Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ G +- zrIbhartuharikRta zAtatkaca pracA saMgraha 1 nIti, 2 zRMgAra, 3 vairAgya ne 4 vijJAna "gujarAtI" prakAzana "gujarAtI" prinTiga presa keTa, muMbaI 1 == rU3-0-0
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara pAgI zrI bhadhari vigata zataka catuSTaya saMgraha (mULa sahita gujarAtI bhASAMtara) "gujarAtI prakAzana kAma AvRtti prakAzaka: gu jarAtI prinTiMga presa rIjharva beMkanI pAchaLa, koTa, muMbaI 10 saMvata 2007] sana 1951
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka maLavAnuM ThekANuM . gujarAtI" prinTiMga presa, 308, sonAgeTa sTrITa, rIjharva benkanI pAchaLa keTa, muMbai-1 . ane . bhAratabharanA anya pratiSThita pustavikretAo naTavaralAla icchArAma desAI "gujarAtI" prinTiMga presa, 308, bajArageTa sTrITa, rijharva beMkana pAchaLa, muMbai 1..
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarogIndra bhartuhari viracita nItizataka (mULa sahita gujarAtI) saMzodhaka zAstrI bAlakRNu bhAsakara vaidya puraMdare zAstrI zakaralAla jAdavajI jozI | gujarAtI" prinTiMga presa, muMbaI saMvata 2007 aza AnA sane 1951
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI presanAM purAka maLavAnA ThekANAM (1) gujarAtI prinTiMga presa, rIjharva be'kanI pAchaLa, khArageTa sTrITa, sAsuna bilDiMga, elDInsTana sAla, kADha, muMbaI 1 (2) ena. esa. tripAThI, lImITeDa, prinsesa sTrITa, muMbai, 2 (3) Ara.Ara.zeThanI ku., kezavabAga,prinsesaTrITa,muMbaiM 2 (4) ena.ema.ThakkaranI aa, 140 prinsesa TrITa, muMbai, 2 (5) nArAyaNa mULajI pustakAlaya, jhaverabAga, kAlabAdevI, muMbai (6) mahAdeva rAmacaMdra jAgve traNadaravAna,bhadrakALI,amadAvAda. (7) gurjara graMtharatna kAryAlaya, gAMdhI roDa, amadAvAda. bhartRharizataka catuSTaya saMgraha rU. zA nItizataka rU. vA; zRMgArazataka rU. pAna vairAgyazataka . zArU; vijJAnazataka rU. pArU dazamI AvRtti sane 1951 (kAyadApUrvaka sarva hakka prakAzakAe svAna rAkhya! che) gujarAtI" prinTiMga greMsamAM naTavaralAla icchArAma desAie chApyuM, ane prakaTa *, sAsuna bilDIMgsa, elphInsTana sarkala,kATa, muMbaI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ be mela ( dAsI AvRtti) bhartRjhurie traNa zatakeA racyAM ke cAra zatake racyAM, te praznanA niveDA Avye ja nathI. tema zatakA racavAmAM kAi krama rAkhyA che ke kema, te paNa kahevuM muzkela che. chatAM AAka pachI zleAkanI sagatithI temAM prakaraNA paDyAnA bhAsa thAya che. vidvAnAe te geAThavavA prayatna karyAM che. temAM vaLI bhatRhira rAjAne nAme paNa ghaNA kSepaka zlokA caDhI gayA che, chatAM te kSepaka AAke paNa suMdara bhAva-marmavALA che, enI kAIthI nA nahIM kahI zakAya. nItizataka te zALA pAThazALAmAM cAle ja che. vairAgya zataka paNa teTaleA ja suMdara saMgraha che. zRMgArazataka ghera besI vAMcI zakAya tema che, temAM anAcitya jevuM kazuM nathI. paNa gRhasthAzramamAM dAMpatyabhAvathI kema rahevuM, tenuM jJAna te jarUra prApta thAya. vijJAna zataka bhartRhari rAjAnA nAme che. temAM paNu ghaNA uttama