA'gArabaMdhaNaM / AraMbha tiriyaM kaTTa, attattAe paribbae |7|| ____evaM saMyamAnuSThAnena samutthito bhikSuH vyutsRjya agArabandhanam ArambhaM ca tiryakkRtya-tiraskRtya AtmatvAya-kRtsnakarmakSayAya parivrajediti / / 7 / / uktamadhyAtmaviSIdanaM, sAmprataM paravAdivacanamadhikRtyAhatamege paribhAsaMti, bhikkhuyaM sAhujIviNaM / je te u paribhAsaMti, aMtae te samAhie ||8|| taM sAdhujIvinaM bhikSu ye aike-gozAlakamatAnusAriNa AjIvikA digambarA vA evaM vakSyamANanItyA paribhASante nindanti te samAdhe: cittasamAdhAnAt samyagdhyAnAt sadanuSThAnAd mokSAd vA antake-paryante dUre vartanta iti / / 8 / / yatte prabhASante taddarzayitumAhasaMbaddhasamakappA, annamannesu mucchitA | piMDavAyaM gilANassa, jaM sAreha dalAha ya / / 9 / / yUyaM tu sambaddhasamakalpAH gRhasthatulyA''cArA anyeSvanyeSu mUrcchitA yat piNDapAtaM bhaikSyaM glAnAya sArayatha-anveSayatha dadadhvaM ca / / 9 / / sAmpratamupasaMhAravyAjena doSadarzanAyAhaevaM tubbhe sarAgatthA, annamannamaNuvvasA / naTThasappahasabbhAvA, saMsArassa apAragA ||10|| evaM parasparopakArAdinA yUyaM sarAgasthA:-sarAgasvabhAvasthA anyo'nyam anuvazA iti naSTasatpathasadbhAvA ata: saMsArasya apAragA iti / / 10 / / ayaM tAvatpUrvapakSaH, asya ca dUSaNAyA samAbhAsaMpyAkkhU mokkhavisArae / evaM tubha pabhAsada duSaka ceva sevahA / / 11 / / atha tAna-pAna mokSavazAradaH-mokSamArgaprarUpako bhikSuH pratibhASeta, tadyathA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadebeddedbaddakad zrI sUtrakRtAGgasUtram sardakadaas 53 | evaM yUyaM prabhASamANA duSpakSaM asatpratijJAbhyupagamaM yadivA dvipakSaM-rAgadveSAtmakaM sadoSAtmIyapakSasamarthanAd rAgo, niSkalaGkasyAsmadabhyupagamasya dUSaNAd dveSaH, athavA vakSyamANanItyA bIjodakoddiSTakRtabhojitvAd gRhasthatvaM yatiliGgAbhyupagamAtkila pravrajitatvaM caiva sevadhvamiti / / 11 / / AjIvikAdInAM digambarANAM cAsadAcAranirupaNAyAhatubbhe bhuMjaha pAesu, gilANA abhihaDaM ti ya / taM ca bIodagaM bhoccA, tamuddesAdi jaM kaDaM ||12|| yUyaM AjIvikAdayo gRhasthagRhe teSAM pAtreSu bhuGgdhvaM tatazca pUrvakarmapazcAtkarmApattiH, tathA digambarANAM yaterAnayanAdhikArAbhAvAt gRhasthaiH abhyAhate sati, taM ca AhAraM bhuktvA glAno tamuddizya yat gRhasthaiH bIjodakam upamarca kRtaM-niSpAditaM tadaudezikAdi doSajAtaM prApnotIti / / 12 / / kiJcAnyatlittA tivbAbhitAveNa ujjhiA, asamAhiyA / nAtikaMDuitaM seyaM, aruyassAvarajjhatI / / 13 / / sAdhunindArUpaM yUyamamarSarUpeNa tIvrAbhitApena liptA: sadvivekena ca ujjhitA: ata eva asamAhitAH / yathA aruSaH vraNasya atikaNDUyitaM na zreyaH, apitu pIDAhetutvAt aparAdhyati, evaM bhikSApAtrAdikamapi saMyamopakaraNaM pariharatAM yuSmAkamazuddhAhAraparibhogarUpavraNavatAM sambaddhasamakalpAdyabhyAkhyAnarUpamatikaNDUyitaM na zreya iti bhAvaH / / 13 / / api catatteNa aNusaTTA te apaDiNNeNa jANayA / Na esa Niyae magge asamikkhA vaI kitI ||14|| tattvena anuzAsitAH te AjIvikAdayo boTikA vA apratijJena-asadapi samarthanIyamityevaMpratijJArahitena sAdhunA heyopAdeyArthaparicchedakena jAnatA, tathAhi-eSa na niyata:-na nizcito na yuktisaGgato bhavadabhyupagato mArga: ato bhavatAM 'saMbaddhasamakalpA' ityAdikA vAk audezikAbhyAhRtAdibhojanAdikA ca kRtiH asamIkSitA eva / / 14 / / etadeva dRSTAntenAhaerisA jA vaI esA, agge veNu va karisitA / gihiNaM abhihaDaM seyaM, bhuMjituM na tu bhikkhuNaM ||15|| yA IdRkSA bhavatAM vAk yathA gRhiNAM sambandhi yad abhyAhataM tad yaterbhoktuM zreyaH, na tu bhikSUNAM sambandhIti eSA vAk agre veNuvat karSitA-tanvI durbalA yuktyakSamatvAt / tanutvaM cAsyA vAca evaM draSTavyaM yathA gRhasthAbhyAhRtaM jIvopamardaina bhavati, yatInAM tUgamAdidoSarahitamiti / / 15 / / kiJca
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bassaiachaat zrI sUtrakRtAGgasUtram aadbasidd54 dhammapaNNavaNA jA sA, sAraMbhANa visohiyA / / na tu etAhiM diTThIhiM, pubamAsi pakappiyaM / / 16 / / yatInAM dAnAdinopakartavyamityevaMbhUtA yA dharmasya prajJApanA dezanA sA sArambhANAMgRhasthAnAM vizodhikA, yatayastu svAnuSThAnenaiva vizudhyanti, na tu teSAM dAnAdhikAro'stItyetat paravAdimataM dUSayituM prakramate-na tu yuSmadIyAbhiH etAbhiH dRSTibhiH dharmadezanAbhiH pUrvaM sarvajJaiH prakalpitaM-prarUpitam AsId iti, yato na hi sarvajJA evaM prarUpayanti yathA-asaMyataireSaNAdyanupayuktaiglAnAdevaiyAvRttyaM vidheyaM na tUpayuktena saMyateneti, api ca-bhavadbhirapi glAnopakAro'bhyupagata eva, gRhasthapreraNAdanumodanAcca, tato bhavantastatkAriNastatpadveSiNazcetyApannamiti / / 16 / / api casavvAhiM aNujuttIhiM, acayaMtA javittae / tato vAyaM NirAkiccA, te bhujjo vi pagabbhitA ||17|| ___ AjIvikA boTikA vA sarvAbhiH anuyuktibhiH azaknuvanta: svapakSaM yApayituM vyavasthApayituM tato vAdaM nirAkRtya parityajya te bhUyo'pi vAdaparityAge satyapi pragalbhitAH dhRSTatAM gatA idamucuH, tadyathA-asmAkaM paramparaiva pramANamiti / / 17 / / api carAgadosAbhibhUtappA, micchatteNa abhidhutA / akkose saraNaM jaMti, TaMkaNA iva pavvayaM ||18|| rAgadveSAbhibhUtAtmAno mithyAtvena ca abhidrutAH paravAdino vAdaparAjitAH krodhAnugA AkrozAn asabhyavacanAdirUpAn zaraNaM yAnti, parAjitA: TaGkaNA:-mlecchA: parvatam iva / / 18 / / kiJcAnyatbahuguNappagappaI, kujjA attsmaahie| jeNa'NNo Na virujjhejjA, teNa taM taM samAyare / / 19 / / vAdakAle'nyadA vA bahuguNaprakalpAni-hetudRSTAntAdIni kuryAt upanyasyet AtmasamAdhika: sAdhu: yena-upanyastena svapakSasiddhilakSaNa AtmasamAdhiH syAt tathA anya:paratIrthikazca dharmazravaNAdau pravRtto na virudhyeta tena kAraNena tattat aviruddhaM samAcarediti / / 19 / / tadevaM paramataM nirAkRtyopasaMhAradvAreNa svamatasthApanAyAhaimaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveiyaM / kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhite // 20 // kAzyapena-zrIvardhamAnasvAminA praveditamimaM dharmamAdAya bhikSuH svata: aglAnatayA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadaasakase zrI sUtrakRtAGgasUtram assad55] samAhitaH yathAsamAdhi glAnasya vaiyAvRttyaM kuryAditi / / 20 / / kiMkRtvaitadvidheyamiti darzayitumAhasaMkhAya pesalaM dhamma, diTThimaM parinibuDe / uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejjAsi ||21|| tti bemi | saMkhyAya-jJAtvA pezalaM doSazoSakaM guNapoSakaM ca dharma tattvato dRSTimAn parinirvRtaH zAntIbhUta: upasargAn niyamya-soDhvA AmokSAya azeSakarmakSayaprApti yAvat tvaM parivrajeriti bravImi / / 21 / / upasarga parijJAyAstRtIyoddezakaH samAptaH / / 3 / / || atha caturthoddezaH // asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake anukUlapratikUlopasargAH pratipAditAstaiH sAdhuryadi kSobhaM yAyAttadA'nena tasya prajJApanA pratipAdyata ityasyAdisUtramidamAhaMsu mahApurisA, pudi tattatavodhaNA / udaeNa siddhimAvaNNA, tattha maMde visIyatI ||1|| kecanA'viditaparamArthA evam AhuH-valkalacIritArAgaNarSi prabhRtayo mahApuruSAH pUrva paJcAgnayAditapovizeSeNa taptatapodhanA udakena zItodakaparibhogena siddhimApannA ityAkarNya mandaHajJa: asnAnAdiparISahaparAjita: tatra-zItodakaparibhoge viSIdati-lagati nimajjatItiyAvat / yadivA tatra asnAnavrate prAsukodakapAne vA viSIdati / na tvasau varAka evamavadhArayati, yathAteSAM tApasAdivratAnuSThAyinAM kutazcit jAtismaraNAdipratyayAdAvirbhUtasamyagdarzanAnAM maunIndrabhAvasaMyamapratipattyA apagatajJAnAvaraNIyAdikarmaNAM bharatAdInAmiva mokSAvAptiH, na tu zItodakaparibhogAditi / / 1 / / kiJcaabhuMjiyA NamI vedehI, rAmagutte ya bhujiyA / bAhue udagaM bhoccA, tahA nArAgaNe risI ||2|| ___ kecana kutIthikA: sAdhupratAraNArthamevamucuH yadivA svayuthyA: zItalavihAriNa etad vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-azanAdikam abhuktvA namI rAjarSi: videhI-videhadezIyo rAmaguptazca rAjarSirAhArAdikaM bhuktvA bAhuka RSiH tathA nArAyaNa RSi: udakaM-zItodakAdikaM bhuktvA siddhiM gatA iti / / 2 / / api ca
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Madaanadaadase zrI sUtrakRtAGgasUtram sadaaaaaaad 56 | Asile devile ceva, dIvAyaNa mahArisI / pArAsare dagaM bhoccA, bIyANi hariyANi ya // 3 // Asilo devilo dvaipAyanaH pArAzarazca maharSayo dakaM zItodakaM bIjAni haritAni ca bhuktavA siddhA iti zrUyate / / 3 / / etadeva darzayitumAhaete puvvaM mahApurisA, AhitA iha saMmatA / bhoccA bIodagaM siddhA, iti metamaNussutaM ||4|| ete namyAdayo maharSayaH purvamahApuruSA AkhyAtAste iha-Arhatapravacane'pi kecana sammatA ityevaM kutIrthikAH svayUthyA vA procuH tadyathA-ete sarve'pi bIjodakAdikaM bhuktvA yathA siddhA ityetanmayA bhAratAdau purANe anuzrutaM tathA vayamapyevameva siddhiM sAdhayiSyAma iti / / 4 / / etadupasaMhAradvAreNa pariharannAhatattha maMdA visIyaMti, vAhachinnA va gaddabhA / piTThato parisappaMti, pIDhasappI va saMbhame ||5|| tatra-kuzrutyupasargodaye mandA viSIdanti-zItalavihAriNo bhavanti yathA vAhacchinnA vA bhArodvahanatruTitA gardabhAH pRSThasarpiNo-bhagnagatayo vA agnyAdike sambhrame praNaSTajanasya pRSThataH parisarpanti nAgragAmino bhavanti, apitu tatraivAgnyAdisambhrame vinazyanti / evaM mokSaM prati pravRttA api tasminneva saMsAre anantamapi kAlaM yAvadAsta iti / / 5 / / atha matAntaraM nirAkartuM pUrvapakSayitumAhaihamege u bhAsaMti, sAtaM sAteNa vijjatI / je tattha AriyaM maggaM, paramaM ca samAhiyaM // 6 // iha eke zAkyAdayaH svayUthyA vA evaM bhASante, tathAhi-sAtaM sAtena vidyate, sukhaM sukhena labhyata ityarthaH, na ca locAdikaSTAnmuktiriti / evaM ye tatra-mokSavicAraprastAve bhASante ye ca Arya mArga paramaM ca samAdhi-jJAnadarzanacAritrAtmakaM pariharanti te sarve bhavodadhau paryaTantIti / / 6 / / ata upadizyatemA eyaM avamannatA, appeNaM lupahA bahuM / etassa amokkhAe, ayahAri va jUrahA ||7|| mA enaM-jainendramArgam avamanyamAnA yUyam alpena vaiSayikasukhena bahu-mokSasukhaM lumpatha vidhvaMsatha / api ca-etasya 'sukhaM sukhenaiva vidyata' ityetadasadabhyupagamasya amokSe-aparityAge
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram sati yUyam ayohArIva jUrayiSyatha / yathA'sau lohavAhaka : apAntarAle rupyasuvarNaratnAdilAbhe'pi dUramAnItamiti lohaM nojjhitavAn, pazcAt svasthAnAvAptAvalpalAbhe sati jUritavAniti / / 7 / / yataH pANAivA vaTTaMtA, musAvAe asaMjatA / adinnAdANe vaTTaMtA, mehuNe ya pariggahe // 8 // te pacanapAcanAdikaM kurvanta: prANAtipAte vartamAnA:, mRSAvAde'pi asaMyatAH saMyatAH sma iti bhaNantaH yeSAM jIvAnAM zarIrANyabhyavaharanti tairadattAnIti adattadAne'pi, gopazudhanadhAnyagrAmAdiparigrahAt maithune parigrahe ca vartamAnA jUrayiSyantIti / / 8 / / atha matAntaradUSaNAya pUrvapakSayitumAha evamege tu pAsatthA, paNNaveMti aNAriyA | itthIvasaM gatA bAlA, jiNasAsaNaparammuhA || 9 || 57 evameke tu pArzvasthAdayaH anAryAH strIvazagatA bAlA jinazAsanaparAGmukhAH prajJApayati / / 9 / / kimityAha jahA gaMDaM pilAgaM vA, paripIlejja mahuttagaM / evaM viNNavaNitthI, doso tattha kuto siyA ||10|| yathA kAzcid gaNDaM piTakaM vA niSpIDya pUyarudhirAdikaM nirmAlya muhUrtaM sukhita bhavati tatra ko doSa: ? evaM strIvijJApanAyAM - strIparibhoge doSastatra kutaH syAt ? / / 10 / / kiJcajahA maMdhAdae nAma, thimitaM bhuMjatI dagaM / evaM viNNavaNitthIsu, doso tattha kuto siyA // 11 // yathA mandhAdana :- meSo nAma stimitam akaluSayannudakaM pibati evaM strI paribhoge doSastatra kutaH syAt ? / / 11 / / api ca jahAM vihaMgamA piMgA, thimitaM bhuMjatI dagaM / evaM viNNavaNitthIsu, doso tattha kuto siyA ||12|| yathA piMgA-kapiJjalA vihaGgamA AkAzasthAH stimitam udakaM pibati evaM strIparibhoge doSastatra kuta: syAt ? apitu na ko'pItyarthaH / / 12 / / atrottaradAnaM-avazyaMbhAvirAgakArye maithune sarvadoSAspade saMsAravardhake kuto nirdoSateti / tathA coktaM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI sUtrakRtAGgasUtram prANinAM bAdhakaM caitacchAstre gItaM maharSibhiH / nalikAtaptakaNakapravezajJAtatastathA / / 1 / / mUlaM caitadadharmasya bhavabhAvapravardhanam / tasmAdviSAnnavattyAjyamidaM pApamanicchatA / / 2 / / upasaMharannAhaevamege u pAsatthA, micchAdiTThI aNAriyA / ajjhovavannA kAmehiM, pUtaNA iva taruNae ||13|| evameke tu pArzvasthAdayo mithyAdRSTayaH anAryA adhyupapannA: kAmeSu pUtaneva - DAkinIva yadi vA meSIva taruNake-stanandhaye / zrUyate yato jijhAsubhi: katarasyAM katarasyAM jAtau priyANi zizUni ? sarvajAtInAm apatyAni anudake kUpe prakSiptAni / tAzca sarvAH pazujAtaya: kUpataTe sthitvA svachAvakAnAM zabdaM zrutvA rudantyastiSThanti, nAtmAnaM kUpe muJcanti tatraikayA pUtanayA AtmA muktaH / ta evaM pUtaneva taruNake kAmeSu gRddhAH / / 13 / / evaM kAmeSu mUrcchitAnAM doSamAviSkurvannAha aNAgayamapassaMtA, paccuppannagavesagA / te pacchA paritappaMti, jhINe Aummi jovvaNe ||14|| 58 anAgatamapazyantaH pratyutpannaM gaveSakAste pazcAt kSINe svIye AyuSi yauvane vA'pagate paritapyante-anuzocanti / evaM te'pi maraNakAle nA'smAbhirjitendriyatvaM bhAvitaM vairAgyaM vA, paralokaM ca prApyA'nuzocanti / / 14 / / ye tUttamAste nAnuzocantIti darzayatijehiM kAle parakkataM, na pacchA paritappae / dhIrA baMdhaNummukkA, nAvakaMkhaMti jIviyaM ||15|| yaiH kAle parAkrAntaM na te pazcAt paritapyante / 'sukaDaM tesiM sAmaNNaM dvitIyapadapAThAntaramAzritya-teSAM sukRtaM zrAmaNyamiti / ta eva dhIrA bandhanonmuktA ye nAvakAGkSanti jIvitaM asaMyamajIvitaM yadivA jIvite maraNe vA ni:spRhA saMyamodyatamatayo bhavantIti / / 15 / / anyacca jahA nadI veyaraNI, duttarA iha sammatA / evaM logaMsi nArIo, duttarA amatImatA // 16 // yathA nadI vaitaraNI duruttarA iha pravacane sammatA, evaM loke'pi nAryo duruttarA amatimatA-nirvivekeneti / / 16 / / api ca jehiM nArINa saMjogA, pUyaNA piTThato katA / savvameyaM nirAkiccA, te ThitA susamAhie ||17||
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaad 59 ] yairvivekibhirnArIsaMyogAH pUjanA-kAmavibhUSA ca pRSThataH kRtA parityaktA, te sarvametat-anukUlapratikUlopasargakadambakaM ca nirAkRtya susamAdhinA sthitA iti / / 17 / / etatphalamAhaete oghaM tarissaMti, samudaM (va) vavahAriNo / jattha pANA visaNNA si, kaccaMtI sayakammuNA ||18|| ete strIparISahAdijetAra odhaM-saMsArasAgaraM tariSyanti samudramiva vyavahAriNo yatra saMsArasAgare prANino viSaNNA:-nimagnA Asate te kRtyante svakarmaNA AtmAnuSThiteneti / / 18 / / upasaMjihIrSurAhataM ca bhikkhU pariNNAya, suvvate samite care / musAvAyaM vivajjejjA, adiNNAdANAi vosire / / 19 / / tacca-upasargajayaparAjayaphalaM bhikSuH parijJAya suvrataH samita : san caret / mRSAvAdaM vivarjayet, adattAdi ca-adattAdAnaM ca vyutsRjed AdigrahaNAt maithunAdikaM ca parihare diti / / 19 / / atha sarvapradhAnaprANAtipAtaviratimAhauDDamahe tiriyaM vA, je keI tasa-thAvarA / / savvattha viratiM kujjA, saMti nivvANamAhitaM // 20 // Urdhvamadhastiryagloke ca ye kecana trasAH sthAvarAzca sarvatra kAle vidvAn viratiM kuryAt / viratireva viratito vA zAntiH tadeva nirvANaM vA''khyAtamiti / / 20 / / sarveSAM mUlottaraguNAnAM phalamuddezenAhaimaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhite ||21|| imaM kAzyapena-zrImanmahAvIreNa praveditaM dharmamAdAya kuryAt bhikSu : glAnasya vaiyAvRttyaM aglAnyA samAhitaH san / idamuktaM bhavati-kRtakRtyo'hamiti manyamAno vaiyAvRttyAdikaM kuryAditi / / 21 / / anyaccasaMkhAya pesalaM dhamma, diTThimaM parinibuDe / uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejjAsi ||22|| tti bemi / / saMkhyAya-jJAtvA pezalaM-mokSaprApakaM dharmaM dRSTimAn-samyagdarzanI parinirvRtaH kaSAyopazamAcchItIbhUta: san upasargAn niyamya-atisaya 'nirekiccA' pAThAntaramAzritya nirA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram sadaka60 kRtya AmokSAya-mokSaM yAvat parivrajeriti bravImi / / 22 / / / / tRtIyamadhyayanaM samAptam / / || atha strIparijJAnAma caturthamadhyayanam / / ihAnantarAdhyayane upasargAH pratipAditAH, teSAM ca prAyo'nukUlA du:sahAH tato'pi strIkRtAH / atastajjayArthamidamadhyayanamupadizyata ityanena sambandhenA''yAtasyAdhyayanasyedamAdisUtramje mAtaraM ca pitaraM ca, vippajahAya punasaMyogaM / ega sahite carissAmi, AratamehuNe vivittesu / / 1 / / yo mAtaraM pitaraM bhrAtRputrAdikaM ca pUrvasaMyogaM viprahAya-tyaktvA ekaH rAgadveSarahito jJAnAdibhiH sahita: svahito vA cariSyAmi saMyamam Aratamaithuna: uparatakAmAbhilASo vivi taiSI strIpazupaNDavarjitaM zUnyAgArAdikaM sthAnaM viviktAnAM vA mAgaM karmaviviktaM vA mokSameSituM zIlamasya tatheti, paThyate ca-'vivitteSu' tathA coktaprakAravivikteSu sthAneSu saMyamaM kariSyAmItyarthaH / / 1 / / tasyaivaMbhUtasya sAdhoryadbhavati tadAhasuhumeNa taM parakkamma, channapadeNa ithio mNdaa| uvAyaM pi tAo jANiMsu, jahA lissaMti bhikkhuNo ege ||2|| taM mahApuruSaM sAdhuM sUkSmeNa-vandanAdinipuNopAyena parAkramya-upetya abhibhUya vA channapadena-guptAbhidhAnena, tadyathA-'kAle prasuptasya janArdanasya, meghAndhakArAsu ca zarvarISu / mithyA na bhASAmi vizAlanetre ! te pratyayA ye prathamAkSareSu' / / 1 / / ityAdiH, nAnAvidhakapaTazatakaraNadakSA: striyo mandA:-vivekavikalA: saMyamAd bhraMzayanti, yatastA: striyaH pratAraNasya upAyamapi jAnanti, pAThAntaraM ca 'jANiMsu' tathA ca-jJAtavatyo yathA zliSyante-saGgamupayAnti bhikSava eka iti / / 2 / / te tUpAyA imepAse bhisaM nIsiyaMti, abhikkhaNaM posavattha parihiMti / kAyaM ahe vi daMseMti, bAhumuddha? kakkhamaNuvajje ||3|| sayaNA-''saNeNa joge (gge) Na, itthIo egatA nimaMteti / etANi ceva se jANe, pAsANi virUvarUvANi ||4|| pArzve bhRzaM niSIdanti, abhikSNaM poSavastraM-kAmotkocakAri nivasanaM zithIlAdivya
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram sitaas61] padezena pariharanti paridadhati, adha:kAyaM-jaGghorvAdikaM darzayanti tathA bAhUdhdRtya kakSAmAdarya sAdhumanuvrajet abhimukhaM vrajet / / 3 / / api ca-tAH striyastaM sAdhuM yogyaiH zayanAsanAdibhirekadA nimantrayanti / evamAdIni anyAnyapi bhrUkaTAkSavikSepAdIni virUparUpANi nAnArUpANi tasya sAdho: pAzA : bandhanarUpANi jAnIyAditi / / 4 / / tAni puna: kathaM parihartavyAni ? ucyateno tAsu cakkhu saMdhejjA, no vi ya sAhasaM samabhijANe / no saddhiyaM pi viharejjA, evamappA surakkhio hoi ||5|| naiva tAsu cakSuH sandadhyAt sandhayedvA, nApi ca sAhasaM-akAryakaraNaM samanujAnIyAt, naiva strIbhiH sArdhamapi grAmAdau viharet / evamAtmA surakSito bhavati / pAThAntaraM ca 'rakkhittu seo' rakSitvA zreyaH, sa iha paraloke ca surakSito bhavatIti / / 5 / / punaridAnIM pAzA: etA: kathaM bhavantItyAhaAmaMtiya ussaviyA, bhikkhaM AtasA nimaMti / etANi ceva se jANe, saddANi virUvarUvANi ||6|| Amantrya-saMketaM grAhayitvA 'ussaviyA' vizrambhe pAtayitvA ca bhikSumakAryakaraNAya''tmanopabhogena nimantrayanti yathA yuSmadIyamidaM zarIramityAdi pralobhanena / sa ca bhikSuH virUparUpAn-nAnAprakArAn etAn zabdAdiviSayAn sanmArgArgalAbhUtAn durgatigamanaikahetUn jAnIyAt pariharecceti / / 6 / / anyaccamaNabaMdhaNehiM NegehiM, kaluNaviNIyamuvagasittANaM / adu maMjulAiM bhAsaMti, ANavayaMti bhinnakahAhiM ||7|| anekairmanobandhanaiH maJjulAlApasnigdhAvalokanAdibhi: karuNAlApavinayapUrvakam upakramya pAThAntaraM ca 'uvagasitANaM' upakasya-samIpamAgatya atha anantaraM maJjulAni bhASante tathA bhinnakathAbhiH taM sAdhumakAryakaraNaM prati AnAmayanti svavazaM vA jJAtvA AjJApayanti AjJAM kArayantIti / / 7 / / api casIhaM jahA va kuNimeNaM, NibbhayamegacaraM pAseNaM / evitthiyA u badhaMti, saMvuDaM egatiyamaNagAraM ||8|| yathA ca nirbhayamekacaraM siMhaM kuNimeNa-mAMsAdinA pralobhya pAzena badhnanti tathaiva striyo gativibhrameGgitAkArahAsyAdinA saMvRtamekacaramanagAraM badhnanti, kiM puna: asaMvRtam ? / / 8 / / kiJca
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram adddddes62 ] aha tattha puNo namayaMti, rahakAru va Nemi ANupuvIe / baddhe mie va pAseNa, phaMdaMte vi Na muccatI tAhe // 9 // atha-tadanantaraM tA: striyaH punastatra-svakAryAnukUlye taM sAdhum AnupUrvyA namayanti pravartayanti yathA rathakAro nemikASTham / evaM sa sAdhurmaMgavat pAzena baddho mokSArthaM spandamAno'pi tata: pAzAnna mucyata iti / / 9 / / kiJca- .. aha se'NutappatI pacchA, bhoccA pAyasaM va visamissaM / evaM vivAgamAyAe, saMvAso na kappatI davie ||10|| ____ atha sa: aharnizaM klizyamAna: pazcAt anutapyate yathA viSamizraM pAyasaM bhuktvA / evaM vipAkam anviSya jJAtvA 'vivegamAdAya' vA kvacitpAThaH-vivekamAdAya strIbhiH sArdhaM saMvAso na kalpate dravike-sAdhau, yataH strIbhiH sArdhaM saMvAso'vazyaM sadanuSThAnavidhAtakArIti / / 10 / / upasaMharannAhatamhA u vajjae itthI, visalittaM va kaMTagaM NaccA / oe kulANi vasavattI, AghAti Na se vi NiggaMthe ||11|| tasmAd varjayet strI viSaliptamiva kaNTakaM jJAtvA / ojaH ekaH asahAyo vazavartI kulAni-gRhasthagRhANi gatvA gatvA dharmakathAm AkhyAti so'pi na nirgranthaH / niSiddhAcaraNasevanAdavazyaM tatrApAyasambhavAt / kimu yastAbhibhinnakathAM kathayati ? / / 11 / / kiJcaje eyaM uMchaM aNugiddhA, aNNayarA hu te kusIlANaM | sutavassie vi se bhikkhU, No vihare saha NamitthIsu ||12|| ye mandamataya etad 'ucchaM'- nindanIyaM ekAkistrIdharmakathanAdikam tatra anugRddhAste hi kuzIlAnAm anyatarA bhavanti / ata: sutapasvI-vikRSTataponiSTaptadeho'pi sa bhikSuH strIbhiH saha na viharediti / / 12 / / katamA: striyo vAH ityAhaavi dhUyarAhiM suNhAhiM, dhAtIhiM aduva dAsIhiM / mahatIhiM vA kumArIhiM, saMthavaM se Neva kujjA aNagAre ||13 // ___ apizabdaH pratyekamabhisambadhyate tathA ca-duhitRbhirapi, evamagre'pi snuSAbhiH, dhAtrIbhiH athavA dAsIbhiH, mahatIbhirvA kumArIbhiH saH anagAraH saMstavaM na kuryAditi / / 13 / / syAt kimotyAha
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram adu NAtiNaM va suhiNaM vA, appiyaM TTu egatA hoti / giddhA sattA kAmehiM, rakkhaNa-posaNe maNusso'si ||14|| I atha strIbhi: saha sAdhuM dRSTvA jJAtInAM vA suhRdAM vA ekadA apriyaM bhavati, tathAhiete pravrajitA api gRddhAH saktAH kAmeSu / tathaivamapi te vadeyuH he ! zramaNa ! tvamasyA rakSaNaM poSaNaM ca kuru / ataH paraM tvamevA'syAH manuSyo'sIti / / 14 / / kiJcAnyatsamaNaM pi daTThadAsINaM, tattha vi tAva ege kuppaMti / aduvA bhoyaNehiM NatthehiM, itthIdosasaMkiNo hoMti ||15|| strIsahagatam udAsInamapi zramaNaM dRSTvA tatrApi zramaNe'pi tAvadeke kupyanti / athavA pratilambhanArtham upanyastai : DhaukitaiH pAnabhojanaiH strIdoSazaMkino vyabhicAriNIti zaMkAvidhAyino gRhasthA bhavantIti / / 15 / / kiJca - kuvvaMti saMthavaM tAhiM pabbhaTThA samAhijogehiM / " tamhA samaNA Na sameMti, AtahitAya saNNisejjAo ||16|| 63 kurvanti saMstavaM tAbhi: strIbhirye te prabhraSTAH samAdhiyogebhya:- jJAnadarzanacAritrayogebhyaH / tasmAt zramaNA na samenti - samupAgacchanti AtmahitAya saMjJizayyAH - strIvasatIH / paThyate ca-'tamhA samaNA u jahAhi ahitAo sannisejjAo / tathA ca - yasmAt strIsambandhaH ahitAya tasmAt he zramaNa ! jahAhi-tyaja saMjJizayyA iti / / 16 / / kiM pravrajitA apyevaM strIsambandhaM kuryuH ? omityucyate bahave gihAiM avahaTTu, missIbhAvaM patthutA ege / dhuvamaggameva pavadaMti, vAyAvIriyaM kusIlANaM ||17|| bahavaH sAdhvAbhAsA gRhANi apahRtya tyaktvA punarmohodayAt mizrIbhAvaM dravyaliMgamAtraM prastutAH-samanuprAptAste na gRhasthA nApi pravrajitAH / evambhUtA api dhruvamArgaM - mokSamArgaM saMyamamArgaM vA bhASante, tathAhi asmadArabdho'yameva madhyamo mArgaH zreyAn / tatteSAM kuzIlAnAM vAcAvIryameva nAnuSThAnakRtamiti / / 17 / / api ca suddhaM ravati parisAe, aha rahassammi dukkaDaM kareti / jANaMti ya NaM tahAvedA, mAille mahAsaDhe'yaM ti ||18|| zuddhaM ravati-garjati parSadi, atha rahasi duSkRtaM karoti / sa hi mohamUDho manyate yathA- na mAM kazcit pazyati tathApi jAnanti ca taM tathAvidaH kAmavidaH sarvajJA vA, tathAhi
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00000 zrI sUtrakRtAGgasUtram OMOMOMOMOM64 mAyAvI mahAzaTha: ayamiti / / 18 / / kiJca - sayaM dukkaDaM ca na vayai, AuTTho vi pakatthati bAle / veNuvI mA kAsI, coijjaMto gilAi se bhujjo // 19 // svayaM duSkRtaM ca na vadati yathA'haM duSkRtakArIti / AkkruSTa ApRSTo vA pAThAntaraM 'AiTThovi' AdiSTo'pi prakatthate - 2 - zlAghata AtmAnaM bAla : akAryaM cApalapati / vedAnuvIci-puMvedodasyA''nukUlyaM maithunagamanaM mA kArSIH / evaM codyamAno'sau mAnotkaTatayA glAyati bhUya iti / / 19 / / api ca usiyA vi itthiposesu, purisA itthivedakhetaNNA / paNNAsamannitA vege, NArINa vasaM uvakasaMti ||20|| uSitA api strIpoSeSu strIpoSakAnuSThAneSu bhuktabhogino'pItyarthaH puruSAH strIvedakhedajJA: prajJAsamanvitA apyeke nArINAM vazam upakaSanti vrajanti / pAThAntaraM ca 'uvaNamaMti' upanamantIti / / 20 / / ihaloka eva vipAkaM darzayati avi hattha pAdachedAe, aduvA vaddhamaMsa ukkaMte / avi teyasA'bhitavaNAiM, tacchiya khArasiMcaNAiM ca // 21 // adu kaNNa NAsiyAchejjaM, kaMThacchedaNaM titikkhati / iti ettha pAvasaMtatA, na ya beMti puNo na kAhiM ti // 22 // strIsamparko hi hastapAdacchedAyA'pi bhavati athavA vardhamAMsotkartanaM carmamAMsotkartanamapi, tejasA'bhitApanAni, tvak chittvA kSArasecanAni cA'tha karNanAsikAchedaM, kaNThacchedanaM titikSante sahante strIvazagA iti / itthaM evaM pApasaMtaptA vedanAmanubhavanti na ca punaretat na kariSyAmIti bruvate / / 21-22 / / kiJcAnyat sutametamevamegesiM, itthIvedeti hu suakkhAyaM / evaM pitA vadittANaM, aduvA kammuNA avakareMti // 23 // zrutamevaitadekeSAM lokazrutiSu tathA strIvede vaizikAdike'pi svAkhyAtaM, tadyathA "durvirjJeyo hi bhAvaH pramadAnAm" / evamapi tAvaduktvA yadA tUnmArgaprasthitA nivAritA bhavati yathA, "maivaM kArSIH," tadA '"na bhUyaH kariSyAmi " ityevamapi tAvadabhyupagamya atha punaH karmaNAceSTayA apakaroti-pratipannaM na karotIti / / 23 / / atha strIsvabhAvamAviSkaroti
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dedeseseardaare zrI sUtrakRtAGgasUtram karanatakar65] annaM maNeNa ciMti, annaM vAyAi kammuNA annaM / tamhA Na saddaha bhikkhU, bahumAyAo ithio NaccA ||24|| __ manasA'nyaccintayati, vAcA'nyat bhASate karmaNA cAnyat karoti tasmAt bhikSurna zraddadhIta strISu / kiM kRtvA ? bahumAyAH striya iti jJAtvA / / 24 / / kiJcajuvatI samaNaM bUyA u, cittalaMkAravatthagANi parihettA / viratA carissahaM lUha, dhammamAikkha Ne bhayaMtAro ||25|| vicitrA'laGkAravastrANi paridhAya yuvatI zramaNaM bUyAt yathA-viratA'haM caripyAmi RkSaM-saMyamaM tasmAt he bhayatrAta: asmAkaM dharmamAcakSasveti / / 25 / / api caadu sAviyA pavAyeNa, ahamaMsi sAdhammiNI ya samaNANaM / jatukuMbhe jahA uvajjoI, saMvAse vidU visIejjA ||26|| ___ athavA'nena pravAdena-vyAjena, yathA-zrAvikADihamitikRtvA yuSmAkaM zramaNAnAM sAdharmiNItyevaM nedIyasI bhUtvA sAdhuM dharmA bhraMzayati / dRSTAntamAha-yathA jatukumbhaH lAkSAghaTo jyotiSa:-agne: samIpe vilIyate tathA strINAM saMvAse vidvAnapi viSIdeteti / / 26 / / atha strIsaMsparzajaM doSaM darzayatijatukuMbhe joiuvagUDhe, Asu'bhitatte NAsamupayAti / evitthiyAhiM aNagArA, saMvAseNa NAsamuvayaMti ||27|| yathA jatukumbho jyotiSopagUDha Azu abhitaptaH san dravIbhUya nAzamupayAti evaM strIbhiH sArdhaM saMvAsena-paribhogenA'nagArA Azu vinazyanti / / 27 / / api cakuvvaMti pAvagaM kammaM, puTThA vegevamAhiMsu / nohaM karemi pAvaM ti, aMkesAiNI mamesatti ||28|| kurvanti pApakaM karma paribhraSTAH pRSTA vA''cAryAdinA eke evamuktavantaH yathA nAhaM karomi pApaM yato mamaiSA duhitRtulyA pUrvam aGkezAyinIti / / 28 / / evamapalapato dviguNaM doSaM darzayatibAlassa maMdayaM bitiyaM, jaM ca kaDaM avajANaI bhujjo / duguNaM karei se pAvaM, pUyaNakAmo visaNNesI ||29 / / --- imAM bAlasya dvitIyAM mandatAM jAnIyAt / ekA tAvat caturthavratabhaGgo dvitIyA tadapa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram evaM 0.66 lApena mRSAvAdaH, yat-yasmAd kRtam-asadAcaraNam apajAnIte apalapati bhUya:- punaH, dviguNaM karoti sa pApaM yataH sa pUjanakAma: akAryaM pracchAdayati viSaNNaH - asaMyamastameSituM zIlamasyeti viSaNNaiSIti / / 29 / / kiJcasaMlokaNijjamaNagAraM, AyagataM NimaMta Ne ? NA''haMsu / vatthaM va tAi ! pAtaM vA, annaM pANagaM paDiggAhe ||30|| saMlokanIyaM- darzanIyam anagAram AtmagataM - AtmajJaM kAzcana svairiNyo nimantraNapuraHsaram AhuH tathAhi-he trAyin ! vastraM vA pAtraM vA'nnaM vA pAnakaM vA pratigrAhye- dAsyAmahamAgatya gRhANa tvamiti / / 30 / / upasaMhArArthamAha NIvArameyaM bujjhejjA, No icche agAramAgaMtuM / baddhe ya visayapAsehiM, mohamAvajjai puNo maMde ||31|| tti bemi | etad-vastrAdinimantraNaM nIvAraM kUTapAzakalpaM budhyeta tathA necched agAraM gRhaM gantum, pAThAntaraM 'agAramAvataM' gRhAvartaM nAbhilaSet, yata evaM viSayadAmabhiH zabdAdipAzaiH baddhaHvazIkRto mohamApadyate mohamUDho bhavati punarmanda iti bravImi / / 31 / / - / / prathamoddezakaH samAptaH // // atha caturthA'dhyayane dvitIyoddezakaH || anantaroddezake strIsaMstavAccAritraskhalanamuktaM, skhalitazIlasya yA'vasthA ihaiva prAdurbhavati tatkRtakarmabandhazca tadiha pratipAdyate oje sadA Na rajjejjA, bhogakAmI puNo virajjejjA / bhoge samaNANa suNehA, jaha bhuMjaMti bhikkhuNo ege ||1|| evaM vipAkaM jJAtvA oja : rAgadveSarahito bhikSuH sadA nIvArakalpAsu strISu na rajyeta / mohodayAt kadAcid bhogakAmI punaH bhogAbhilASI bhavettathApi tAbhyo jJAnAGkuzena virajyeta / tathA bhogAn viDambanAprAyAn zramaNAnAM zrRNuta yUyaM yathA ca eke mandA bhikSavo bhuJjate // 1 // viDambanAmeva darzayati aha taM tu bhedamAvannaM, mucchittaM bhikkhu kAmamativaTTaM / palibhiMdiyANa to pacchA, pAduddhaTTu muddhi pahaNaMti ||2|| atha taM tu bhikSaM bhedaM cAritrasvalanam ApannaM kAmeSu mUrcchitaM kAmamativartaM kAmAbhilASukaM paribhidya vazagaM parijJAya kopATopaM prAduSkRtya pAdayoH pAtayitvA tataH pazcAt tAH
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram OMasai67 striyaH pAdamudhdRtya mUrdhni prahanti / / 2 / / anyaccajai kesiyA NaM mae bhikkhU, No vihare saha NamitthIe / kesANa'viha lucissaM, na'nnattha mae carijjAsi ||3|| aha NaM se hoI uvaladdho, to pesaMti tahAbhUehiM / alAucchedaM pehehi, vagguphalAiM AhArAhitti ||4|| dAruNi sAgapAgAe, pajjoo vA bhavissatI rAo / pAtANi ya me rayAvehi, ehi ya tA me piTTaomadde / / 5 / / vatthANi ya me paDilehehi, annapANaM ca AhArAhitti / gaMdhaM ca raoharaNaM ca, kAsavagaM ca me samaNujANAhi ||6|| hebhikSo ! yadi kezikayA sakuntalayA mayA striyA sahana viharestadA'haM kezAnapi luJcayiSyAmi paraM mayA rahitastvaM nAnyatra careriti / / 3 / / __atha sa madanurakta ityevaM bhavati upalabdhaH jJAtaH / tatastAH tathAbhUtaiH liGgasthayogyairvyApArai: preSayanti, tathAhi alAbu-tumbaM chidyate yena tad alAbuchedaM-piSpalakAdi zastraM prekSasva-labhasva, tathA valgUni-zobhanAni phalAni nAlikerAdIni alAbuphalAni vA yadi vA vAkphalAni-dharmakathAphalAni vastrAdilAbharUpANi tvam Ahara Anayeti / / 4 / / api ca dArUNi-kASThAni zAkapAkAya pAThAntareNa cAnnapAkAya, rAtrau pradyoto vA bhaviSyatIti aTavIta Ahara, pAdau ca me alaktAdinA raJjaya tathopaviSTayA me'GgaM bAdhate'ta ehi tAvanme pRSThim unmardayeti / / 5 / / kiJca vastrANi ca me jIrNaprAyANIti anyAni pratyupekSasva nirUpaya yato labhyante, nAhaM zaknomi hiNDitumiti annaM pAnaM ca me Ahara Anayeti / tathA gandhaM pAThAntareNa ca granthaM vA hiraNyAdi rajoharaNaM ca zobhanaM tathA locaM kArayitumazakteti kAzyapaM nApitaM ca me Anayeti pAThAntaramAzritya 'samaNujANihi' tathA ca he zramaNa ! anujAnihi nApitamiti / / 6 / / anantaraM liGgasthopakaraNAnyAzrityoktam, adhunA gRhasthopakaraNAnyadhikRtyAbhidhIyateadu aMjaNiM alaMkAraM, kukkuhayaM ca me payacchAhi / loddhaM ca loddhakusumaM ca, veNupalAsiyaM ca guliyaM ca ||7|| atha aJjanI-kajjalanalikAm alaGkAraM vA kukkuhagaM khuMkhuNakaM vINAvizeSaM me prayaccha yenAhaM sarvAlaGkAravibhUSitA vINAvinodena bhavantaM vinodayAmi / tathA lodhaM ca lodhraku
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0.000 zrI sUtrakRtAGgasUtram 00 68 sumaM ca veNupalAsikAM vaMzakambikAM vAjiMtravizeSaM tathA guTikAm auSadhaguTikAmAnaya yenAhamavinaSTayauvanA bhaviSyAmIti / / 7 / / tathA * kuTuM agaruM tagaruM ca saMpiDaM samaM usIreNa / tellaM muhaM bhiliMjAe, veNuphalAI sannidhANAe // 8 // naMdIcuNNagAiM pAharAhi, chattovAhaNaM ca jANAhi / satthaM ca sUvaccheyAe, ANIlaM ca vatthayaM rayAvehi ||9|| suphaNiM ca sAgapAgAe, AmalagAiM dagAharaNaM ca / tilagakaraNimaMjaNasalAgaM, ghisu me vighUNayaM vijANAhi ||10|| saMDAsagaM ca phaNihaM ca, sIhalipAsagaM ca ANAhi / AdaMsagaM ca payacchAhi, daMtapakkhAlaNaM pavesAhi ||11|| pUyaphalaM taMbolaM ya, sUIsuttagaM ca jANAhi / " kosaM ca moyamehAe, suppukkhalagaM ca khAragAlaNaM ca // 12 // caMdAlagaM ca karagaM ca vaccagharagaM ca Auso ! khaNAhi / sarapAyayaM ca jAtAe, gorahagaM ca sAmaNerAe ||13|| ghaDigaM ca saDiMDimayaM ca, celagolaM kumArabhUtAe / vAsaM samabhiAvannaM, AvasahaM ca jANa bhattaM ca ||14|| AsaMdiyaM ca navasuttaM, pAullAI saMkamaTThAe / adu puttadohalaTThAe, ANappA havaMti dAsA vA ||15|| kuSTham-utpalakuSThaM tagaram agara caite dve gandhikadravye uzIreNa saha piSTe sati yathA sugandhi bhavati tathA kuru, tailaM ca mukhAbhyaGgAya mukhamrakSaNAya Dhaukayasva, veNuphalAni veNukAryANi ca karaNDakapeTikAdIni vastrAdInAM sannidhAnAyA''nayeti // 8 / / kiJca oSThamrakSaNAya nandicUrNAnyapyAhara, chatram upAnahau ca jAnIhi Anaya yato jAnAsi, zastraM ca sUpacchedanAya zAkapatrAdicchedanArthaM Dhaukayasva tathA AnIlam - iSannIlaM ca vastraM raJjayeti / / 9 / / anyaccayatra sukhena phaNyate kvAthyate takrAdikaM tat suphaNi-sthAlIpiTharAdikaM tat sUpapAkAya Anaya, zirodhAvanArtham AmalakAni dakA''haraNIM jalA''nayanArthaM ghaTikAM ca, tilakakaraNIm aJjanazalAkAM, gISmeSu vIjanArthaM vidhUnakaM tAlavRntaM cAnayeti / / 10 / / evaM saMdaMzakaM ca phaNihaM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram decaddid69 kaGkatakaM, sIhalipAsagaM-vINAsaMyamanArthamUrNAmayaM kaGkaNaM cAnaya / AdarzakaM ca prayaccha dantaprakSAlanaM dantakASThAdikaM madantike pravezayeti / / 11 / / tathA-pUgaphalaM tAmbUlaM sUcI sUtraM ca kozaM vArakAdibhAjanaM ca mokamehAya prasravaNArthaM zUrpam udUkhalaM ca kSAragAlanakaM-sarjikAdigAlanArthaM cAlanIkAsthAnIyaM ca jAnIhi-Anayeti / / 12 / / kiJca-he AyuSman ! devapUjArthaM candAlakaM-tAmramayaM bhAjanavizeSaM, karakaM bRhadghaTaM cAnaya / varcIgRhaM-purISotsargasthAnaM ca khana saMskuru, zarapAtakaM-dhanuzca jAtAya-putrAya Dhaukaya, gorathakaM-trihAyanaM balIvadaM ca Dhaukaya sa ca sAmaNerAya zramaNasyApatyaM zrAmaNistasmai zramaNaputrAya gantryAdikRte bhaviSyatIti / / 13 / / tathAghaTikAM ca mRnmayakullaDikAM, saDiNDimakaM saha paTahakAdivAjiMtravizeSeNa celagolaM vastratantumayaM kandukaM ca kumArabhUtAya-kSullakarUpAya rAjakumArabhUtAya vA matputrAya krIDanArthamAnaya, varSavarSAkAlazca samabhyApanna-samabhimukhamApanna: ata AvasathaM gRhaM ca saMsthApaya bhaktaM tandulAdikaM ca jAnIhi-niSpAdayeti / / 14 / / tathA-AsandikAm upavezanayogyAM maJcikAM ca navasUtrAM kAraya, pAduke ca saGkramaNArthamAnayeti, athavA putradauhRdArtham evaM te strIvazagA dAsA iva AjJApyA bhavantIti / / 15 / / anyaccajAte phale samuppanne, geNhasu vA NaM ahavA jahAhi / aha puttaposiNo ege, bhAravahA havaMti uTTA vA ||16|| jAte phale kAmabhogaphale putre samutpanne sati sA pati bhaNati-yAvannava mAsAn mayA kukSau dhRta idAnIM tavaiSa iti gRhANa vA'thavA jahAhi tyaja vA / atha putrapoSiNa uSTrA iva eke bhAravahA bhavantIti / / 16 / / kiJcarAo vi uThThiyA saMtA, dAragaM saMThaveMti dhAtI vA / suhirAmaNA vi te saMtA, vatthadhuvA havaMti haMsA vA ||17|| rAtrAvapyutthitAH santo rudantaM ca dArakaM saMsthApayanti, pAThAntaraM saMjJApayanti-ullApayanti dhAtrIva suhrImanasaH lajjAlavo'pi santaste vihAya lajjAM haMsA:-rajakA iva vastradhAvakA bhavanti upalakSaNaM caitad jalavahanAdikaM sarvajaghanyamapi karma kurvantIti / / 17 / / kimevamamidhIyate ? yata:evaM bahuhiM kayapuvaM, bhogatthAe je'bhiyAvannA / dAse mie va pesse vA, pasubhUte vA se Na vA kei // 18 // evaM pUrvoktaM sarvaM bahubhiH kRtapUrvaM tathA pare kurvanti kariSyanti ca ye bhogArthaM striyA abhyApannAH abhimukhamApannAH / tathA yo rAgAndhaH sa strIbhiH dAsa ivAdizyate, mRga iva
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOM zrI sUtrakRtAGgasUtram 00 70 paravazo dhAryate, preSya iva varca: zodhanAdAvapi niyojyate / tathA vivekavikalatayA pazubhUta ivAvajJAyate / yadivA sa ubhayabhraSTatvAd dAsamRgapreSyapazubhyo'pyadhamatvAd na kazciditi / / 18 / / upasaMhArayA''ha-- khu tAsu viNNappaM, saMthavaM saMvAsaM ca vajjejjA / tajjAtiyA ime kAmA, vajjakarA ya evamakkhAtAe // 19 // evaM pUrvoktaM tAsu tAsAM vA strINAM vijJaptaM vijJapyaM vA tadyathA - yadi sakezAyA mayA saha na ramase tato'haM kezAnapyapanayAmItyevamAdikam atastAbhiH sArdha saMstavaM saMvAsaM ca varjayed yataH tajjAtikAH strIjA ime kAmA avadyakarA :- pApakarA vajrakarA vA gurutvAdadhaH pAtakarAzca AkhyAtA iti / / 19 / / sarvopasaMhArArthamAha evaM bhayaM Na seyAe, iti se appagaM niruMbhitA / itho pakkhUi, No sayapANiNA NilijjejjA ||20|| etat strIvijJaptaM saMstavAdikaM cehaloke bhayaM paraloke ca na zreyase'ta AtmAnaM nirudhya naiva striyaM nApi pazuM nilIyeta-Azrayet, saMvAsaM tyajedityarthaH / tathA svena pANinA avAcyaM na nilIyeta-sambAdhayeta, yadivA svakIyena hastena vA strIpazvAdikaM na spRzediti / / 20 / / api casuvisuddhalesse meghAvI, parakiriyaM ca vajjae NANI / maNasA vayasA kAyeNaM, savvaphAsasahe aNagAre ||21|| suvizudhdhalezyAko medhAvI viSayabhogopAdhinA parakriyAM pareNa parasya vA stryAdeH pAdAdisambAdhanAdikriyAM jJAnI manasA vacasA kAyena ca kRtakAritAnumatibhizca varjayed yataH sarvasparzasaha : anagAro bhavati ayaM bhAvaH strIsparzavazago na bhavatIti / / 21 / / ka evamAheti darzayati iccevamAhu se vIre, ghUarae ghUyamohe se bhikkhU | tamhA ajjhatthavisuddhe, suvimukke AmokkhAe parivvaejjAsi // 22 // tti bemi / ityevaM dhUtarajA dhUtamohaH pAThAntareNa ca dhUtarAgamArgaH sa bhagavAn vIra evAha / yata evaM tasmAt sa bhikSuH adhyAtmavizuddhaH suvimuktaH san AmokSAya parivrajediti bravImIti / / 22 / / / / strIparijJAnAmakaM caturthAdhyayanaM samAptam / /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ hidaidadacide zrI sUtrakRtAGgasUtram Sharadaadak 71 | || atha paJcamaM narakavibhaktyadhyayanam / / anantaraM strIvazaga uktastasya narake bhavedupapAtastatra ca yAdRzA vedanA: prAdurbhavanti tA atrocyatepucchissa'haM kevaliyaM mahesiM, kahaM'bhitAvA NaragA puratthA / ajANato me muNi bUhi jANaM, kahaM Nu bAlA NaragaM uti / / 1 / / evaM mae puDhe mahANubhAge, iNamabbavI kAsave AsupaNNe / pavedaissaM duhamaTTaduggaM, AdINiyaM dukkaDiyaM puratthA ||2|| zrIsudharmA jambUsvAminaM pratyAha-yathA bhavanto mAM pRcchanti tathaivA'haM purastAt pUrva kevalinaM maharSi vIrabhagavantaM pRSTavAn tathAhi-katham alopAdabhimukhena tApayantIti abhitApAH tadanvitA: narakA: narakAvAsA bhavantItyetad ajAnato me he mune ! tvaM jAnan bUhi-kathaM nu bAlA: vivekavikalA: narakamupayantIti / / 1 / / evaM mayA pRSTo mahAnubhAva AzuprajJaH kevalajJAnI kAzyapaH vIraprabhuH idamabravIt-du:khaM narakaM du:khameva vA'rtho yatra sa tathA taM duHkhArthaM narakaM sa eva duruttaratvAd durgastaM durga AdInikam atyantadInasattvA''zrayaM tathA duSkRtaM mahArambhaM tatphalaM vA yasmin sa tathA taM duSkRtikaM narakameva 'dukkaDiNaM' pAThAntaramAzritya duSkRtinAM nArakANAM caritaM purastAdagrataH pravedayiSyAmi pratipAdayiSya iti / / 2 / / yathA pratijJAtamAhaje kei bAlA iha jIviyahI, pAvAiM kammAiM kareMti ruddA / te ghoraruve timisaMdhayAre, tibvAbhitAve narae paDaMti ||3|| ye kecid bAlA: ajJatvena raudrAH iha manuSyabhave jIvitArthina: asaMyamajIvitAbhilASiNaH pApAni karmANi vakSyamANAni kurvanti te dhorarUpe tamisrAndhakAre bahalatamoMdhakAre tIvrAbhitApe narake patantIti / / 3 / / tathAtivaM tase pANiNo thAvare ya, je hiMsatI AyasuhaM paDuccA / je lUsae hoti adattahArI, Na sikkhatI seyaviyassa kiMci // 4|| ya AtmasukhaM pratItya tIvram atinirdayaM hinasti prANinastrasAn sthAvarAMca, evaM yo lUSaka : upamardakArI adattA'pahArI ca bhavati sa pApodayAt na zikSate nA'bhyasyati kiJcit sevanIyasya saMyamasyeti / / 4 / / tathApAgabhi pANe bahuNaM tivAtI, aNibuDe ghAtamuveti bAle / Niho NisaM gacchati aMtakAle, ahosiraM kaTTa uvei duggaM ||5||
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram OMOMOMOMOMOMOM 72 prAgalbhI dhRSTaH bahUnAM prANinAM prANAn atipAtI dhvaMsaka : anirvRtaH azAntaH bAlaH ajJaH ghAtahetutvAd ghAtaM narakam upaiti / snihayatIti snihaH rAgAdimAn nizAm andhakArapracurAM narakabhUmiM gacchati antakAle / kiM kRtvetyAha- adhaH ziraM kRtvA upaiti durgaM narakamiti / / 5 / / tatra yadbhavati tadAha 1 haNa chiMdaha bhiMdaha NaM daheti, sadde suNettA paradhammiyANaM / te nAragAo bhayabhinnasaNNA, kaMkhaMti ke nAma disaM vayAmo // 6 // hata chinta bhinta dahata iti paramAdhArmikANAM zabdAn zrutvA te nArakA bhayabhinnasaMjJA : bhayena naSTacetanA: kAM dizaM nAma vrajAma iti trANaM kAGkSantIti || 6 || dikSu naSTA yadanubhavanti tadAha iMgAlarAsi jaliyaM sajotiM, tatovamaM bhUmi aNokkamaMtA / te DajjhamANA kaluNaM thAMti, arahassarA tattha ciradvitIyA ||7|| aGgArarAziM jvalitAM sajyotiSaM narakeSu bAdaratejaskAyA'bhAvAdAha - taptopamAM bhUmimanukramanta: te cirasthikAstatra dahyamAnAH karuNaM stananti krandanti arahaH svarAH prakaTasvarA iti / / 7 / / api ca jai te sutA vetaraNI'bhiduggA, nisio jahA khura iva tikkhasoyA / taraMti te veyaraNi bhiduggA, usucoiyA sattisu hammamANA // 8 // zrIsudharmA jambUsvAminamAha-yadi tvayA zrutA vaitaraNI nadI alopAd Abhimukhyena duruttaratvAcca abhidurgA nizita: tIkSNa: yathA kSura : zarIrA'vayavakartanAt tathA tIkSNasrotA : sA vaitaraNI evambhUtAM vaitaraNImabhidurgAM narakapAlaiH iSucoditA: zaktibhizca hanyamAnAH te nArakAH tarantIti / / 8 / / kiJca kIlehiM vijjhaMti asAhukammA, nAvaM uviMte sativippahUNA / anne tu sUlAhiM tisUliyAhiM, dIhAhiM viddhUNa ahe kareMti // 9 // tatra vaitaraNyAM paramAdhArmikairlohakIlakasaGkalA nAvo'pi vikurvitAH santi, evambhUtAM nAvam upayata: Azrayato nArakAn asAdhukarmANaH narakapAlAH kIlakai : vidhyanti / te ca vidhyamAnAH smRtiviprahINA bhavanti / anye narakapAlAstu zUlAbhiH dIrghAbhizca trizUli - kAbhi: viddhvA tAn adhaH kurvantIti / / 9 / / api ca kesi ca baMdhittu gale silAo, udagaMsi boleMti mahAlayaMsi / kalaMbuyAvAluya mummure ya, lolaMti paccaMti ya tattha anne || 10 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram .. 73 keSAJcicca nArakANAM galake zilA : baddhvA mahati udake brUDayanti nimajja - yanti / punastataH samAkRSya anye paramAdhArmikAH tatra narake kalambuvAlukAyAM murmurAgnau ca tAn itastatazcaNakAniva lolayanti gholayanti pacanti bharjayanti ceti / / 10 / / tathAasUriyaM nAma mahabbhitAvaM, aMdhatamaM duppataraM mahaMtaM / uDDuM ahe ya tiriyaM disAsu, samAhito jattha'gaNI jhiyAti ||11|| na vidyate sUryo yasmin sa tathA tam asUryaM nAma mahAbhitApam andhatamasaM duSprataraM duruttaraM mahAntaM narakaM mahApApA vrajanti yatra cordhvamadhastiryak sarvAsu dikSu samAhitaH samyag vyavasthApitaH agniH jvalati 'samUsio jattha'ganI jhiyAi' iti pAThAntaraM cAzritya samucchrito'gnirjvalatIti / / 11 / / kiJcAnyat jaMsi guhAe jalaNe'tiuTTe ajANao Dajjhati luttapaNNo / sayA ya kaluNaM puNa ghammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhavadhammaM ||12|| * yatra guhAyAm uSTrikAkAre narake jvalane ativRttaH praviSTastato nirgamanArthaM dvAram avijAnan luptaprajJaH apagatA'vadhivivekaH dahyate tathA-sadA ca karuNaM karuNAspadaM gharmasthAnam uSNavedanaM gADhopanItaM durmokSatvAt atiduH khadharmam atizayitaduHkhasvabhAvaM narakaM vrajanti pApA ityarthaH / / 12 / / api ca cattAri agaNIo samArabhittA, jahiM kUrakammA'bhitaveMti bAlaM / te tattha cidvaMta'bhitappamANA, macchA va jIvaMtuvajotipattA ||13|| catasRSvapi dikSu catura : agnIn samArabhya yatra narake krUrakarmANo narakapAlA: abhitApayanti bAlaM nArakam / te nArakAH tatra abhitapyamAnAstiSThanti upajyoti : prAptA: jIvanto matsyA iveti / / 13 / / kiJca saMtacchaNaM nAma mahAhitAvaM, te nArayA jattha asAhukammA / hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, phalagaM va tacchaMti kuhADahatthA ||14|| yatra narakAvAse saMtakSaNaM nAma mahAbhitApam anubhavanti jIvAstatra asAdhukarmANo narakapAlA: kuThArahastAH tAn nArakAn hastayoH pAdayozca baddhavA phalakamiva kASThamiva takSantIti / / 14 / / api ca ruhire puNo vaccasamUssiaMge, bhinnuttamaMge pariyattayaMtA / payaMti NaM Neraie phuraMte, sajIvamacche va ayokavalle ||15||
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMadakidisaot zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaad74 te paramAdhArmikAstAnnairayikAn punaH taptAyAm ayaH kavalyAM svakIye rudhire prakSipte, varcasA samucchritAni kharaNTitAni aGgAni yeSAM te tathA tAn varca:samucchritAGgAn bhinnottamAGgAn cetastata: sphuratastAn udvartayantaH parivartayantazca pacanti sajIvamatsyAniveti / / 15 / / tathApiNo ceva te tattha masIbhavaMti, Na mijjatI tivvabhiveyaNAe / tamANubhAgaM aNuvedayaMtA, dukkhaMti dukkhI iha dukkaDeNaM ||16|| __naca te nArakA: tatra aya:kavalyAM maSIbhavanti bhasmIbhavanti tathA tIvravedanayA'bhibhUto na anyaH ko'pi jIvo'sti yena sa nArako mIyate upamIyate / azubhavedanAtmakaM tamanubhAgaM vipAkam anuvedayanta: tiSThanti / tathA-svakIyena duSkRtena duHkhino duHkhayanti pIDyanta iti / / 16 / / kiJcAnyattahiM ca te lolaNasaMpagADhe, gADhaM sutattaM agaNiM vayaMti / na tattha sAyaM lahatI'bhidugge, arahitAbhitAvA tahavI taviti // 17 // nArakANAM lolanena saMpragADhaH tatra lolanasaMpragADhe narakAvAsavizeSe zItArtA nArakA gADhaM sutaptamagniM vrajanti, na ca tatra agnisthAne abhidurge sAtaM labhante, arahito-nirantaro'bhitApo yeSAM te arahitA'bhitApAste nArakA: tathApi narakapAlAstAntaptatailAgninA tApayantIti / / 17 / / api case succaI nagaravahe va sadde, duhovaNIyANi payANi tattha / udiNNakammANa udiNNakammA, puNo puNo te sarahaM duheti // 18 // tatra narake nagaravadhe iva paramAdhArmikai: kadarthyamAnAnAM nArakANAMzabdaH zrUyate, tathAhi, duHkhopanItAni karuNAjanakAni hA mAtar ! hA pitar ! trAyasva mametyevamAdIni padAni udIrNakarmaNAM nArakANAM zrUyanta ityarthaH / udIrNakarmANaH hAsyAdInAmudaye vartamAnA narakapAlA: punaH punastAn nArakAn sarahaM sarabhasaM sotsAhaM duHkhayanti pIDayantIti / / 18 / / kiJcapANehi NaM pAva vijojayaMti, taM bhe pavakkhAmi jahAtaheNaM / daMDehiM sarayaMti bAlA, savvehiM daMDehiM purAkaehiM / / 19 / / ___ zrIsudharmA zrIjaMbUM pratyAha-pApAH narakapAlA nArakAn prANaiH viyojayanti tat bhe yuSmAkaM pravakSyAmi yAthAtathyena avitatharUpeNa / daNDai : utpAditaduHkhavizeSaiH tatra narake bAlA: paramAdharmikA nArakAn purAkRtaiH sarvaiH daNDai: prANAtipAtAdibhi: smArayanti / / 19 / / kiJca
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaise zrI sUtrakRtAGgasUtram saasheddi75 ] te hammamANA Narae paDaMti, puNNe duruvassa mahabbhitAve / te tattha ciTuMtI durUvabhakkhI, tuTuMti kammovagatA kimIhiM // 20 // te nArakA: hanyamAnAH naSTAH santa: durUpasya tRtIyArthaSaSThIti viSThAdinA pUrNe mahAbhitApe anyasmin narake narakaikadeze patanti / te nArakA: dUrUpabhakSiNa: azucyAdibhakSakA: tatra narake ciraM tiSThanti / tathA parasparaM narakapAlaizca vikurvitaiH kRmibhiH karmopagatA : svakavibaddhAH nArakA: tudyante khAdyanta ityarthaH / / 20 / / kiJcAnyatsayA kasiNaM puNa ghammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhadhamma / aMdUsu pakkhippa vihattu dehaM, veheNa sIsaM se'bhitAvayaMti / / 21 / / sadA nArakANAM kRtsnaM puna: narake dharmasthAnam uSNapradhAnaM sthAnaM bhavati, tacca svakRtakarmabhi: gADhopanItam atiduHkhadharmam atIvaduHkhapradasvabhAvaM sthAnam, tatra ca paramAdhArmikAH andUSu nigaDeSu dehaM vihatya prakSipya ca zIrSaM ca tasya nArakasya vedhena randhrakaraNena abhitApayanti kIlakaizca kIlayantIti / / 21 / / api cachiMdaMti bAlassa khureNa nakkaM, uThevi chiMdaMti duvevi kaNNe / jibmaM viNikkassa vihatthimittaM, tikkhAhiM sUlAhiM'bhitAvayaMti||22|| ___ tatra narake asipatrA narakapAlA: bAlasya vivekavikalasya nArakasya kSurapreNa nAsikAM chindanti tathA oSThAvapi dvAvapi ko chindanti, tathA jihvAM vitastimAtrAM viniSkAsya AkRSya tIkSNAbhiH zUlAbhi: abhitApayanti apanayantIti / / 22 / / tathAte tippamANA talasaMpuDaM vva, rAtiMdiyaM jattha thaNaMti bAlA / galaMti te soNitapUyamaMsaM, pajjovitA khArapadiddhitaMgA / / 23 / / te bAlA: ajJanArakA: tatra narakapAlaiH tipyamAnAH pIDyamAnA: pavanapreritA: zuSkA: tAlasampuTA iva rAtrindivaM stananti Akrandanti / vahninA pradyotitAH tApitA: tathA kSArapradigdhAGgA te nArakA: zoNitapUyamAMsaM ca galantIti / / 23 / / kiJcajai te sutA lohitapUapAI, bAlAgaNIteaguNA pareNaM / kuMbhI mahaMtAhiyaporasIyA, samUsitA lohiyapUyapuNNA ||24|| punarapi zrIsudharmA jambUsvAminamAha-yadi tvayA zrutA zrI vIreNa pratipAditA lohitapUyapAcinI bAlAgnitejoguNA abhinavavahnitApaguNA pareNa prakarSeNa taptetyarthaH mahatI purupramANAdhikA samucchritA uSTrikAkRtirUpeNa vyavasthitA kumbhI lohitapUyapUrNA tatra paramA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOM zrI sUtrakRtAGgasUtram 76 dhArmikairnArakAH prakSipyanta ityarthaH / / 24 / / tato yat kriyate taddarzayitumAhapakkhippa tAsuM payayaMti bAle, aTTassare te kaluNaM rasaMte / taNyAhAitA te tautaMbatattaM, pajjijjamANa'TTataraM rasati // 25 // prakSipya tAsu kumbhIsu narakapAlAH tAn ArtasvaraM karuNaM rasato bAlAn nArakAn pacayanti / evaM tRSNAyitAste nArakAH prAkRtatvena padavyatyayAt taptatraputAmraM pAyyamAnAH ArttataraM rasanti AkrandatIti / / 25 / / upasaMharannAha appeNa appaM iha vaMcaittA, bhavAhame puvvasate sahasse / cidvaMti tatthA bahukUrakammA, jahA kaDaM kamma tahA si bhAre ||26|| bahukrUrakarmANaH kUTatulAdinA matsyabandhalubdhakatvAdinA vA iha manuSyabhave AtmanA''tmAnaM vaJcayitvA bhavAdhame nArakabhave satataM trastAH bhItA: pUrvANAM zatAni sahastrANi yAvat trayastriMzat sAgaropamANi tiSThanti / kathametat sarvamityAha-yathA kRtaM karma tathA teSAM vedanArUpo bhAraH prAdurbhavati svataH parata ubhayato veti / / 26 / / kiJca- samajjiNittA kalu aNajjA, iTThehi kaMtehi ya vippahUNA / dubhigaMdhekasi phAse, kammovagA kuNime AvasaMti ||27|| anAryAH kaluSaM karma samarjya iSTaiH kalatraputrAdibhiH kAntaiH zabdAdiviSayaizca viprahINA : te nArakA ekAkinaH durabhigandhe kRtsne atyantAzubhe ca sparze karmopagA : azubhakarmopetAH kuNime amedhye narake AvasantIti bravImIti / / 27 / / / / prathama uddezakaH samAptaH / / || atha dvitIyoddezakaH / / anantaroddeze nArakajIvAnAM duHkhAni pratipAditAni / ihApi tAnyeva viziSTatarANi pratipAdyante, tadyathA-- " ahAvaraM sAsayadukkhadhammaM taM me pavakkhAmi jahAtaheNaM / bAlA jahA dukkaDakammakArI, vedeMti kammAiM purekaDAI // 1 // athA'paraM zAzvataM duHkhaM tadeva dharmaH svabhAvo yatra yasya vA narakasya sa tathA taM zAzva
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram sciends77 | tadu:khadharma narakaM yuSmAkaM yAthAtathyena avitatharUpeNa pravakSyAmi, tathAhi-bAlAH sAmprataikSiNo yathA duSkRtakAriNo vedayanti purAkRtAni karmANi tathA pravakSyAmItyarthaH / / 1 / / yathApratijJAtamAhahatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, udaraM vikataMti khurAsiehiM / giNhittu bAlassa vihattu dehaM, vaddhaM thiraM piTThato uddharaMti / / 2 / / narakapAlAstAn hasteSu pAdeSu ca baddhavodaraM kSuraprA'sibhiH vikartayanti tathA gRhItvA bAlasya dehaM vihatya prapIDya pRSThataH sthiraM balavat vadhaM carma uddharantIti / / 2 / / api cabAhU pakataMti ya mUlato se, thUlaM viyAsaM muhe ADahati / rahaMsi juttaM sarayaMti bAlaM, Arussa vijjhaMti tudeNa paDhe // 3 // paramAdhArmikA: tasya nArakasya bAhU mUlata Arabhya prakartayanti / tathA mukhe vikAzaM kRtvA mukhaM vidArya sthUlaM taptAyogolAdikaM prakSipya A samantAd dahanti / tathA rathe zakaTe vA bAlaM nArakaM yuge yojayitvA yuktaM vAhayanti purAkRtAni ca duSkRtAni smArayanti / 'rahasi' iti pAThAntaramAzritya ekAnte yuktaM svakRtavedanAnurUpaM pUrvaduSkRtaM smArayanti / tathA AruSya prakupya pRSThe tudena pratodanAdinA vidhyantIti / / 3 / / tathAayaMva tattaM jalitaM sajo, tatovamaM bhUmimaNukkamaMtA / te DajjhamANA kaluNaM thaNaMti, usucoiyA tattajugesu juttA ||4|| taptayugeSu yuktA iSucoditAH taptA'yaH sadRzIM jvalitAM jyotirbhUtAM taptatrapUpamAM vA bhUmim anukrAmantaH gacchanta: te nArakA: dahyamAnAH karuNaM stananti AkrandantIti / / 4 / / anyaccabAlA balA bhUmimaNukkamaMtA, pavijjalaM lohapahaM va tattaM / jaMsI'bhiduggaMsi pavajjamANA, peseva daMDehiM purA kareMti ||5|| ___yasmin abhidurge narake prajvalitaM lohapathamiva taptAM tathA rudhirapUyAdinA prapicchilAM bhUmim anicchanto'pi balAd bAlA anukramyamANA: virasamArasantIti zeSaH / tathAtatra krUrakarmANa:paramAdhArmikAstAn nArakAn preSyAniva daNDai : pratodanAdibhiH purataH agrata: kurvantIti / / 5 / / kiJcate saMpagADhaMsi pavajjamANA, silAhiM hammati nipAtiNIhiM / saMtAvaNI nAma ciradvitIyA, saMtappatI jattha asAhukammA / / 6 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaii78 te nArakA: saMpragADhe bahuvedanA''krAnte narake mArge vA rathAdikaM voDhuM prapadyamAnAH pravartamAnA: nipAtinibhiH abhimukhaM patantIbhiH zilAbhiH hanyante / tathA-yatra narake cirasthitikA saMtApinI kumbhI tatra asAdhukarmA nAraka: santapyata iti / / 6 / / tathAkaMdUsu pakkhippa payaMti bAlaM, tato vi uDDA puNa uppayaMti / te uDDakAehiM pakhajjamANA, avarehiM khajjati saNa'phaehiM / / 7 / / ___narakapAlA: bAlaM nArakaM kanduSu prakSipya pacanti tato'pi kandubhya: puna: canakA iva bhRjyamAnAH Urdhvam utpatanti / te ca UrdhvaM vaikriyaiH kAkaiH prakhAdyamAnA: adha: patanta: aparaiH siMhavyAghrAdibhiH khAdyanta iti / / 7 / / tathAsamUsiyaM nAma vidhUmaThANaM, jaM soyatattA kaluNaM thaNaMti / ahosiraM kaTTha vigattiUNaM, ayaM va satyehiM samosaveMti ||8|| samucchritaM citikAkRti nAma saMbhAvanAyAM saMbhavati ca yAtanAsthAnaM vidhUmasthAnaM nidhUmA'GgArANAM sthAnaM yat prApya zokataptA: karuNaM stananti / tathA-adha:zira: kRtvA vika yA''yovat zastraiH samosaveMti daizyazabdaH khaNDazaH khaNDayantIti / / 8 / / api casamUsiyA tattha visUNiyaMgA, pakkhIhiM khajjati aomuhehiM / saMjIvaNI nAma ciradvitIyA, jaMsi payA hammati pAvaceyA // 9 // ____ tatra narake stambhAdau samucchritA: lambitA: visUNiyaMgA: utkRttAGgAzca nArakA: ayomukhaiH vajratuNDaiH pakSibhi: kAkagRdhrAdibhiH khAdyante |chednbhednaadibhirmuurcchitaa: santo'pi punaH puna: saJjIvanAt saJjIvanI narakabhUmi: nAma sambhAvanAyAM saMbhavati ca cirasthitikA yAvat trayastriMzat sAgaropamANi yasyAM pApacetasaH prajA: nArakalakSaNA: hanyante tathApi na mriyante iti bhAvaH / / 9 / / kiJcatikkhAhiM sUlAhiM nivAyayaMti, vasogayaM sAvayaM va laddhaM / te sUlaviddhA kaluNaM thaNaMti, egaMtadukkhaM duhao gilANA ||10|| vazopagataM labdhvA zvApadamiva nArakaM paramAdhArmikA: tIkSNAbhiH zUlAbhiH nipAtayanti / te nArakA: dvidhA antarbahizca glAnAH zUlaviddhAH ekAntaduHkham anubhavanta: apagatapramodA: karuNaM stananti tathApi prANairna mucyanta iti / / 10 / / tathAsadA jalaM nAma nihaM mahaMtaM, jaMsI jalaMto agaNI akaTTho / ciTuMtI baddhA bahukUrakammA, arahassarA kei ciradvitIyA ||11||
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 79 sadA jvalatu nAma mahat nihanyante prANino yatra tad niham AdhAtasthAnaM yasmin akASThA'gnirjvalan Aste, tatra bahukkrUrakarmANaH svakarmanigaDaiH baddhAH nigaDitAH kecit cirasthitikA: arahaH svarAH vyakta''krandadhvanayaH tiSThantIti / / 11 / / tathAcitA mahaMtIu samArabhittA, chubbhaMti te taM kaluNaM rasaMtaM / AvaTTati tattha asAhukammA, sappI jahA patitaM jotimajjhe // 12 // mahatIM citAM samArabhya taM nArakaM karuNaM rasantaM te narakapAlAH kSipanti / yathA jyotirmadhye patitaM sarpiH tathA tatra citAyAM patita: asAdhukarmA nAraka: Avartata iti / / 12 / / aparaM yAtanAprakAramAha sadA kasiNaM puNa ghammaThANaM, gADhovaNIyaM aidukkhadhammaM / hatthehiM pAehi ya baMdhiUNaM, sattuvva daMDehiM samArabhaMti ||13|| sadA puna: aparam atiduHkhadharmaM atIvaduHkhasvabhAvaM kRtsnaM saMpUrNaM gharmasthAnam uSNasthAnaM nArakANAM gADhopanItaM gADhakarmabhirupaDhaukitam, tatra hasteSu pAdeSu ca baddhvA narakapAlAH prakSipya nArakAn zatrumiva daNDaiH samArabhante tADayantIti / / 13 / / kiJcabhaMjaMti bAlassa vaheNa puTThi, sIsaM pi bhiMdati ayoghaNehiM / te bhinnadehA phalagAvataTThA, tattAhiM ArAhiM niyojayaMti // 14 // bhaJjayanti bAlasya ajJanArakasya vyathena lakuTAdiprahAreNa pRSThim, zIrSamapi bhindanti ayodhanaiH / evaM bhinnadehAnapi tAn phalakamiva takSitAn tanukRtAn te paramAdhArmikAH taptAbhiH ArAbhiH prerya taptatrapupAnAdike karmaNi niyojayantIti / / 4 / / kiJcaabhijuMjiyA rudda asAhukammA, usucoiyA hatyivahaM vahaMti / gaM duhitu duve to vA, Arussa vijjhati kakANao se ||15|| raudre aparanArakahananAdike karmaNi abhiyujya yadivA pUrvakRtaM raudraM sattvaghAtAdikam abhiyujya smArayitvA azubhakarmaNa: nArakAn iSucoditAn hastivahaM hastitulyaM bhAraM yadivA hastinamiva ekaM nArakaM dvau trayo vA samAruhya AruSya prakupya tasya kakANao marmANi vidhyantIti / / 15 / / api ca bAlA balA bhUmimaNukkamaMtA, pavijjalaM kaMTailaM mahaMtaM / vibaddhatappehiM vivaNNacitte, samIriyA koTTa baliM kariMti ||16| bAlA : vivekavirahitA nArakA rudhirAdinA picchilAM kaNTakAkIrNAM ca mahatIm