leAkeA che. zrImadUbhagavadgItA pAThazALA, mAdhavabAga, muMbaimAM ve. zA. sa', vaijanAtha lakSmaNu AThavale zAsrAjIe ane temanA vidvAna satputra ve. zA. sa. pAMDuraga vaijanAtha AThavale zAstrIjIe nItizataka ane vairAgyazataka savAranA vargamAM abhyAsa krama mATe lIdhAM hatAM. temanA vargamAM zravaNu patha para AvelI keTalIka hakIkata paNa A AvRttimAM ceAgya lAgatAM ghaTate sthaLe lIdhI che. AkhAlavRddha sarvane mATe A zataka catuSTaya atyaMta upakAraka lAgaze, evI amane AzA che. saMvata 2007 khAbubhAI icchArAma desA phAgaNa suda 5 tA. 53-51
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamI AvRttinA praveza gujarAtI bhASAmAM amara yAgIndra bharatharIkRta mukhya traNa zatakeA (nIti, zaMgAra, varAgya) ane pAchaLathI maLelA cAthA vijJAnazatakanu bhASAMtara gujarAtI'' presa dvArA ghaNAM varSoMthI chapAya che; ane te leAkAdarane pAtra thayuM che, te tenI AvRttinI saMkhyA darzAve che. prAcIna gujarAtI bhASAmAM paNa mukhya traNa zatakenAM bhASAMtarA thayAM che, ane eka kALe e zatake gujarAtanI prAcIna zALA pAThazALAmAM zikhavAtAM paNa haze, ema junI hAyapratAnAM lakhANAthI samajAya che. zAmaLabhaTTa kavie A zatakAnA ghaNA zleAkeAnA bhAvArtha peAtAnI racelI rasIlI vArtAomAM chappA, hA, cApAimAM guMthyA mAlama paDe che, ane keTalAka uparathI te teNe pRthak kAvyakathAo paNa racI che. tenA prasiddha dAkhave udyama karmasaMvAda"nI kalA che. Ama A zatake ane anya subhASita sAhitya gujarAtI prAmAM ghaNA kALathI priya che. arvAcIna gujarAtI bhASAmAM paNa tenA ghaNA samaaAkI ane sAdA anuvAdeA thayA che, ane zALA pAThazALAomAM zikhavAya che. anuvAda zaEzabdane pANIne avikala pharAyalA nathI, paNa chUTathI TIkAnA Azaya laine karAyalA che. chatAM keAI paNu zabdanA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamI AvRttinA praveza laiAkA nuM makI devAyA nathI. mULa bhASAMtarana ra mA harihara zAstrI hatA. A AvRttimAM anukULa thaI paDe teTalA mATe kArAddhi ApI che. ane pratyeka zlokamAM kyA nItigama AvyA che te jANavA mATe viSayAnukramaNikA judI AvI che. A e prakArA vidyAthIone tema ja abhyAsIone ane sAmAnya nItidhavAMcchu leAkeAne upayAgI thaI paDaze. AzA che ke A navI AvRtti pUrvanI ` mAphaka laikapriya thai paDaze. zrI.jJArnanama3. 1999 sabaI sa. mAdha vI paramI tA025-2-1943 naTavaralAla IcchArAma zAi gujarAtI presanAM dhArmika pustako purUSAttamamAsa mAhAtmya gujarAtI bukra purUSAttamamAsa mAhAtmya mugdhA sAthe muka bhagavadgItA mULa sAthe bhASAMtara paMcaratnagItA bhagavadgItA kartavyeApadeza bhagavadgItA pravAsa saMpUNaeN sthitaprajJa-bhakta-guNAtIta gItA sakSaratna sasAha gItA Ada ... ... ... ... ... ... 000 : ... ... ... ... ... 480 'gujarAto' prinTiMga presa sAsuna bilDiMga, rIjhava enI pAchaLa InsTana sarkala kATa, sukha', 'va 2 .-. 2 4-0 1- 0-0 2-0-0 1- 010 3- 010 1 1- 00 200
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ amaraphIne amara AdazA athavA vinI tapazcaryAnuM phaLa daridrAvasthAno vinAza karavA mATe tapazcaryA karanArA keIka brAhmaNa para prasanna thayelA ISTa deve tene amaraphaLa arpaNa karyuM. te amara phaLa teNe dhanaprApti mATe ujajayinI nagarInA bhatRhari rAjAne arpaNa karyuM. rAjAe pitAnI priya rANIne ApyuM. rANIe pitAnA priya janane ApyuM. priya ane pitAnI priya nAyikAne ApyuM ane te nAyikAe te amaraphaLa punarapi bhartuhari rAjAne ApyuM. AvI rIte pote priya rANIne arpaNa karelAM amaraphaLanI prAptine asaMbhava hovA chatAM punarapi te amaraphaLane pitA pAse AveluM Ine kAmIjanenI viSayalaMpaTatAne vicAra karatA bhartuhari rAjAe potAnA bhAI vikramAditya rAjAne rAjasiMhAsana seMpI dIdhuM ane pita virakta thaI vairAgya dIkSA lIdhI. virakta thayA pachI temaNe nItimUlaka, zRMgAramUlaka, vairAgyamUlaka ane vijJAnamUlaka je zatakA racavAno AraMbha karyo te parathI te pachI teo amara cAgIdra banyA. A parathI anumAna thAya che ke, A zatake te amaraphaLanAM amara pariNAmane ja ugra amara Adarza che. amaragI bhartuhari rAjA te pachInA samayamAM sArA kAkAnI javAthI vi tarIke vizvavikhyAta
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amara phaLane amara Adarza thayA. teo vyAkaraNamAM pAraMgata hatA. temaNe saMskRta vyAkaraNa paNa padyabaddha racyuM kahevAya che. vaiSayika anucita vyavahArathI virakta thaI emaNe racelAM nItizataka, zRMgArazataka, vairAgyazataka ane vijJAnazataka A cAra zatake AbAlavRddha budhajanamAnya che. kapaTakalAkuzala kAmI jananA viSayamUlaka kutsita asadAcaraNane paricaya thavAthI lAkika vyavahArathI alipta rahevA mATe emaNe pitAnA gRhasthAzrama ane rAjavaibhavane paNa tyAga karyo hate. vairAgyAvasthAmAM emaNe AdarelI ugra tapazcaryAthI prApta thayelI vAkisaddhinAM ghAtaka A zatako apUrva che. nItizatakanA AraMbha parathI jaNAya che ke, saMsAramAMnA nitika mArganI cIlamAM cAlatAM anubhavamAM AvelA ucita anucita AcaraNanA pariNAmanA anumAna parathI nipajAvelA siddhAntone emane A saMgraha upadezAmRtabiMduethI paripUrNa hovAthI mukhapAna pAtrathI pIvA lAyaka sumadhura peyasamAna che. AvA suprasiddha kavirAjanI prazaMsanIya A kRti anukaraNIya ane AdaraNIya che. emanI A kRtinI AkRti ja AkRtijanya guNene darzAve che, ema kahIe te asthAne na ja gaNAya. vizeSamAM A zatakonA sArAMzanuM nirUpaNa karavAne suga zrIyuta zreSThivarya-naTavaralAla IcchArAma desAI, bI. e. tathA bAbubhAI IcchArAma desAI, bI. e. emanI anu jJAthI mane prApta thaye te badala temane AbhArI chuM. bhramapramAdAdivazAt AmAM kAMI bhUla cUka thaI hoya te sudhArI levA sujJa vAcakane mArI namra vinati che. astu.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka s , zatapatrarAne utarekha bhinna bhinna kavioe bhinna bhinna samayamAM racelA bina bhima zatake paNa ghaNuM che. nirNayasAgara mudraNalayamAM chapAyelI kAvyamAlAnA tera gucachamAM bhinna bhinna viSacenAM zataka najare paDe che. temanAM nAma nIce mujaba che. bhinna bhinna zatake 1 upadeza zataka 10 sudarzana zataka 2 ziva zataka , 11 zamAvali zataka 4 caMDI zataka, 12 devI zataka 4 bhAva , zataka 13 Izvara zataka 5 bhalaTa zataka 14 