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 80 anorapArAM bhUmim anukrAmanto mandagatayo balAt preryante, tathA pApakarmaNA samIritA: narakapAlAstAn vipannacittAn mUrcchitAn mAtsyikA nadImukheSu tarpakaiH vaMzadalaniSpannairjAlairmatsyAniva vibaddhavA kuTTayitvA khaNDayitvA baliM kurvanti yadivA koTTabaliM nagarabaliM kurvanta ivetazcetazca kSipantItyarthaH / / 16 / / kiJca vetAlie nAma mahAbhitAve, egAyate pavvatamaMtalikkhe | hammaMti tatthA bahukUrakammA, paraM sahassANa muhuttagANaM ||17|| nAma sambhAvanAyAM saMbhAvyate ca narakeSu yathA antarikSe mahAbhitApaH eka AyataH dIrghaH vaitAlikaH vaikriyaH parvataH tamAroDhuM preryamANA api parvatasya chinnamUlatvAt kSetrasya cAndhakAramayatvAt anArohanto bahukkrUrakarmANaH nArakAH hanyante sahasrANAmapi muhUrtAnAM paraM prakRSTaM kAlamiti / / 17 / / tathA saMbAhiyA dukkaDiNo thaNaMti, aho ya rAo paritappamANA / egaMtakUDe narae mahaMte, kUDeNa tatthA visame hatA u || 18 || ekAntena kUTAni duHkhotpattisthAnAni yatra sa tathA tasmin ekAntakUTe mahati narake patitA: kUTena galapAzayantreNa pASANasamUhalakSaNena vA hatAH tatra viSame saMbAdhitA : saMpIDitA: duSkRtina: ahani rAtrau ca paritapyamAnAH stanantyeva tuzabdo'vadhAraNArthaH / / 18 / / api cabhaMjaMti NaM puvvamarI sarosa, samuggare te musale gahetuM / te bhinnadehA ruhiraM vamaMtA, omuddhagA dharaNitale paDaMti // 19 // te pUrvamaraya ivA'rayo gatabhavavairiNaH te paramAdhArmikA anyanArakA vA samudgarANi musalAni gRhItvA saroSam aGgAni bhaJjanti / te ca bhinnadehAH nArakAH rudhiraM vamantaH avamUrdhAna: adhomukhAH dharaNitale patantIti / / 19 / / kiJcaaNAsiyA nAma mahAsiyAlA, pagabmiNo tattha sayAyakovA | khajjaMti tatthA bahukUrakammA, adUrayA saMkaliyAhiM baddhA ||20|| anazitA: bubhukSitAH nAma sambhAvanAyAM saMbhAvyante ca tatra vaikriyAH mahAzRgAlAH pragalbhina: dhRSTAH sadA'vakopA : nityakupitAstai: adUragAH samIpavartinaH zrRGkhalikAdibhiH baddhAH tatra dharaNitale patitA: bahukrUrakarmANaH nArakAH khAdyanta iti / / 20 / / api casadAjalA nAma nadI bhiduggA, pavijjalaM lohavilINatattA / jaMsI bhiduggaMsi pavajjamANA, egAi'tANukkamaNaM kareMti ||21|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaad81 ] sadA jvalatIti sadAjvalA yadivA sadAjalA nAmA abhidhAnA nadI akAralopAd abhidurgA prapicchilA rudhirAdinA tathA padavyatyayAt taptavilInalohA taptavilInalohasadRzajalA vartate yasyAmabhidurgAyAM prapadyamAnAH preryamAnA narakapAlaiH ekAtmAnaH ekAkina: atrANA: anukramaNaM plavanaM kurvantIti / / 21 / / upasaMharannAhaeyAiM phAsAiM phusaMti bAlaM, niraMtaraM tattha ciradvitIyaM / Na hammamANassa tu hoi tANaM, ego sayaM paccaNuhoi dukkhaM / / 22 / / ete virUpAH sparzAH spRzanti cirasthitikaM bAlaM spRzanti nirantaraM tatra narake / na tu hanyamAnasya bhavati trANaM ko'pi paraM eka: nArakajIva: svayaM svakaM vA duHkhaM pratyanubhavatIti / / 22 / / kiJcAnyatjaM jArisaM puvamakAsi kamma, tameva Agacchati saMparAe / egaMtadukkhaM bhavamajjaNittA, vedaMti dukkhI tamaNaMtadukkhaM / / 23 / / yat yAdRzaM ca pUrvamakArSIt karma tadeva tAdRk ca Agacchati vipAkarUpeNa samparAye saMsAre / ekAntaduHkham eva bhavamarjayitvA duHkhIno jIvA: tat pUrvanirdiSTam anantaduHkhaM vedayantIti / / 23 / / athopadezamAhaetANi soccA NaragANi dhIre, na hiMsate kiMcaNa savvaloe / egaMtadiTThI apariggahe u, bujjhijja logassa vasaM na gacche / / 24 / / ___etAn narakAn tAtsthyAttadavyapadeza iti narakadu:khavizeSAn zrutvA dhIra: na hiMsyAt kaJcana sarvaloke / aparigrahe tu mokSe saMyame vA ekAntadRSTiH samyagdRSTiH budhyeta lokam azubhakarmakAriNaM tadvipAkabhujaM vA, na tu lokasya viSayakaSAyalakSaNasya vazaM gacchediti / / 24 / / etadduHkhavizeSaM sarvatrApi saMsAre darzayannAhaevaM tirikkhe maNuyAmaresuM, caturaMta'NaMtaM tavaNuvivAgaM / sa savvameyaM iti vedayittA, kaMkhejja kAlaM dhuvamAcaraMto |25|| tti bemi / ___ evam anantaroktaprakAreNa tiryaGmanujA'mareSu api caturantaM caturgatikam anantaM tadanurUpaM du:khavipAkaM sa buddhimAn sarvametad duHkharUpamiti viditvA dhruvaM mokSamAdriyamANa: tatkAraNaM saMyamaM vA''caranyAvajjIvaM kAlaM mRtyukAlaM ca kAkSet pratIkSeteti brviimi||25|| / / paJcamamadhyayanaM samAptam / /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ addedeochuddae zrI sUtrakRtAGgasUtram saddedadis82] !! atha mahAvIrastavanAma SaSThamadhyayanam || anantarAdhyayane narakavibhaktiH pratipAditA, sA ca zrImanmahAvIrasvAminA'bhihitetyatastasyaivAnena guNakIrtanadvAreNa caritaM prapipAdyate / tatreyamAdigAthApucchissu NaM samaNA mAhaNA ya, agAriNo ya paratitthiyA ya / se kei NegaMtahiya dhammamAhu, aNelisaM sAdhusamikkhayAe ||1|| narakavibhakti zrutvA zramaNAH brAhmaNaH agAriNazca tathA ye ca paratIthikA te sudhasviAminaM pRSTavantaH, tathAhi-sa kaH ? ya imam ekAntahitam anIdRzam asAmAnyaM dharma sAdhusamIkSayA tattvaparicchityA samatayA vA Aha uktavAniti / / 1 / / tasyaiva guNajijJAsayA praznamAhakahaM ca NANaM kaha daMsaNaM se, sIlaM kahaM nAtaputtassa AsI / jANAsi NaM bhikkhu jahAtaheNaM, ahAsutaM bUhi jahA NisaMtaM / / 2 / / kathaM kenaprakAreNa kimbhUtaM vA tasya jJAnaM, kathaM darzanaM kathaM ca zIlaM jJAtaputrasya zrIvardhasvAmina AsIt ? he bhikSo ! sudharmasvAmin ! yAthAtathyena tvaM jAnAsi yathA zrutaM dRSTaM ca tvayA, zrutvA ca yathA nizAntaM zrutvAvadhAritaM tathA brUhi AcakSveti / / 2 / / ta eva zramaNAdayaH puna: praznayantikheyaNNae se kusale Asupanne, aNaMtaNANI ya aNaMtadaMsI / jasaMsiNo cakkhupahe Thiyassa, jANAhi dhammaM ca dhiiM ca pehi // 3 // ___ sa bhavaduHkhA'panodasamarthopadezadAnAt khedaM zramaM jAnAtIti khedajJaH yadivA kSetramAtmasvarUpaM jAnAtIti kSetrajJaH athavA kSetram AkAzaM lokAlokasvarUpaM jAnAtIti kSetrajJaH kuzala: maharSiH ityapi kvacitpAThaH AzuprajJaH sarvajJatvena sarvatra sarvadopayogAt anantajJAnI anantadarzI ca, tadevambhUtasya bhagavato yazasvinazcakSuHpathe bhavasthakevalyavasthAyAM sthitasya dharmaM dhRti ca tvaM jAnISe tato'smAkaM pehi brUhi kathayeti athavA sudharmasvAmI svaziSyAn kathayati-tvam anantaroktavizeSaNaviziSTasya dharmaM jAnIhi avagaccha tathA bhagavato dhRti saMyame prekSasveti / / 3 / / atha sudharmasvAmI tadguNAn kathayatiuDDhe ahe ya tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA | se NiccaNiccehi samikkha paNNe, dIve va dhamma samiyaM udAhu ||4|| Urdhvamadhastiryag dizAsu ye ca trasA ye ca sthAvarAH prANina: tAn prakarSeNa jAnAtIti
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaat zrI sUtrakRtAGgasUtram sairabadi 83 ] prAjJaH nityAnityAbhyAM dravyArthaparyAyArthAzrayaNAt samIkSya prANinAM padArthAvirbhAvanena dIpa iva yadivA saMsArasamudrapatitAnAM sadupadezadAnenAzvAsahetutvAd dvIpa iva samyak samatayA samaM vA dharmam ut prAbalyena Aha uktavAniti / / 4 / / kiJcAnyatse savvadaMsI abhibhUyaNANI, nirAmagaMdhe dhiimaM ThitappA / aNuttare savvajagaMsi vijjaM, gaMthAtIte abhae aNAU ||5|| ___sa sarvadarzI abhibhUya matyAdIni jJAnAni yadvartate jJAnaM kevalAkhyaM tena jJAnI, atha tasya bhagavata: kriyAmAha-nirgata:Ama: avizodhikoTyAkhyo doSaH tathA gandho vizodhikoTinAmA doSo yasmAt sa nirAmagandhaH zuddhacaryAvAnityarthaH, tathA cAritre dhRtimAna, AtmasvarUpe sthita AtmA yasya sa sthitAtmA sarvajagati anuttaro vidvAn bAhyAbhyantarAn granthAn atIta: atikrAntaH abhayaH anAyuH siddhigAmIti / / 5 / / api case bhUtipaNNe aNieyacArI, ohaMtare dhIre aNaMtacakkhU / aNuttaraM tappati sUrie vA, vairoyaNiMde va tamaM pagAse ||6|| sa bhUtiprajJaH vardhamAnaprajJa: aniyatacArI odhantara : saMsArasamudraM tarituM zIlamasya sa tathA, dhIraH anantacakSuH anuttaraM tapati yathA sUryaH tama: apanIya prakAzayati yathA vairocanaH agni: sa eva prajvalitatvAt indraH iti / / 6 / / kiJcaaNuttaraM dhammamiNaM jiNANaM, NetA muNI kAsave AsupaNNe / iMde va devANa mahANubhAve, sahassanetA diviNaM visiDhe |7|| __yathA divi svarge devAnAM sahasrANAM viziSTo netA indraH tathA jinAnAM RSabhAditIrthakRtAM imamanuttaraM dharmaM netA praNAyako'yaM muniH zrIvardhamAnasvAmI kAzyapaH gotreNa AzuprajJaH kevala jJAnIti / / 7 / / api case paNNayA akkhaye sAgare vA, mahodadhI vA vi aNaMtapAre / aNAile vA akasAyi mukke, sakke va devAhipatI jutImaM ||8|| sa bhagavAn prajJayA akSayaH anantajJAnitvAt yathA sAgara : mahodadhiH svayaMbhUramaNa: anantapAraH anAvilaH karmakalaGkA'pagamAt akaSAyI, karmabandhAd mukta: bhikSuriti kvacit pAThaH tathA ca sarvalokapUjyatve'pi bhikSAmAtrajIvitvAd bhikSurevAsau, tathA dyutimAn zakra iva devAdhipatiriti / / 8 / / kiJca
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ aakakiraikikat zrI sUtrakRtAGgasUtram adaakadcas84] se vIrieNaM paDipuNNavIrie, sudaMsaNe vA NagasabaseDhe / surAlaevAsimudAgare se, virAyate'NegaguNovavete / / 9 / / __sa bhagavAn vIryeNa pratipUrNavIryaH yathA sudarzana: meruH sarvazreSThaH nagaH parvataH surAlayavAsinAM-devAnAM mudAkara: virAjate tathA anekaguNopetaH virAjata iti / / 9 / / punarapi dRSTAntabhUtameruvarNanAyAhasayaM sahassANa u joyaNANaM, tigaMDe se paMDagavejayaMte / se joyaNe NavaNavate sahasse, uDDhussite heTTha sahassamegaM ||10|| sa meru: yojanasahasrANAM zatam uccastvena, bhaumaM jAmbUnadaM vaiDuryaM ceti trINi kaNDAnyasyeti trikaNDaH, paNDakaM vanaM zirasi vyavasthitaM vaijayantIbhUtaM patAkAtulyaM yasya sa paNDakavaijayantaH, tathA'sau UrdhvamUcchrita: navanavatiryojanasahasrANi adhazca sahastramekam avagADha iti / / 10 / / tathApuDhe Name ciTThati bhUmie Thite, jaM sUriyA annupriyttttyNti| se hemavaNNe bahuNaMdaNe ya, jaMsI ratiM vedayaMtI mahiMdA ||11|| asau bhUmimavasthitaH san nabhaH pAtAlaM ca spRSTaH lagnaH tiSThati, yaM ca sUryAH anuparyaTayanti, tathA'sau hemavarNaH tathA bahUn sattvAn nandatIti bahunandanaH yadivA bahUni catvAri bhadrazAlavanaM nandanaM saumanasaM paNDakaM ceti nandanavanAni yasya sa tathA, yasminnAgatya ratiM vedayanti mahendrA: mahAnta indrA iti / / 11 / / api case pavate saddamahappagAse, virAyatI kaMcaNamaTThavaNNe / aNuttare girisu ya pavvadugge, girIvare se jalite va bhome / / 12 / / asau parvataH sudarzana-mandara-parvatarAja-suragiriprabhRtibhi: zabdaiH mahAn prakAza:- prasiddhiryasya sa zabdamahAprakAza: virAjate, kAJcanasyeva mRSTaH zlakSNaH zuddho vA varNo yasya sa kAJcanamRSTavarNaH, evamasau anuttaraH, tathA giriSu ca parvabhiH mekhalAdibhirdaSTrAparvatairvA durgo durAroha iti parvadurga: girivaraH maNibhirauSadhibhizca jvalita: bhauma: bhUdeza iveti / / 12 / / kiJcamahIya majjhammi Thite NagiMde, paNNAyate sUriyasuddalesse | evaM sirIe u sa bhUrivaNNa, maNorame joyai accimAlI / / 13 / / mahyAM madhye sthita: nagendraH meruH prajJAyate loke sUryazuddhalezya: AdityatulyatejAH / evaM sa meruH zriyA tu bhUrivarNa : vividhavarNaratnopazobhitatvAt manorama: dyotayati
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI sUtrakRtAGgasUtram 85 prakAzayati arcimAlIva Aditya iva dazA'pi diza iti / / 13 / / atha merupamAnaM bhagavati yojayati sudaMsaNassesa jaso girissa, pavuccatI mahato pavvatassa / etovame samaNe nAyaputte, jAtI- jaso daMsaNa - NANasIle ||14|| etadanantaroktaM yazaH' sudarzanasya gire : mahataH parvatasya procyate etadupama : zramaNa : jJAtaputra: zrI vardhamAnasvAmI jAtyA yazasA darzanena jJAnena zIlena ca sarvazreSTha iti / / 14 / / punarapi dRSTAntAntareNa bhagavato varNanamAha girIvare vA nisahA''yatANaM, ruyage va seTTe valayAyatANaM / tatovame se jagabhUtipaNNe, muNINa majjhe tamudAhu paNNe ||15|| yathA niSadha: girivara: AyatAnAM girINAM madhye dairyeNa zreSThaH, tathA valayAyatAnAM madhye rucakaH parvataH zreSThastathA sa bhagavAnapi tadupama : jagati bhUtiprajJa: prajJayA zreSThaH / ata eva taM bhagavantaM munInAM madhye prajJa: iti tatsvarUpavidaH udAhRtavantaH uktavanta iti / / 15 / / kiJcAnyat- aNuttaraM dhammamuIraittA, aNuttaraM jhANavaraM jhiyAI | susukkasukkaM apagaMDasukkaM, saMkheMdu vegaMtavadAtasukkaM ||16|| nAsyottaraH pradhAno'nyo dharmo vidyate ityanuttarastam anuttaraM dharmam udIrayitvA upadizya anuttaraM dhyAnavaraM dhyAyati, tathAhi-utpannajJAno yoganirodhakAle zukladhyAnasya tRtIyabhedaM tathA niruddhayogazca caturthaMbhedaM dhyAyati, etadeva darzayati-suzuklazuklaM suSThu zuklavat zuklam apagaNDazuklam apagataM gaNDaM kaluSaM yasya tadapagaNDaM nirdoSA'rjunasuvarNavat zuklaM yadivA apagaNDam udakaphenaM tadvat zuklam tathA zaGkhenduvat ekAntAvadAtazuklaM dhyAnaM dhyAyatIti / / 16 / / kiJca - aNuttaraggaM paramaM mahesI, asesakammaM sa visohaittA / siddhiM gatiM sAimaNaMtapatte, nANeNa sIleNa ya daMsaNeNaM ||17|| sa maharSi : bhagavAn jJAnena darzanena zIlena ca azeSaM karma vizodhayitvA kSapayitvA sAdyanantAM anuttarAgrAM lokAgravyavasthitatvAt paramAM siddhigatiM prApta iti / / 17 / / punarapi dRSTAntadvAreNa bhagavataH stutimAha-
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Baaaaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram addddddi 86 rukkhesu NAte jaha sAmalI vA, jaMsI ratiM vetayaMtI suvaNNA / vaNesu vA naMdaNamAhu seDhe, NANeNa sIleNa ya bhUtipanne ||18|| __yathA vRkSeSu madhye zAmalI vRkSaH jJAtaH prasiddhaH, yasmin ratiM vedayanti suparNA: bhavanapativizeSAH, vaneSu ca madhye yathA nandanaM vanaM tathA bhUtiprajJaH sa bhagavAn jJAnena zIlena ca zreSTha iti / / 18 / / api cathaNiyaM va saddANa aNuttare tu, caMdo va tArANa mahANumAge / gaMdhesu vA caMdaNamAhu seDhe, seDhe muNINaM apaDiNNamAhu / / 19 / / yathA zabdAnAM madhye tu stanitaM ghanagarjitam anuttaram, tArakANAM ca madhye yathA candro mahAnubhAvaH, matublopAt gandhavatsu dravyeSu madhye yathA candanaM tajjJAH zreSThamAhuH, evaM munInAM madhye nAsya rAgadveSAbhyAM pratijJA vidyate ityapratijJastam apratijJaM bhagavantaM zreSTham Ahuriti / / 19 / / api cajahA sayaMbhU udahINa seDhe, NAgesu yA dharaNiMdamAhu seDhe / khotodae vA rasavejayaMte, tavovahANe muNivejayaMte // 20 // ____ yathA svayaMbhUH caramodadhiH udadhInAM madhye zreSThaH, nAgeSu bhavanapativizeSeSu dharaNendra zreSThamAhuH 'khoo' dezIzabda ikSurasArthaH tathA ca ikSurasa iva udakaM yasya sa ikSurasodakaH samudraH rasamAzritya vaijayantaH pradhAna: aparasamudrANAM patAkevopari vyavasthitatvAt, evaM tapaupadhAnena viziSTatapovizeSeNa muniH bhagavAn vaijayantaH pradhAna iti / / 20 / / kiJcahatthIsu erAvaNamAhuNAte, sIhe miyANaM salilANa gNgaa| pakkhIsu yA garule veNudeve, NibANavAdINiha NAyaputte / / 21 / / . . hastiSu madhye airAvaNaM jJAtaM prasiddham AhuH mRgANAM ca madhye yathA siMhaH, tathAsalilAnAM madhye yathA gaGgAH, pakSiSu madhye yathA garuDaH aparanAmnA veNudevaH pradhAnatayA vyavasthitaH, nirvANavAdinAM madhye jJAtaputraH bhagavAn pradhAna: yathAvasthitavAditvAditi / / 21 / / Ape ca johesuNAe jaha vIsaseNe, pupphesu vA jaha araviMdamAhu / khattINa seDhe jaha daMtavakke, isINa seDhe taha vaddhamANe / / 22 / / yodheSu madhye jJAta: prasiddho dRSTAntabhUto vA vizvA caturaGgI senA yasya sa vizvasenaH cakravartI, yathA ca puSpeSu madhye aravindaM pradhAnamAhuH kSatriyANAM madhye yathA dAntA upazAntA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaaaa 87 | yasya vAkyenaiva zatravaH sa dAntavAkya: cakravartI, tathA RSINAM madhye zrImAn vardhamAna : svAmI zreSTha iti / / 22 / / tathAdANANa seDhaM abhayappadANaM, saccesu yA aNavajjaM vadaMti / tavesuyA uttamabaMbhaceraM, louttame samaNe nAyaputte / / 23 / / dAnAnAM madhye zreSTham abhayadAnapradAnam, sanjhyo hitaM satyamiti kRtvA satyeSu vAkyeSu madhye anavadyam apApaM parapIDAnutpAdakaM vAkyaM zreSThaM vadanti, tathA tapassu madhye yathA uttama brahmacaryam tathA lokottamo jJAtaputra: zramaNa : bhagavAn sarvAtizAyijJAnadarzanazIlarUpAnvitatvAditi / / 23 / / kiJcaThitINa seTThA lavasattamA vA, sabhA sudhammA va sabhANa seTThA / nivvANaseTTA jaha sabadhammA, Na NAyaputtA paramatthi NANI ||24|| sthititadvatAmabhedopacArAt sthitimatAM madhye yathA lavasattamAH anuttaravimAnavAsino devAH zreSThAH pradhAnA:, yadi kila teSAM sapta lavA AyuSkamabhaviSyattata: siddhigamanamabhaviSyadityato lavasattamAste'bhidhIyante, sabhAnAM ca saudharmA sabhA zreSThA bahubhi: krIDAsthAnairupetatvAt, yathA sarve'pi dharmA nirvANazreSThA: mokSapradhAnA bhavanti, yata: kuprAvacanikA api nirvANaphalameva svadarzanaM bruvate, evaM jJAtaputrAt vIravardhamAnasvAminaH sarvajJAt sakAzAt paraM pradhAnaM nAsti jJAnam 'Na NAyaputtA paramatthi nANI' iti pAThAntaraM, tathA ca jJAtaputrAnna paro'sti kazcit jJAnI / / 24 / / kiJcAnyatpuDhovame dhuNati vigatagehI, na sannihiM kubvati aasupnnnne| tarituM samudaM va mahAbhavoghaM, abhayaMkare vIre aNaMtacakkhU // 25 // __abhayaGkaraH vIraH bhagavAn anantaM cukSuriva kevalajJAnaM yasya saH anantacakSuHasau tathA- pRthak pRthak merugirisvayaMbhUraNasamudrAdibhi: zreSThavastubhirupamIyate'sau iti pRthagupamaH bhagavAna, yadivA-yathA pRthivI sakalAdhArA tathA bhagavAnapi sadupadezadAnAt sattvAdhAra iti, athavAyathA pRthvI sarvasahA, evaM bhagavAnapi parISahopasargAn samyak sahata iti, tathA-asau AzuprajJaH dhunAti kSapayati aSTaprakAraM karmeti zeSaH, tathA-vigatagRddhiH sannidhiM dravyabhAvalakSaNaM na karoti tathA taritvA samudramiva mahAbhavaudhaM nirvANaM prApta iti / / 25 / / kaSAyamuktireva kila muktirityAhakohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM cautthaM ajjhatthadosA / etANi vaMtA arahA mahesI, Na kuvvati pAvaM Na kAravetI / / 26 / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram sadaad88 krodhaM ca mAnaM ca tathaiva mAyAM lobhaM ca caturtham ityetAn adhyAtmadoSAn vAntvA'sau bhagavAn arhan maharSiH na karoti svayaM pApaM na kArayati anyaiH pApaM na cAnujAnIta iti / / 26 / / kiJcAnyatkiriyAkiriyaM veNaiyANuvAyaM, aNNANiyANaM paDiyacca ThANaM / se savvavAyaM iti veyaittA, uvahite saMjama dIharAyaM // 27 // kriyAvAdinAmakriyAvAdinAmajJAnavAdinAM vinayavAdinAM sthAnaM darzanaM sarvavAda ca bauddhAdikamapi darzanaM durgatihetutvena pratItya jJAtvA, aparAnapi satvAn tAni darzanAni duHkhahetuH iti vedayitvA parijJApya sa bhagavAn dIrgharAnaM yAvajjIvaM saMyamam upasthita : saMyamotthAnenotthita ityarthaH / / 27 / / sAmprataM sudharmasvAmI bhagavadguNAnAkhyAya svaziSyAnAhase vAriyA itthi sarAibhattaM, uvahANavaM dukkhakhayaTThayAe / logaM vidittA AraM paraM ca, savvaM pabhU vAriya sadavAraM ||28|| sa bhagavAn sarAtribhojanaM striyaM upalakSaNAdanyadapi AzravAn vArayitvA duHkhahetutvAt aSTaprakAraM karmaiva duHkhaM tatkSayArthaM upadhAnavAn taponiSTaptadehaH lokaM viditvA AraM ihalokaM paraM paralokaM manuSyalokaM vA narakAdikaM vA svarUpata: tatprAptikAraNaM ca samyak jJAtvA prabhuH sarvaM sarvapApasthAnaM sarvavAraM bahuzo nivAritavAn / svato anuSThAya parAn sthApitavAn, na hi svato'sthita: parAMzca sthApayitumalamityarthaH / / 28 / / soccA ya dhamma arahaMtabhAsiyaM, samAhitaM aTThapaovasuddhaM / taM saddahaMtA ya jaNA aNAU, iMdA va devAhiva AgamissaMti ||29|| tti bemi / arhadbhASitaM dharma zrutvA, arthapadopazuddhaM artha : jIvAdibhiH padaiH vAcakaiH zabdaizca upazuddhaM sayuktikaM taM ca dharma zraddadhAnAH tathA'nutiSThanto bahavo janAH anAyuSa : siddhA: saMvRtAH, sAyuSazca indrA bhavanti devAdhipAH, tatazca cyutAH santa: puna: sukulotpattyA AgamiSyanti setsyanti ceti / / 29 / / / / SaSThamadhyayanam samAptam / / / / atha saptamamadhyayanam / / anantaraM zrI vardhamAnasvAmino guNastutyA suzIlaparibhASA kRtA, sAmprataM tadviparyastA: kuzIlA: paratIrthikA: svayUthyA vA paribhASyanta ityasyAdhyayanasyAdisUtramAha
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI sUtrakRtAGgasUtram puDhavI ya AU agaNI ya vAU, taNa rukkha bIyA ya tasA ya pANA / je aMDayA je ya jarAu pANA, saMseyayA je rasayAbhidhANA ||1|| etAiM kAyAiM pavediyAiM, etesu jANa paDileha sAyaM / etehiM kAyehi ya AyadaMDe, etesu yA vippariyAsuviMti // 2 // 89 pRthvyaptejovAyukAyA: vanaspatikAyAzca tRNavRkSabIjAdaya: tathA trasAzca prANina:, tathAhi-ye cANDajA ; ye ca jarAyujAH prANinaH saMsvedajA:, ye ce rasajAbhidhAnAH / ete kAyAH jIvanikAyA bhagavadbhiH praveditAH / eteSu jIvanikAyeSu sAtaM sukhaM jAnIhi yathA- ete sarve sukhaiSiNo duHkhadviSazceti jJAtvA pratyupekSasva paryAlocaya, yathA-etaiH kAyaiH samArabhyamANaiH AtmadaNDo bhavati, AtmA daNDyate ni:sArIkriyata ityarthaH / yathA''tmadaNDo bhavati tathA darzayannAha-etAn jIvanikAyAn ye samArambheNa daNDayanti te eteSu eva pRthivIkAyAdiSu viparyAzUpayAnti vividham anekaprakAraM pari-samantAd Azu- kSipram upayAnti vrajanti, bhUyo bhUyaH samutpadyanta ityarthaH, yadivA viparyAsamupayAnti viparyAsaM janmamaraNalakSaNaM saMsAramupayAnti, athavA sukhArthI tAnArabhya duHkhamApnoti, yadvA mokSArthI tAnArabhamANaH saMsAramavApnotIti / / 1 / / / / 2 / / etadeva darzayati jAtIvahaM aNuparimANe, tasa thAvarehiM viNighAyameti / se jAti-jAtI bahukUrakamme, jaM kuvvatI mijjati teNa bAle // 3 // jAtInAm ekendriyAdInAM panthA jAtipatha: yadivA jAti: janma vadhazca maraNaM jAtivadhaM tad anuparivartamAna: traseSu sthAvareSu ca vinighAtaM vinAzam eti prApnoti / sa bahukrUrakarmA jAtiM jAtim avApya yat pApakarma karoti tena pApakarmaNA sa bAla : ajJaH mIyate - bhriyate pUryate, yadivA mIyate-hiMsyate, athavA cauro'yaM pAradArika iti mIyate-paricchidyata iti / / 3 / / kva mIyata ityAha assi ca loge aduvA paratthA, sataggaso vA taha annahA vA / saMsAramAvanna paraM paraM te, baMdhaMti veyaMti ya duNNiyAI ||4|| saMsAramApannA: jIvAH asmin loke athavA paratra jaghanyato dazaguNaM zatAgrazastathA anyathA vA sahasrazo vA yAvat koTAkoTiguNaM paraM paraM prakRSTaM baghnanti vedayanti duHkhamanubhavanti ca durnItAni duSkRtAnIti / / 4 / / oghataH kuzIlA: pratipAditAH, adhunA pASaNDinamadhikRtyAha
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ addadakaitiacaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaaaaduddit90 je mAyaraM ca piyaraM ca heccA, samaNabade agaNi samArabhejjA / ahAhu se loge kusIladhamme, bhUtAI je hiMsati AtasAte ||5|| ye mAtaraM pitaraM svajanAdinAM ca hitvA tyaktvA zramaNavrate upasthitA api agni samArabhante tAnAzritya atha tIrthakaragaNadharA: AhuH yathA sa pASaNDilokaH kuzIladharmA ya AtmasAtaM svakIyasukhArtham agnikAyikAdIni bhUtAni hinastIti / / 5 / / athA'gnikAyasamArambhe yathA hiMsA bhavati tathA darzayannAhaujjAlao pANa nivAtaejjA, nivvAvao agaNi nivAtaijjA / tamhA u mehAvi samikkha dhamma, Na paMDite agaNi samArabhejjA ||6|| ___ agnim ujjvAlayan agnikAyamaparAMzca pRthvyAdyAzritAn sthAvarAn trasAMzca prANinaH nipAtayed vinAzayet tathA agnim udakAdinA nirvApayan vidhyApayan udakAdIn tadAzritAMzca prANinaH nipAtayet / yasmAdevamubhayathApi prANAtipAta: tasmAt, tu medhAvI samIkSya dharma paNDitaH nAgni samArabhate / / 6 / / kathamagnikAyasamArambheNAparaprANivadho bhavatItyAzaGkyAhapuDhavI vi jIvA AU vi jIvA, pANA ya saMpAtima saMpayaMti / saMsedayA kaTThasamassitA ya, ete dahe agaNi samArabhaMte ||7|| pRthvyapi jIvAH, Apo'pi jIvAH, etadubhayanizritAzca jIvAH, prANinazca sampAtimAH zalabhAdaya: agnau saMpatanti, saMsvedajAH kariSAdiSvindhaneSu, kASThasamAzritAzca ghuNapipIlikAdayazca etAn trasasthAvarAna dahed yastApasAdika: agnikAyaM samArabheteti / / 7 / / sAmprataM te cAnye vanaspatikAyasamArambhAdanivRttAH parAmRzyanteharitANi bhUtANi vilaMbagANi, AhAradehAiM puDho sitaaii| je chiMdatI AtasuhaM paDuccA, pAgabbhi pANe bahuNaM tivAtI ||8|| haritAni dUrvA'Ga kurAdIni saGkhyeyA'saGkhyeyAnantabhedabhinnAni bhUtAni jIvA manuSyavad garbhaprasavabAlakumArayuvamadhyamasthavirAdyavasthAlakSaNaM jIvAkAraM vilambanti dhArayantIti vilambakAni AhArAdervRddhidarzanAd AhAraM dehAMzca mUlaskandhazAkhApatrapuSpAdilakSaNAn pRthaka pratyekaM zritAni / etAni vanaspatikAyikAni yacchinatti Atmasukham AhArAdilakSaNaM pratItya sa prAgalbhI niranukrozamati: vanaspatikAyikAnAM tadAzritAnAJca bahUnAM prANinAm atipAtI vinAzako bhavati tadatipAtAcca niranukrozatayA na dharmo nApyAtmasukhamityarthaH / / 8 / / kiJca
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram circadian 91 | jAtiM ca buddhiM ca viNAsayaMte, bIyAdi assaMjaya AyadaMDe / ahAhu se loe aNajjadhamme, bIyAti je hiMsati AyasAte / / 9 / / jAtim utpattiM vRddhiM ca akurapatrAdibhedena bIjAni ca tatphalAni vinAzayan asaMyata: AtmAnaM daNDayatIti AtmadaNDaH samavaseyaH / atha tIrthakaragaNadharAdaya AhuH-ya AtmasAtAya bIjAni upalakSaNAd vanaspatikAyaM hinasti sa loke anAryadharmA bhavatIti / / 9 / / sAmprataM vanaspatikAyopamardakakarmavipAkamAhagabbhAi mijjaMti buyA-'buyANA, NarA pare paMcasihA kumArA | juvANagA majjhima theragA ya, cayaMti te Aukhae palINA ||10|| vanaspatikAyopamardakA bahuSu janmasu garbhAdikAsu avasthAsu mriyante / bruvanto'bruvantazca vyaktavAco'vyaktavAcazca tathA pare narAH paJcazikhAH paJcendriyANi zikhAbhUtAni buddhisamarthAni sve sve viSaye yeSAM te tathA kumArA yuvAno madhyamavayasaH sthavirA atyantavRddhAzca santa: AyuHkSaye sati pralInAH santa: cyavanti aniyatAyuSa eva dehaM tyaktvA paralokaM yAntItyarthaH / / 10 / / kiJcAnyatsaMbujjhahA jaMtavo ! mANusattaM, daTuM bhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMtadukkhe jarite va loe, sakammuNA vipariyAsuveti 11 / / he ! jantavaH sambudhyadhvam, yathA-mAnuSatvaM durlabhaM janmAdibhavaM bhayaM dRSTvA tathAbAlizena kazIlapASaNDilokena sadasadvivekasya alambhaH tathA nizcayanayata ekAntadu:kho jvarita iva lokaH svakarmaNA viparyAsamupaiti, tathAhi- sukhArthI prANyupamadaM kurvan duHkhaM prApnoti, yadivA mokSArthI saMsAraM paryaTatIti / / 11 / / ukta: kuzIlavipAka: adhunA taddarzanAnyabhidhIyanteihege mUDhA pavadaMti mokkhaM, AhArasaMpajjaNavajjaNeNaM / ege ya sItodagasevaNeNaM, huteNa ege pavadaMti mokkhaM / / 12 / / iha pASaNDiloke eke mUDhAH pravadanti mokSaM mokSaprApti, kenetyAha- Ahriyata ityAhAra odanAdistasya sampad rasapuSTistAM janayatIti AhArasampajjananaM lavaNaM tasya varjanaM tena AhArasampajjananavarjanena lavaNavarjanena mokSaM vadantItyarthaH / pAThAntaraM vA 'AhArasapaMcayavajjanena' AhAreNa saha lavaNapaJcakam AhArasapaJcakaM, lavaNapaJcakaM cedaM, tadyathA-saiMdhavaM sauvarcalaM biDaM raumaM samudraM ceti / lavaNena hi sarvarasAnAmabhivyaktirbhavati, tadevambhUtalavaNaparivarjanena rasaparityAga eva kRto bhavati, tattyAgAcca mokSAvAptirityevaM kecana mUDhAH pravadanti, pAThAntaraM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaidikskit zrI sUtrakRtAGgasUtram adaaaa 12 vA 'AhArao paMcakavajjaNeNaM' AhArata iti AhAramAzritya paJcakavarjanena, tadyathA-lazunaM palANDuH karabhIkSIraM gomAMsaM madyaM cetyetatpaJcakavarjanena mokSaM pravadanti, tathA-eke ca vAribhadrakAdayo bhAgavatavizeSA zItodakasevanena mokSaM pravadantItyarthaH, tathA-eke tApasabrAhmaNAdayaH agnau hutena mokSaM pravadantIti / / 12 / / atha teSAmuttaradAnAyAhapAosiNANAdisu Natthi mokkho, khArassa loNassa aNAsaeNaM / te majja maMsaM lasuNaM ca bhoccA, annattha vAsaM parikappayaMti / / 13 / / ____prAta: snAnAdibhirnAsti ni:zIlAnAM mokSaH, AdigrahaNAt hastapAdAdi prakSAlanaM gRhyate, tathA kSArasya lavaNasya anAsvAdanena aparibhogena mokSo nAsti, lavaNarahite deze sarveSAM mokSaprasaGgAt, na caivaM dRSTamiSTaM vA / puna: te kutIthikA madyaM mAsaM lazunaM ca bhuktvA mokSAd anyatra saMsAra eva vAsaM parikalpayanti / madyamAMsAdibhojinAM na mokSAvAptirityarthaH / / 13 / / atha vizeSeNottaradAnAyAhaudageNa je siddhimudAharaMti, sAyaM ca pAtaM udagaM phusNtaa| udagassa phAseNa siyA ya siddhI, sinjhisu pANA bahave dagaMsi // 14 // sAyaM prAtazca udakaM spRzanto ye udakena zItavAriNA siddhimudAharanti tAn pratyAhaudakasya sparzena yadi syAcca siddhiH tadA prathamaM sidhyeyuH prANinaH matsyAdayaH bahavaH udake iti / / 14 / / etadevAimacchA ya kummA ya sirIsivA ya, maggU ya uTTA dagarakkhasA ya / aTThANameyaM kusalA vadaMti, udageNa je siddhimudAharaMti / / 15 / / ___ matsyAzca kurmAzca sarisRpAzca madgavazca jalavAyasA: uSTrAH jalacaravizeSA: udakarAkSasAzca jalamAnuSAkRtayaH eteSAM sarveSAM mokSaprasaGga, syAt tatazca ye udakena siddhimudAharanti mokSa pravadanti teSAm etat prarUpaNam asthAnaM yuktizUnyatvAdevA'yuktamiti kuzalAH mokSamArgajJA: vadantIti / / 15 / / kiJcA'nyatudagaM jatI kammamalaM harejjA, evaM suhaM icchAmettameva / aMdhavva NeyAramaNussarittA, pANANi cevaM viNihaMti maMdA ||16|| udakaM yadi karmamalaM haret tadA evam uktanItyA zubhaM puNyamapi apaharet / no cet, tatastava icchAmAtreva idaM yaducyate-jalaM karmamalA'pahArIti / evamapi vyavasthite jalazaucopadezakaM smArtamArgamanusaranta: mandAH jAtyandhatulyA aparam andhaM netAraM mArgadezakam anusRtya