anyapadeza zataka 6 sabhAraMjana zataka 15 suMdarI 7 kAvyabhUSaNa zataka - 16 gIti zataka 8 anyApadeza zataka 17 kha zataka 9 jina zataka kAvyamAlA guccha A bhartuhari rAjAnA zataka catuSTayano bhAsa karAvatAM te te nAmonAM bIjAM zatake paNa nIcenA gucchomAM chApelAM che.. zatakanuM nAma 13 dhanadarAja kavi zRMgAra dhanada . nIti dhanada vairAgya dhanada a5ya dIkSita vairAgya zataka padhAnaMda kavi vairAgya zataka 13 gAvAmi zrI janArdana bhaTTa vairAgya zataka . 1 eravAmi zrI janArdana bhaTTa zRMgAra zaka . 12 kavivara narahari zRMgAra zataka . guccha - karAra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ satakAMtarAnA ullekha A sivAya zrImanAvaza karAcArya prIta vedAMta para zataleAkI sarvamAnya che. kAvyamAlAnA mIjA gucchamAM kavivarya kSeme viracita cAcarcA nAmanuM zuM chapAyeluM che. A cArucaryAM athavA zubha AcAranAmaka zatakanuM gujarAtI bhASAMtara zrIyuta zreSThivayaM murabbI sva. icchArAma sUryarAma desAi emaNe kareluM che te 'gujarAtI' praTiga presamAM chApelu che. Adhunika kavi sva. zrI. vallabhadAsa bhagavAnajI gaNAtrA varacita dRSTAMta kalikAzataka paNu gujarAtI bhASAMtara sahita 'gu.' pri. presamAM ja chapAyaluM che. upara darzAvelAM sarva zatakeAnA sAthe saMgraha chApavA jevA che. jo vizvaniyaMtA bhagavAnanI IcchA haze teA AveA suryAga najare paDaze. iti zam. yuovu oi vahunA / sa. 2007 5 caitra suda budhavAra vikRpAbhilASI bAlakRSNa bhAskara vedhapura dare ... ekAdazI mAhAtmya 26 citrA sAthe kama mAga-zivagaNapatinu adhyAtma svarUpa gajendramAkSa mULa sahita gujarAtI bhASAMtara gaNeza pUjanavidhi (dhArmika) gaNeza sahasranAmAvali gu. lipimAM (dhArmika) gaNapati eTTAkSarama`tra kavaca (dhAmi ka) jyAtiliga sAmanAtha pigalA bhata hastiI satI rANI ... 0.6 gujarAtI prinTiMga presa sAsuna bilDiMga, rIjhava ekanI pAchaLa 1- 8-0 010 - 4-0 - 6-0 v=2 -0 02 -- 6-7 -0 erphansTana sarkala kATa, muchyu, na 0=4-0 C
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdyanukramaNikA 0000-.. nItizataka pRSTa zlo. a mr"" 41 akaruNatvamakAraNa ... 27. 76 kadarthitasyApi ... 13 adhigataparamArthAn ... 53 kare zlAghyastyAgaH ... kSe. apriyavacanadaridraiH ... kSe. karmAyattaM phalaM puMsAM ... 14 ambhojinIvana ... 75 kAntAkaTAkSavizikhA... 87 bhayamamRtanidhAnaM ... 56 kSe. kiM tena hemagiriNA ... 2 ajJaH sukhamArAdhyaH ... 2 25 kusumastabakasyeva ... 18 . A 8 kRmikulacitaM lAlA ... 6 39 AjJA kIrtiH pAlanaM ... 26 15 keyUrA na vibhUSayaMti ... 49 AraMbhagurvI kSayiNI ... 32 .kSe. ko lAbhI guNisaGgamaH kSe. AlasyaM hi manuSyANAM 53 73 kvacidbhUmau zAyI ... 17 zAntizcadvacanena kiM ... 13 67 itaH svapiti kezavaH... 42 66 kSIreNAtmagatodakAya ... 21 kSutkSAmo'pi jarA ... 15 48 udbhAsitAkhilakhalasya 32 ... e 8 4 khalvATo divasezvarasya : 54 64 eke satpuruSAH parArtha ... 40 . .. ma ... ... kSe. ekenApi hi zureNa ... 48 95 guNavadaguNavadvA ... 60 46 kha ... ... 20 aizvaryasya vibhUSaNa.. ... 50 . 79 chino'pi rohati taruH 6.