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram .. 93 * jalazaucaparAyaNAH prANina eva tanmayAn tadAzritAMzca pUtarakAdIn vinighnanti vyApAdayantIti / / 16 / / kiJca pAvAiM kammAiM pakuvvato hi, siodagaM tu jai taM harejjA / sijjhisu ege dagasattaghAtI, musaM vayaMte jalasiddhimAhu ||17|| pApAni karmANi prakurvataH sataH yat karmopacIyate tat zItodakaM tu yadi haret hi yasmAdevaM tasmAt siddhayeyuH eke udakasattvaghAtinaH api na caitaddRSTamiSTaM vA tasmAd ye jalasiddhiM jalAvagAhanAnmokSam AhuH te mRSA vadantIti / / 17 / / kiJcAnyat te je siddhimudAharati, sAyaM ca pAtaM agaNi phusaMtA / evaM siyA siddhi havejja tamhA, agaNi phusaMtANa kukammiNaM pi ||18|| sAyaM prAtazcAgniM spRzanta: tarpayantaH hutena ye siddhimudAharanti, tAn pratyAha-yasmAd evam agnisparzena siddhiH syAt tasmAd agniM spRzatAM kukarmiNAmapi aGgAradAhakakumbhakArAyaskArAdInAmapi siddhirbhaved na caitad dRSTamiSTaM vA tasmAdetadapi yuktivikalatvAd vAGmAtrameveti / / 18 / / uktAni pRthak kuzIladarzanAni, ayamaparasteSAM sAmAnyopAlambha ityAhaaparikkha diTTha Na hu eva siddhI, ehiMti te ghAtamabujjhamANA / bhUtehiM jANa paDileha sAtaM, vijjaM gahAya tasa thAvarehiM // 19 // yairmumukSubhiH snAnAdinA'gnihotreNa vA siddhirudAhRtA tai: aparikSya dRSTam etad yato naivaM siddhiH, pratyuta tattvam abudhyamAnAste dhAtaM saMsAram eSyanti prApsyanti / yata evaM tato jAnan vidvAn vidyAM vivekaM gRhItvA yathA-trasasthAvareSu bhUteSu ekendriyAdiSu sukhaM priyamiti pratyupekSya paryAlocya jAnIhi yaduta na ca sukhaiSiNAM sattvAnAM duHkhotpAdanena sukhAvAptiriti / / 19 / / ye punaH prANyupamardAdiSu pravartante suzIlA: kuzIlAzca te yadanubhavanti tadAhathaNaMti luppaMti tasaMti kammI, puDho jagA parisaMkhAya bhikkhU / tamhA vidU virate Ayagutte, duDuM tase ya paDisaMharejjA ||20|| narakAdau duHkhai pIDyamAnAH stananti krandanti, lupyante chidyante hanyante ca, trasyanti palAyante karmiNaH sapApAH / pRthak jaganti jagajjIvAn parisaGkhyAya jJAtvA, tathAhiyasmAt sapApA: stananti lupyante trasyanti ca tasmAt vidvAn prANyupamardAde: virata Atmagupto bhikSuH : trasAn cazabdAt sthAvarAnapi dRSTvA tadupaghAtakAriNIM kriyAM pratisaMharet nivartayediti / / 20 / / sAmprataM svayUthyA: kuzIlA abhidhIyante
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bachchadhaachaabe zrI sUtrakRtAGgasUtram dadakaaaaaaag 94 | je dhammaladdhaM viNihAya bhuMje, viyaDeNa sAhaTTa ya jo siNAti / jo dhAvati lUsayatI va vatthaM, ahAhu se NAgaNiyassa dUre / / 21 / / yaH kazcit zItalavihArI dharmeNa mudhikayA labdhaM dharmalabdham AhArAdikaM nirdoSamapi vinidhAya sannidhiM kRtvA bhuGkte tathA-yo vikaTena prAsukodakena saMhRtya ca saGkocyAGgAni prAsuke'pi pradeze snAti, yo dhAvati prakSAlayati vastraM ca vibhUSArtham, evameva lUSayati chinatti dIrgha hrasvaM vA sandhatte svArthaM parArthaM vA sa nAgnyasya nirgranthabhAvasya dUre vartate evamAhuH tIrthakaragaNadharAdaya iti / / 21 / / uktAH kuzIlA:, adhunA zIlavanta: pratipAdyantekammaM pariNAya dagaMsi dhIre, viyaDeNa jIvejja ya AdimokkhaM / se bIya-kaMdAti abhuMjamANe, virate siNANAdisu itthiyAsu / / 22 / / __ * dhIraH buddhimAn udake udakasamArambhe sati karma tasya bandho bhavati, evaM parijJAya vikaTena prAsukodakena sauvIrAdinA ca jIvyAt cazabdAt prAsukenaivAhArAdinA prANavRttiM kuryAt AdimokSaM dharmasyAdikAraNaM zarIraM tadvimukti yAvat yAvajjIvamityarthaH kiJcAsau bIjakandAdIn abhuJjAna: viratazca snAnAdibhyaH stryAdibhyaH upalakSaNAd rAtribhojanAdeH / yazcaivambhUto nAsau kuzIladoSairyujyate, na saMsAre bambhramIti, tatazca na dukhita: stanati, nApi lupyate trasyate ceti / / 22 / / punarapi kuzIlAnevAdhikRtyAhaje mAtaraM ca piyaraM ca heccA, gAraM tahA putta pasuMdhaNaM ca / kulAI je dhAvati sAugAI, ahA''hu se sAmaNiyassa dUre / / 23 / / yaH kazcidapariNatadharmA mAtaraM ca pitaraM cazabdAt bhrAtRbhaginyAdikam agAraM gRhaM putram apatyajAtaM pazuM hastyazvagomahiSyAdikaM dhanaM ca pravrajitatvAt hitvA tyaktvA punarhInasatvatayA rasalAmpaTyAt svAdukAni svAdubhojanavanti kulAni yo dhAvati sa zrAmaNasya dUre vartate, evamAhustIrthakarAdaya iti / / 23 / / etadeva vizeSeNa darzayitumAhakulAiMje dhAvati sAdugAI, AghAti dhamma udarANugiddhe / ahAhu se AyariyANa sataMse, je lAvaijjA asaNassa heuM ||24|| ___ yaH svAdukAni kulAni dhAvati, praviSTaH san AkhyAti ca dharmaM dharmavyAjenA''khyAyikA: udarAnugRddha H udarabharaNavyagra: sa AcAryaguNAnAm AryaguNAnAM vA zatAMze zatasahasrAderapyadho vartate / yazca azanasya hetum AtmaguNAnapareNa AlApayet bhANayet so'pi adho vartata iti tIrthaMkaragaNadharAdaya AhuH ityarthaH / / 24 / / kiJca
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM000. zrI sUtrakRtAGgasUtram 000 95 nikkhamma dINe parabhoyaNammi, muhamaMgalie udariyANugiddhe / nIvAra giddhe va mahAvarAhe, adUra evehati dhAtameva ||25|| svakIyaM dhanadhAnyAdikaM tyaktvA niSkramya ca parabhojane dIno rasanendriyavazago bandivat mukhe maGgalAni prazaMsAvAkyAni yasya sa mukhamAGgalika: cATukArI bhavati / evam udarAnugRddho nIvAragRddhaH sUkarAdimRgabhakSyA''saktaH mahAvarAhaH mahAkAya : sUkara iva adUra eva zIghrameva ghAtaM vinAzam eSyati yAsyatIti / / 25 / / kiJcAnyat annassa pANassihaloiyassa, aNuppiyaM bhAsati sevamANe / pAsatthayaM ceva kusIlayaM ca nissArae hoti jahA pulAe ||26|| 1 sa kuzIla: annasya pAnasya ihalaukikasya ca kRte vastrAdeH sevakavat anupriyam anubhASate dAtAraM sevamAnaH sa evaM pArzvasthatvaM kuzIlatvaM ca gacchati / tathA niSkaNaH pulAka : tuSamAtrAvazeSa iva nissAro bhavati saMyamAnuSThAnaM nissArIkarotItyarthaH / / 26 / / ukta : kuzIlAH, puna: suzIlAnAha aNNAtapiMDeNa'dhiyAsaejjA, no pUyaNaM tavasA AvahejjA / saddehiM rUvehiM asajjamANe, savvehiM kAmehiM viNIya gehiM // 27 // ajJAtapiNDena antaprAntena labdhena samacittaH san adhyAsayet adhisahet alabdhena na dainyaM kuryAt, nApyutkRSTena labdhena madaM vidadhyAdityarthaH / tapasA na pUjanamAvahet na pUjAsatkAranimittaM tapaH kuryAdityarthaH / tathA zabdeSu rUpeSu api asajan evaM sarvebhyaH kAmebhyo gRddhim vinIya apanIya saMyamamanupAlayediti / / 27 / / kiJca savvAiM saMgAI aicca dhIre, savvAiM dukkhAiM titikkhamANe / akhile agiddhe aNi yacArI, abhayaMkare bhikkhU aNAvilappA ||28|| sarvAn saGgAn atItya tyaktvA dhIraH parISahopasargajanitAni sarvANi duHkhAni titikSamANaH adhisahan, akhila : jJAnAdibhi: sampUrNa:, kAmeSu agRddhaH, aniyatacArI apratibaddhavihArI, jIvAnAm abhayaGkaro bhikSuH, viSayakaSAyaiH anAvilAtmA anAkulasvabhAvaH san saMyamamanuvartata iti / / 28 / / kiJca bhArassa jAtA muNi bhuMjaejjA, kaMkhejja pAvassa vivega bhikkhU | dukkheNa puDhe dhuyamAtiejjA, saMgAmasIse va paraM damejjA ||29||
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000008 zrI sUtrakRtAGgasUtram 000000 [ 96 bhArasya saMyamabhArasya yAtrArthaM nirvAhArthaM munirbhuJjIta, pUrvAcAritasya pApasya vivekaM vinAzaM kAGkSet bhikSu:, tathA parISahopasargAdinA duHkhena spRSTaH san dhUtaM saMyamaM jJAnAdi vA AdadIta, saMyamAdinA duHkhaM jayedityarthaH, yathA damadanto rAjarSiH, yathA vA kazcit subhaTaH saGgrAmazirasi zatruM damayati tathA paraM karmazatruM damayediti / / 29 / / api caavi hammamANe phalagAvataTThI, samAgamaM kakhati aMtagassa / NiddhUya kammaM Na pavaMcuveti akkhakkhae vA sagaDaM ||30|| tti bemi parISahopasargai hanyamAno'pi phalakAvataSTI yathA phalakamubhAbhyAmapi pArzvAbhyAmavataSTam avakRSTaM sat tanu bhavati araktadviSTaM ca tathA'sAvapi sAdhustapasA kRzazarIra : araktadviSTazca antakasya mRtyoH samAgamaM kAGkSati / evaM karma nirdhUya kSapayitvA mokSaM ca prApya na punaH janmajarAmaraNAdilakSaNaM prapaJcaM saMsAram upaiti yathA akSakSaye gatyupaSTambhakasyA'kSasya kSaye vinAze zakaTaM samaviSamapatharUpaM prapaJcaM nopaitIti bravImIti / / 30 / / " / / samAptaM saptamamadhyayanam / / " / / atha vIryanAmA'STamamadhyayanam / / ihAnantarA'dhyayane kuzIlAH suzIlAzca pratipAditA:, teSAM ca kuzIlatvaM suzIlatvaM ca saMyamavIryAntarAyodayAt tatkSayopazamAcca bhavatyato vIryapratipAdanAyedamadhyayanamArabhyate, tasyacedamAdisUtram duhA ceyaM suyakkhAyaM, vIriyaM ti pavuccati / kiM nu vIrassa vIrattaM, keNa vIro tti vuccati ||1|| dvidhA cedaM vIryaM jIvasya zaktivizeSa iti yadanantaraM procyate tat suSThvAkhyAtaM svAkhyAtaM tIrthakarAdibhiH / kimiti pariprazne nu zabdazca vitarke, tathAhi kiM vIrasya subhaTasya vIratvaM, kathaM cA'sau vIra iti procyate ? iti gAthArthaH / / / 1 / / atra bhedadvAreNa vIryasvarUpamAkhyAtumAha kammamege pavedeMti, akammaM vA vi suvvatA / etehiM dohiM ThANehiM, jehiM dissaMti macciyA // 2 // eke karma kriyAnuSThAnaM, yadivA karmA'STaprakAraM kAraNe kAryopacArAt tadevaudayikabhAvaniSpannatvAd bAlavIryamiti pravedayanti, dvitIyaM tu akarmavIryaM vIryAntarAyakSayajanitaM jIvasya
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bakadaacaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aakadikisodai 97 ] sahajaM vIryam, cazabdAt cAritramohanIyopazamakSayopazamajanitaM ca paNDitavIrya he suvratA ! yUyaM jAnIta / AbhyAmeva dvAbhyAM sthAnAbhyAM sakarmakA'karmakA''pAditabAlapaNDivIryAbhyAM vyavasthitaM vIryamucyate, yAbhyAM yayorvA vyavasthitA mA : manuSyA dRzyante vyapadizyante vA, tathAhinAnAvidhAsu kriyAsu pravartamAnamutsAhabalasaMpannaM mayaM dRSTvA vIryavAnayaM martya ityevamapadizyata iti prathamo bhedaH, tathA tadAvArakakarmaNa: kSayAdanantabalayukto'yaM martya ikyevamapadizyate dRzyate ceti dvitIyo bhedaH / / 2 / / sAmprataM kAraNe kAryopacArAdeva pramAdaM karmatvenA'padizannAhapamAyaM kammamAhaMsu, appamAyaM tahA'varaM / tabbhAvAdesato vA vi, bAlaM paMDitameva vA ||3|| pramAdaM karmopAdAnabhUtaM karma AhuH tIrthakarAdayaH, tathA'param apramAdam akarma AhuH / tasya pramAdasya bhAvaH sattA tadbhAvastenA''dezo vyapadezastato tadbhAvAdezataH etacca bAlaM bAlavIrya pramAdAbhAvAcca paNDitaM paNDitavIryaM vetyevamAyojyam / / 3 / / pramAdopahatasya yadbAlavIrya tadarzayitumAhasatyamege sikkhaMtA, ativAyAya pANiNaM / ege maMte ahijjaMti, pANabhUyaviheDiNo ||4|| zastraM khaDgAdi zAstraM vA dhanurvedA''yurvedakAmazAstrAdikam eke asaMyatA: zikSamANAH abhyasanta: prANinAm atipAtAya vinAzAya jAyante / eke ca asaMyatA eva prANA: dvIndriyAdayo bhUtAni ca pRthivyAdIni teSAM viheThakAn vibAdhakAn prANabhUtaviheThakAn mantrAn azvamedhAdiyAgArtham adhIyate te sarve sakarmakabAlavIryavanta: avaseyA azubhAdhyavasitatvAditi / / 4 / / kiJcAnyatmAiNo kaTTa mAyAo, kAmabhoge samArabhe / haMtA chettA pakattittA, AyasAyANugAmiNo ||5|| mAyAvino mAyAH paravaJcanAni kRtvA kAmAn bhogAMzca samArabhante sevante, pAThAntaraM vA 'AraMbhAya tivaTTai' ArambhArthaM manovAkkAyaistribhirvartate, tadevam AtmasAtAnugAminaH svasukhalipsava: prANinAM hantAraH chettAraH prakartayitArazca bhavantIti / / 5 / / tadetatkathamityAhamaNasA vayasA ceva, kAyasA ceva aNtso| Arato parato yAvi, duhA vi ya asaMjatA ||6|| __etat prANyupamardanaM manasA vacasA kAyena kRtakAritAnumatibhizca antazaH kAyenA'zakto'pi tandulamatsyavat manasaiva pApAnuSThAnA'tumatyA karma badhnAti / tathA-ArataH parata
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadaakarakarad zrI sUtrakRtAGgasUtram sadhanadai 98 ceti ehikA''muSmikayo: dvidhA'pi svayaMkaraNena parakaraNena cA'saMyatA jIvopadhAtakAriNo bhavantIti / / 6 / / sAmprataM jIvopadhAtavipAkadarzanArthamAha- - - verAiM kubbatI verI, tato verehiM rajjatI / pAvovagA ya AraMbhA, dukkhaphAsA ya aMtaso ||7|| vairI jIvopaghAtakArI vairANi janmazatAnubandhIni karoti, tataH api vaireSu vairaparamparAsu rajyate yata: pApopagAzca ArambhAH antazo vipAkakAle duHkhasparzA: asAtodayavipAkino bhavantIti / / 7 / / kiJcAnyatsaMparAgaM NiyacchaMti, attdukkddkaarinno| roga-dosassiyA bAlA, pAvaM kubti te bahuM ||8|| jIvopaghAtakatvena vairAnuSaGgAt samparAyaM sAmparAyikaM karma niyacchanti badhnanti AtmaduSkRtakAriNaH svAzubhavidhAyinaH / te ca punaH rAgadveSAzritAH bAlA: bahu anantaM pApaM kurvanti, tathAhi-jamadagninA svabhAryA'kAryavyatikare kRtavIryo vinAzita:, tatputreNa kArtavIryeNa punarjamadagniH, jamadagnisutena parazurAmeNa saptavArAn nikSatrA pRthivIkRtA, puna: kArtavIryasutena tu subhUmena tri:saptakRtvo brAhmaNA vyApAditAH / tadevaM kaSAyavazagA: prANinastat kurvanti yena putrapautrAdiSvapi vairAnubandho bhavatIti / / 8 / / evaM bAlavIryaM pradaryopasaharannAhaetaM sakammaviriyaM, bAlANaM tu paveditaM / etto akammaviriyaM paMDiyANaM suNeha me // 9 // etad anantaroktasvarUpaM sakarmavIryaM bAlAnAM tu praveditam, ata: UrdhvaM akarmavIryaM paNDitAnAM mama kathayataH zRNuta yUyamiti / / 9 / / yathApratijJAtamAhadavie baMdhaNummukke, savato chiNNabaMdhaNe / paNolla pAvagaM kammaM, sallaM kaMtati aMtaso ||10|| ___ dravyo bhavyo bandhanonmukta: alpakaSAyatvAnmuktakalpaH, sarvata: chinnabandhanaH akarmavIryavAn AzravAdyabhAvAt praNudya prerya pApaM karma, zalyaM bhAvakarma kRntati antazaH niravazeSam / pAThAntaraM 'sallaM kaMtai appaNo' Atmana: zalyaM kRntatIti / / 10 / / yadupAdAya zalyaM kRntati taddarzayitumAhaNeyAuyaM suyakkhAtaM, uvAdAya samIhaMte / bhujjo bhujjo duhAvAsaM, asubhattaM tahA tahA / / 11 / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 99 mokSaM prati nayanazIlaM naiyAyikaM tIrthakarAdibhiH suSTvAkhyAtaM svAkhyAtaM dharmam upAdAya samyag ihate ceSTate samIhate dhyAnAdhyayanAdAvudyamaM vidhatte ityarthaH / atha dharmadhyAnArohaNAyAlambanamAha-yadbAlavIryaM tad bhUyo bhUyaH paunaH punyena duHkhamAvAsayatIti duHkhAvAsaM vartate, yathA yathA ca bAlavIryavAn narakAdiSu paryaTati tathA tathA cA'syAzubhA'dhyavasAyitvAt azubhatvaM pravardhate ityevaM saMsArasvarUpamanuprekSamANasya dharmadhyAnaM pravartata iti / / 11 / / sAmpratamanityabhAvanAmAzrityAha ThANI vivihaThANANi, caissaMti na saMsao / aNItite ayaM vAse, NAyaehi ya suhIhi ya // 12 // devalokAdiSu sthAnAni vidyante yeSAM te sthAnina: vividhasthAnAni tyakSyanti na atra saMzaya:, tathA-jJAtibhi: bandhubhi: suhRdbhi: mitrairya: saMvAsa : sa: anityaH / cakArau dhanadhAnyazarIrAdyanityatvabhAvanArtham azaraNAdyazeSabhAvanArthaM ceti / / 12 / / api ca evamAyAya mehAvI, appaNo giddhimuddhare / AriyaM uvasaMpajje savvadhammamakoviyaM // 13 // evam anityatvam AdAya avadhArya Atmano gRddhim uddharet apanayet / tathA-sarvaiH kutIrthikadharmaiH akopitam adUSitaM sarvadharmA'kopitam AryaM sudharmam upasampadyet, yadivA sarvadharmaiH anuSThAnarUpaiH agopitaM prakaTaM kutsitakartavyAbhAvAt sarvadharmA'gopitaM sudharmaM samAzrayediti / / 13 / / sudharmaparijJAnaM ca yathA bhavati taddarzayitumAha sahasammaie NaccA, dhammasAraM suNettu vA / samuTThite aNagAre, paccakkhAyapAva // 14 // sahasanmatyA svamatyA vA jAtismaraNAdinA pratyekabuddhavat jJAtvA zrutvA vA cilAtaputravat dharmasAraM cAritram uttarottaraguNasampattaye samupasthitastu anagAra: pratyAkhyAtaM nirAkRtaM pApakaM sAvadyAnuSThAnaM yenA'sau pratyAkhyAtapApako bhavatIti / / 14 / / kiJcA'nyat- jaM kiMcuvakkamaM jANe, Aukkhemassa appaNo / tasseva aMtarA khippaM, sikkhaM sikkhejja paMDite // 15 // Atmana: Ayu: kSemasya Arogyasya yena kenacit prakAreNa yasmin vA kAle bhAvinam upakramam upadravaM jAnIyAt, jJAtvA ca paNDitaH tasyaiva upakramasya kAlasya vA antarAle kSipaM saMlekhanArUpAM zikSAM bhaktaparijJeGgitamaraNAdikAM vA zikSeta kuryAditi / / 15 / / kiJcA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaa100 nyatjahA kumme saaMgAI, sae dehe smaahre| evaM pAvAiM medhAvI, ajjhappeNa samAhare / / 16 / / ___ yathA kurmaH svAGgAni zirodharAdIni svake dehe samAhared gopayet, evaM medhAvI pApAni adhyAtmanA dharmadhyAnAdibhAvanayA samAhared upasaMharet / saMlikhitakAyaH paNDitamaraNenAtmAnaM samAharedityarthaH / / 16 / / saMharaNaprakAramAhasAhare hattha-pAde ya, maNaM sadiyANi ya / pAvagaM ca parINAmaM, bhAsAdosaM ca tArisaM ||17|| ____ paNDitamaraNe zeSakAle vA hastau pAdau cA'kuzalAt, manazcalavyApArebhyaH, paJcendriyANi ca zabdAdiviSayebhyaH, pApakaM pariNAmaMcaihikAmuSmikAzaMsArUpaM, bhASAdoSaM ca tAdRzaM pAparUpaM saMharet nivartayediti / / 17 / / api caaNu mANaM ca mAyaM ca, taM pariNNAya paMDie / sAtAgAravaNihute, uvasaMte'Nihe care ||18|| .. cakravartyAdinA pUjyamAna: aNum api mAnaM mAyAM ca upalakSaNAt krodhalobhAvapi na vidadhIta, api tu paNDito jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca parijJAya tannivRttiM kuryAt / paThyate ca-'atimANaM mAyaM caityAdi sugamam / tathA-nidhutasAtAgArava: prAkRtatvena padavyatyayAt tyaktasAtAgArava: upazAntaH nibhaM kapaTaM tad na vidyate yasya saH anibhaH niSkapaTa: san saMyamaM caret / 'uDDamahe tiriyaM vA je pANA tasathAvarA / savvattha viratiM kujjA, saMti nivvANamAhiyaM / / 1 / / ' ityayaM zloka: TIkAyAmupalabhyate, na tu mUlAdarza uttAnArthazca / cUrNI dIpikAyAM ca 'sutaM me ihamegesiM, evaM vIrassa vIriaMityuttarArdhaM paThyate, tathA ca-zrutaM mayA iha manuSyajanmani ekeSAM tIrthakarAdInAM vAkyaM yathA-vIrasya etadeva kaSAyavijayarUpavIryaM vIratvamiti / / 18 / / kiJcapANe yaNAivAtejjA, adiNNaM pi ya nnaadie| sAdiyaM Na musaM bUyA, esa dhamme vusImato / / 19 / / prANinAM ca prANAn nAtipAtayet, tathA pareNa adattamapi nAdadIta, tathA-saha AdinAmAyayA sAdikaM samAyaM mRSAvAdaM paravaJcanArthaM na bUyAt / eSaH anantarokto vakSyamANazca dharmaH zrutacAritrAtmaka: vazyasya Atmavazagasya vazyendriyasyetyarthaH / / 19 / / api ca
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram atikkamaM ti vAyAe, maNasA vi Na patthae / savvato saMvuDe daMte, AyANaM susamAhare ||20|| mahAvratAnAm atikramaM pIDotpAdanaM mAnAvaSTabdhatayA paratiraskAraM vA vAcA manasA'pi na prArthayet / yadivA prANAtipAtamadhikRtyAha-atikramaM tribhirmanovAkkAyaiH karaNakAraNAnumatibhizca pAtAya duHkhotpAdanAyeti tripAtAya manasA'pi nAbhilaSedityarthaH / tathA - sarvataH saMvRto dAntaH san mokSasya AdAnam upAdAnaM jJAnAdikaM susamAharet suSThu AdadItetyarthaH / / 20 / / kiJcAnyat kaDaM ca kajjamANaM ca, AgamessaM ca pAvagaM / savvaM taM NANujANaMti, AtaguttA jiiMdiyA // 21 // vrN sAdhUnuddizya yadaparaiH kRtaM ca kriyamANaM ca AgamiSyat kariSyat ca pApakaM karma tat sarvaM AtmaguptAH jitendriyAH sAdhavaH nAnujAnanti nAnumodanta iti / / 21 / / anyaccaje yA buddhA mahAbhAgA, vIrA asammattadaMsiNo / asuddhaM tesi parakkataM, saphalaM hoi savvaso // 22 // ye ca kecana bAlavIryiNastattvA'navabodhAd abuddhA: mahAbhAgA: lokapUjyAH vIrAH subhaTAH param asamyagdarzina: mithyAdRSTayaH teSAM parAkrAntaM ceSTitaM sanidAnatvAd azuddhaM bhavAnubandhitvAcca tat karmabandhaM prati saphalaM bhavati sarvazaH / sarvaM teSAM tapaHprabhRtikaM karmabandhAya bhavatItyarthaH / / 22 / / uktaviparItamAha je ya buddhA mahAbhAgA, vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tesiM parakkataM, aphalaM hoti savvaso || 23 // ye kecana paNDitavIryavantastattvabodhAd baddhA: mahAbhAgA : devAnAmapi pUjyAH karmavIdAraNAd vIrAH samyagadarzina: teSAM parAkrAntam anuSThitaM nirnidAnatvAt zuddhaM saMsArAnubandhikarmabandhaM prati ca aphalaM bhavati sarvazaH / sarvaM teSAM saMyamatapo'nuSThAnaM mokSArthaM bhavati saMyamasyA'nAzravatvAt tapasazca nirjarAphalatvAditi / / 23 / / kiJcAnyat siM pitavo'suddho, nikkhaMtA je mahAkulA / jaM neva'nne viyANaMti, na silogaM pavedae ||24|| ye kecana mahAkulA : ikSvAkvAdikulaprasUtAH niSkrAntAH pravrajitAH teSAmapi yatpUjAsatkArAdyarthaM tapaH tad na zuddham / yat ca tapo naivAnye dAnazrAddhAdayo vijAnanti tathA karta
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ aadatdaist zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaad[102 vyam / ato na naiva zlokam AtmaprasaMzAtmakaM pravedayet prakAzayet, tapo'nuSThAnasya phalgutA''pateriti / / 24 / / api caappapiMDAsi pANAsi, appaM bhAsejja subbate / khaMte'bhinibuDe daMte, vItagehI sadA jate / / 25 / / alpapiNDAzI alpabhojI, evaM pAnAzI, alpaM bhASeta suvrataH kSAntaH dAntaH abhinirvRtaH zAnta: vigatagRddhiH AzaMsArahita: sadA yateta saMyamAnuSThAna iti / / 25 / / tathAjhANajogaM samAhaTTa, kAyaM viusejja savaso / titikkhaM paramaM NaccA, AmokkhAe parivaejjAsi // 26 / / tti bemi / / dhyAnayogaM samAhRtya samAdAya kAyaM bhaktaparijJAdinA vyutsujet sarvazaH / tathA titikSAm adhyAsanaM paramAM pradhAnAM jJAtvA AmokSAya zarIramokSaM kRtsnakarmakSayalakSaNaM vA mokSaM yAvat parivraje: saMyamamanupAlayeriti bravImi / / 26 / / || vIryAkhyamaSTamamadhyayanaM samAptam / || atha navamaM dharmAdhyayanam / / ihAnantarAdhyayane bAlavIryaM paNDitavIryaM ca prapipAditam, atrApi tadeva paNDitavIrya dharma prati yadudyamaM vidyate tato dharma: pratipAdyatekatare dhamme akkhAte mAhaNeNa matImatA / aMjuMdhammaM ahAtaccaM jiNANaM taM suNeha me ||1|| mAhaNA khattiyA vessA, caMDAlA adu bokkasA / esiyA vesiyA suddA, je ya AraMbhaNissitA ||2|| pariggahe niviTThANaM, veraM tesiM pavaDDhaI / AraMbhasaMbhiyA kAmA, na te dukkhavimoyagA / / 3 / / AghAtakiccamAdhAtuM nAyao visesinno| anne haraMti taM vittaM, kammI kammehiM kaccati ||4|| ___ zrIjambU: sudharmasvAminaM pRcchati-kataraH kIdRzo dharma: AkhyAto matimatA zrIvardhamAnasvAminA ? iti pRSTaH sudharmasvAmyAha taM Rju dharmaM yathAvasthitaM jinAnAM kathayato mama
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtrakRtAGgasUtram 00.0.0 103 zrRNuta, pAThAntaraM vA 'jaNagA taM suNeha me' jAyanta iti janAsta eva janakAsteSAM sambodhanam he janakA ! taM dharmaM zrRNuta yUyamiti / / 1 / / dharmapratipakSabhUtaH adharmastadAzritAn darzayitumAhabrAhmaNAH kSatriyA vaizyAzcANDAlA atha bokkasAH tadyathA - brAhmaNena zudrAyAM jAto niSAdo brAhmaNenaiva vaizyAyAM jAtaH ambaSThaH, tathA niSAdenAMbaSThyAM jAtA bokkasAH, eSikA : mRgalubdhakA hastitApasAzca mAMsahetormRgAn hastinazcaiSanti, tathA kandamUlaphalAdikaM ca, ye cAnye pAkhaNDino nAnAvidhairupAyai bhaikSyameSanti anyAni vA viSayasAdhanAni te sarve'pyeSikA ucyante / tathAvaizikA vaNijaH zUdrA : kRSIvalAdayaH AbhIrajAtIyAH, ye cAnye ArambhanizritA: teSAM parigrahaniviSTAnAM jamadagnikRrtavIryAdInAmiva putrapautrAnugaM vairaM pravardhate yata ArambhasambhRtA: jIvo - pamardaSTAH kAmA:, ata eva na te kAmAH duHkhavimocakA bhavantIti / / 2 - 3 / / kiJcAnyatAhanyante yasmin sa AghAto maraNaM tatra kRtyaM AghAtakRtyam agnisaMskArAdikam AdhAya kRtvA jJAtayaH putrakalatrAdayaH anye'pi viSayaiSiNaH te mRtasya vittaM haranti svIkurvanti / sa tu dravyopArjakaH karmI pApakarmavAn svakRtaiH karmabhiH kRtyate chidyate pIDyata itiyAvat / / 4 / / vittasya bhAgaharA jJAtayo na trANAya bhavantItyAha- : mAtA pitA husA bhAyA, bhajjA puttA ya orasA / NAlaM te tava tANAe, luppaMtassa sakammuNA // 5 // mAtA pitA snuSA putravadhUH bhrAtA bhAryA putrAzcaurasA : svaniSpAditA: 'nAlaM' te sarve svakarmaNA lupyamAnasya tava trANAya na bhavantIti / / 5 / / evaM satiM kiM kuryAdityAha eyamadvaM sapehAe, paramaTThANugAmiyaM / nimmamo nirahaMkAro, care bhikkhU jiNAhitaM // 6 // svajanA na trANAyeti enamarthaM saMprekSya vicArya paramArtha: mokSastamanugacchatIti paramArthAnugAmika: jJAnAdistaM paramArthAnugAmikaM jinAkhyAtaM nirmamo niraMhaGkAraH san bhikSuH cared anutiSThediti / / 6 / / kiJca ceccA vittaM ca putte ya, NAyao ya pariggahaM / ceccANa aMtagaM soyaM niravekkho parivvae // 7 // tyaktvA vittaM ca putrAMzca jJAtIMzca svajanAn parigrahaM tyaktvA NakAro vAkyAlaGkAre antakaM vinAzakaM zokaM sroto vA mithyAtvA'viratyAdilakSaNaM parityajya bhikSuH nirapekSa: san mokSAya parivrajediti / / 7 / / evaM pravrajito dhanasvajanAdInanapekSamANaH ahiMsAdiSu prayateta, tatrA'hiMsAprasiddhyarthamAha-
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ odaddiciariest zrI sUtrakRtAGgasUtram addeddadak04] puDhavA''U agaNi vAU taNa rukkha sabIyagA / aMDayA poya-jarAU-rasa-saMseya-ubbhiyA ||8|| etehiM chahiM kAehiM, taM vijjaM prijaanniyaa| maNasA kAyavakkeNaM, NAraMbhI Na pariggahI / / 9 / __ kaNThyam / ajJAtabhedA hi duHkhena rakSyanta ityato bhedenopanyAsaH / vidvAn etat SaDjIvanikAyasvarUpaM jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparIjJayA ca manovAkkAyaiH eteSu SaTsu kAyeSu nArambhI na ca parigrahI syAditi / / 8-9 / / zeSavratAnyadhikRtyAhamusAvAyaM bahiddhaM ca, uggahaM ca ajAiyaM / satthAdANAiM logaMsi, taM vijjaM parijANiyA ||10|| ___ mRSAvAdaM, bahiddhaM-maithunaparigrahau tatra vartamAno'tIva dharmAd bahirbhavatIti, avagrahaM cA'yAcitam adattAdAnam, etAni prANyupatApakAritvAt zastrANIva zastrANi vartante, tathA etAnyeva mRSAvAdAdIni AdAnAni karmopAdAnakAraNAni asmin loke bhavanti / tad etat sarvaM-vidvAn parijAnIyAt jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharediti / / 10 / / kiJcAnyatpaJcamahAvratadhAraNamapi kaSAyiNo niSphalaM syAdataH kaSAyaparihArArthamAhapaliuMcaNaM ca bhayaNaMca, thaMDillussayaNANi ya / dhUNA''dANAiM logaMsi, taM vijjaM parijANiyA ||11|| pari-samantAt kuJcyante-vakratAmApAdyante kriyA yena mAyAnuSThAnena tat parikuJcanaM mAyA tathA bhajyate-pratIkriyate sarvatrA''tmA yena sa bhajano lobha: tathA yadudayena hyAtmA vapurvA sadasadvivekavikalatvAt ca sthaNDilavat bhavati sa sthaNDilaH krodhaH, yasmiMzca satyUcaM zrayati jAtyAdinA dadhmAtaH puruSa utAnIbhavati sa ucchrayo mAnaH, chAndasatvAnnapuMsakaliGgatA madasthAnAM ca bahutvAd tatkAryasyApi mAnasya bahutvamato bahuvacananirdeza iti ucchrAyanAni, etAni parikuJcanAdIni asmin loke AdAnAni karmabandhakAraNAni vartante iti pratyekaM dhUnIhi-tyaja / tad eta vidvAn parijAnIyAt jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAcakSIteti / / 11 / / athottaraguNAnAzrityAhadhoyaNaM rayaNaM ceva , vatthIkamma vireyaNaM / vamaNaMjaNa palimaMthaM, taM vijjaM parijANiyA / / 12 / / dhAvanaM hastapAdavastrAdeH raJjanam api tasyaiva, tathA bastikarma anuvAsanArUpaM tathA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ addroiddedadddddddre zrI sUtrakRtAGgasUtram sadachadaebaik105 virecanam adhovirekaH, vamanam Urdhvavirekam aJjanaM nayanayoH ityevamAdikamanyadapi zarIrasaMskArAdikaM yat, saMyamasya palimanthakAritvAt upaghAtakAritvAt palimanthaH upaghAta: tad etad vidvAn parijAnIyAt svarUpatastadvipAkatazca parijJAya pratyAcakSIteti / / 12 / / api cagaMdha malla siNANaM ca, daMtapakkhAlaNaM thaa| pariggahitthi kammaM ca, taM vijjaM parijANiyA / / 13 / / gandhaM koSThapuTAdi sugandhidravyaM, mAlyaM puSpamAlAdi, snAnaM dezataH sarvatazca, dantaprakSAlanaM tathA parigrahaH sacittAdeH, striyaH divyamAnuSItaraizcayaH karma-hastakarma tad etat sarvaM karmopAdAnatayA vidvAn parijAnIyAt-parijJAya parityajediti / / 13 / / api cauddesiyaM kIyagaDaM, pAmiccaM ceva AhaDaM / pUtiM aNesaNijjaM ca, taM vijjaM parijANiyA ||14|| . ___sAdhvAizena yaddAnAya vyavasthApyate tad uddezikaM, krItaM mUlyaM tena krItaM gRhItaM krItakrItaM, prAmityam-udyatakam ucchinnakam itiyAvat, AhRtam abhyAhRtaM, pUyam-AdhAkarmAvayavasampRktaM zuddhamApyAhArajAtaM pUti bhavati, kiMbahunA ? yat kenaciddoSeNa aneSaNIyam azuddhaM tat etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt saMsArakAraNatayA parijJAya pratyAcakSIteti / / 14 / / kiJcAnyatAsUNimakkhirAgaM ca, giddhavaghAyakammagaM | uccholaNaM ca kakkaM ca, taM vijjaM parijANiyA ||15|| yenA''hArAdinA azUnaH san A-samantAt zUnIbhavati-balavAn bhavati tad AzUnItyucyate, yadivA AsUNI zlAghA yataH zlAghitaH san kazcit zUnavacchUno laghuprakRtika: darpadhmAtatvAt stabdho bhavati, tathA akSirAgam akSNo raJjanaM sauvIrAdinA, tathA gRddhiM viSayAsevenam, tathA jantunAm upaghAtakarma, tathAhi-uccholanaM-hastapAdAdi prakSAlanaM, tathA kalkaM zarIrodvartanakaM tad etatsarvaM karmabandhAyeti vidvAn parijAnIyAt-jJaparijJayA parijJAya pariharediti / / 15 / / api casaMpasArI kayakirio, pasiNAyataNANi ya / sAgAriyapiMDaM ca, taM vijjaM parijANiyA ||16|| samprasArako nAma asaMyataiH sArdham asaMyatakAryeSu paryAlocayati upadezaM vA dadAti, kRtakriyo nAma yo hi asaMyatAnAM kRtam ArambhaM prazaMsati, tathA praznasya-AdarzapraznAde: Aya