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAdyamukramaNikA zlo 36 parikSaNaH kazcit 24 parivartini saMsAre kSe. pAtito'pi karAghAtai 65 pApAnnivArayati yoja... zlo. ja 20 jayanti te sukRtino 19 jADyaM dhiyo harati 68 jAtaH kUrmaH sa ekaH 03 jADyaM hImati gaNyate 31 jAtiryAtu rasAtalaM ta ... na 46 na kazciccaNDakopAnA 91 namasyAmo devAnnanu 60 namratvenotramaMta: 74 nindantu nItinipuNA 81 netA yasya bRhaspatiH 97 naivAkRtiH phalati kSe. patraM naiva khadA 63 padmAkaraM dinakaro 200 22 kSe. tAnIndriyANi 69 tRSNAM chindhi bhaja kSamAM 43 kSe. svameva cAtakAdhAro 27 ... da ... 58 13 90 daivena prabhuNA svayaM 18 dAkSiNyaM svajane dayA 34 dAnaM bhogo nAzastisro 23 dikkAlAdyanavachinnA0 1 42 durjanaH parihartavyo 33 daurmaMtryAnnRpatirvinazyati 22 ... 28 0.0 ... 27 ... 15 14 43 29 21 ... ....49 61 680 31 58 38 47 55 40 17 pradAnaM pracchannaM 3 prasahya maNimuddharet 54 prANAghAtAnnivRttiH 72 prArabhyate na khalu 88 priyasakha vipa0 56 priyA nyAyyA vRttiH ba 1 boddhAro matsaragrastAH 92 brahmA yena kulAlabat bha ... ... ya 59 yaH prINayetsucaritaH 83 yathA kandukapAsena ... ... ... ... ... ... 82 bhagnAzasya karaNDapIDita 101 bhartRharibhUmipatinA 61 bhavanti namrAstaravaH 100 bhImaM vanaM bhavati .. 939 ... ma 98 majjatvaMbhasi yAtu meru 35 maNiH zANolIDa: 70 manasi vacasi kAye 50 mRgamInasajjanAnAM 47 maunAnmukaH pravacanapaTuH ... ... 11 ... pRSTha 24 17 53 41 37 3 35 46 57. 36 62. 24 ... 44 33 31. 2 59: 52 65. 39 63: 38. 54.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnAmakArAnukramaNikA Dooms lo. 29: yadacetano'pi pAdaiH .. 20 52 vipadi dhairyathA ... 17 yadA kiMcijjJo'haM ... 5 89 virama viramAmuSmAt ... 57 40 yaddhAtrA nijabhAlapaTTa ... 26 5 vyAlaM bAlamRNAla ... 4 32 yasyAsti vittaM sa ... 22 93 yA sAdhUMzca khalAn ... 59 10 zakyo vArayituM jalena / 2 yAM cintayAmi satataM... 2 85 zazidivAkarayograha ... 55 kSe. yeSAM na vidyA na tapo. 8' 45 zazI divasadhUsaro ... 30 .... ra . 11 zAstropaskRtazabda ... 71 ratnairmahAstutuSuna ... 45 9 zira: zArva svargAt 37. rAjandudhukSasi yadi.... 25 94 zubhraM sadma savibhramA ... 60 kSe. re re cAtaka sAvadhAnamanasA 28 62 zrotraM zrutenaiva na ... 40 . kSe. lajjAguNaudhajananI ... 49 38 satyA'nRtA ca paruSA ... 25 4 labheta sikatAsu taila ... 3 58 santaptAyasi saMsthitasya 37 23 lAGgalacAlanamadha ... 17 26 santyanye'pi bRhaspati 18 44 lobhazcedaguNena kiM ... 09. 55. saMpatsu mahatAM cittaM ... 36 30 siMhaH zizurapi nipatati 21 99 vane raNe zatrujalA ... 63 kSe. sUnuH saccaritaH satI ... 15 kSe. varaM parvatadurgeSu ... 9 86 sRjati tAvadazeSaguNA... 55 28 varaM makSacchedaH ... 20 kSe. sAhityasaGgItakalA0 ... 77 varaMzAcnAduruzikhariNa:48 22 sklya snAyuvasAvazeSa 16 27 vahati bhuvanazreNI : ... 19 96 sthAlyAMvaryamayyAM pacati 61 74 vadistasya jalAyate ... 49 6 svAyattamekAntaguNaM ... 5 5. bAkA sambanakhaMgame ... 33 16 vidyA nAma narasya ... 12 12 harturyAti na gocaraM ... 10