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaaa106 tanaM-kathanaM nimittakathanamityarthaH, yadivA laukikAnAM parasparavyavahAre mithyAzAstragatasaMzaye vA prazne sati yathAvasthitArthakathanadvAreNa AyatanAni-nirNayAni teSAM kathanaM, tathA sAgArika: zayyAtarastasya piNDam AhAraM, yadivA sAgArikapiNDamiti sUtakagRhapiNDaM jugupsitaM vApasadapiNDaM vA tad etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt-jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / / 16 / / kiJcAnyat aTThApadaM Na sikkhejjA, vedhAdIyaM ca No vade / hatthakammaM vivAdaM ca, taM vijjaM parijANiyA / / 17 // ___ aryate iti artho dhanadhAnyAdikaH padyate gamyate yenArthastatpadaM zAstrajam arthArthapadaM cANakyAdikam arthazAstraM tanna zikSeta, yadivA aSTApadaM dyutakriDAvizeSastaM na zikSeta nApi pUrvazikSitamanuzIlayet / vedho-dharmAnuvedhastasmAdatItam adharmapradhAnaM vaco na vadet / yadivA vedha iti vastravedho dyutavizeSastadgataM vacanamapi no vadet, AstAM tAvat krIDanam / hastakarma pratItaM yadivA hastakriyA-parasparaM hastavyApArapradhAna: kalahastam / tathA viruddhavAdaM vivAdaM tat etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt pApahetutayA parijJAya pariharediti / / 17 / / kiJcapANahAo ya chattaM ca, NAliyaM vAlavIyaNaM / parakiriyaM annamannaM ca, taM vijjaM parijANiyA ||18|| upAnahI kASThapAduke, AtapAdi nivAraNAya chatraM, nAlikAM dyutavizeSa, vAlaiH mayUrapicchai: vyajanakaM vAlavyajanakaM, pareSAM gRhasthAnAM sambandhinI sAvadhakriyAM parakriyAm tathA anyo'nyakriyAM parasparaniSpannAM kriyAM yadivA parakriyA nAma nA'nyo'nyasya pAde AmRjyAdvA pramujyAdvA yathA AcArAGgasya SaSThe saptake, anyo'nyakriyA nAma eSo'pi etasya pAde AmRSTi vA raJjayati ayamapi asya / tat etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt pApakarmatayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / / 18 / / tathAuccAraM pAsavaNaM, haritesuNa kare muNI / viyaDeNa vA vi sAhuTTa, NAyamejja kayAi vi / / 19 / / ___uccAraM malotsarga prasravaNaM kAyikA hariteSu bIjeSu asthaNDile vA na kuryAt muniH AstAmavikaTena aprAsukena vikaTenApi prAsukenApi pAnIyena saMhRtya apanIya haritAni bIjAni vA nAcAmet na nirlepanaM kuryAt kadAcidapIti / / 19 / / kiJcaparamatte annapANaM ca, Na muMjejja kayAi vi| . paravatthamacelo vi, taM vijjaM parijANiyA ||20||
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOMOM zrI sUtrakRtAGgasUtram 0107 parasya gRhasthasyA'matraM bhAjanaM tatra parAmatre annapAnaM na bhuJjIta muniH kadAcidapi tathA paravastram gRhasthasya vastraM acelo'pi vastrarahito'pi san na bhuJjIta pUrvakarmapazcAtkarmabhayAt hRtanaSTAdidoSasambhavAt tat etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt jJaparijJayA saMyamavirAdhakatvena parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / / 20 / / tathA AsaMdI paliyaMke ya, NisijjaM ca gihaMtare / saMpucchaNaM ca, saraNaM ca taM vijjaM parijANiyA ||21|| AsaMdI AsanavizeSa:, paryaGkaH zayanavizeSa: gRhasyArntamadhye gRhayorvA madhye niSadyAm upavezanam, tatra ca saMpracchanaM kuzalAdipracchanam AtmIyazarIrAvayavAnAM vA puJchanam tathA smaraNaM pUrvakrIDitasya tad etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt- jJaparijJayA'narthAyeti parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / / 21 / / api ca jasaM kittiM silogaM ca jA ya vaMdaNapUyaNA / " savvaloyaMsi je kAmA, taM vijjaM parijANiyA ||22|| yaza kIrtiM zlokaM zlAghA ca yA ca rAjAdibhyo vandanA pUjanA tathA sarvasmin loke ye kAmA: icchAmadanarUpAH tad etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt jJaparijJayA'pakAritayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / / 22 / / kiJcAnyat jehaM Nivvahe bhikkhU, anna-pANaM tahAvihaM / aNuppadANamannesiM, taM vijjaM parijANiyA ||23 // yena annapAnena tathAvidhena suparizuddhena kAraNApekSayA avizuddhena vA iha asmilloke saMyamayAtrAdikaM durbhikSarogAtaGkAdikaM vA nirvahed nirvAhayedvA tad annapAnaM dravyakAlAdyapekSayA tathAvidhaM kalpyaM gRhNIyAt / tadannapAnAdezvAnyasmai sAdhave anupradAnaM kuryAt / tathA teSAm annapAnAdInAM anupradAnaM gRhasthAnAM paratIrthikAnAM svayUthyAnAM vA saMyamopaghAtakaM nAnuzIlayet / tat etat sarvaM vidvAn parijAnIyAt jJaparijJayA jJAtvA samyak pariharediti / / 23 / / athaitatsarvaM yadupadezena kuryAttaddarzayitumAha evaM udAhu niggaMthe, mahAvIre mahAmuNI / aNaMtaNANadaMsI se, dhammaM desitavaM sutaM ||24|| evaM anantaroktayA rItyA udAhRtavAn uktavAn nirgrantha : mahAvIra : mahAmuniH anantajJAnadarzanI sa bhagavAn dharmaM cAritralakSaNaM tathA zrutaM jIvAdipadArthasaMsUcakaM dezitavA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ daddedbaadaanade zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaai108 niti / / 24 / / kiJcAnyatbhAsamANo na bhAsejjA, Neya vaMphejja mammayaM / mAtiTThANaM vivajjejA, aNuviti viyAgare / / 25 / / anyaH kazcidratnAdhiko bhASamANaH syAttatrAntara eva sazrutikoDamityevamabhimAnavAn na naiva bhASeta, marma gacchatIti marmagaM mAmakaM vA pakSapAtaM na vaMphejjA dezIyapadametat anucitollApArtham / ayaM bhAva kasyacidapi mana:pIDAkAri vacanaM na bhASeta / tathA mAtRsthAnaM mAyApradhAnaM vaco vivarjayet tathA anucintya vyAkuryAt bhASeteti / / 25 / / api catatthimA tatiyA bhAsA, jaM vadittA'NutappatI / jaha channaM taM na vattavaM, esA ANA niyaMThiyA ||26|| bhASA caturdhA, tathAhi-satyA mRSA satyAmRSA asatyAmRSA ca tatremA tRtIyA bhASA satyAmRSA tAM na bhASeta yato doSAya kiM punardvitayA mRSA samastArthavisaMvAdinI yAM ca uditvA anutapyate pIDyate pazcAttApaM vA vidhatte tAM na vadeta, atha satyAmAzrityAha-'kSaNu hiMsAyAmiti' yat channaM vihiMsakaM satyamapi tanna vaktavyam, yadivA prachannaM-rahasyaM tanna bhASitavyam, eSA''jJA ayamupadezo nirgrantho-bhagavAMstasyeti / / 26 / / holAvAyaM sahIvAyaM, gotAvAyaM ca no vade / tumaM tumaM ti amaNuNNaM, savvaso taM Na vattae // 27 // holAvAdaM rekArapUrvakamAmantraNavacanama, sakhivAdaM sakhetyevaMvAdastam, tathA-gotroddhATanena vAdo gotravAdastaM no vadet, yo vRddhaH prabhaviSNurvA taM prati tvaM tvamiti na vaktavyam, kiM bahunA ? yad amanojJaM tat sarvazaH sAdhUnAM vaktuM na pAryata iti / / 27 / / api ca- . akusIle sayA bhikkhU, No ya saMsaggiya bhae / suharUvA tatthuvassaggA paDibujjhejja te vidU // 28 // akuzIla: sadA bhikSuH pArzvasthAdibhi: kuzIlaiH sArdhaM saMsargitAM sAGgatyaM naiva bhajeta yatastatra kuzIlasaMsarge sukharUpA: sAtagauravasvabhAvA upasargAH prAduSyanti / vidvAn tAn upasargAn pratibudhyet tathAhi-te kuzIlA vaktAro bhavanti-kaH kila prAsukodakena hastapAdAdike prakSAlyamAne doSa: syAt ? tathA nAzarIro dharmo bhavatyato yena kenacit prakAreNA''dhAkamasannidhyAdinA tathA upAnacchatrAdinA ca zarIraM dharmAdhAraM vartayedityAdi / tadetatsarvaM buddhvA ca kuzIlasaMsargaM pariharediti / / 28 / / kiJcAnyat
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ odiakickadakad zrI sUtrakRtAGgasUtram aakaaaaaaa109 NaNNattha aMtarAeNaM, paragehe Na NisIyae / gAmakumAriyaM kiDaM, nAtivelaM hase muNI / / 29 / / ___paragRhe gRhasthagRhe na niSIdet utsargata:, asyA'pavAdamAha-nAnyatra antarAyAt jarArogAdilakSaNAt tasmiMzcAntarAye sati upavizet, yadivA upazamalabdhimAn kazcit susahAyo gurvanujJAta: kasyacittathAvidhasya dharmopadezanimittamupavizedapi, tathA grAmakumArANAmiyaM grAmakumArikAM krIDAM hAsyakandarpAdikAM kandukAdikAM vA na kuryAt, tathA velA maryAdA tAmatikrAntam ativelaM na haset muni karmabandhabhayAditi / / 29 / / aNussuo urAlesu, jayamANo parivae / cariyAe appamatto, puTTho tattha'hiyAsate ||30|| ___ anutsuka: udAreSu zabdAdiSu viSayeSu, saMyamAnuSThAne ca yatamAna: parivrajet, bhikSAdikAyAM caryAyAm apramattaH syAt, tathA-tatra caryAyAM pariSahopasargaH spRSTa san adhyAsIta samyak saheteti / / 30 / / pariSahopasargAdhisahanamevA'dhikRtyAhahammamANo na kuppejjA, buccamANo na saMjale / sumaNo ahiyAsejjA, Na ya kolAhalaM kare / / 31 / / ____ yaSTilakuTAdibhiH hanyamAno na kupyet, ucyamAnaH AkruzyamAno na saMjvalet na pratIpaM vadet, na ca mano'nyathA vidhyAt, kintu sumanAH san sarvam adhyAsIta samyak saheta, na ca kolohalaM kuryAditi / / 31 / / kiJcAnyatladdhe kAme Na patthejjA, vivege evamAhie | AriyAI sikkhejjA, buddhANaM aMtie sayA ||32|| labdhAmAn kAmAn vairasvAmivat na prArthayet na gRhNIyAt, yadivA tapovizeSalabdhInapi nopajIvyAt, nApyanAgatAn brahmadattavat prArthayed, evaM ca kurvato viveka: AkhyAtaH AvibhAvito bhavati, tathA-AryANi kartavyAni sadA zikSeta abhyaset yadivA AcaraNIyAni jJAnadarzanacAritrANi buddhAnAm AcAryANAm antike samIpe sadA zikSeta, anena gurukulavAso nityamAsevanIya ityAveditaM bhavatIti / / 32 / / yaduktaM buddhAnAmantike zikSeta tatsvarUpanirUpaNAyAhasussUsamANo uvAsejjA, suppaNNaM sutavassiyaM / vIrA je attapaNNesI, dhitimaMtA jitiMdiyA ||33 / / gurvAdezaM suzrUSamANaH upAsIta suprajJaM sutapasvinaM gurum, tathA coktam-nANassa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 0.7 110 hoi bhAgItyAdi / tathA-ta eva vIrA: dhIrA vA ye Apto rAgAdivipramuktastasya prajJA kevalajJAnAkhyA tAmanveSTuM zIlaM yeSAM te AptaprajJAnveSiNa: AtmahitAnveSiNo vA dhRtimantaH jitendriyAzceti / / 33 / / yadadhyavasAyino pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhavanti tadAha gihe dIvamapassaMtA, purisAdANiyA narA / te vIrA baMdhaNummukkA, nAvakakhaMti jIvitaM ||34|| ye gRhe gRhavAse dIpaM bhAvadIpaM zrutajJAnalAbhaM dvIpaM vA bhAvadvIpaM saMsArottAraM sarvacAritram apazyantaH pravrajyAM svIkRtya puruSAdAnIyA: narAH saMvRtA bhavanti tadA te vIrAH putrakalatrAdisneharUpeNa bandhanenonmuktAH bandhanonmuktAH santaH na punaH jIvitam asaMyamajIvitam avakAGkSantIti / / 34 / / kiJca agiddhe sadda-phAsesu, AraMbhesu aNissite / savvetaM samayAtItaM, jametaM lavitaM bahuM // 35 // zabdasparzeSu AdyantagrahaNAt rUpeSu gandheSu raseSu ca aMgRddhaH tathA ArambheSu anizrita: asambaddhaH apravRtta ityarthaH / upasaMharannAha - sarvametat adhyayanAderAbhya pratiSidhyatvena yat lapitam uktaM mayA bahu tat samayAtItam AgamAtItam iti kRtvA nAnuSTheyamiti / / 35 / / pratiSedhyapratiSedhadvAreNa mokSAbhisandhAnamAha atimANaM ca mAyaM ca taM pariNNAya paMDite / 1 gAravANi ya savvANi, nivvANaM saMdhae muNi // 36 // tti bemi / atimAnaM mahAmAnaM mAyAM ca cazabdAt krodhalobhAvapi, tathA sarvANi gAravANi RddhirasasAtAlakSaNAni ca paMDita: jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharet, parihRtya ca muni: nirvANaM sandhayet prArthayediti bravImi pUrvavat / / 36 / / / / dharmanAma navamamadhyayanaM samAptam / / || dazamaM samAdhyadhyayanam / / ihAnantarAdhyayane dharmo'bhihita:, sa cA'vikalaH samAdhau sati bhavatItyato'dhunA samAdhiH pratipAdyate ghaM maimaM aNuvIti dhammaM, aMjU samAhiM tamiNaM suNeha / apaDaNe bhikkhU tu samAhipatte, aNiyANabhUtesu parivvajA ||1||
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 111 matimAn kevalAlokena anuvicintya jJAtvA RjUm avakraM dharmaM samAdhiM ca AkhyAtavAn, tamimaM dharma samAdhiM ca zRNuta yUyam, tadyathA - apratijJaH nirAkAGkSa: bhikSustu dharmaM samAdhiM ca prAptaH / tathA anidAnabhUteSu jJAnAdiSu parivrajet / yadivA anidAna : anAzravaH san kasyacidduHkhamanutpAdayan bhUteSu jantuSu parivrajediti / / 1 / / karmaNo nidAnAni ca prANAtipAtAdInIti tAni parihRtya samAdhipAlanArthamAha uDDhaDhaM ahe ya tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / hatthehi pAehi ya saMjamettA, adiNNamannesu ya no gahejjA // 2 // UrdhvamadhastiryakSu dikSu ye ca trasA ye ca sthAvarAH prANina: tAn hastAbhyAM pAdAbhyAM ca saMyamya-baddhvA'nyathA vA teSAM duHkhotpAdanaM na kuryAt yadivA hastapAdAdIni saMyamya saMyata: san tAnna hiMsyAt samAdhiM cAnupAlayet / tathA anyaiH paraiH adattaM na gRhNIyAt / prathamatRtIyavratagrahaNAnmRSAvAdAdInyapyarthato nirastAni draSTavyAnIti / / 2 / / jJAnadarzanasamAdhimadhikRtyAha suakkhAtadhamme vitigicchatiNNe, lADhe care Ayatule payAsu / AyaM na kujjA iha jIviyaTThI, cayaM na kujjA sutavassi bhikkhU ||3|| suSThu AkhyAto dharmo yenA'sau sAdhuH svAkhyAtadharmaH anena jJAnasamAdhirukto bhavati, na hi jJAnamantareNa svAkhyAtadharmatvamupapadyate, vicikitsA = cittaviplutirvidvajjugupsA vA tAM tIrNaH atikrAnta: 'tadeva niHzaGka satyaM yajjinaiHpraveditamityevaM niHzaGkatayA na kvaciccittaviplutiM vidhatta ityanena darzasamAdhiH pratipAdito bhavati yena kenacit prAsukAhAropakaraNagatavidhinA''tmAnaM pAlanAt lADhaH sa evambhUtaH Atmatulya : prajAsu = pRthivyAdiSu saMyamAnuSThAnaM caret / AyaM karmAzravalakSaNaM na kuryAt iha asaMyamena jIvitArthI tathA cayaM parigrahaM AhAropakaraNAderdhanadhAnyAdervA sutapasvI bhikSuH na kuryAditi / / 3 / / kiJcAnyat savviMdiya'bhinivvuDe payAsu, care muNI savvato vippamukke / pAsAhi pANe ya puDho vi satte, dukkheNa aTTe paripaccamANe // 4 // prajAsu =strISu sarvendriyA'bhinirvRta: jitendriya: muni: caret / sarvato vipramukta: san pazya pRthak pRthagapi satvAn prANinaH duHkhena ArttAn svakRtendhanena paripacyamAnAn yadivA duSpraNihitendriyAn paritapyamAnAniti / 4 / / api ca etesu bAle ya pakuvamANe, AvaTTatI kammasu pAvaesu / ativAtato kIrati pAvakammaM, niujamANe u kareti kammaM // 5 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ aacadeoaaaaaaashe zrI sUtrakRtAGgasUtram Madaaaad112 eteSu pRthivyAdiSu-'evaM tu' pAThAntaraM vA bAlazca saMghaTTanaparitApanA'padrAvaNAdinA pApAni karmANi prakurvANa: eteSu pApakeSu karmasu satsu pRthivyAdiSu vA gataH san tenaiva saMghaTTanAdinA Avaya'te pIDyate / 'AuTTati' pAThAntaramAzrityA'zubhAn vipAkAn dRSTvA zrutvA jJAtvA vA atipAtataH prANAtipAtAdibhyo nivartate yata: atipAtAderhetoH pApakarma kriyate, tathA parAMzca bhRtyAdIn prANAtipAtAdau niyojayan tu karoti pApaM karma / / 5 / / kiJcA'nyatAdINabhoI vi kareti pAvaM, maMtA tu egaMtasamAhimAhu / buddhe samAhIya rate vivege, pANAtipAtA virate ThitappA ||6|| ___ A samantAd dInA vRttiryasyA'sau AdInAvRttiH 'AdInabhojI' pAThAntaraM vA rAjagRhIbhikSuriva jana: karoti pApam ityevaM matvA tu saMsArottAraNAya ekAntasamAdhi-jJAnAdilakSaNam AhuH tIrthakaragaNadharAdayaH / ata eva buddhaH samAdhau viveke cAhAropakaraNakaSAyatyAgarUpe rataH / evambhUtazca prANAtipAtAd virata: sthitAtmA ca syAt / 'Thiyacci' pAThAntaramAzritya sthitArciH suvizuddhalezya: syAditi / / 6 / / kiJcasavaM jagaM tU samayANupehI, piyamappiyaM kassai no karejjA / uTThAya dINe tu puNo visaNNe, saMpUyaNaM ceva siloyakAmI ||7|| sarvaM jagat-prANisamUhaM samazatrumitratayA samatAnuprekSI priyamapriyaM vA kasyacinna kuryAt, api tu niHsaGgatayA viharet / kazcittu bhAvasamAdhinA samyaga utthAya parISahopasargastarjito dIna: puna: viSaNNo bhavati, kazcittathA saMpUjanaM prArthayet, zlokakAmI ca zlAdhAbhilASI ca vyAkaraNAdIni zAstrANyadhIte kazciditi / / 7 / / kiJcAnyatAhAkaDaM ceva nikAmamINe, nikAmayArI ya visaNNamesI / itthIsu satte ya puDho ya bAle, pariggahaM ceva pakuvvamANe ||8|| AdhAkRtam AdhAkarmA''hAropakaraNAdikaM nikAmam atyarthaM yaH prArthayate sa nikAmamINa ityucyate, tathA-nikAmam AdhAkarmAdIni carati sevata iti nikAmacArI, evambhUtazca saMyamodyoge viSaNNAnAM pArzvasthAdInAM viSaNNabhAvameSata iti viSaNNaiSI, api ca-strISu saktazca pRthak pRthak tadbhASitAdiSu cA'vasakta: san bAla: tadupAyabhUtaM parigrahaM prakurvANa: pApaM karma samuccinotIti / / 8 / / tathAverANugiddhe NicayaM kareti, ito cute se ihamaThThaduggaM / tamhA tu medhAvi samikkha dhamma, care muNI savvato vippamukke ||9||
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaa113] yena kena paropatAparUpeNa karmaNA janmAntarazatAnuyAyi vairamanubadhyate tatra gRddho vairANugRddhaH 'AraMbhasakto' nicayaM dravyopacayaM tannimittaM bhAvopacayaM ca karmanicayaM karoti, sa evambhUta upAttavaira: itadhyutaH san iha saMsAre arthata: paramArthato durga narakAdiyAtanAsthAnamupaiti / yasmAdeva tasmAttu medhAvI samIkSya dharmaM sarvata: sarvasaGgato vipramukta: san care=viharet muniH / / 9 / / api caAyaM na kujjA iha jIvitahI, asajjamANo ya parivaejjA / NisammAbhAsI ya viNIya giddhiM, hiMsaNNitaM vA Na kahaM karejjA / / 10 // iha-saMsAre jIvitArthI AjIvikAbhayAd AyaM dravyArdaH saMcayaM na kuryAt, pAThAntaraM 'chanda na kujjA' viSayAbhilASaM na kuryAditi / tathA asajamAnaH saGgamakurvan gRhaputrakalatrAdiSu parivrajet / gaddhiM vinIya=apanIya nizamyabhASI paryAlocya bhASako bhaveta, tadeva darzayati hiMsAnvitaM vA kathAM na kuryAditi / / 10 / / api ca AhAkaDaM vA Na NikAmaejjA, NikAmayaMte yaNa saMthavejjA / dhuNe urAlaM aNuvehamANe, ceccANa soyaM aNapekkhamANe ||11|| AdhAkRtaM vA na nikAmayet nAbhilaSet, nikAmayatazca pArzvasthAdIMzca na saMsthApayet=poSayet yadivA na saMstuyAt paricayagocaraM na kuryAdityarthaH / kiJca mokSam anuprekSamANaH urAlam audArikaM zarIraM karma vA vikRSTatapasA dhunIyAt apanayet / zarIrA'pacayanimittaM zokaM ca tyaktvA yAcitopakaraNavadanuprekSamANaH zarIrakaM dhunIyAdityarthaH / / 11 / / kiJcA'pekSetetyAhaegattameva amipatthaejjA, evaM pamokkho Na musaM ti pAsa | esappamokkho amuse vare vI akohaNe saccarate tavassI ||12|| ekatvam 'ego me sAsao appA' ityAdilakSaNaM abhiprArthayet evam ekatvabhAvanAta: pramokSaH kAraNe kAryopacArAt / na caitad mRSA bhavati iti evaM pazya / eSa evaikatvabhAvanAbhiprAya: pramokSa : amRSA tathA varo'pi pradhAnazca yadivA yaH akrodhana: satyaratazca sa tapasvI sa eva satyaH pradhAnazca / / 12 / / kiJcAnyatitthIsuyA Arata mehuNA u, pariggahaM ceva akubvamANe / uccAvaesu visaesu tAI, NissaMsayaM bhikkhU sAmAhipatte / / 13 / / strISu yat maithunaM tasmAt maithunAt A samantAt arata: Arata: nivRtta ityarthaH parigrahaM cA'kurvANaH, uccAvaceSu jaghanyotkRSTeSu viSayeSu araktadviSTa, apareSAM copadezadAnata:
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aadamadaradi114 trAyI sa bhikSuH ni:saMzayaM samAdhi prApta : evambhUto bhikSuH viSayAnna saMzrayatItyarthaH / / 13 / / viSayAnanAzrayan kathaM bhAvasamAdhimApnuyAdityAha- ......-- . - aratiM ratiM ca abhibhUya bhikkhU, taNAiphAsaM taha sItaphAsaM | uNhaM ca daMsaM ca hiyAsaejjA, sumiM ca dumiM ca titikkhaejjA ||14|| ___ saMyame aratim asaMyame ca ratim abhibhUya nirAkRtya bhikSuH tRNAdikAn sparzAn AdizabdAt nimnaunnatabhUpradezasparzAzca tathA zItasparzam uSNaM sparza daMzaMkSutpipAsAdikaM cA'dhyAsayet samyagadhisaheta tathA-gandhaM surabhiM durabhiM ca cazabdAt AkrozarvadhAdikAMzca titikSayet saheteti / / 14 / / kiJcAnyatgutto vaIe ya samAhipatte, lesaM samAhaTTa parivaejjA / gihaM na chAe Na vi chAvaejjA, saMmissabhAvaM pajahe payAsu ||15|| gupto vAci vAcA vA vAggupto maunI paryAlocyabhASI samAdhi prAptaH zuddhAM lezyAM samAhattya upAdAyA'zuddhAM ca parihRtya parivrajet / kiJca gRhaM pratizrayalakSaNaM svato na chAdayet nApi pareNa chAdayet parakRtagRhanivAsitvAt / anyadapi gRhakartavyaM parijihIrSurAha-prajAsugRhastheSu strISu strIbhirvA pacanapAcanAdikAM kriyAM kurvan kArayaMzca sammizrIbhAvaM bhajate'tastat athavA sammizrIbhAva: ekatravAsastaM prajahyAditi / / 15 / / api caje kei logaMsi u akiriyAyA, aNNeNa puDA dhutamAdisati / AraMbhasattA gaDhitA ya loe, dhammaM na yANaMti vimokkhaheuM ||16|| ye kecit loke tu 'akriya AtmA' amUrtatvAt sarvavyApitvAccetivAdina: te sAMkhyA: 'akriyatve sati bandhamokSau na ghaTeta, ityabhiprAyavatA anyenaM pRSTAH santa: dhUtaM mokSastadabhAvam Adizanti pratipAdayanti, te tu pacanapAcanasnAnAdike Arambhe saktAH gRddhAzca loke mokSakahetubhUtaM dharmaM na jAnantIti / / 16 / / kiJcAnyatpuDho ya chaMdA iha mANavA u, kiriyAkirINaM ca puDho ca vAyaM / jAyassa bAlassa pakuvva deha, pavaDatI veramasaMjatassa ||17|| pRthag=nAnA chanda: abhiprAyo yeSAM te pRthakchandAH iha mAnavAstu, tameva nAnAbhiprAyamAha-kriyA'kriyayozca pRthaktvena pRthagvAdaM kriyAvAdamakriyAvAdaM ca samAzritAH santo mokSahetuM dharmaM cA'jAnAnA ArambhasaktA etatkurvanti, tadyathA-jAtasya bAlasya ajJapazcAde: dehaM prakRtya khaNDazaH kRtvA''tmana: sukhamutpAdayanti, tadevaM kurvata: asaMyatasya janmazatAnuyAyi vairaM pravardhate pAThAntaraM vA 'jAyAe bAlassa pagabbhaNAe' bAlasya jAtayA-utpannayA pragalbhatayA vairaM vardhata
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bassad zrI sUtrakRtAGgasUtram asssass115 iti / / 17 / / api caAukkhayaM ceva abujjhamANe, mamAti se sAhasakAri mNde| aho ya rAto paritappamANe, aTTe sumUDhe ajarAmara bva ||18|| AyuHkSayaM cA'budhyamAna: mandaH ajJa: mamAyate iti mamAyI kAmabhogatRSita: ArttaH ani rAtrau ca paritapyamAna: mammaNavat sumUDhaH ajarAmaravad AtmAnaM manyamAnaH parigrahArambheSu pravartamAnaH sAhasakArI syAditi / / 18 / / kiJcAnyatjahAhi vittaM pasavo ya sabve, je bAMdhavA je ya pitA ya mittA / lAlappatI so vi ya ei mohaM, anne jaNA taM si haraMti vittaM / / 19 / / vittaM pazUn ca sarvaM jahAhi-tyaja, teSu mamatvaM mA kRthAH / ye bAndhavAH mAtApitrAdaya: ye ca priyAH mitrANi ete na kiJcit tasya paramArthata: kurvanti, kevalaM vadanti, yathA-vayaM te ityAdi, so'pi teSu mohameti lAlapyate ca pralapati ca, yathA-he mAta: ! he pitA: ! ityevamasamAdhivAn tadarthaM zokAkula: san yacca mahatA klezenA'paraprANyupamardanena ca vittam upArjayati tat tasya jIvata eva mRtasya vA anye janAH haranti lumpanti, tasya ca kleza eva kevalaM pApabandhazcetyevaM matvA sarvaM pApaM parityajya tapazcarediti / / 19 / / tapazcaraNopAyamadhikRtyAhasIhaM jahA khuddamigA caraMtA, dUre caraMtI parisaMkamANA / evaM tu medhAvi samikkha dhammaM, dUreNa pAvaM parivajjaejjA ||20|| __ yathA kSudramRgAH vane carantaH parizaGkamAnA: bibhyata: siMhaM dUreNa parityajya caranti, evaM tu medhAvI samIkSya dharmaM dUreNa pApaM parihRtya parivrajet saMyamAnuSThAyI tapazcArI ca bhavediti / / 20 / / api casaMbujjhamANe tu Nare matImaM, pAvAto appANa nivttttejjaa| hiMsappasUtAI duhAI maMtA, verANubaMdhINi mahabmayANi ||21|| saMbudhyamAnastu matimAn naraH mumukSuH pApAt AtmAnaM nivartayet / kiMkRtvetyAhahiMsAprasUtAni duHkhAni vairAnubandhIni mahadbhayAni ceti mattvA, pAThAntaraM vA 'nivvANabhUe va parivvaejjA' tyaktasAvadhavyApAratvAt nirvANabhUta iva zItIbhUta iva parivrajediti / / 21 / / tathAmusaM na bUyA muNi attagAmI, NivANameyaM kasiNaM samAhiM / sayaM na kujjA na vi kAravejjA, kareMtamannaM pi ya nANujANe // 22 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Mascidiaadimade zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaa116] AptagAmI sarvajJopadiSTamArgagAmI muniH mRSAM na brUyAt satyamapi prANyupaghAtakaM na brUyAt / etad mRSAvAdAdivarjanaM kRtsnaM samAdhi nirvANaM cAhuH vardhamAnasvAminaH, tadevaM mRSAvAdamanyeSAM vA vratAnAmaticAraM svayaM na kuryAt, na cA'pareNa kArayet kurvantamanyamapi ca nAnujAnIyAditi / / 22 / / athottaraguNAnadhikRtyAhasuddhe siyA jAe na dUsaejjA, amucchite Na ya ajjhovavaNNe / dhitimaM vimukke Na ya pUyaNaTThI, na siloyagAmI ya parivaejjA ||23|| ___ udgamotpAdanaiSaNAbhi: zuddhe syAt kadAcit jAte prApte sarasanIrasapiNDe sati sAdhu rAgadveSAbhyAM na dUSayet, tatrApi rAgasya prAdhAnyakhyApanArthamAha-na mUrcchita: amUrchitaH san gRddhimakurvannAhArayati, tathA na ca adhyupapanna: pauna:punyenA'bhilaSamANaH AhArayet, api tu saMyamayAtrArthamAhArayet tathA dhRtimAn granthena ca vimuktaH san pUjanArthI na bhavediti / na ca zloka: kIrtistadgAmI = tadabhilASukaH zlokagAmI parivrajet / rkIyarthI na kAJcana kriyAM kuryAdityarthaH / / 23 / / upasaMharannAhanikkhamma gehAu nirAvakaMkhI, kAyaM viosajja niyaannchinnnne| no-jIvitaM no maraNAbhikaMkhI, carejja bhikkhU valayA vimukke // 24 // tti bemi / . gehAt niSkramya jIvite'pi nirAkAGkSI san kAyaM vyutsRjya niSpatikarmatayA cikitsAdikamakurvan chinnanidAno bhavet tathA-na jIvitaM nApi maraNamabhikAGkSI / bhikSuH valayAt=karmabandhanAt vipramukta: saMyamAnuSThAnaM carediti bravImIti pUrvavat / / 24 / / || dazamamadhyayanaM samAptam / / / / athaikAdazaM mArgAdhyayanam / / anantarAdhyayane samyagdarzanajJAnacAritralakSaNo bhAvasamAdhiruktaH / sa eva bhAvamArgaH mokSaprApakatvAdatrAdhyayane pratipAdyatekayare magge akkhAte, mAhaNeNa mtiimtaa| jaM maggaM ujju pAvittA, ohaM tarati duttaraM / / 1 / / jambUsvAmI sudharmasvAminaM pRcchati-kataro mArga AkhyAtaH mAhanena matimatA zrI vardhamAnasvAminA ? yaM RjuMmArga prApya mumukSuH duruttaraM dustaramoghaM saMsArasamudraM taratIti / / 1 / / sa eva jambUsvAmI punarapyAha
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaadade zrI sUtrakRtAGgasUtram aandaadaadaas117 taM maggaM aNuttaraM suddhaM, savvadukkhavimokkhaNaM / jANAsi NaM jahA bhikkhU, taMNe bUhi mahAmuNI / / 2 / / tam anuttaraM zuddhaM sarvaduHkhavimokSaNaM mArgaM yathA tvaM jAnAsi he bhikSo ! he mahAmune ! taM mAgaM tathA naH asmAkaM, bUhIti / / 2 / / yadyapi yuSmatpratyayenA'smAkaM pravRtti:syAttathApyanyeSAM mArga: kiMbhUto mayA''khyeya ityabhiprAyavAnAhajaiNe kei pucchijjA, devA aduva mANusA | tesiM tu kataraM maggaM, Aikkhejja kahAhi Ne ||3|| yadi naH asmAn kecid devA athavA manuSyAH mArgaM pRccheyuH teSAM tu kataraM mArgam aham AkhyAsye tadetat tvaM jAnAnaH kathaya naH asmAkamiti / / 3 / / evaM pRSTaH sudharmasvAmyAhajai vo kei pucchijjA, devA aduva mANusA / tesimaM paDisAhejjA, maggasAraM suNehi me ||4|| ___ yadi vaH yuSmAn kecit devA athavA manuSyAH pRccheyuH tadA teSAm imaM vakSyamANalakSaNaM mArgasAraM mArgaparamArthaM bhavAn pratikathayet tanmama kathayataH zrRNuta yUyamiti, pAThAntaraM vA 'tesiM tu imaM maggaM Aikkhejja suNeha me' tti uttAnArtham / / 4 / / mArgastutiM kurvan punarapi sudharmasvAmyAhaaNuputreNa mahAghoraM, kAsaveNa pavediyaM / jamAdAya io pulaM, samudaM va vavahAriNo ||5|| atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgatA / taM soccA paDivakkhAmi, jaMtavo taM suNeha me // 6 // yathAham anupUrveNa paripATyA kathayAmi tathA zruNuta, yadivA yathA cAnupUrvyA sAmagyA vA mArgo'vApyate tacchRNuta, tadyathA-samyaktva-dezaviratisarvaviratyAdiprAptilakSaNayA, tathA 'cattAri paramaMgANi' tyAdi / kiMbhUtaM mArgamityAha-kApuruSairduradhyavaseyatvAt mahAghoraM kAzyapena zrImanmahAvIreNa praveditaM yamAdAya samyagdarzanAdikaM svIkRtya ita: kAlAt pUrvaM bahavo bhavyA dustaraM bhavaugham atArSa: tIrNavantaH, taranti eke'dyApi videheSu tathA tariSyanti anAgatA: bhaviSyanta eSyatkAle'nantA: yathA samudra vyavahAriNaH sAMyAtrikA yAnapAtreNa taM mAgaM zrutvA'vadhArya ca prativakSyAmi tat he jantavaH ! zrRNuta me kathayata iti / / 5-6 / / dharmamUlAyA ahiMsAyA:
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ sataraikikik zrI sUtrakRtAGgasUtram aakadaaee118 prasiddhyarthamAhapuDhavIjIvA puDho sattA, AujIvA thaa'gnnii| vAujIvA puDho sattA, taNa rukkha sabIyagA ||7|| ahAvarA tasA pANA, evaM chakkAya AhiyA / ittAva eva jIvakAe, nAvare vijjatI kAe ||8|| pRthivIjIvAzca pRthak pRthak sattvAH, abjIvAstathA AgneyA: tejaskAyAH, vAyujIvAH pRthak pRthak sattvAH, tRNAni vRkSAzca sabIjakA: vanaspatikAyAH, athA'pare trasAH prANinaH, evaM SaTkAyA AkhyAtA: tIrthakRdbhiH / etAvAn eva saMkSepato jIvanikAyaH, nAparo ko'pi jIvarAzividyata iti / / 7-8 / / tadevaM SaDjIvanikAyaM pradarzya yattatra vidheyaM tadAhasavAhiM aNujuttIhiM, matimaM paDilehiyA / save akaMtadukkhA ya, ato sabve na hiMsayA / / 9 / / sarvAbhiH anuyuktibhiH anukUlAbhiyuktibhi: matimAn pratyupekSya paryAlocya, yathAsarve prANina: akAntaduHkhAzca duHkhadviSaH sukhalipsavazca ataH sarvAn api prANina: na hiMsyAditi / / 9 / / etadeva samarthayannAhaeyaM khuNANiNo sAraM, jaMna hiMsati kaMcaNaM / ahiMsA samayaM ceva, etAvaMtaM vijANiyA ||10|| etadeva khuzabdo'vadhAraNe jJAninaH sAraM yat kaJcana prANinaM na hinasti / etAvantam eva ahiMsAsamayaM ahiMsApradhAnamAgamaM vijJAya na hiMsyAt kaJcaneti / / 10 / / sAmprataM kSetrato'hiMsAmAhauDDe ahe tiriyaM ca, je kei tasa-thAvarA / savvattha viratiM vijjA, saMti nivvANamAhiyaM / / 11 / / Urdhvamadhastiryak ca ye kecit trasAstathA sthAvarAH, sarvatra prANini prANAtipAtAd virati vidyAt vijAnIyAt kuryAdityarthaH / eSA prANAtipAtaviratiH svaparazAntihetutvAt zAntiH, api ca-nirvANahetutvAt nirvANamAkhyAtam yadivA viratimAn ArtaraudradhyAnAbhAvAt zAntirUpo nirvANabhUtazca bhavatIti / / 11 / / api ca
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Baadddddddddd zrI sUtrakRtAGgasUtram s aalaak119 pabhU dose nirAkiccA, Na virujjhejja keNati / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva aMtaso ||12|| indriyANAM prabhavatIti prabhuH vazyendriyaH, yadivA saMyamapAlane prabhuH doSAn mithyAtvA'viratyAdIn nirAkRtya apanIya parA'pakArakriyayA na virudhyet kenacit saha manasA vacasA kAyena caivA'ntazaH yAvajjIvamiti / / 12 / / uttaraguNAnadhikRtyAhasaMvuDe se mahApaNNe, dhIre dattesaNaM cre| esaNAsamie NiccaM, vajjayaMte aNesaNaM // 13 // AzravadvArarodhena sa bhikSuH saMvRtaH mahAprajJaH dhIraH gRhasvAmyAdinA datte sati eSaNAM caret eSaNIyaM gRhNAtItyarthaH eSaNAsamitaH san nityam aneSaNAM varjayediti / / 13 / / aneSaNIyaparihAramAhabhUyAiM samAraMbha, samuddissa yajaM kaDaM / tArisaMtuNa geNhejjA, annaM pANaM susaMjate ||14|| tam sAdhum uddizya bhUtAni pRthivyAdijIvAn ca samArabhya upamarca ca yadAhArAdi kRtaM tAdRzaM tu annapAnaM susaMyata: na gRhNIyAt 'na bhuMjejjA' iti pAThastu TIkAkRtopalabdhaH saMbhAvyate / / 14 / / kiJcapUtikammaMNa sevejjA, esa dhamme dusiimto| jaM kiMci abhikaMkhejjA, savvaso taMNa kappate / / 15 / / eSa dharma: AcAra: vusImato vazyendriyasya saMyamavata: yaduta AdhAkarmAdyavayavenApi saMpRktaM pUtikarma na seveta / kiJca-yatkiJcit AhArAdikam azuddhatvena abhikAGkSet abhizaGketa tat sarvazaH AhAropakaraNapUtikarma bhoktuM na kalpata iti / / 15 / / kiJcAnyathaNaMtaM nANujANejjA, Atagutte jiiMdie / ThANAiM saMti saDDhINaM, gAmesu Nagaresu vA ||16|| saDDhINaM dharmazraddhAvatAM grAmeSu nagareSu vA sthAnAni santi tatra kazcid rAjAdiH dharmabuddhyA prANyupamardakAriNI kUpataDAgakhanana-prapA-satrAdikAM kriyAM kuryAt, tena ca kA 'kimatra dharmo'sti nAstItyevaM pRSTo'pRSTo vA AtmaguptaH jitendriyaH sAdhustaduparodhAd bhayAdvA taM prANino antaM nAnujAnIyAt sAvadyAnuSThAnaM nAnumanyetetyarthaH / / 16 / / sAvadyAnuSThAnAnumatiM parihartukAma Aha