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA viSaya - thAka viSaya maMgaLAcaraNa .. ... 1 kuladdhAraka puruSa che. kAmIyANAnI nikA . ... 2 uttama puruSanI gati -- - 2 jananI pIDA... mUkhaprakaraNa 1-10 meTAonAM addabhuta karmo ... 27 . : ** 26 virAganuM kAraNa * * 1 ApattimAM kaseTI .. *** 28 aNa jJAnInI nijA .. 2 tejasvI puruSane dharma 29-30 manI nindA . 3-4 khalAne sudhAravAnI arayatA 5 arthapradhAnaprakaraNa3-4 ajJAna chupAvavAnA upAya ... 6 dravyanI prazaMsA ... 31-32 jJAnanA pravAha viAyI-tuccha mANasa... *** 8 dhanamAM ja badhuM che .. . vivekabhraSanI dazA ... ... 9 vinAzakAraka durgaNane nirA 33 dhananI traNa gatie .. muThanuM osaDa nathI ... 10 - kRza chatAM zobhatI vastuo ... 35 narapazu koNa? .... le. 2 avasthAnAM pariNume... . mULane aMga tyAjya che ... ze. rAjanIti .. *** * vika>>za sAprakaraNa11-20 aneka prakAranI rAjanIti ... vidvAnanI prazaMsA ... ... 11 rAjAzrayane yogya guNe ... vidyApI guru dhana . . 12 prArabdhAdhIna prApti . .. pati koinA tAbAra nathI 13 niHsvArtha udAratA * * svAbhAvika guNanI sthiratA 14 badhA pAse dInatA karavI nahi hai. vANI 5 tharaNuM ... ... 1 vidyA vinAne nara pazu - 16 1 dujananiMdAprakaraNa 45-50. keTalAka guNa-avaguNenuM mahatva 17 durjananiMdA .. * * 41 kapriyatAnuM bhAraNa *** *** 18 vidvAna dujana paNa tyAjya .* 42 satsaMganuM phaLa *** *** .. 19 durjananI guNamAM SaSTi ... 3 sukavinI amaratA .. *** 20 grAhA grAhya guNalASA bhagavatkayA * * *** kSe. La jevA padArtho * *** 45 mAnaprazalAgakaraNa rAjakopanI asahatA * 21-30 atikaThina sevA dharma mAnazauryaprasA ... ... 21 nI sevAno niSedha . uttama siMha ane adhama kutrA khala sajajanenI maitrI - vacceno bheda , 22-23 niSkAraNa verIe * * *
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 viSayAnukramaNikA che viSaya aka viSaya sajjanaprazaMsAprakaraNa 5-60 puruSe saMtApa karatA nathI 70 sujana prazaMsA ... 51 zIlanuM phaLa ********* 80 mahAtmAonA svAbhAvika guNe pa2 - prazaMsAprakaraNa 81-90 bhUmA5 gaNe che.. ... pa3 devanI prazaMkara ... .... 1 kalayANane mArga .*** 54 suvicAranI AvazyakatA .. che. mahApuruSonuM citta ... *** 55 daivanuM sAmarthya. ... ... 82 sapuSonuM asidhAra vrata 56-57 sAdhu puSopara vipattinI asara kSe. sasaganuM pariNAma. ... . 58 : AlasyamAM ane udyogamAM puNyazALIne thatI prApti .. 59 taphAvata *** .. *** ~ satpanI varjatA ... ... 60 : Arya ane anAya ... ... 83 paropakArapaddhati prakaraNa 11-70 bhAgyahInanI dazA ....... paramapakArIone svabhAva - 61 prArabdhanuM prAbalya ... :-- zarIranI zobhA zemAM ... 62 brahmAnuM ajJAna : purunI parApArazIlatA 63 lalATe lekhanI anivAryatA manuSyanA cAra prakAra *** 64 anusaMdhanIya devaparipAka .... 87 vidhinA akaLa udeza sArA mitranAM lakSaNe ... 65 ... avinAzI sajajana maMtrI ... 96 mahApuruSonI aTaLa dhIraja mahAtmAnuM dAca ... ... 67 ' daivAdhIna prApti ... ... lekettara vyaktione karmaprakaraNa 91-100 ja masAphalya *** *** 68 kama nI prabaLatA * 9 92 sajanatA jana guNe - 69 satkarmanuM AcaraNa *** ... sapuruSenI viralatA... ... 