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ addarddadakadad zrI sUtrakRtAGgasUtram dededdddddi120 tahA giraM samAraMbha , asthi puNNaM ti no vde| ahavA Natthi puNNaM ti, evameyaM mahabmayaM / / 17|| ___ anantaroktaprakAreNa pRSTaH sAdhuH tathA kUpakhananAdiviSayAM giraM samArabhya nizamyA''zritya vA asti puNyamiti na vadet athavA nAsti puNyamityevaM na vadet yata evam etat ekataradapi kathanaM doSahetutvena mahAbhayam iti matvA nAnumanyediti / / 17 / / kimarthaM nAnumanyetetyAhadANaTTayAe je pANA, hammati tasa-thAvarA / tesiM sArakkhaNaTThAe, tamhA asthi tti No vae ||18|| dAnArthaM ca tatra dAnasatrAdau yasmAt trasAH sthAvarAzca ye prANinaH hanyante tasmAt teSAM saMrakSaNArthaM sAdhuH puNyam astIti na vadediti / / 18 / / yadyevaM tarhi nAsti puNyamiti brUyAt / tadetadapi na brUyAdityAhajesiM taM uvakappeMti, aNNa-pANaM tahAvihaM / tesiM lAbhaMtarAyaM ti, tamhA Natthi tti No vade / / 19 / / yasmAt puNyaM nAstIti niSedhe yeSAM jantUnAM kRte tathAvidhaM prANyupamardanadoSaduSTaM tad annapAnam upakalpayanti-niSpAdayanti teSAm AhArapAnArthinAM lAbhAntarAyo vighno bhavet tasmAt tatra kUpakhananasatrAdike karmaNi nAsti puNyamiti etadapi na vadediti / / 19 / / enamevArthaM punarapi samAsataH spaSTataraM bibhaNiSurAhaje ya dANaM pasaMsaMti, vahamicchaMti pANiNaM / je yaNaM paDisehaMti, vitticcheyaM kareMti te // 20 // ye ca prapAsatrAdikaM dAnaM bahUnAM jantUnAmupakArIti prazaMsanti te prANinAM vadhamicchanti, taddAnasya prANAtipAtamantareNA'nupapatteH / ye'pi ca agItArthAH pratiSedhayanti te prANinAM vRtticchedam AjIvikAvidhaM kurvantIti / / 20 / / tadevaM pRSTairmumukSubhiryadvidheyaM tadAhaduhao vi te Na bhAsaMti , asthi vA natthi vA punno| AyaM rayassa heccANaM, NivvANaM pAuNaMti te / / 21 / / dvidhApi asti nAsti vA puNyamityevaM te sAdhavaH punarna bhASante, kiMtu pRSTaiH sadbhirna maunaM samAzrayaNIyama, nirbandhe tvasmAkaM dvicatvAriMzaddoSavarjita AhAra: kalpate, evaMvidhaviSaye mumukSUNAmadhikAra eva nAstIti / uktaM ca-satyaM vapreSu zItaM zazikaradhavalaM vAri pItvA prakAmaM, vyucchinnA'zeSatRSNA: pramuditamanasa: prANisArthA bhavanti / zoSaM nIte jalaudhe dinakarakiraNairyA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ addeddakaddardie zrI sUtrakRtAGgasUtram reacheducedes121] ntyanantA vinAzaM, tenodAsInabhAvaM vrajati munigaNa: kUpavaprAdikArye / / 1 / / tadevamubhayathApi bhASite rajasaH karmaNAm Aya: lAbho bhavatItyatastamAyaM rajaso maunenA'navadyabhASaNena vA hitvA tyaktvA te'navadyabhASiNo nirvANaM mokSaM prApnuvantIti / / 21 / / api caNivANaM paramaM buddhA, NakkhattANa va caMdimA / tamhA sayA jate daMte, nivvANaM saMdhate muNI / / 22 / / yathA nakSatrANAM candramAH pradhAnaH tathA nidAnaparityAgena nirvANaM pradhAnamiti ye nirvANamabhisandhAya pravRttAste buddhA: jJAtatattvA eva pradhAnA: nApara iti / yadivA lokasya nirvANaM pradhAnamityevaM buddhAH pratipAdayanti, tasmAt muniH sadA dAnta: yataH prayatnavAn san nirvANaM sandhayet nirvANA) sarvAM kriyAM kuryAditi / / 22 / / kiJcAnyatvujjhamANANa pANANaM, kiccaMtANa sakammaNA / AghAti sAhu taM dIvaM, patiDhesA pavuccatI / / 23 / / __ mithyAtvAdibhi: srotobhiH saMsArasAgarAbhimukham uhyamAnAnAM nIyamAnAnAM svakarmaNA ca kRtyamAnAnAM praNinAM yaH kazcid gaNadharAcAryAdikaH taM samyagdarzanAdibhAvamArgarUpaM sAdhu zobhanaM dvIpamAkhyAti / evaM ca kRtvA saMsArabhramaNaviratilakSaNA samyagdarzanAdyavAptisAdhyA eSA mokSaprAptiH pratiSThA procyate tattvajJaiH / yadivA sa bhAvamArgopadezaka: evA''zvAsabhUtatvAt dvIpaM tathA''dhArabhUtatvAt pratiSThA procyata iti / / 23 / / kiMbhUto'sAvAzvAsadvIpo bhavati kIdRgvidhena vA'sAvAkhyAyata ityetadAhaAyagutte sayA daMte, chiNNasoe aNAsave | je dhamma suddhamakkhAti, paDipuNNamaNelisaM ||24|| ya AtmaguptaH sadA dAntaH chinnasrotA: anAzravaH sa zuddha pratipUrNaM sarvaviratirUpam anIzam advitIyaM dharmamAkhyAtIti / / 24 / / evambhUtadharmamajAnAnAM doSAbhidhitsayAhatameva avijANaMtA, abuddhA buddhamANiNo / buddhAmo tti ya maNNaMtA, aMtae te samAhie ||25|| tameva anantaroktavizeSaNaviziSTaM dharmam avijAnanta : abuddhA: avivekina: buddhamAninaH vayameva buddhAH smaH iti ca manyamAnAH sarve te paratIrthikA: samAdheH samyagdarzanAkhyAt ante paryante'tidUre vartanta iti / / 25 / / kimiti te samAdherdUre ityAzaGyAha
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaat zrI sUtrakRtAGgasUtram saksiaad122 te ya bIodagaM ceva, tamuddissA ya jaM kaDaM / bhoccA jhANaM jhiyAyaMti, akhetaNNA asamAhitA ||26|| te ca zAkyAdaya: yacca bIjodakam annapAnaM tameva tIthikam uddizya tadbhaktaiH yad kRtaM tad bhuktvA punastadavAptikRte ArtaM dhyAnaM dhyAyanti / api ca-te tIthikA dharmAdharmaviSaye kartavye akhedajJA : anipuNA: asamAhitAzca asaMvRtatayA mokSamArgAkhyAd bhAvasamAdherdUravartitvAditi / / 26 / / yathaite tIthikA ArtadhyAyino bhavanti tathA dRSTAntadvAreNAhajahA DhaMkA ya kaMkA ya, kulalA maggukA sihI / macchesaNaM jhiyAyaMti, jhANaM te kalusAdhamaM ||27|| _ yathA DhaGkAzca kaMkAzca kurarA madgukA ete sarve pakSivizeSA jalAzayAzrayA AmiSajIvinaH te matsyaiSaNAM matsyaprApti zikhiNaH kukkuTAzca kITaprAptiM dhyAyanti, evaMbhUtaM ca dhyAnaM kaluSAdhamaM bhavatIti / / 27 / / dArTAntikaM darzayitumAhaevaM tu samaNA ege, micchadiTThI aNAriyA / visaesaNaM jhiyAyaMti, kaMkA vA kalusAhamA ||28||... evaM yathA DhaGkAdayo matsyaiSaNAM dhyAyanti, taddhyAyinazca kaluSAdhamA bhavanti evameva tu eke zramaNA: zAkyAdayaH mithyAdRSTayaH anAryAH viSayaiSaNAM dhyAyanti taddhyAyinazca kaGkA iva kaluSAdhamA bhavantIti / / 28 / / kiJcasuddhaM maggaM virAhittA, ihamege udummatI / ummaggagatA dukkhaM, ghaMtamesaMti te tahA ||29|| zuddhaM mArgaM samyagdarzanAdikaM mokSamArga kumArgaprarUpaNayA virAdhya dUSayitvA iha saMsAre eke zAkyAdayaH durmatayaH unmArgagatA: du:khaM ghAtaM cAntazaste tathA sanmArgavirAdhanayA unmArgagamanaM ca eSante anveSayanti du:khamaraNe zataza: prArthayantItyarthaH / / 29 / / zAkyAdInAM cApAyaM didarzayiSustAvad dRSTAntamAhajahA AsAviNiM nAvaM, jAtiaMdheduruhiyA / icchatI pAramAgaMtu, aMtarA ya visIyatI // 30 // yathA jAtyandha AsrAviNIM zatacchidrAM nAvam Aruhya pAramAgantumicchati, na cAsau pAragAmI bhavati, api tu antarA ca viSIdati nimajjatItyarthaH / / 30 / / dAAntikamAha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00000 zrI sUtrakRtAGgasUtram evaM tu samaNA ege, micchaddiThThI aNAriyA / soyaM kasiNamAvaNNA, AgaMtAro mahabbhayaM ||31|| evaM tu-sanmArgavirAdhanayA unmArgapravartakatayA ca eke zramaNA: zAkyAdayaH mithyAdRSTayaH anAryAH karmAzravarUpaM kRtsnaM srota: ApannAH santaste mahAbhayaM paunaH punyena bhavaduHkham AgantAraH AgamanazIlA bhavanti, na ca teSAM saMsArodadherAstrAviNIM nAvaM vyavasthitAnAM saMsArottaraNaM bhavatIti bhAvaH / / 31 / / yataH zAkyAdayo mahAbhayamAgantAro bhavanti tata idamupadi - zyate imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / tare soyaM mahAghoraM, attattAe parivva // 32 // 123 kAzyapena vardhamAnasvAminA praveditaM imaM dharmamAdAya taret mahAghoraM srotaH / tadevaM AtmatrANAya parivrajet saMyamAnuSThAyI bhavedityarthaH / kvacit pazcArdhasyA'nyathA pATha: 'kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie' bhikSuH glAnasya vaiyAvRtyam aglAna: aparizrAntaH kuryAt samAdhinA, glAnasya vA samAdhimutpAdayanniti / / 32 / / saMyamAnuSThAne parivrajedityAhavirate gAmadhammehiM je kei jagatI jagA / I tesiM attuvamAyAe, thAmaM kuvvaM parivvae ||33| grAmadharmebhyaH zabdAdiviSayebhyaH virataH san ye kecit jagati saMsAre jaganti tAsthAttadvyapadeza iti jIvAsteSAm AtmopamayA duHkhamanutpAdayan tadrakSaNe ca sthAma sAmarthyaM kurvan parivrajediti / / 33 / / saMyamavighnakAriNAmapanayanArthamAha atimANaM ca mAyaM ca taM pariNNAya paMDite / " savvameyaM nirAkiccA, nivvANaM saMghae muNI ||34|| atimAnaM cakArAdatikrodhamapi evaM mAyAM cazabdAllobhaM ca taM kaSAyavrAtaM saMyamaparipanthinaM parijJAya paNDitaH sarvamenaM kaSAyasamUhaM nirAkRtya apanIya nirvANaM sandhayet muniriti / / 34 / / kiJca saMdhate sAhudhammaM ca, pAva dhammaM NirAkare / uvadhANavIrie bhikkhU, kohaM mANaM na patthae ||35|| sAdhudharmaM ca jJAnAdikaM dazavidhaM samyagdarzanajJAnacAritrAkhyaM vA anusandhayet vRddhimApAdayet cazabdAdanupAlayecca pAThAntaraM vA 'saddahe sAdhu dhammaM ca / sAdhudharmaM mokSamArgatvena ni:za
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ aakakakkakkad zrI sUtrakRtAGgasUtram ikaidik124 tayA zraddadhIta cazabdAtsamyaganupAlayecca tathA pApadharma prANyupamardaina pravRttaM nirAkuryAt tathA upadhAnaM tapastatra vIryaM yasya sa upadhAnavIryaH bhikSuH sAdhuH krodhaM mAnaM ca upalakSaNAnmAyAM lobhamapi pratisevanayA na prArthayet nAbhilaSediti / / 35 / / athaivaMbhUtaM bhAvamArga kiM vardhamAnasvAmyevopadiSTavAn utA'nyo'pItyetadAzaGkayAhajeya buddhA atikkaMtA, je ya buddhA aNAgatA / saMti tesiM patiTThANaM, bhUyANaM jagatI jahA ||36|| ye ca buddhAH tIrthakarA atIte kAle'nantA atikrAntAH tathA ye buddhAH anAgatAH bhaviSyantaste'pi anantAH, tathA mahAvideheSu sAmpratamapi saMkhyeyA: santi te sarve'pi bhAvamArgamupadiSTavanta: upadizanti upadekSyati ca, na kevalamupadiSTavanto'nuSThitavantazcetyetadarzayati teSAM sarveSAM zAnti : bhAvamArgaH pratiSThAnam AdhAra: buddhatvasyA'nyathAnupapatte: yadivA zAnti: mokSa: sa teSAM pratiSThAnam AdhAraH, tatastadavAptizca bhAvamArgamantareNa na bhavatItyataste sarve'pyenaM bhAvamArgamuktavanto'nuSThitavantazceti gamyate / zAntipratiSThAnatve dRSTAntamAha-bhUtAnAM trasasthAvarANAM yathA jagatI trilokI pratiSThAnaM tathA te sarve'pi buddhA: zAntipratiSThAnA iti / / 36 / / pratipannabhAvamArgeNa yadvidheyaM tadAhaahaNaM vatamAvaNNaM, phAsA uccAvayA phuse / Na tesu viNihaNNejjA, vAteNeva mahAgirI ||37|| atha ApannavrataM bhAvamArgapratipattyanantaraM sAdhaM uccAvacA: nAnArUpA: sparzA: parISahopasargAH spRzeyuH, na ca taiH vihanyAt naiva saMyamAnuSThAnAnmanAgapi vicalet vAteneva mahAgiriH mandaraparvata iti / / 37 / / upasaMharannAhasaMvuDe se mahApaNNe, dhIre dattesaNaM cre| nibuDe kAlamAkaMkhI, evaM kevaliNo mayaM ||38|| tti bemi | AzravanirodhAt saMvRtaH sa mahAprajJaH dhIraH pareNa AhArAdike datte sati eSaNAM caret, tathA nirvRtta : zItIbhUta: kAlaM mRtyukAlaM yAvad-AkAGket etad yad mayA prAk pratipAditaM tat kevalina : tIrthakRto matam / etacca jambUsvAminamuddizya sudharmasvAmyAhakevalino matametadityevaM bhavatA grAhyam iti bravImi pUrvavat / / 38 / / / / iti mArgAkhyamekAdazamadhyayanaM samAptam / /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ asiaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aid125 // atha samavasaraNaM dvAdazamadhyayanam / / ihAnantarA'dhyayane mArgo'bhihita:, sa ca kumArgavyudAsena samyagmArgatAM pratipadyate, ata: kumArgavyudAsaM cikIrSuNA tatsvarUpamavagantavyam, taccA'trA'dhyayane nirUpya kriyAvAdA'kriyAvAdA'jJAnavAdavainayikavAdAnAM caturNAmapi AkSepaM kRtvA yatra vikSepaH kriyate tad bhAvasamavasaraNam / tatra kAla-svabhAvaniyatipUrvakRtapuruSakAralakSaNAn sarvAnapi kAraNatvenA'bhyupagachan tathA''tma-puNya-pApa-paralokAdikaM cecchan kriyAvAdI samyagdRSTitvenA'bhyupagantavyaH zeSAstu vAdA akriyAvAdA'jJAnavAdavainayikavAdA mithyAvAdA drssttvyaaH| atra tu bahuvaktavyaM tanmUlaTIkAgranthato'vaseyam prastutaprayAsasyA'kSaragamanikAmAtratvAt / atha sUtramanuzriyatecattAri samosaraNANimANi, pAvAduyA jAiM puDho vayaMti / kiriyaM akiriyaM viNayaM ti taiyaM, aNNANamAhaMsu cautthameva ||1|| catvAri samavasaraNAni paratIrthikA'bhyupagamasamUharUpANi yAni prAvAdukAH pRthak pRthag vadanti tAni ca imAni, tadyathA-kriyAm astItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te prathamA: kriyAvAdina: (1) / tathA-akriyAM nAstItyAdikaM vadituM zIlaM yeSAM te dvitIyA akriyAvAdinaH (2) / tathA vinayaM vadituM zIlaM yeSAM te tRtIyA vainayikAH (3) / tathA-ajJAnameva zreya iti vadituM zIlaM yeSAM te caturthAstu ajJAnikA iti (4) / / / 1 / / ajJAnikAstAvat pradarzyanteaNNANiyA tA kusalA vi saMtA, asaMthuyA No vitigicchatiNNA / akoviyA Ahu akoviyAe, aNANuvIyIti musaM vadaMti ||2|| teca ajJAnikAstAvat vayameva kuzalA itivAdinaH api santa: asaMstutA: ajJAnameva zreya iti vAditayA'sambaddhAH / asaMstutatvAdeva te vicikitsAM cittabhrAntiM na tIrNA: nAtikrAntAH / svato dharmopadezaM prati akovidAH anipuNAste akovidebhyaH svaziSyebhya evam AhuH uktavantaH, yathA'jJAnameva zreya ityajJAnapakSasamAzrayaNAtte ananuvicintya mRSAM vadantIti / / 2 / / sAmprataM vainayikavAdaM nisacikIrSuH prakramatesaccaM asaccaM iti ciMtayaMtA, asAhu sAhu tti udAharaMtA / jeme jaNA veNaiyA aNege, puDA vi bhAvaM viNaiMsu nAma ||3|| sadbhyo hitaM satyaM samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo mokSamArgaH satyastam asatyam iti cintayanta: manyamAnAH, vinayAdeva mokSa ityetadasatyamapi satyatvena manyamAnAH, tathA-asAdhum aviziSTakarmakAriNaM rAsabhAdikamapi vandanAdikayA vinayapratipattyA sAdhumiti udAharanta: pratipAdayanta: na samyagdharmasya parIkSakAH, yuktivikalaM vinayAdeva kevalAt dharma ityevamabhyupagamAt
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram S 1-26| eta ityAha-ye imejanA iva prAkRtapuruSA iva janA: vainayikAH aneke dvAtriMzadbhedabhinnAH, te ca kenaciddharmArthinA pRSTA: apizabdAt apRSTA vA bhAva-vinayAdevaM svargamokSAvaptirityevaM svAbhiprAyaM vyanaiSuH vinItavantaH pratipAditavantaH, nAma zabdaH saMbhAvanAyAM, saMbhAvyata eva vinayAt sarvakAryasiddhiriti / / 3 / / kiJcAnyat aNovasaMkhA iti te udAhu, aDDe sa obhAsati amha evaM / lavAvasaMkI ya aNAgatehiM No kiriyamAhaMsu akiriyaAyA ||4|| " upa=sAmIpyena saMkhyA=paricchedaH jJAnamityarthaH upasaMkhyA nopasaMkhyA anupasaMkhyA tayA anupasaMkhyayA=aparijJAnena vainayikA: udAhuH pratipAdayanti iti = evaM eSa - svaH arthaH svargamokSAdikaH asmAkam avabhAsate = yujyamAnako bhavati / sAmpratamakriyAvAdidarzanaM nirAcikIrSuH pazcArdhamAha-lavaM-karma tasmAdapazaGkitum-apasartuM zIlaM yeSAM te lavApazaGkinaH lokAyatikAH zAkyAdayazca teSAmAtmaiva nAsti kutastatkriyA tajjanito vA karmabandha iti / bauddhAbhyupagame ca anAgatai : kSaNaiH cazabdAdatItaizca kSaNaiH vartamAnakSaNasyA'saMgaterna kriyA nApi ca tajjanita: karmabandha iti / tathA-akriya AtmA yeSAM sarvavyApitayA te'pyakriyAvAdina: sAMkhyAH etadevaM te akriyAvAdinaH=lokAyatikabauddhasAMkhyA aparijJAnenaiva na kriyAmAhuH, evaM te sarve etaduktavantaH, tadyathA-asmAkamevA'bhyupagame'rtho yujyamAno bhavatIti zlokapUrvArdha: kAkAkSigolakanyAyenA'kriyAvAdimate'pi Ayojyamiti / / 4 / / sAmpratamakriyAvAdinAmajJAnavijRmbhitaM darzayitumAha sammissabhAvaM sagirA gihIte, se mummaI hoti aNANuvAdI / imaM dupakkhaM imamegapakkhaM, AhaMsu chalAyataNaM ca kammaM // 5 // svakIyayA girA=vAcA gRhIte abhyupagate'rthe nAntarIyakatayA vA samAgate sati tasyA''yAtasyArthasya svavAcaiva pratiSedhaM kurvANAH sammizrIbhAvam astitvanAstitvAbhyupagamaM te lokAyatikAdayaH kurvanti, cazabdAt vyatyayaM kurvanti, tadyathA-pratiSedhe pratipAdyeDastitvameva pratipAdayanti, tathAhi lokAyatikAstAvat svaziSyebhyo jIvAdyabhAvapratipAdakaM zAstraM pratipAdayanto nAntarIyakatayA''tmAnaM kartAraM karaNaM ca zAstraM tathA karmatA''pannAMzca ziSyAnavazyamabhyupagaccheyuH, sarvazUnyatve tvasya tritayasyA'bhAvAnmizrIbhAvo vyatyayo vA / bauddhA api mizrIbhAvamevamupagatA:, tadyathA- gantA ca nAsti kazcid gataya: SaD bauddhazAsane proktAH / gamyata iti ca gati : syAcchruti : kathaM zobhanA bauddhI / / 1 / / tathA-yadi zUnyastava pakSo, matpakSanivAraka kathaM bhavati ? atha manyase na zUnyastathApi matpakSa evAsau / / 1 / / iti spaSTameva mizrIbhAvopagamanaM bauddhAnAmiti / tathA sAMkhyA api sarvavyApitayA''tmAnamabhyupagamya prakRti
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ daadimiddddd zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaaa127) viyogAnmokSasadbhAvaM pratipAdayantaste'pyAtmano bandhaM mokSaM ca svavAcA pratipAdayanti, tatazca bandhamokSasadbhAve sati svakIyayA girA sakriyatve gRhIte satyAtmanaH sammizrIbhAvaM vrajanti, yato na kriyAmantareNa bandhamaukSau ghaTete / tadevaM sarve'pi ime'kriyAvAdina: svavAcaiva sammizrIbhAvaM vyatyayaM ca pratipadyante / yadivA-bauddhAdiH kazcit syAdvAdinA samyagdhetudRSTAntaiH gRhIte nigRhIte sati samyaguttaraM dAtumasamartho yatkiJcanabhASitayA sa 'mummuI hoI' ji gadgadabhASitayA'vyaktabhASI bhavati, yadivA prAkRtazailyA chAndasatvAcca-mUkAdapi mUko mUkamako bhavati / etadeva darzayati-syAdvAdinoktaM sAdhanam ananuvadituM zIlamasyeti ananuvAdI, saddhetubhirvyAkulitamatitayA maunameva pratipadyata iti bhAvaH / yadivA ananubhASya ca pratipakSasAdhanaM tathA'dUSayitvA ca, svapakSaM pratipAdayanti, tadyathA-idam asmadabhyupagataM darzanam eka: pakSo'syeti ekapakSam apratipakSatayaikAntikam aviruddhArthAbhidhAyitayA niSpratibAdhaM pUrvAparAviruddhamityarthaH / idaM caivaMbhUtamapi satkimityAha-dvau pakSAvasyeti dvipakSaM satpratipakSamanaikAntikaM pUrvAparaviruddhArthAbhidhAyitayA virodhivacanamityarthaH / yadivA'smadIyaM darzanaM dvipakSaM karmabandhanirjaraNaM prati pakSadvayasamAzrayaNAt, tatsamAzrayaNaM cehAmutra ca vedanAM caurapAradArikAdInAmiva te hi karaNacaraNanAsikAdicchedAdikAmihaivAnubhavanti amutra ca narakAdau / tathedam ekapakSam ihaiva janmani vaidyatvAt, taccedam-avijJopacitaM parijJopacitamIryApathaM svapnAMtikaM ceti / tadevaM syAdvAdinA'bhiyuktAH svadarzanamevAnantaroktayA nItyA pratipAdayanti, tathA syAdvAdisAdhanoktau chalAyatanaM chalaM navakambalo devadatta ityAdikam AhuH uktavantaH, cazabdAcca dUSaNAbhAsAdikam / tathA karma ca ekapakSadvipakSAdikaM pratipAditavanta iti / yadivA SaDAyatanAni upAdAnakAraNAni AzravadvArANi zrotrendriyAdIni yasya karmaNastat SaDAyatanaM karma ityevamAhuriti / / 5 / / sAmpratametadrUSaNAyAhate evamakkhaMti abujjhamANA, virUvarUvANi akirivaaii| ja mAyai dittA bahavo maNUsA, bhamaMti saMsAramaNovataggaM ||6|| ___ te'kriyAvAdinaH abudhyamAnA virUparUpANi nAnAprakArANi zAstrANi evaM AcakSate, tathAhi-pRthivyApastejovAyurityetAnyeva catvAri bhUtAni, nApara: kazcit sukhadu:khabhAgAtmA vidyate / tathA-sarva kSaNikaM nirAtmakaM, "muktistu zUnyadRSTestadarthAH zeSabhAvanA'' ityAdi yAni AdAya bahavo manuSyaH saMsAram anavadagram aparyAvasAnaM bhramanti, tathAhi-lokAyatikAnAM sarvazUnyatve pratipAdye na pramANamasti, tathA coktam-tattvAnyupaplutAnIti, yuktyabhAve na sidhyati / sA'sti cetsaiva nastattvaM, tatsiddhau sarvamastu sat / / 1 / / na ca pratyakSamevaikaM pramANam, atItAnAgatabhAvatayA pitRnibandhasyApi vyavahArasyA'siddheH, tata: sarvavyavahArocchedaH syAditi / bauddhAnAmapyatyantakSaNikatvena vastutvAbhAva: prasajati, tathAhi-yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH, sat, na ca kSaNaH krameNArthakriyAM karoti, kSaNikatvahAne: nApi yaugapadyena, eka'sminneva kSaNe
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaarit zrI sUtrakRtAGgasUtram sarastaas128] sarvakAryApatteH, na caitadRSTamiSTaM veti / / 6 / / punarapi zUnyamatAvirbhAvanAyAhaNAicco udeti Na atthameti, Na caMdimA vaDDhatI hAyatI vA / salilA Na saMdaMti Na vaMti vAyA, vaMjhe Niyate kasiNe hu loe / / 7 / / ____nAditya udeti nAstameti, na candramA vardhate na hIyate, salilAni parvatanirjharebhyo na syandante=na sravanti, na vAnti vAtAH, kiM bahunoktena ? kRtsna: apyayaM loka: vandhyaH arthazUnya: niyata: nizcita: abhAvarUpa itiyAvat, sarvamidaM yadupalabhyate tanmAyAsvapnendrajAlakalpamidamiti etatparihartukAma AhajahA ya aMdhe saha jotiNA vi, ruvAiMNo passati hINanette / saMtaM pi te evamakiriyaAtA, kiriyaM Na passaMti niruddhapaNNA ||8|| yathAndhaH jAtyandhaH pazcAdvA hInanetra: jyotiSA'pi pradIpAdinA saha vartamAna: rUpANi ghaTapaTAdIni na pazyati, evaM te api akriyAvAdinaH sadapi ghaTapaTAdikaM vastu kriyAM ca na pazyanti yataste nirUddhaprajJA : santIti / / 8 / / anirUddhaprajJAstu jJAninaH padArthAn karatalAmalakanyAyena pazyanti, tadAhasaMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca, nimittaM dehaM uppAiyaM ca / aTuMgametaM bahave ahittA, logaMsi jANaMti aNAgatAI // 9 // sAMvatsaraM jyotiSa, svapnaM svapnapratipAdakaM granthaM, lakSaNaM=zrIvatsAdikaM, nimittaM vAkprazastazakunAdikaM, dehe bhavaM daiha-maSakatilakAdi, utpAte bhavam autpAtikam ulkApAta-digdAha-nirghAta-bhUmikampAdikaM tathA aSTAGga ca nimittamadhItya bahave lokA: loke asmin atItAni anAgatAni ca vastUni jAnanti, na caitat zUnyavAdiSu ghaTate / tasmAdapramANakameva tairabhidhIyata iti / / 9 / / evaM vyAkhyAte sati para Aha-aSTAGganimittazAstrANAM savRttiparibhASANAM naikazlokalakSapramANatvAt tadvedinAmapi parasparata: SaTsthAnapatitatvena vyabhicAritvamata idamAhakeI nimittA tahiyA bhavaMti, kesiMci taM vippaDieti NANaM / te vijjabhAvaM aNahijjamANA, AhaMsu vijjApalimokkhameva / / 10 / / chAndasatvAt prAkRtazailyA vA liGgavyatyaya iti kAnicid nimittAni tathyAni satyAni bhavanti, keSAJcit tat jJAnaM viparyAsaM vyatyayam eti tadevaM nimittazAstrasya vyabhicAramupalabhya te akriyAvAdino vidyabhAvaM vidyAm anadhIyAnAH santo nimittaM tathA cAnyathA ca bhavatIti matvA vidyAyAyA: zrutasya parimokSaM parityAgaM vidyAparimokSam AhuH / yadivA kriyAyA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaat zrI sUtrakRtAGgasUtram aadiadda129 abhAvAt vidyayaiva-jJAnenaiva mokSamAhuriti / kvacit caramapadasyaivaM pATha: 'jANAmu logaMsi vayaMti manda' tti vidyAmanadhItyaiva vayaM svayameva lokaM loke vA bhAvAn jAnImaH / evaM mandA: jaDA vadantiA na ca nimittasyA'tathyateti vAcyaM samyagadhItasya zrutasyA'visaMvAditvAt / dRzyate ca candroparAgAdInAM saMvAditatvamiti / / yadapi SaTsthAnapatitvamuddhoSyate tadapi puruSA:zritakSayopazamavazena, na ca pramANAbhAsavyabhicAre samyakpramANavyabhicArAzaGkA kartuM yujyate / na hi suvivecitaM kArya kAraNaM vyabhicarati / tadevaM suvivecitaM nimittazrutamapi na vyabhicaratIti / / 10 / / sAmprataM kriyAvAdAbhimataM dudUSayiSustanmanamAviSkurvannAhate evamakkhaMti samecca logaM, tahA tahA samaNA mAhaNA ya / . sayaMkaDaM NaNNakaDaM ca dukkhaM, AhaMsu vijjAcaraNaM pamokkhaM ||11|| kriyAta eva sarvaM sidhyatIti svAbhiprAyeNa lokaM carAcaraM sametya jJAtvA evaM te sAvadhAraNam AkhyAnti pratipAdayanti yathA sarvamastyeveti na kiJcinnAstIti / kathamAkhyAnti ? yathA yathA zubhA'zubhA kriyA tathA tathA svarganarakAdikaM phalamiti te ca zramaNAH tIrthakA brAhmaNA: vA kriyAta eva siddhimicchanti / kiJca-yatkiJcit saMsAre duHkhaM tathA sukhaM tat sarvaM svayam eva kRtaM nAnyakRtaM na kAlezvarAdinA kRtam / yadivA'nyathA pAtanikA-kenaitAni samavasaraNAni pratipAditAni, yaccoktaM yacca vakSyate ityetadAzaGkyAha-te tIrthakarA: evam anantaroktayA prakriyayA samyag AkhyAnti-lokaM kevalajJAnena sametya jJAtvA / kimbhUtAste evamAkhyAntItyAha-tathAgatA: tIrthakaratvaM kevalajJAnaM ca gatAH prAptAH, zramaNA: sAdhavaH, brAhmaNAH saMyatAsaMyatA: AkhyAnti-yathA yathA samAdhimArgo vyavasthitastathA tathA kathayanti, etacca kathayanti-yatkiJcit duHkhaM ca sukhaM tat svayam AtmanA kRtaM, nAnyena kAlezvarAdinA kRtamiti / tathA coktam "savvo puvvakayANaM kammANaM pAvaI phalavivAgaM / avarAhesu guNesu ya nimittamittaM paro hoi" / / 1 / / ___ etaccAhustIrthakaragaNadharAdayaH vidyA ca jJAnaM, caraNaM ca kriyA, te dve'pi vidyete kAraNatvena yasyeti vidyAcaraNa: pramokSastaM vidyAcaraNaM pramokSam / ayaM bhAva:-na ca jJAnarahitAyAH kriyAyAH sakAzAt siddhiH, tadupAyaparijJAnAbhAvAt, ato jJAnasyApi prAdhAnyaM, nApi jJAnAdeva siddhirityAhustIrthakaragaNadharAdaya iti / / 11 / / kiJca- . te cakkhu logaMsiha NAyagA tu, maggA'NusAsaMti hitaM payANaM / tahA tahA sAsayamAhu loe, jaMsI payA mANava ! saMpagADhA ||12|| te tIrthakarAdayaH cakSuriva cakSuH loke yathAvasthitapadArthopadezakatvAt ata eva te nAya
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ adddddddddase zrI sUtrakRtAGgasUtram dada130 kAstu sadgati prApakatvAdanarthanivArakatvAcca hitaM mArga jJAnAdikaM mokSamArgam anuzAsati prajAnAM jIvAnAm / kiJca-yathA yathA dravyArthatayA loke yadyad-vastu zAzvataM tat tathA tathA AhuH, yadivA ayaM jIva loko yathA yathA mithyAtvAdibhiH zAzvato bhavati tathA tathaivAhaH, yasmiMzca prajA: jantavaH he mAnava ! narAmaranArakatiryagbhedena saMpragADhA: vyavasthitA iti ||12||leshto jantubhedapradarzanadvAreNa tatprayatnamAhaje rakkhasA vA jamaloiyA vA, je yA surA gaMdhavA ya kAyA / AgAsagAmI ya puDhosiyA ya, puNo puNo vipariyAsurveti / / 13 / / ye ca kecana rAkSasAH anena vyantarAH sarve'pi gRhyante, tathA yamalaukikA: ambAdayastadupalakSaNAt sarve bhavanapatayaH, tathA ye ca surAH vaimAnikA: cazabdAjjyotiSkAH, tathA ye gAndharvA : vidyAdharA vyantaravizeSA vA, tathA kAyAH pRthivIkAyAdayaH SaDapi gRhayanta iti / punaranyena prakAreNa sarvAn saMjidhRkSurAha-ye kecana AkAzagAmina : samprAptA''kAzagamanalabdhayazcaturvidhadevanikAyavidyAdharapakSivAyavaH, tathA ye pRthivyAzritAH pRthivyaptejovanaspatidvitricatuSpaJcendriyAste sarve'pi svakRtakarmabhiH punaH punaH viparyAsamupayAnti arahaTTaghaTInyAyena paribhramaNamupayAntIti / / 13 / / kiJcAnyatjamAhu ohaM salilaM apAragaM, jANAhiNaM bhavagahaNaM dumokkhaM / jaMsI visannA visayaMgaNAhiM, duhato vi loyaM aNusaMcaraMti / / 14 / / ___ yaM saMsArasAgaram AhuH tIrthakaragaNadharAdayaH kathamAhuH ? salilaugham caramodadheriva apAragaM taM saMsAraM durmokSaM bhavagahanaM jAnIhi astivAdinAmapi kimuta kumArgapatitanAstikAdInAm / yasmin saMsAre viSaNNAH avasaktAste kumArgapatitA: viSayA'GganAdibhiH vazIkRtAH dvidhA'pi AkAzAzritaM pRthivyAzritaM ca sthAvarajaGgamarUpaM vA lokam anusaMcaranti, yadivA dvidhA liGgamAtrapravrajyayA'viratyA ca rAgadveSAbhyAM vA lokamanusaMcarantIti / / 14 / / kiJcAnyatNa kammuNA kamma khaveti bAlA, akammuNA u kamma khati dhIrA | medhAviNo lobhamayAvatItA, saMtosiNo No pakareMti pAvaM ||15|| na karmaNA sAvadyArambheNa karma pApaM kSapayanti ajJAnatvAt bAlA iva te bAlA:, api tu akarmaNA Azravanirodhena tu antaza: zailezyavasthAyAM karma kSapayanti dhIrAH vIrA: lobhamayAt parigrahAt atItAH, ata eva santoSiNaH na kurvanti pApam / kvacit pAThaH 'lobhabhayAdatItA:' lobhazca bhayaM ca samAhAradvandvaH lobhAdvA bhayaM tasmAdatItA iti / / 15 / / lobhAtItA: kiMbhUtA bhavantItyAha
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram addakaddak131] te tIta-uppaNNa-maNAgatAiM, logassa jANaMti tahAgatAiM / NetAro aNNesi aNaNNaNeyA, buddhA hu te aMtakaDA bhavaMti ||16|| te tIrthakarAdayo lokasya atItotpannAnAgatAni trikAlavartIni sukhaduHkhAni tathAgatAni yathAsthitAni jAnanti, tathA anyeSAM pratyupadezadAnena mokSaM prati netAro bhavanti, tathA svayambuddhatvAt teSAmanyanetrabhAvAt te ananyaneyAH, hitAhiprAptiparihAraM prati nAnyasteSAM netA vidyata iti bhAvaH / te ca buddhAH svayaMbuddhAstIrthakaragaNadharAdayaH karmaNa: antakRto bhavantIti / / 16 / / yAvadadyApi ye karmaNo'ntakarA na bhavanti tAn darzayitumAhateNeva kuvvaMtiNa kAraveMti, bhUtAbhisaMkAe duguMchamANA / sayA jatA vippaNamaMti dhIrA, viNNattidhI (vI) rA ya bhavaMtI ege / / 17 / / te jJAninaH bhUtAbhizaGkayA jIvopamardAbhizaGkayA pApaM karma jugupsamAnAH tat svayaM naiva kurvanti na anyena kArayanti, kurvantamapyanyaM na samanujAnanti / evamanyAnyapi mahAvratAnyAyojyAni / tadevaM sadA yatA: saMyatA: santa: saMyamAnuSThAnaM prati vipraNamanti tatparA bhavanti dhIrAH / tathA eke kecana heyopAdeyaM vijJAya ca tadeva niHzaGkaM satyaM yajjinaH praveditami'tyevaM kRtanizcayAH karmavidAraNe vIrA bhavanti, yadivA parISahopasargAnIkavijayAd vIrA iti / pAThAntaraM vA' viNNatti vIrA ya bhavanti eke' eke kecana gurukarmANo'lpasattvA vijJaptiH=jJAnaM, tenaiva vIrA bhavanti, nAnuSThAneneti / / 17 / / kAni punastAni bhUtAni yacchaGkayA''rambhaM jugupsantItyetadAzaGkayAhaDahare ya pANe buDDhe ya pANe, te Atato pAsati sabaloe / udehatI logamiNaM mahaMtaM, buddha'ppamattesu parivaejjA ||18|| ye kecana 'Dahare' laghavazca kunthvAdayaH sUkSmA vA te sarve'pi prANinaH, ye ca vRddhAH bAdarazarIriNa prANinaH, tAn sarvAn AtmatayA AtmatulyAn pazyati sarvaloke / tathA lokamimaM paryAyANAmanantatvAt mahAntamutprekSate / evaM lokamazAzvatamutprekSamANaH buddhaH apramatteSu yatiSu madhye apramatta eva parivrajet / yadivA pramatteSu gRhastheSu apramattaH san parivrajediti / / 18 / / kiJca je Atato parato yAviNaccA, alamappaNo hoti alaM paresiM / taM jotibhUtaM ca sayAvasejjA, je pAdukujjA aNuvIyi dhammaM // 19 // .ya:sarvajJaH sa AtmataH svato yazca gaNadharAdikaH sa parato jinavarAdeH sakAzAt lokaM jJAtvA parebhya upadizati sa AtmAnaM pareSAM ca trAtum alaM samartho bhavati / taM sarvajJa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Madadidacidicid zrI sUtrakRtAGgasUtram ashliad132 gaNadharAdikaM ca jIvAdipadArthaprakAzakatvAt jyotirbhUtaM ca sadA vaset seveta / ka evaM kuryuH ? iti darzayati-ye durlabho vA zrutacAritrarUpo dharma iti anuvicintya tameva dharma yathoktAnuSThAnata: prAduSkuryuH te gurukulavAsaM yAvajjIvamAsevanta iti / / 19 / / kiJcAnyatattANa jo jANati jo ya logaM, AgaiM ca jo jANai'NAgaiM ca / jo sAsayaM jANai asAsayaM ca, jAtI maraNaM ca jaNovavAtaM ||20|| aho vi sattANa viuTTaNaM ca, jo AsavaM jANati saMvaraM ca / dukkhaM ca jo jANAti nijjaraMca, so bhAsitumarihati kiriyavAdaM // 21 // yo hi AtmAnaM paralokayAyinaM jAnAti sa eva AtmajJaH kriyAvAdaM bhASitumarhatIti dvitIyavRttasyAnte kriyA / yazca lokaM cazabdAdalokaM ca jAnAti, yazca jIvAnAm Agati tathA anAgatiM ca kutra gatAnAM nAgamanaM bhavati, tatrAnAgati: siddhiH cakArAttadgamanopAyaM ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM yo jAnAti, yazca zAzvataM nitya sarvaM vastujAtaM dravyAstikanayAzrayaNAt jAnAti azAzvataM vA paryAyanayAzrayaNAta, cakArAnnityAnityaM cobhayAkAraMjAnAti, athavA nirvANaM zAzvataM, saMsAramazAzvataM yo jAnAti, tathA jAtim utpattiM nArakatiryaGmanuSyAmaralakSaNAM maraNaM cA''yukakSayalakSaNam, tathA jAyanta iti janAsteSAmupapAta:, sa ca nArakadevayorbhavati taM janopapAtaM ca yo jAnAti / / 20 / / kiJca-adho'pi nArakAdau sattvAnAM vikuTTanAM pIDAM ca yo jAnAti, tathA ya AzravaM saMvaraM ca jAnAti, tathA duHkhaM sukhaM ca yo jAnAti, tathA nirjarAM ca yo jAnAti sa eva kriyAvAdam-asti jIvo'sti puNyamasti pApamasti ca karmaNa: phalamityevarUpaM vAdaM bhASitumarhati / anena ca yo jIvAdIn nava sapta vA padArthAn jAnAti abhyugacchati sa eva paramArthataH kriyAvAdaM pratipAdayitumarhati, kriyAvAde'haMduktatatvaparijJAnasya hetutvAditi / / 20-21 / / upasaMharannAhasaddesu rUvesu asajjamANe, gaMdhesu rasesu adussamANe | No jIviyaM No maraNAbhikaMkhI, AdANagutte valayAvimukke / / 22 / / tti bemi / asajjamAnaH, zabdeSu rUpeSu ca gandheSu raseSu ca adviSan na jIvitam asaMyamajIvita nAbhikAGkSat, nApi parISahoparasagairabhidruto maraNAbhikAGkSI syAt, yadivA jIvitamaraNayoranabhilASI saMyamamanupAlayet / tathA mokSArthinA''dIyata ityAdAnaM saMyamastena tasmin vA sati guptaH AdAnaguptaH, yadivA mithyAvAdinA''dIyata ityAdAnam aSTaprakAraM karma
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0.00008 zrI sUtrakRtAGgasUtram 00.00 133 tasminnA''dAtavye manovAkkAyairguptaH samitazca, bhAvavalayaM mAyA tayA vimukto valayavimukta iti bravImi / / 22 / / / / iti zrIsamavasaraNAdhyayanaM samAptam / 11 // atha trayodazaM yAthAtathyA'dhyayanam / anantaraM samavasaraNAkhyamadhyayanaM samAptam, tatra paravAdimatAnAM nirAkaraNaM kRtam, tacca yAthAtathyena bhavati, tadiha pratipAdyate- ' AhattahIyaM tu paveyaissaM, nANappakAraM purisassa jAtaM / satoya dhammaM asato ya sIlaM, saMtiM asaMtiM karissAmi pAuM // 1 // yathAtathAbhAvo yAthAtathyaM = tattvaM paramArthaH, tacca samagdarzanajJAnacAritralakSaNaM, tadeva darzayati jJAnaprakAramiti prakArazabda Adyarthe, tatsamyagjJAnAdikaM puruSasya jIvasya yad jAtam utpannaM tadahaM pravedayiSyAmi, yadivA yAthAtathyaM svabhAvaM nAnA prakAram uccAvacaM vA puruSasya pravedayiSyAmi / phalaM ca pazcArddhena darzayati sataH satpuruSasya dharmaM zIlaM zAnti = nirvRttiM ca tathA asata: azobhanapuruSasya adharmam azIlamazAntiM ca prAduSkariSyAmi / / 1 / / pratijJAtaM darzayitukAma Aha I aho ya rAto ya samuTThitehiM, tahAgatehiM paDilabbha dhammaM / samAhimAghAtamajhosayaMtA, satthArameva pharusaM vayaMti // 2 // ahorAtraM samutthitebhyastathAgatebhya: zrutadharebhyaH dharmaM pratilabhya avApya tairAkhyAtaM samAdhim mokSamArgam ajoSayantaH asevamAnA: nihnavA boTikAzca tathA kecidviSIdantazcAcAryadinA vAtsalyatayA coditA: santastaM zAstAram AcAryAdikam evaM vakSyamANaprakAreNa paruSaM vadanti / / 2 / / kiJca visohiyaM te aNukAhayaMte, je AtabhAveNa viyAgarejjA / aANi hoti bahUguNANaM, je NANasaMkAe musaM vadejjA // 3 // te nihnavAdaya: ye vizodhitaM mokSamArgaM anukathayanta: AtmabhAvena svAbhiprAyeNA'nyathA vyAgRNIyuH vyAkhyAnayeyuH goSThAmAhilAdivat evambhUtazca asthAnika : abhAjanaM bhavati bahuguNAnAm / kvacitpATha 'aTThANie hoMti bahUNivesa' apAtramasau bhavati jJAnapradiguNAnAM bahuH anarthasaMpAdakatvenAsadabhinivezo yasya sa bahunivezaH / punaH kimbhUtAste ? jJAnazaGkayA sarvajJapraNIte zrutajJAne zaGkayA yadivA pANDityAbhimAnena mRSA vadeyu:, yathAhaM bravImi tathaiva yujyate,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Baaaaadddd zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaa134 nAnyatheti / / 3 / / kiJcAnyatje yAvi puTThA paliuMcayaMti, AdANamaDheM khalu vaMcayaMti / asAhuNo te iha sAdhumANI, mAyaNNi esiMti aNaMtaghaMtaM // 4 // ye kecana tucchatayA samutsekino'pareNa puSTAH kasmAdadhItaM zrutaM bhavadbhiriti te tu svakIyamAcArya nihravAnA aparaM prasiddha pratipAdayanti yadivA mayaivaitat svata utprekSitamityevaM jJAnagarvAt paliuMcayaMti parikuJcayanti nihRvate / yadivAlocanAdike avasare pRSTAH santo mAtR-sthAnenAvarNavAdabhayAnnihRvate / evaM mAyA kurvANAste AdIyata ityAdAnaM jJAnAdikaM mokSo vA tam artham AdAnArthaM vaJcayanti-bhraMzayantyAtmanaH, khaluH avadhAraNe vaJcayantyeva / iha jagati sAdhuvicAre vA te'sAdhavaH AtmotkarSAt sAdhumAninaH mAyAvinaste eSyanti yAsyanti anantaza: ghAtaM vinAzaM saMsAraM vA doSadvayaduSTatvAtteSAm ekaM tAvatsvayamasAdhavo dvitIyaM sAdhumAnina iti / tadevamAtmotkarSadoSArodhilAbhamapyupahatyAnantasaMsAriNo bhavantIti / / 4 / / sAmprataM krodhAdikaSAyadoSamudbhAvayitumAhaje kohaNe hoti jagaDhamAsI, viosiyaM je u udiirejjaa| aMdhe va se daMDapahaM gahAya, aviosie ghAsati pAvakammI ||5|| yaH kazcit prakRtyaiva krodhano bhavati tathA yo jagadarthabhASI tadyathA-brAhmaNaM DoDamiti brUyAt tathA kANaM kANamityAdi yo yasya doSastaM tena kharaparuSaM brUyAt, yadivA jagadarthabhASI yena kenacitprakAreNAsadarthabhASaNenApyAtmano jayamicchatItyarthaH / viosiyaM vividhamavasitaM paryavasitamupazAntaM kalahaM yaH punarapyudIrayet, sAmpratametadvipAkaM darzayati-yathA ca kazcit andhaH daNDapathaM godaNDamArga laghumArga gRhItvA Azritya tena vrajan sa dhRSyate kaNTakazvApadAdibhiH pIDyate, evamasAvapi kevalaM liGgadhAryanupazAntakrodha: karkazabhASyadhikaraNoddIpakaH, tathA 'aviosie' anupazAntadvandva-pApakarmI saMsAre pIDyate / / 5 / / kiJcaje viggahIe annAyabhAsI, na se same hoti ajhaMjhapatte / ovAyakArI ya hirImaNe ya, egaMtadiTTI ya amAiruve ||6|| . yo vigrahika kalahapriyaH anyAyyabhASI yatkiJcanabhASI asthAnabhASI gurvAdhikSepakaro vA nA'sau samo madhyastho bhavati, nApi ajhaMjhAprApta akalahaprApta: amAyAprApto vA bhavati / yadivA ajhaMjhAprAptaiH samyagdRSTibhirasau samastulyo na bhavati yata: ato naivaMvidhena bhAvyam, api tu upapAtakArI AcAryanirdezakArI yadivA upAyakArI sUtropadezapravartakaH hrI: lajjA saMyamastatra mano yasya sa hrImanA: yadivA anAcAraM kurvan AcAryAdibhyo jihveti lajjate'sau
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ adaadaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram OMaaaaad135 hrImanAH, tathA ekAntena jIvAditattveSu dRSTiryasyA'sau ekAntadRSTiH syAt, pAThAntaraM vA 'egaMtasaDDi' ekAntena jinoktamArge zraddhAvAn bhavet, amAyino rUpaM yasyA'sau amAyirUpa: niSkapaTazca syAditi / / 6 / / punarapi sadguNotkIrtanAmAhase pesale suhame purisajAte, jaccaNNie ceva suujjuyaare| bahu pi aNusAsite je tahaccA, same hu se hoti ajhaMjhapatte |7|| yaH kvacit pramAdaskhalite satyAcAryAdinA bahvapi anuzAsyamAnaH tathaiva arcA: lezyA cittavRttiryasya sa tathArca: sthirazubhalezyAkaH sa eva puruSajAta: paramArthata: puruSArthakAritvAt kSamAzIlatvAcca, tathA'sAveva jAtyanvitaH sacchIlAnvitatvAt, sa eva suSThu atizayena RjuH-saMyamastatkaraNazIla: suRjukArI yadivA 'ujjucAre' ti yathopadezaM ya pravartate, na punarAcAryAdivacanaM pratikUlayati sa RjucAraH avakraH, pezalaM miSTavAkyatvAt, sUkSmaH sUkSmadarzitvAt sUkSmabhASitvAdvA, samaH madhyastho nindAyAM pUjAyAM ca na ruSyati na tuSyati, tathA ajhaMjhAprAptaH pUrvavat, yadi vA ajhaMjhAprAptai: vItarAgaiH samo bhavatIti / / 7 / / prAyastapasvInAM jJAnamadastapomadazca bhavatItyatastamAzrityAhaje Avi appaM vasumaM ti maMtA, saMkhAya vAdaM apariccha kujjA / taveNa vA haM sahite tti maMtA, aNNaM jaNaM passati biMbabhUtaM / / 8 / / yazcApi kazcillaghuprakRtistucchatayA AtmAnaM vasumantaM saMyaminaM, saMkhyA jJAnaM tadvantaM ceti jJAnavantaM camattvA nA'paraH kazcinmattulyo'stIti, tathA paramArtham aparIkSya AtmotkarSArthaM vAdaM kuryAt lAlapedityarthaH, tathA tapasA vA'ham evAtra sahito na matsamaH ko'pyastIti mattvA anyaM janaM yatilokaM gRhasthalokaM vA biMbabhUtaM jalacandravat tadarthazUnyaM liGgamAtradhArakaM puruSAkRtimAtraM vA pazyatIti / / 8 / / egaMtakUDeNa tu se paleti, Na vijjatI moNapadaMsi gote | je mANaNadveNa viukkasejjA, vasumaNNatareNa abujjhamANe // 9 // ekAntakUTena anantaroktA''tmotkarSarUpabhAvakUTenaikAntata: asau saMsAracakravAle paryeti bambhramIti, tu zabdAt kAmAdinA mohena vA mohito bahuvedane saMsAre pralIyate / yazcaivaMbhUtaH asau na vidyate vartate maunapade saMyame sarvajJapraNItamArge / sarvajJamatameva vizinaSTi gAM etadevAkiJcanatvaM surukSajIvatvaM vA trAyate arthA'visaMvAdanata iti gotraM tasmin gotre jinamate, yadivA uccagotre vartamAnastadabhimAnagrahagrastaH, tathA yazca mAnanArthena pUjAsatkArArthaM vyutkarSayet madaM kuryAt so'pi maunIndrapade na vartate vasuH saMyamastamAdAya ya: anyatareNa madasthAnena paramArtham abudhyamAnaH
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ addaddedicateek zrI sUtrakRtAGgasUtram addeddadadak[136] mAdyati nA'sau azeSamadanikandanaM sarvajJamataM jAnAtIti / / 9 / / sarveSAM madasthAnAnAmutpatterArabhya jAtimado bAhyanimittanirapekSo yathA bhavatyatastamadhikRtyAha-- - - je mAhaNe jAtie khattie vA, taha uggaputte taha lecchatI vA / je pavaite paradattabhoI, gotte Na je thabmati mANabaddhe ||10|| yo hi jAtyA brAhmaNaH kSatriyo vA jAyate, tadbhedameva darzayati-ugraputraH tathA licchavI vA san saMsArA'pasadatAmavagamya yaH pravrajita: ata eva paradattabhojI samyak saMyamAnuSThAnavidhAyI abhimAnabaddha mAnAspade gotre jAto'pi yaH na stabhnAti na garvamupayAti / bhikSArthaM paragRhANyaTan kathaM hAsyAspadaM garvaM kuryAt, naiva kuryAdityarthaH / / 10 / / na cA'sau mAnaH kriyamANo guNAyeti darzayitumAha Na tassa jAtI va kulaM va tANaM, NaNNattha vijjA-caraNaM suciNNaM / Nikkhamma je sevati'gArikamma, Na se pArae hoti vimoyaNAe ||11|| ___ na tasya pravrajitasya jAti vA kulaM vA anyataradapi madasthAnaM saMsAre paryaTatastrANaM bhavati / vidyA ca jJAnaM ca caraNaM ca = kriyA ca vidyAcaraNaM tacca sucIrNaM tasmAd anyatra madasthAneSu saMsArottaraNA''zA na vidyate / niSkramya pravrajyAM gRhItvA'pi yadi puna: sevate agArikarma jAtyAdikaM madasthAnaM tadA nA'sau pArago bhavati vimocanAya / svato'valepAt saMsArasamudre nimajjan pareSAM kathaM tArako bhaviSyati ? kathamapi naivetyarthaH / / 11 / / punarapyabhimAnadoSAvirbhAvanAyAhaNikkicaNe bhikkhU sulUhajIvI, je gAravaM hoti siloyagAmI / AjIvameyaM tu abujjhamANe, puNo puNo vipariyAsuveti / / 12 / / ___ dhanadhAnyAdityAgAt niSkiJcano'pi bhikSuH suSThu rUkSam antaprAntaM vallacaNakadi tena jIvituM zIlamasya sa surUkSajIvI, evambhUto'pi yo gauravaM samAzritya zlokakAmI AtmazlAghAbhilASI bhavati sa paramArtham abudhyamAnaH etadevAkiJcanatvaM surUkSajIvitvaM vA AjIvikAMjIvanopAyaM kurvan puna: puna: saMsAre viparyAsamupayAti saMsArasamudrottaraNAyA'bhyudyato'pi tatraiva nimajjatIti / / 12 / / samAdhimasevamAnAnAmAcAryaparibhASiNAM vA'nantaroktadoSAstasmAdamIbhi: ziSyaguNairbhAvyamityAhaje bhAsavaM bhikkhu susAdhuvAdI, paDihANavaM hoti visArae ya / AgADhapaNNe suvimAvitappA, aNNaM jaNaM paNNasA parimavejjA ||13|| yo bhASAguNadoSajJatayA bhASAvAn bhikSuH tathA zobhanaM vadituM zIlamasyeti susAdhu
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaaa137 vAdI tathA vAdAvasare dharmakathAvasare vA pratibhAnavAn utpannapratibha: vizAradazca cazabdAt zrotrabhiprAyajJazca, tathA AgADhaprajJaH tattvaniSThatvAt, subhAvitAtmA dharmavAsanayA suSThu bhAvitatvAt, tadevamebhirguNaiH susAdhurbhavati / yazcaibhireva nirjarAhetubhUtairmadaM kurvan anyaM janaM prajJayA paribhavet tadA'nyeSAM kA vArtA ? / / 13 / / etaddoSamAhaevaM Na se hoti samAhipatte, je paNNavaM bhikSu viukkasejjA / ahavA vi je lAbhamayAvalitte, aNNaM jaNaM khiMsati bAlapaNNe ||14|| evaM sa sAdhuH samAdhi prApto na bhavati yaH prajJAvAn bhikSuH vyutkarSet garvaM kuryAt athavA yo'pi lAbha-madAvaliptaH san anyaM janaM khiMsati nindati sa bAlaprajJaH mUrkhaprAya iti / / 14 / / anyadapi madasthAnaM na vidheyamityAhapaNNAmayaM ceva tavomayaM ca, NiNNAmae goyamayaM ca bhikkhU / AjIvagaM ceva cautthamAhu, se paMDite uttamapoggale se / / 15 / / bhikSuH prajJAmadaM tapomadaM gotramadaM ca nirnAmayet-nizcayena apanayet / AjIvanti anenatyAjIva: arthanicayastaM gacchati AzravatItyasau AjIvagaH arthamadaH tam arthamadaM ca caturthaM madasthAnam AhuH cazaddhAccheSamadAn ca nAmayet tannAmanAcca asau paNDita: bhavati tathAsAveva samastamadApanodaka: uttamapudgalaH uttamAtmA athavA uttamottamo bhavati pudgalazabda AtmavAcI pradhAnavAcI ceti / / 15 / / upasaMharannAhaetAiM madAiM vigiMca dhIre, Na tANi sevaMti sudhiirdhmmaa| te savvagottAvagatA mahesI, uccaM agottaM ca gatiM vayaMti / / 16 / / etAni madAnAM sthAnAni vityajet, ye dhIrAH sudhIra: supratiSThito dharmo yeSAM te sudhIradharmANaH tAni madasthAnAni na sevante / te maharmayaH sarvagotrApagatA : agotrajAm uccAM gatiM mokSAkhyAM cazabdAt kalpAtIteSu paJca mahAvimAneSu vrajantIti / / 16 / / kiJcabhikkhU muyaccA taha diTThadhamme, gAmaM ca (va) NagaraMca (va) aNuppavissA / se esaNaM jANamaNesaNaM ca, aNNassa pANassa aNANugiddhe ||17|| ___sa bhikSuH snAnAdisaMskArAbhAvAt mRteva arcA tanuH zarIraM yasya sa mRtArca: yadivA modanaM mut tadbhUtA zobhanA'rcA-lezyA yasya mudarca: prazastalezya:, dRSTaH avagato yathAvasthito dharmo yena sa dRSTadharmA grAmaM nagaraM cAnupravizya tatra eSaNAm aneSaNAM ca jAnan doSAMzca pariharan athavA yo yasyAbhigrahaH sA tasyaiSaNA aparA tvaneSaNetyevam eSaNA'neSaNAbhijJa: annasya pAnasya
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ adddddddddede zrI sUtrakRtAGgasUtram ddddddddd138] vA ananugRddhaH AhArAdAvamUrcchita: samyag zikSAM gRhNIyAditi / / 17 / / kiJcaaratiM ratiM ca abhibhUya bhikkhU, bahUjaNe vA taha egacArI / egaMtamoNeNa viyAgarejjA, egassa jaMto gatirAgatI ya / / 18 / / saMyame aratim asaMyame ca ratim abhibhUya apanIya bhikSuH tathA bahavaH sAdhavo gacchavAsitayA sahAyA yasya sa bahujana : jinakalpikAdirvA ekacArI kenacit pRSTo'sau ekAntamaunena saMyamena karaNabhUtena vyAgRNIyAt dharmakathAvasare anyadA vA ekasyaiva jantoH gatirAgatizca bhavati tatra dharmaM vihAyA'paraH ko'pi sahAyo na bhavatIti brUyAditi / / 18 / / kiJcAnyatsayaM sameccA aduvA vi soccA, bhAsejja dhammaM hitadaM payANaM / je garahiyA saNiyANappaogA, Na tANi sevaMti sudhIradhammA / / 19 / / svayaM sametya=jJAtvA saMsAraM tatkAraNaM mithyAtvAdi tathA mokSaM tatkAraNaM ca samyagdarzanAdi sametya athavA AcAryAdeH sakAzAt zrutvA anyebhya prajAbhyaH jantubhyo hitadaM dharma bhASeta / tathA ye garhitAH sanidAnaprayogA: dharmakathAprabandhA vA yadivA sanidAnA vAkprayogA paradoSodghaTTanalakSaNAstAn sudhIradharmAH maharSayaH na sevante=na brUvata iti / / 19 / / kiJcA nyat kesiMci takkAi abujjha bhAvaM, khudda pi gacchejja asaddahANe / Ayussa kAlAtiyAraM vaghAtaM, laddhANumANe ya paresu aDhe ||20|| keSAJcit tIthikAnAM tarkayA vitarkeNa svamatiparyAlocanena bhAvam abhiprAyam abudhvA kazcit sAdhuH zrAvako vA kiJciddharmadezanAdvAreNa paravirodhakRd vaco bUyAd, sa ca tIrthikastadvacaH azraddhAna: pAlakapurohitavat kSudratvamapi gacchet virUpamapi kuryAt, tathAhi sa kupito vakturyadAyustasya AyuSo vyAghAtarUpaM parikSepasvabhAvaM kAlAticAraM dIrghasthitikamAyuH saMvartayet, yata evaM tataH ko'yaM ? kaJca nata ? ityAdi labdhamanumAnaM yena parAbhiprAyaparijJAne sa labdhAnumAnaH pareSu paratIthikAdiSu pratipAdyeSu yathAyogaM yathArhapratipattyA arthAn saddharmaprarUpaNAdikAn jIvAdIn vA svaparopakArAya brUyAditi / / 20 / / api cakammaM ca chaMdaM ca viviMca dhIre, viNaejja u savato AyabhAvaM / rUvehiM luppaMti bhayAvahehiM, vijjaM gahAya tasathAvarehiM / / 21 / / sa dharmakathika: dhIraH karma=anuSThAnaM gurulaghukarmatAM vA chandanam abhiprAyaM ca vive
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Saamaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram asso139 cayet jAnIyAt jJAtvA ca dharmadezanAM kurvan zrotuH pApabhAvaM, pAThAntaraM vA AtmabhAvaM mithyAtvAdikaM viSayagRhanutAM vA sarvathA vinayet apanayet tuzabdAt viziSTaguNAropaNaM ca kuryAt, yata: prAya: prANino bhayAvahai : rUpaiH upalakSaNAt zabdAdiviSayaizcehAmutra ca lupyante viDambanAbhAjo bhavanti, tataH zroturabhiprAyaM ca gRhItvA samyagavagamya vidvAn trasasthAvarebhyo hitaM dharmamAvibhAvayediti / / 21 / / sarvameva tapazcaraNAdikaM pUjAsatkArAdinirapekSeNa vidheyaM vizeSato dharmadezanAmityAhana pUyaNaM ceva siloyakAmI, piyamappiyaM kassati No khejjaa| sabve aNaDhe parivajjayaMte, aNAule yA akasAi bhikkhU / / 22 / / sAdhu dezanAM vidadhAno na pUjanam-abhikAGkSat na ca zlokakAmI-nApi zlokaM kIrti kAmayed, tathA zroturyat priyaM rAjakathAdikaM chalitakathAdikaM ca tathA apriyaM ca tatsamAzritadevatAvizeSanindAdikaM ca kasyacit na kathayet, pAThAntaraM vA nindAdikaM na kuryAditi / api tu samyagdarzanAdikaM dharmaM kathayet / upasaMharannAha-sarvAn anarthAn parivarjayet anAkula: akaSAyI ca bhikSurbhavediti / / 22 / / sarvAdhyayanopasaMhArArthamAhaAhattahiyaM samupehamANe savvehiM pANehiM nihAya dNddN| no jIviyaM no maraNAbhikaMkhI, parivaejjA valayAvimukke / / 23 / / yathAtathyaM samyagdarzanAdikaM dharma samutprekSamANa : anuSThAnato'bhyasyan sarveSu prANiSu daNDyante prANino yena sa daNDaH prANavyaparopanavidhAnaM taM daNDaM nidhAya parityajya prAMNAtyaye'pi yAthAtathyaM dharmaM nollaGghayediti / etadeva darzayati-najIvitam asaMyamajIvitaM kAkSet, na ca parISahaparAjito maraNAbhikAGkSI syAt / tadevaM medhAvI parivrajet valayena mAyArUpeNa mohanIyakarmaNA vA vipramukta: valayavipramukta iti bravImiti pUrvavat / / 23 / / / / yAthAtathyA'dhyayanam samAptam / / / / atha granthanAmakaM cartudazamadhyayanam / / anantarAdhyayane yAthAtathyamiti samyakacAritramabhihitaM, tacca bAhyAbhyantaragranthaparityAgAdavadAtaM bhavatIti granthatyAgazcAtrAdhyayane pratipAdyategaMthaM vihAya iha sikkhamANo, uTThAya subaMbhaceraM vasejjA / ovAyakArI viNayaM susikkhe, je chee vippamAdaM na kujjA ||1||
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram iha pravacane granthaM vihAya samyagutthAnena utthAya grahaNAsevanazikSAM zikSamANa: subrahmacaryaM saMyamaM vA Avaset samyakkuryAt / tathA AcAryavacanasya avapAtaH nirdezastatkArI avapAtakArI sadA''jJAvidhAyI vinayaM suzikSet= paripAlayet tathA yaH cheka : nipuNa: sa saMyamAnuSThAne AcAryavacane vA vividhaM pramAdaM vipramAdaM na kuryAditi / / 1 / / svacchandatayA gacchAnnirgatasyApAyAn dRSTAntadvAreNAha jahA diyApotamapattajAtaM, sAvAsagA paviDaM maNNamANaM / tamacAiyaM taruNamapattajAtaM DhaMkAdi avvattagamaM harejjA ||2|| " yathA apatrajAtam apakSodbhavaM dvijapotaM pakSizizuM svA''vAsakAt svanIDAt plavitum utpatituM manyamAnaM DhaMkAdaya: pratItAH taM taruNamapatrajAtam avyaktagamaM gamanAbhAve naMSTum asamarthaM hareyuMH nItvA vyApAdayeyuriti / / 2 / / atha dAntikamAha evaM tu sehaM pi adhammaM, nissAriyaM vusimaM maNNamANA / diyassa chAvaM va apattajAtaM hariMsu NaM pAvadhammA aNege ||3|| " 140 evaM tu apuSTadharmANaM zaikSamapi pApadharmANa: tIrthikAH svajanA rAjAdayo vA aneke gacchAt nissAritam asmAkaM vazyamiti manyamAnA: yadivA vusimaM cAritraM nissAramiti manyamAnAstaM zaikSaM dvijasya zAvamiva pakSizizumiva apatrajAtaM hRtavanta: trikAlagocaratvAt sUtrasyeti / / 3 / / tadevamekAkino bahavo doSA ataH sadA gurupAdamUle sthAtavyamityetaddarzayitumAhaosANamicche ma samAhiM, aNosite NaMtakare ti NaccA | obhAsamANo daviyassa vittaM, Na Nikkase bahitA AsupaNNe ||4|| avasAnaM gurorantike vyavasthAnaM tat yAvajjIvaM samAdhiM sanmArgAnuSThAnarUpaM icchet manujaH sAdhurityarthaH / gurorantike anuSita : = avyavasthitaH samAdhe: karmaNo yathApratijJAtasya vA nAntakaro bhavatItyevaM jJAtvA sadAgurukulavAse vaset / kiM kurvannityAha- dravyasya muktigamanayogyasya sAdhoH sarvajJasya vA vRttam anuSThAnam avabhAsayan udabhAsayan anuSThAnato dharmakathiko vA kathanato'vabhAsayan gurukuLavAsaM sadA vaseta na tato bahiH niSkaset nirgacchet AzuprajJaH kSipraprajJaH, yato gurukulavAso bahUnAM guNAnAmAdhAra iti / / 4 / / tadevaM gurukulavAsamAvasan sthAnazayanAsanAdAvupayukto bhavati tadupayuktasya ca guNamuddhAvayannAha 1 je ThANao yA sayaNAsaNe yA parakkame yAvi susAdhujute / samitIsu guttIsu ya AyapaNNe, viyAgareMte ya puDho vadejjA // 5 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 141 yaha sthAnataH sthAnamAzritya zayanAsane cakArAt gamanAgamane tapazcaraNAdi ca parAkramatazca susAdhoH ye samAcArAstaiH samAyuktaH susAdhuyuktaH sa susArdhubhavati / api ca gurukulavAse nivasan samitiSu guptiSu ca AgatA prajJA yasya sa AgataprajJaH svato bhavati / parasyApi ca vyAkurvan kathayan pRthak pRthag guroH prasAdAt parijJAtasvarUpaH samitiguptInAM yathAvasthitapAlanaM tatphalaM ca vadet pratipAdayediti / / 5 / / samitisamitena yadvidheyaM tadAhasaddANi soccA adu bheravANi, aNAsave tesu parivvaejjA / niddaM ca bhikkhU na pamAya kujjA, kahaMkahaM pI vitigicchati ||6| veNuvINAdikAn madhurAn athavA bhairavAn = bhayAvahAn karNakaTukAn zabdAn zrutvA teSu anAzravaH rAgadveSarahito bhUtvA parivrajet / tathA nidrApramAdaM cazabdAt vikathAkaSAyAdikaM ca na kuryAt / tadevaM gurukulavAsAt bhikSuH kathaMkathamapi vicikitsAM=dezasarvagatAM cittaviplutiM tIrNo bhavati, yadivA paJcamahAvratabhAraM kathaMkathamapi pAraM neSyAmItyevaMbhUtAM vicikitsAM guruprasAdAt tIrNo bhavati, anyeSAmipi tadapanayanasamarthaH syAditi / / 6 / / kiJcAnyatDahareNa vuDDheNa'NusAsite U, rAtiNieNAvi samavvaeNaM / sammaM tagaM thirato NAbhigacche, NijjaMtae vA vi apArae se ||7| sa gurvantike nivasan kvacit pramAdaskhalite DahareNa kSullakena vRddhena ratnAdhikena samavayasA va anuzAsita: coditaH samyak sthirataH apunaHkaraNatayA takam anuzAsanaM na abhigacchet=na pratipadyeta / evaM guruNA mokSaM prati nIyamAno'pi anuzAsyamAno'pi asau tadakaraNata: saMsArasamudrasya apAraga eva bhavatIti / / 7 / / sAmprataM svapakSacodanAnantaraM svaparacodanAmadhikRtyAha / viuTThiteNaM samayANusiDe, DahareNa vuDDheNa va cotite tu / accuTThitAe ghaDadAsie vA, agAriNaM vA samayANusaTTe // 8 // viruddhotthAnenotthito vyutthita: paratIrthiko gRhastho vA mithyAdraSTistena vyutthitena yadivA saMyamAt bhraSTo vyutthitastena sAdhuH skhalitaH san samayAnuzAsita:, tadyathA naivaMvidhamanuSThAnaM svAgame vyavasthitaM yenAbhipravRtto'si tathA 'DahareNa' kSullakena vRddhena vA tuzabdAt samAnavayasA vA codita: tathA atIvA'kAryakaraNaM prati utthitA tayA atyutthitayA yadivA dAsItvena atyantotthitA dAsyA api dAsIti tAmeva vizinaSTi ghaTadAsyA jalavAhinyA codita: svahitaM manyamAnaH susAdhurna kupyet / tathA agAriNAM gRhasthAnAM ya samaya : AcArastenAnuzAsitaH samayAnuzAsita:, yathA gRhasthAnAmapi etanna kartuM yujyate yadArabdhaM bhavatetyevamAtmApekSayA laghunApi codito mamaivaitacchreya iti manyamAno na manAgapi mano dUSayediti / / 8 / / etadevAha
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ odiacaddicikcarad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaad142 Na tesu kujjhe Na ya palahejjA, Na yAvi kiMci pharusaM vadejjA / tahA karissaM ti paDissuNejjA, seyaM khu meyaM Na pamAda kujjA ||9|| na teSu svaparapakSacodakeSu kupyet na ca tAn codakAn pravyathayet daNDAdiprahAreNa pIDayet, nApi tAn kiJcit paruSaM vadet api tu tebhyo nivedayet, yathA bhavAnanuzAsti tathaiva kariSyAmi iti pratizRNuyAt svIkuryAt / tathA zreya: me etat codanaM nAmeti manyamAno na punaH pramAdaM kuryAditi / / 9 / / asyArthasya dRSTAntaM darzayitumAhavaNaMsi muDhassa jahA amUDhA, maggANusAsaMti hitaM payANaM / teNAvi majjhaM iNameva seyaM, jaM me buhA samma'NusAsayaMti / / 10|| __vane digbhrameNa mUDhasya yathA'mUDhAH prajAnAM hitaM mArgamanuzAsati, anuzAstizcAtmanaH zreyo manyate, evaM tenApi asadanuSThAyinA coditena na kupitavyam, apitu yad etat buddhAH samanuzAsati tad mama zreya iti mantavyam / / 10 / / punarapyasyArthasya puSTyarthamAhaaha teNa mUDheNa amUDhagassa, kAyavva pUyA savisesajuttA / etovamaM tattha udAhu vIre, aNugamma atthaM uvaNeti sammaM / / 11 / / atha yathA tena mUDhena sanmArgAvatAritena tasya amUDhasya sanmArgopadeSTuH paramupakAraM manyamAnena savizeSayuktA=viziSTA pUjA kartavyA, evam etAmupamAm udAhuH prAkRtazailyA tivyatyayAt udAhRtavanta: vIra: vardhamAnasvAmI / anugamya=buddhvA arthaM paramArthaM codanAkRtaM paramopakAraM samyag Atmani upanayati, tadyathA-ahamanena mithyAtvavanAjjanmajarAmaraNAdyupadravAdupadezadAnenottArita iti gAthArthaH / 111 / / puna: aparo dRSTAnto'bhidhIyateNeyA jahA aMdhakAraMsi rAo, maggaM Na jANAi apassamANaM / se sUriyassa abbhuggameNaM, maggaM vijANAti pagAsiyaMsi / / 12 / / yathA hi prAvRSi andhakArAyAM rAtrau svabhyastapradezo'pi netA-mArgadezako mArgamapazyan na jAnAti / sa eva nAyakaH sUryasya abhyudgamena prakAzite dikcakre mArga vijAnAtIti / / 12 / / atha dArTAntikamAhaevaM tu sehe vi apuThThadhamme, dhammaM na jANAti abujjhmaanne| se kovie jiNavayaNeNa pacchA, sUrodae pAsati cakkhuNeva / / 13 / / yathA hi asau andhakAravRtAyAM rajanyAM aTavyAM mArgamapazyannapi sUryodayena apanIte tamasi cakSuSA pazyati, evaM tu zaikSo'pi apuSTadharmA dharmaM na jAnAti abuddhyamAnaH sa eva tu
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtrakRtAGgasUtram 143 pazcAt gurukulavAsAt jinavacanena kovidaH nipuNaH san yathAvasthitAn jIvAdIn padArthAn mUlottaraguNAMzca pazyati jAnAtIti / / 13 / / tatra mUlaguNAnadhikRtyAha uDDuM ahe ya tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / sayA jate tesu parivvajjA, maNappadosaM avikaMpamANe ||14|| UrdhvA'stiryakSu dikSu ye ca trasA ye ca sthAvarAH prANina: teSu sadA yata: saMyata: = : saMyamAd avikampamAna: acalan tadapakAre upakAre vA manAgapi manaH pradveSam akurvan parivrajet evaM zeSANyapi mahAvratAni samyaganupAlayediti / / 14 / / gurorantike vasato vinaya mAha kAleNa pucche samiyaM payAsu, AikkhamANo daviyassa vittaM / taM soyakArI ya puDho pavese, saMkhA imaM kevaliyaM samAhiM // 15 // gurukulavAse nivasan prajAsu jIvaviSaye kAlena praSTavyakAle'vasaraM jJAtvA samitam AcAryAdikaM samyak pRcchet / sa ca tena pRSTa AcAryAdiH dravyasya = vItarAgasya tIrthaMkarasya vA vRttam anuSThAnaM saMyamaM jJAnaM vA AcakSANa: mAnanIyo bhavati / kathamityAha - tad AcAryAdinA kathitaM zrotre-karNe kartuM zIlamasyeti zrotrakArI yathopadezakArI san pRthak pRthagupanyastamAdareNa hRdaye pravezayet=vyavasthApayet, vyavasthApanIyaM darzayati-saMkhyAya samyag jJAtvA imaM vakSyamANaM kaivalikaM kevalinA bhASitaM samAdhiM mokSamArgaM hRdaye pRthag vyavasthApayediti / / 15 / / kiJcAnyat assi suThiccA tiviheNa tAyI, etesu yA saMti nirohamAhu / te evamakkhaMti tilogadaMsI, Na bhujjametaM ti pamAyasaMgaM ||16|| asmin gurukulavAse nivasatA yat zrutaM zrutvA cA'vadhAritaM tasmin samAdhibhUte mokSamArge suSThu sthitvA trividhena manovAkkAyakarmabhiH kRtakAritAnumatibhirvA, trAyI AtmapararakSakaH sAdhustasya eteSu ca samiti guptyAdiSu zAntiH bhavati, tathA nirodham azeSakarmakSayarUpam AhuH te trilokadarzinaH evaM kevalAlokena dRSTvA AcakSate etadeva samitiguptyAdikaM na bhUyaH punaH pramAdasaMGgaM vidheyatayA pratipAditavanta iti / / 16 / / kiJca Nisamma se bhikkhu samIhamadvaM, paDimANavaM hoti visArate yA / AyANamaTThI vodANa moNaM, uvecca suddheNa uveti mokkhaM ||17| gurukulavAse nivasan sa bhikSu : samIhitArtham mokSArthaM nizamya zrutvA cAvadhArya pratibhAnavAn utpannapratibho bhavati pareSAM ca tatprAtipAdanAya vizArado'pi bhavati, kiJca - AdAnArthI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram 7 144 samyagdarzanAdyarthI vyavadAnatapasI tapa: saMyamau upetya AdAya zuddhena cAhAreNA''tmAnaM yApayan yadivA zuddhena mArgeNA''tmAnaM vartayannupaiti mokSam / 'na uvei mAraM ' pAThAntaramAzritya nopaiti mAraM saMsAram yadivA prANatyAgalakSaNaM mAraM bahuzo na prApnoti / tathAhi - apratipatitasamyakatva utkRSTata: saptASTau vA bhavAn mriyate nordhvamiti / / 17 / / tadevaM gurukulanivAsitayA yat kurvanti 1 tadAha saMkhAya dhammaM ca viyAgareMti, buddhA hu te aMtakarA bhavaMti / te pAragA doha vi moyaNAe, saMsodhitaM paNhamudAharati ||18|| teca buddhAH saMkhyayA sadabuddhayA dharmaM vyAgRNanti pratipAdayanti, evaM karmaNAm antakarA bhavanti te dvayorapi svaparayoH karmapAzAt snehAdinigaDAdvA mocanayA saMsArasamudrasya pAragA bhavanti / te ca buddhAH samyak saMzodhitaM pUrvAparAviruddhaM nayanikSepairvA vivecitaM praznaM zabdam udAharanti uttaraM dadAtIti / / 18 / / praznamudAharan kazcidanyathApi brUyAdataH tatpratiSedhAyAha no chAte no vi ya lUsaejjA, mANaM Na sevejja pagAsaNaM ca / Na yAvipaNe parihAsa kujjA, Na yA'sisAvAda viyAgarejjA ||19|| sa praznasyodAhartA kutazcinnimittAt sUtrArthaM paraguNAn ca na chAdayet, nApi sUtrArthaM lUSayed=viDambayet, AtmanaH pratibhAsaMpannatvena mAnaM tathA bahuzrutatvena tapasvitvena vA prakAzanaM na seveta / nApi prAjJaH parasya parihAsaM kelipriyaM na brUyAt yadivopahAsaprAyaM na kuryAt / " na ca ArzIvAdaM bahuputro bahudhano dIrghAyustvaM bhUyA ityAdi vyAgRNIyAt, api tu bhASAsamitiyuktena bhASyamiti / / 19 / / kiMnimittamArzIvAdo na vidheya ityAha I bhUtAbhisaMkA duguchamANo NaNivvahe maMtapadeNa gottaM / Na kiMci micche maNuo payAsu, asAhudhammANi Na saMvadejjA // 20 // * [=nApa bhUtAbhizaGkayA jIvopamardazaGkayA sAvadyamArzIvAdaM jugupsamAnaH na brUyAt / tathA gAstrAyate iti gotraM=vAksaMyamastaM mantrapadena vidyA'pamArjanavidhinA na nirvAhayet-na niHsAraM kuryAt, yadivA gotraM=jantUnAM jIvitaM tad mantrapadena = rAjAdiguptabhASaNapadena na nirvAhayet = nayediti / tathA prajAsu=zrotRSu manujaH sAdhuH vyAkhyAnaM dharmakathAM vA kurvan na kiJcit pUjAsatkArAdikam icchet / tathA asAdhudharmAn kutsitadharmAn chagavadhadAnatarpaNAdikAn na saMvadet, yadivA nAsAdhudharmAn saMvAdayet, athavA parai: saMvAdanalakSaNamA''tmazlAghAM necchediti / / 20 / / kiJcAnyat-
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram addadaddddddd145] hAsaM pi No saMdhaye pAvadhamme, oe tahiyaM pharusaM viyANe / no tucchae no va vikatthaijjA, aNAile yA akasAi bhikkhU / / 21 / / yathA svaparayoH hAsyam utpadyate tathA zabdAdikaM zarIrAvayavaM anyAn vA pApadharmAn sAvadhavyApArAn na sandhayed na vidadhyAt tadyathA-idaM chinddhi bhinchi / tathA kuprAvacanikAnapi hAsyaprAyaM nopahaseta- tadyathA-zobhanaM bhavadIyaM vrataM, tathAhi-'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA' ityAdikaM paradoSodbhAvanaM pApabandhakamiti hAsyenApi na vaktavyam / tathA rAgadveSarahitatvAt ojaH sAdhuH tathyaM satyamapi paruSaM karkazaM jJaparijJayA vijAnIyAt pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharet / yadivA paramArthata: tathyaM duranuSTheyatvAcca paruSaM saMyamaM vijAnIyAt=tadanuSThAnata: samyagavagacchet / tathA svata: kiJcidarthavizeSaM parijJAya pUjAsatkArAdikaM vA'vApya na tucchayed nonmAdaM gaccheta, na ca vikatthayet=nAtmAnaM zlAghayeta, paraM vA samyaganavabudhyamAnaM nAtyantaM kadarthayet / tathA vyAkhyAnAvasare dharmakathAvasare vA anAvila: lAbhAdinirapekSa: anAkulo vA bhavet / tathA bhikSuH sadA akaSAyI bhavediti / / 21 / / sAmprataM vyAkhyAnavidhimAhasaMkejja yA'saMkitabhAva bhikkhU, vibhajjavAdaM ca viyAgarejjA / bhAsAdugaM dhammasamuTTitehiM, viyAgarejjA samayA supaNNe / / 22 / / bhikSuH vyAkhyAnaM kurvannarvAgdarzitvAd viSamArthanirNaya prati azaGkitabhAvo'pi zaGketa, yadivA azaGkitabhAvam api arthaM na tathA kathayet yathA para: zaGketa, tathA vibhajyavAdaM pRthagathanirNayavAdaM syAdvAdaM vA vyAgRNIyAt, athavA samyagarthAn vibhajya=pRthak kRtvA tadvAdaM vadet, tadyathA-dravyArthatayA nityavAdaM paryAyArthatastvanityavAdaM vadet, tathA svadravyakSetrakAlabhAvaiH sarve'pi padArthAH santi, paradravyAdibhistu na santi ityAdikaM vibhajyavAdaM vadet / vibhajyavAdamapi bhASAdvikena brUyAdityAha-bhASayo: AdyacaramayoH satyAsatyAmRSayokiM bhASAdvikaM dharmasamutthitaiH udyuktavihAribhiH saha viharan suprajJaH cakriraGkayoH samatayA vyAgRNIyAt vadediti / / 22 / / kiJcAnyataNugacchamANe vitahaM bhijANe, tahA tahA sAhu akakkaseNaM / Na katthatI bhAsa vihiMsaejjA, niruddhagaM vA vi na dIhaejjA ||23|| ___ tasyaivaM bhASAdvayena kathayata: kazcit medhAvitayA anugacchan samyagavabudhyate, aparastu mandamedhAvitayA vitatham anyathaiva vijAnIyAt, taM ca samyaganavabudhyamAnaM sAdhuna nirbhartsayet, kintu yathA yathA'sau budhyate tathA tathA akarkazena vacanena bodhayet nAnAdareNa kathayan manaH pIDAmutyAdayet tathA kvacit praznayato doSaduSTAmapi bhASAm Azritya praznayitAraM na vihiMsyAt na tiraskuryAt / tathA niruddham arthastokaM stokakAlInaM vA vyAkhyAnaM dIrghavAkyaiH mahatA zabdena
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaddakadad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaa146 yadivA vyAkaraNatarkapravezena prasaktyanuprasaktyA na dIrghayediti / / 23 / / api casamAlavejjA paDipuNNabhAsI, nisAmiyA samiyA aTThadaMsI / ANAe suddhaM vayaNaM miuMje, misaMdhae pAvavivega mikkhU // 24 // ___ yatpunaratigahanArthatvAd alpAkSarairnAvabudhyate tat samyag samantAt paryAyazabdoccAraNato bhAvArthakathanAccAlapet bhASeta samAlapet / tathA kvacitzrotRvizeSamAzritya hetuyuktyAdibhiH pratipUrNabhASI syAt / tathA''cAryAdeH sakAzAdarthaM zrutvA nizamya avagamya ca samyagarthaM pratipAdyaM draSTuM zIlamasya sa samyagadarthadarzI san AjJayA AgamAnusAreNa zuddhaM vacanam abhiyuJjIta abhivadet / evamabhivadana bhikSaH pApavivekaM kevalanirjarAM kAGkSamANaH nirdoSavacanam abhisandhayediti / / 24 / / punarapi bhASAvidhimAhaahAbuiyAiM susikkhaejjA, jaejja yA NAtivelaM vadejjA / se diTTimaM diTTiNa lUsaejjA, se jANati bhAsiuM taM samAhiM // 25 // 'ahAbuiyAI' yathoktAni tIrthaMkarAdibhi: tAni sadA suzikSeta Asevanato'pi zikSeta, tatazca dezanAyAM yatet / tathA-dezanAM kurvan kartavyakAlasyAdhyayanakAlasya vA velAmatikramya nAtivelaM vadet / tathA yathAkAlavAdI yathAkAlacArI ca sa bhikSuH dRSTimAn svaparadarzanajJo vadan dRSTiM samyagdarzanaM na lUSayeta na dUSayet, apitu yathA zrotuH samyakatvaM sthirIbhavati tathA vadet, na punaH zaGkotpAdanena dUSayet / evam asau taM samAdhi samyagdarzanAdikaM samyaktattvavyavasthA''khyaM vA bhASituM jAnAtIti / / 25 / / kiJcAnyatalUsae No pacchaNNabhAsI, No suttamatthaM ca karejja taaii| satthArabhattI aNuvIti vAyaM, suyaM ca samma paDivAtaejjA ||26|| sarvajJAgamaM kathayan apasiddhAntena na lUSayatIti alUSakaH syAt, tathA siddhAntArthaM pracchannabhASaNena na gopayatIti na prachannabhASI bhaveta, pracchannaM vA'rthamapariNatAya na bhASeta / tathA na ca sUtram anyat svamatikalpanAta: trAyI kuryAt, yadivA sUtraM tadarthaM vA'nyathA na vidadhIta zAstRbhaktyA utsUtrabhayAd anuvicintya vAdaM vadet / tathA yat zrutam AcAryAdeH sakAzAt tattathaiva samyak pratipAdayediti / / 26 / / upasaMhArArthamAhase suddhasutte uvahANavaM ca, dhammaM ca je viMdati tattha tattha / Adejjavakke kusale viyatte, se arihati bhAsiuM taM samAhiM / / 27|| tti bemi /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMdaisaddddd zrI sUtrakRtAGgasUtram asaa147 adhyayanoktaguNaH sa bhikSuH yathAvasthitaprarUpaNAta: zuddhaM sUtramasyAsau zuddhasUtraH tathA tapazcaraNaM yadyasya sUtrasya tadvidyate yasyAsau upadhAnavAn tathA dharmaM ca yaH samyak vetti vindate vA labhate tena tatra tatra-AgamagrAhyahetugrAhyayoH svasamayasiddhArthaparasamayasiddhArthayo: utsargApavAdayorvA yaH arthastAbhyAmeva yathAsvaM so'rthaH pratipAdayitavyaH, evaMguNasaMpannazca AdeyavAkyo bhavati, tathA ya AgamapratipAdane kuzalaH sadanuSThAne ca vyaktaH parisphuTo nAsamIkSyakArI, so'rhati taM samAdhi sarvajJoktaM jJAnAdikaM vA bhASituM nApara: kazciditi bravImi pUrvavat / / 27 / / / / samAptaM cartudazaM granthAdhyayanam / / / / atha yadatItanAmakaM paJcadazamadhyayanam / / ihAnantarAdhyayane sabAhyAbhyantaragranthasya parityAgo vidheya ityabhihitam / granthaparityAgAccAyatacaritro bhavati sAdhuH / tato yAdRgasau yathA ca saMpUrNAmAyatacAritratAM-pratipadyate tadanenAdhyayanena pratipAdyatejamatItaM paDuppaNNaM, AgamissaM ca NAyago / savaM maNNati taM tAtI, saNAvaraNaMtae ||1|| yadatItaM pratyutpannam AgamiSyacca dravyajAtaM tad asau nAyaka: praNetA yathAvasthitasvarUpanirupaNAt trAyI darzanAvaraNAntaka: upalakSaNAt jJAnAvaraNAdyantakaH sarvaM dravyaparyAyAbhyAM manyate jAnAti kevalAlokeneti / / 1 / / sa ca IdRgbhavatiaMtae vitigiMchAe, se jANati aNelisaM / aNelisassa akkhAyA, Na se hoti tahiM tahiM / / 2 / / vicikitsAyAH cittavipluteH saMzayajJAnasya vA antakaH tadAvaraNakSayAt saH anIdRzam ananyasadRzaM jAnAti / api ca-anIdRzasya utpAdavyayadhrauvyayuktasya sata: syAdvAdasya vA AkhyAtA asau tatra tatra jainetaradarzane na bhavati, teSAM dravyaparyAyayoranabhyupagamAditi / / 2 / / arhatazca yathA sarvajJatvaM bhavati tathA darzayitumAhatahiM tahiM suyakkhAyaM, se ya sacce suAhie / sadA sacceNa saMpaNNe, mettiM bhUtehiM kappate ||3|| ___ tatra tatra yadyad bhagavatA jIvAdikaM padArthajAtamupanyastaM tattat svAkhyAtaM suSThu pratipAditaM bhavati, avirodhivacanAt yuktibhiryuktatvAcca sa ca AkhyAtA sadbhayo hitatvAt satyaH, sadA satyena Rtena saMyamena vA saMpannaH bhUteSu jagajjIveSu maitrI kalpeta tadrakSaNaparatayA kuryA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sUtrakRtAGgasUtram 148 diti / / 3 / / yathA bhUteSu maitrI saMpUrNA bhavati tathA darzayati- bhUtehiM na virujjhejjA, esa dhamme sImao / sImaM jagaM pariNNAya, assi jIvitabhAvaNA ||4|| bhUtaiH sthAvaratrasaiH na virudhyeta jIvahiMsAM na kuryAdityarthaH, eSa dharmaH jIvA'virodhakAritvAt vusImao tIrthakRtaH satsaMyamavato vA / 'vusimaM' tIrthakRt satsaMyamavAn vA jagat carAcaraM parijJAya asmin jagati maunIndre vA dharme bhAvanA: paJcaviMzatirUpA dvAdazaprakArAzca yA abhimatAstA jIvitabhAvanA jIvasamAdhAnakAriNI : satsaMyamAGgatayA mokSakAriNIrbhAvayediti / / 4 / / sadbhAvanAbhAvitasya yadbhavati taddarzayitumAha bhAvaNAjogasuddhappA, jale NAvA va AhiyA / nAvA va tIrasaMpattA, savvadukkhA tiuTTati // 5 // bhAvanAbhiyogiH samya:gapraNidhAnalakSaNo bhAvanAyogastena zuddha AtmA = antarAtmA yasya sa bhAvanAyogazuddhAtmA jale animajjanatvena nauriva AkhyAtaH / nauriva yathA'sau niryAmakA'dhiSThitA'nukUlavAteritA tIrasaMpannA tathA'sAvapi AyatacAritravAn tIrthakRt satsaMyamI vA samastadvandvApagamAt sarvaduHkhebhyaH janmajarAmaraNarogazokaviyogalakSaNebhyaH truTyati apagacchati mokSAkhyaM ca tIramavApnotIti / / 5 / / api ca tiuvRti tu medhAvI jANaM logaMsi pAvagaM / tiuTTaMti pAvakammANi, navaM kammamakuvvao ||6 // " I medhAvI azubhayogebhya: sarvabandhanebhyo vA truTyati mucyate loke pApakaM karma jJapratyAkhyAnaparijJayA jAnan=pariharan / navaM ca karma akurvataH pUrvasaMcitAni pApakarmANi truTyanti azeSakarmakSayo mokSo bhavatIti / / 6 / / keSAJcit svatIrthanikAradarzanataH punarapi saMsArAbhigamanaM bhavatItIdamAzaGkyAha akuvvato NavaM natthi, kammaM nAma vijANai / vinnAya se mahAvIre, jeNa jAti Na mijjatI ||7|| kAmapi kriyAm akurvato navaM karma nAsti bandhA'bhAvAt karmAbhAve ca kuta: saMsArAbhigamanam ? sa karma nAmato bhedatazca vijAnAti, saMbhAvanAyAM vA nAmazabdaH sa mahAvIra : karmasvarUpaM vijJAya tat karoti yena saMsAre punarna jAyate na mriyate, narakAdikayA jAtyA na mIyate na vyapadizyate vA / / 7 / / kiM punaH kAraNamasau jAtyAdinA na mIyate ityAzaGkayAha
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram aaaaaaaaa149 na mijjati mahAvIre, jassa natthi purekaDaM / vAU va jAlamacceti, piyA logaMsi ithio ||8|| __yasya nAsti purAkRtaM karma sa mahAvIraH jAtyAdinA na mIyate 'bhijjAI' pAThAntaramAzrityA'sau janmAdinA na bhriyate pUryate / vAyuriva yathA jvAlAmatyeti tathA'sau loke priyAH striyaH atikrAmati=na tAbhirjIyate tatsvarUpAvagamAt tajjanyavipAkadarzanAcca / / 8 / / adhunA strIprasaGgAzravanirodhaphalamAvirbhAvayannAhaithio je Na sevaMti, AdimokkhA hu te jnnaa| te jaNA baMdhaNummukkA, nAvakaMkhaMti jIvitaM / / 9 / / ye mahAsattvAH striyaH na sevante te janAH itarajanAtItA: sAdhava Adau prathamaM mokSo yeSAM te AdimokSAH evAvagantavyAH |aadishbdsy pradhAnavAcitvAt pradhAnabhUtamokSAkhyapuruSArthodyatA: tejanA: strIpAzalakSaNAt bandhanAdunmuktA bandhanonmuktAH santo nAvakAGkSanti jIvitam asaMyamajIvitaM dIrghajIvitaM vA / / 9 / / kiJcAnyatjIvitaM piDato kiccA, aMtaM pAvaMti kammuNA / kammuNA saMmuhIbhUyA, je maggamaNusAsati ||10|| ye jIvitam asaMyamajIvitaM pRSThataH kRtvA karmaNAm antaM paryavasAnaM prApnuvanti, yadivA karmaNA sadanuSThAnena saMsArasyAntamApnuvanti te karmaNA viziSTAnuSThAnena mokSasya saMmukhIbhUtAH tasya mArgamanuzAsanti / / 10 / / anuzAsanaprakAramadhikRtyAhaaNusAsaNaM puDho pANe, vasumaM pUyaNAsate / aNAsate jate daMte, daDhe ArayamehuNe / / 11 / / dharmadezanayA anuzAsanaM sanmArge'vataraNaM prANiSu svasvAzayavazAt pRthak pRthagbhavati / kimbhUto'nuzAsaka ityAha-vasumAn saMyamavAn pUjanA'svAdaka: athavA pUjA'nAzaya: yadivA dravyata: samavasaraNAdi kAyA: pUjAyA AsvAdako bhAvatazcAnAsvAdaka : tadgatagAAbhAvAt, satyapyupabhoge yataH saMyata eva yataH asau dAntaH, etadguNo'pi kathamityAha- dRDha : saMyame, Aratam . uparataM maithunaM yasya sa Aratamaithuna: apagatecchAmadanakAmaH satsaMyamavAnevAsAviti / / 11 / / atha kimityasAvuparatamaithuna ityAzaGkayAha- - - . . NIvAre ya na lIejjA, chinnasote aNAile | aNAile sayA daMte, saMdhi patte aNelisaM // 12 / /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ addadiaddaide zrI sUtrakRtAGgasUtram ddcdadidadibas150 nIvAraH sUkarAdInAM pazUnAM vadhyasthAnapravezanabhUto bhakSyavizeSastattulye maithune sa na lIyeta=na strIprasaGgaM kuryAt, kiMbhUtaH san chinnasrotA: niruddhAzravadvAraH anAvila: akaluSo'nAkUlo vA viSayA'pravRtteH svasthacetAH sadA dAntaH anIdRzam ananyatulyaM sandhi karmavivaralakSaNamavasaraM prApto bhavatIti / / 12 / / kiJcaaNelisassa khetaNNe, Na virujjhejja keNai / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva cakkhumaM / / 13 / / anIdRzasya saMyamasya maunIndradharmasya vA khedajJaH nipuNa: kenacit sArdhaM manasA vacasA kAyena ca yogatrikakaraNatrikeNa na virudhyeta / evaMbhUta eva paramArthata: cakSuSmAn bhavatIti / / 13 / / api casehucakkhU maNussANaM, je kaMkhAe tu aMtae / aMteNa khuro vahatI, cakkaM aMteNa loti / / 14 // samanuSyANAM bhavyAnAM sadasatpadArthaprakAzanAt cakSuH netrabhUta: yazca kADajhAyAH bhogecchAyAH antakaH paryantavartI / antavartyapi vivakSitama) sAdhayatIti dRSTAntenAha-antena kSuraH nApitopakaraNaM vahati arthakriyAkArI bhavati tathA cakraM rathAGgamapi antena loTThati mArge pravartate evaM viSayakaSAyAtmakamohanIyAnta evApasadasaMsArakSayakArIti / / 14 / / amumevArthAmAvirbhAvayannAhaaMtANi dhIrA sevaMti, teNa aMtakarA ihaM / iha mANussae ThANe, dhammamArAhiuM NarA ||15|| na kevalaM tIrthakarAdayaH anye'pi narAH iha manuSye sthAne dharmamArAdhya antAni kSetrata udyAnAdi dravyato'ntaprAntAhArAdIni dhIrAH sevante tena iha loke AryakSetre saMsArasya antakarA bhavanti niSThitArthA bhavantItyarthaH / / 15 / / idamevAhanihitaTThA va devA vA, uttarIe imaM sutaM / sutaM ca metamegesi, amaNussesu No tahA ||16|| dharmamArAdhya narA niSThitArthA vA bhavanti devA vA pracurakarmatayA bhavanti, idaM uttarIye lokottarIye pravacane zrutam / mayA etacca tIrthakarAt zrutam iti gaNadharaH svaziSyANAmekeSAM kathayati yathA manuSyeSu siddhirbhavati na tathA'manuSyeSu gatitrayavartiSu saccAritrapariNAmAbhAvAditi / / 16 / / idameva svanAmagrAhamAha
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaaaaaaaad zrI sUtrakRtAGgasUtram ladak151] aMtaM kareMti dukkhANaM, ihamegesi AhitaM / AghAyaM puNa egesiM, dullabhe'yaM samussae / / 17 / / yathA ihaloke ekeSAM vAdinAm AkhyAtam amanuSyA azeSAnAM duHkhAnAmantaM kurvanti iti na tathArhatAM, amanuSyANaM sAmagyabhAvAt / idamanyat punarekeSAM svaziSyAnAM gaNadharAdibhiH AkhyAtaM, tadyathA-durlabho'yaM samucchrayaH manuSyazarIrAdilakSaNo mokSakanibandhanaM yugasamilAdinyAyAt / / 17 / / api caito viddhaMsamANassa, puNo saMbohi dullamA / dullamA u tahaccA NaM, je dhammaTTha viyAgare // 18 // ita: manuSyabhavAt saddharmato vA vidhvaMsamAnasya akRtapuNyasya puna: bodhiH dharmA'vApti: durlabhA / durlabhA tathA bodhiprAptiyogyA arcA lezyA yadivA'rcA manuSyazarIram, jantUnAM ye dharma evArtha: dharmArthastaM dharmArthaM vyAkurvanti tIrthaMkaragaNadharAdayaH, ye dharmapratipattiyogyA ityarthaH, teSAM tathAbhUtArcA sudurlabhA bhavatIti / / 18 / / kiJcAnyatje dhammaM suddhamakkhaMti, paDipuNNamaNelisaM / aNelisassa jaM ThANaM, tassa jammakahA kuto / / 19 / / ye vItarAgAH sarvajJAste pratipUrNamanIdRzaM zuddha dharmamAkhyAnti svata: samAcaranti ca / anIdRzasya jJAnacAritropetasya yat sthAnaM tadavAptasya tasya janmakathA kutaH ? karmabIjAbhAvAt naivetyarthaH / / 19 / / kiJcAnyatkuto katAi medhAvI, uppajjaMti tahAgatA / tahAgatA ya apaDiNNA, cakkhU logassa'NuttarA ||20|| __karmabIjAbhAvAt kutaH kadAcidapi medhAvinaH tathA apunarAvRttyA gatAH punarasmin saMsAre utpadyante ? na kathaJcit kadAcidityarthaH / tathA tathAgatA: tIrthakaragaNadharAdayaH apratijJAH nirAzaMsA sattvahitakaraNodyatA anuttarajJAnatvAt anuttaraM prAkRtatvAlliGgavyatyayaH lokasya cakSuH netrabhUtA vartanta ityarthaH / / 20 / / kiJcAnyataNuttare ya ThANe se, kAsaveNa pavedite / jaM kiccA NinbuDA ege, nirlDa pAvaMti paMDiyA / / 21 / / . anuttaraM ca tat saMyamAkhyaM sthAnaM kAzyapena zrIvardhamAnasvAminA praveditaM yat kRtvA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Medaladkareducedeiodie zrI sUtrakRtAGgasUtram deddaddedia152] saMyamamanupAlya eke nirvRttA: nirvANaM prAptAH santaH paNDitAH saMsArasya niSThAM paryavasAnaM prApnuvantIti / / 21 / / api capaMDie vIriyaM laddhaM, nigghAyAya pavattagaM / dhuNe pubakaDaM kamma, navaM cAvi na kubbati / / 22 / / paNDitaH karmaNAM nirghAtanAya pravartakaM vIryaM labdhvA pUrvakRtaM karma dhUnIyAt apanayet navaM ca asau na karoti AzravanirodhAditi / / 22 / / kiJcana kubbatI mahAvIre, aNupubbakaDaM rayaM / rayasA saMmuhIbhUte, kammaM heccANa jaM mataM // 23 // mahAvIraH karmavidAraNasahiSNuH san yadaparajantubhi: AnupUryeNa mithyAtvA'viratyAdibhiH kRtaM AnupUrvyakRtaM rajaH karma badhyate tadasau na karoti / api ca-rajasA-karmaNA satsaMyamAnuSThAnena yanmatam aSTaprakAraM karma tatsarvaM hitvA tyaktvA mokSasya satsaMyamasya vA sammukhIbhUta : asAviti / / 23 / / anyaccajaM mataM savvasAhUNaM, taM mayaM sallakattaNaM / sAhaittANa taM tiNNA, devA vA abhaviMsu te // 24 // sarvasAdhUnAM yanmataM tat saMyamasthAnaM zalyakartanaM karmakartanaM vA matam / tat sadanuSThAnaM sAdhayitvA te bahvaH sAdhavaH saMsArasamudraM tIrNAH, apare ca sarvakarmakSayAbhAvAt devAH abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti / / 24 / / sarvopasaMhArArthamAhaabhaviMsu purA vIrA, AgamissA vi subbatA / duNNibohassa magassa, aMtaM pAdukarA tiNNA ||25|| tti bemi | __ abhUvana purA vIrAH vartamAnakAle ca bhavanti tathA AgamiSyati kAle api bhaviSyanti suvratAH ye durnibodhasya duSprApasya mArgasya jJAnAde: antaM paramakASThAmavApya tasyaiva mArgasya prAduSkarA: prakAzakaraNazIlA: svayaM cAnuSThAyina: saMsAra, tIrNA : taranti tariSyantisamudraM ceti bravImi pUrvavat / / 25 / / / / paJcadazamadhyayanaM yadatItaM nAma samAptam / /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ aakaaskacid zrI sUtrakRtAGgasUtram 153] / / atha SoDazanAmakamadhyayanam / / ihAnantarokteSu paJcadazasvadhyayaneSu ye'rthA abhihitA vidhipratiSedhadvAreNa tAn tathaivA''caran sAdhurbhavatItyetadanenAdhyayanenopadizyateahAha bhagavaM-evaM se daMte davie vosaTTakAe ti vacce mAhaNe tti vA 1 samaNetti vA 2, bhikkhUtti vA 3, NiggaMthetti vA 4 / paDiAha-bhaMte ! kahaM daMte davie vosaTThakAetti vacce mAhaNetti vA samaNetti vA bhikkhUtti vA NiggaMthetti vA ? taM no bUhi mahAmuNI ! itiviratasavapAvakammehiM pejja-dosa-kalaha-abbhakkhANa-pesunna-paraparivAya- aratirati-mAyAmosa-micchAdaMsaNasalle virae samite sahite sadA jate No kujjhe No mANI mAhaNe ti vacce / athAha bhagavAn-evamasau dAntaH dravyaH saMyamastadvAn bhavya:muktigamanayogyatvAt, vyutsRSTakAyaH niSpratikarmazarIratvAt mAhanaH iti vA, zramaNaH iti vA, bhikSuH iti vA, nirgranthaH iti vA padaiH vAcyaH / evaM bhagavatokte sati ziSyaH pratyAha-bhagavan ! bhadanta ! bhayAnta ! bhavAnta ! iti vA yo'sau dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAya: san brAhmaNaH zramaNo bhikSurnirgrantha iti kathaM vAcyaH tad he mahAmune ! na: asmAkaM brUhi-kathaya / bhagavAn yathAkrama mAhanAdInAM padAnAM pravRttinimittamAha-iti evaM pUvoktAdhyayanArthavRttiH san virata: sarvapApakarmabhyaH, tathA prema rAgaH, dveSaH, kalahaH abhyAkhyAnaM, paizunyaM, paraparivAdaH paranindA, aratiH, ratiH, mAyAmRSA, mithyAtvadarzanazalyaM tato virataH samita: jJAnAdibhihitena vA sahitaH, sadA yataH saMyata: na krudhyeta nA'pi mAnI bhavet ityAdiguNakalitaH sAdhurmAhana iti vAcya iti / / 1 / / atha zramaNazabdasya pravRttinimittamAha ettha vi samaNe aNissite aNidANe AdANaM ca ativAyaM ca musAvAyaM ca bahiddhaM ca kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca pejjaM ca dosaM ca iccevaM jato jato AdANAto appaNo padosahetuM tato tao AdANAto puvvaM paDivirate virate pANAivAyAo, daMte davie vosaDhakAe samaNe tti vacce / atrApi anantarokte vistyAdike guNasamUhe vartamAnaH zramaNo vAcyaH, etadguNayuktenApi bhAvyamityAha-anizrita: apratibaddhaH, anidAna : nirAkAGkSo varteta, tathA''dIyate'STaprakAraM karma yena tad AdAnaM, atipAtaM hiMsAM, mRSAvAdaM, bahiddhaM-maithunaparigrahau, krodhaM mAnaM mAyAM lobhaM prema dveSaM ca pariharediti / evaM yato yata AdAnAt pUrvoktalakSaNAt AtmanaH
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhaachaad zrI sUtrakRtAGgasUtram addakaddap54] pradveSahetavaH tatastata: prANAtipAtAdeH virata: AdAnAt pUrvam evaM prativirata: syAt / yazcaivaMbhUto dAntaH dravyaH=saMyamI vyutsRSTakAyaH sa zramaNa iti vAcya iti / / 2 / / sAmprataM bhikSuzabdasya pravRttinimittamAhaettha vi bhikkhU aNunnae nAvaNae NAmae daMte davie vosaTukAe saMvidhuNIya virUvarUve parIsahovasagge ajjhappajogasuddhAdANe uvaTTite ThitapyA saMkhAe paradattabhoI bhikkhu tti vacce / ___atrApi pUrvoktamAhanazabdapravRttihetavo bhikSuzabdasya pravRttinimitte'vagantavyAH, amI cAnye, tadyathA-anunnata: madarahitaH, nAvanata: adInamanAH, nAmaka: namro vinayena vA'STa prakAraM karma nAmayati=apanayatItyarthaH / tathA dAntaH dravyaH pUrvavat vyutsRSTakAyaH saMvidhUya apanIya virUparUpAn parISahAnupasargAzca, tathA adhyAtmayogena zuddham AdAnaM cAritraM yasya sa adhyAtmayogazuddhA''dAnaM, tathA samyagutthAnena utthitaH, tathA sthito mokSAdhvani AtmA yasya ya sthitAtmA, tathA saMkhyAya vijJAya saMsArAsAratAM dharmasAmagrIdurlabhatAM ca satsaMyamakaraNodyata: paradattabhojI, sa evaMguNakalito bhikSuriti vAcya iti / / 3 / / sAmprataM nirgranthazabdasya pravRttinimittamAha ___ etthavi NiggaMthe ege egaviU buddhe saMchinnasoe susaMjate susAmAie AyavAyapatte viU duhaovi soyapalicchinne No pUyAsakkAralAbhaTThI dhammaTThI dhammaviU NiyAgapaDivanne samiyaM care daMte davie vosaTThakAe niggaMthetti vacce / / 4 / / se evameva jANaha jamahaM bhayaMtAro / / tibemi / / atrApi anantarokte guNasamUhe vartamAno nirgrantha iti vAcyaH, amI cAnye vyapadizyante, tadyathA-ekaH rAgadveSarahitaH, ekavid jainazAsanaM mokSa: saMyama eva vA tathyamiti vetti, buddhaH, saMchinnastrotA: niruddhAzravaH, susaMyataH susamitaH, susAmAyikaH samazatrumitrabhAva:, upayogAdilakSaNasya Atmano vAdastaM prApta: AtmavAdaprAptaH vidvAn, dravyabhAvabhedAt dvidhA'pi paricchinnastrotAH, na pUjAsatkAralAbhArthI, dharmArthI, dharmavid, niyAgo mokSaH saMyamo vA taM pratipanna: niyAgapratipannaH evaMbhUtaH samatAM caret dAntaHdravyaH, vyutsuSTakAyaH nigrantha iti vAcya iti / / 4 / / upasaMharannAha- pratipanna: niyAgapratipanna: eyaMbhUtaH sudharmasvAmI jambUsvAmiprabhRtInuddizyedamAha-se-tad yanmayA kathitam evameva jAnIta yUyaM yasmAdahaM sarvajJAjJayA bravImi na ca sarvajJA bhagavantaH bhayAt trAtAro vA'nyathA bruvate / iti parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / / / gAthA SoDazamadhyayanaM samAptam / / / / prathamaH zrutaskandhaH samAptaH / /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM zrI sUtrakRtAGgasUtram prazastiH zrImadvIrajinezasya zrI sudharmA gaNAdhipaH / tapAgacchatarormUlaM zrI gaNipiTakasya ca / / 1 / / tasya paramparASSyAtaH pravacanaprabhAvakaH / zrImadvijayasiMhAkhyaH siMho durvAdikumbhiSu / / 2 / / tasya paTTAmbare sUryaH, zaithilyadhvAntazoSaNaH / zrI satyavijayo'bhUcca satyaniSThaziromaNiH ||3|| tanmUlazAkha - saMvegI, tadAdyAcAryanAyakaH / abhUcchrIvijayAnando, jagadAnandadAyakaH / / 4 / / smArako jinakalpasya, svacAritreNa sAmpratam / zrImAn kamalasUrIzaH paTTe'bhUttasya karmaThaH / / 5 / / ziSyaH zrI vijayAnandasUrerbabhUva siddhavAk / zrI vIravijayaH pUjyo vAcakavaravIrabhUH / / 6 / / vijayadAnasUrIzaH ziSyastasya budhAgraNIH / zrImatkamalasUrIzapaTTaprabhAvako'bhavat // 7 // tasyA'bhUdabhiH prazastacaraNaH ziSyaH sameSAM mataH / sevyaH sArdhacatuHzatAdhikamunivrAtena vAtsalyabhUH / sraSTA bandhavidhAna-karmavivRteH siddhAntapAraGgataH, karmavrAtavidAraNaikasubhaTaH zrI premasUrIzvaraH ||8 // tasya ziSyalavenaiSA'kSaragamanikA kRtA / dvitIyAGgasya TIkAM cA''lambya cUrNimapi kvacit / / 9 / / zrI jayaghoSasUrINAM, sammatyA cA''zubodhaye / sUriNA kulacandreNa, zodhayantu bahuzrutAH / / 10 / / yugmam / / 155
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ hahahahaTazrI sUtratA sUtram AyaDa tIrthoddhAraka, vairAgyavAridhi 5.pU. AcAryadeva zrI phulacandrasUrIzvarajI ma.sA.nI sAhitya yAtrA. 1. zrI kalpasUtra akSaragamanikA (prata) 2. zrI mahAnizItha sUtra 03. zrI AcArAMga sUtra akSaragamanikA (bhAga-1) 24. zrI AcArAMga sUtra akSaragamanikA (bhAga-2) 5. zrI sUtra-kRtAMga sUtra akSaragamanikA (bhAga-1) 6. zrI sUtra-kRtAMga sUtra akSaragamanikA (bhAga-2) nirmANAdhIna 7. zrI paMcakalpabhASya cUrNi 8. zrAddhajItakalpa 9. yatijItakalpa 010. nyAyAvatAra-saTIka *11. zrI viMzativiMzikA prakaraNa-anuvAda 012. zrI viMzativiMzikA prakaraNa-saTIka *13.zrI zrAddhavidhi prakaraNa (prata) 14. zrI mArgaparizuddhi prakaraNa-saTIka 15. sulabha dhAtu rUpa-koza 16. saMskRta zabda rUpAvalI 17. saMskRta dhAtu adyatanAdi rUpAvalI 18. muhapati carcA (hindI-gujarAtI) * A nizAnIvALA pustako aprApya che. 156 19.jaina zrAvakAcAra (hindI) 20. jaina zrAvakAcAra (gujarAtI) * 21. jaina itihAsa (hindI) 22. jIvavicAra evaM tattvajJAna (hindI) 23. subodha saMskRta mArgopadezikA (saMskRta buka-1) 24. subodha saMskRta mandirAnta pravezikA (saMskRta buka-2) 0 25. karma nacAvata timahi nAcata. * 26.sukhI jIvananI mAsTara kI 0 27. jIvathI ziva tarapha 0 28. tattvanI vebasAiTa 29. bhakti karatA chUTe mArA prANa 030. kauna banegA gurUguNajJAnI 31. ogho che aNamUlo... 32. subodha prAkRta vijJAna pAThamAlA (prAkRta buka) 34. 33. subodha saMskRta thAturUpAvalI bhAga-1 subodha saMskRta thAturUpAvalI bhAga-2 35.subodha saMskRta thAturUpAvalI bhAga-3 36.subodha saMskRta thAturUpAvalI bhAga-4 37.zrAddhavidhi prakaraNa (hindI) ' cha prApti sthAna divya darzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, maphalIpura cAra rastA, dhoLakA, jI. amadAvAda. phona (02714) 225482, 225981.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
_