70 kihAninuM kAraNa * sajananI mA aMcanI mahattA che, vicAra vinAnAM kamanuM phaLa . dharyaprakaraNa 71-80 ', karmabhUmimAM tapanI AvazyakatA 96 dhIrajanI prazaMsA *** ... 71 mAsakAle phalaprApti ** vijacatuM mULa * *** .. 7ra bhAvinI prabalatA '.. manasvI puruSanI sahanazIlatA 73 puNayathI ja svarakSaNa ... pharmanuM zIla *** ** 74 puNyanuM phaLa ... -102 vivArane vijaya *** grAhyagrA vicAra - zaranuM sAmarthya .. *** ze. pRthvInuM bhUSaNa - 100 guNanuM sAmarthya . ... 9 zaranuM sAmarthya ... zIlAbano niSedha - 77 pratijJApAlananI AvazyakatA he. nItinA jJAna che - 1 zIlane almAva.. * * * 78 ? ? ? ? 44 ke taines 75
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarayogIndradhIbhartRharikRta nIti zasaka mULa sahita gujarAtI bhASAMtara maMgaLAcaraNa dikkaalaadhnvcchinnaanntcinmaatrmuurtye| svAgucelANaICTca(mAnAya)nAma nAyaka dizA ane kALa vagerethI jenI mUrti avyAsa che, eTalA ja mATe je anaMta ane caitanyarapa che, je eka ja AtmajJAnanA sArarU5 che, je zAMta che ane prakAzarUpa che, te parabrAne huM namaskAra karuM chuM. kAmIpaNAnI nindA bIja-jarAnAzaka, vyAdhihara tathA AyuSyavardhaka amara phaLa ke eka brAhmaNe lAvIne bhartuhari rAjAne ApyuM, rAjAe pitAnI priya patnIne ApyuM, rANIe te potAnA valabha azvapAlane ApyuM, azvapAle pote rAkhelI gaNikAne te ApyuM ane gaNikAe pAchuM te phala rAjAne arpaNa karyuM, tethI cakita thayelo mahArAjA bhartA hari pitAnI strInA vyabhicArathI parama vairAgya pAmyA; ane tethI ja 'te pitAnI, rANunI ane kAmanI niMdA karata bolyo. A
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta basantatilakAvRtta yAM cintayAmi satataM mayi sA viraktA sApyanyamicchati jana sa jno'nysktH| asmattharoM parituSyati kAcidanyA dhik tAM ca taca madanaM ca imAM ca mAM ca // huM je strInuM hiyamAM niraMtara ciMtana kare chuM te mArI strI (rANI) mArAthI virakta che. eTaluM ja nahIM, paraMtu parapuruSa upara Asakta che; te puruSa vaLI bIjI strI (gaNikA) upa2 Asakta che, ane te strI pAchI mArA upara prasanna rahe che, eTale mArA upara Asakta che. mATe je strI mArA upara Asakta che tene tenI upara je puruSa Asakta che tene, te puruSa upara je mArI strI Asakta che tene, mane ane A saghaLI Asakita jenAthI pedA thayelI che te kAmadevane dhikAra che. 1. mUkhaprakaraNa 1-10 boddhAro matsaragrastAHprabhavaH smyduussitaaH| abodhopahatAzcAnye jIrNamaGge subhASitam // 1 // virAganuM kAraNu-jJAtAo matsarathI grasta thayelA che, rAjAe garvethI dUSita thayelA che ane A banne sivAyanA anya ane ajJAnathI naSTa-AtmajJAna vinAnA thayelA che. tethI subhASita aMtaraMgamAM chupAI gayuM. 1 adhUrA jJAnInI nindA mAryA azaH sukhamArAdhyaH sukhataramArAdhyate vishessjnyH| zAnalavadurvidagdhaM brahmApi taM naraM na rakhayati // 2 // [A lekamAM ajJa (kAMI paNa na jANanAra), sujJa (sArI rIte jANanAra), ane a9pa4 (thoDuM jANanAra), e rIte
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka traNa prakAranA manuSya che. temAM ajJa manuSya sahelAIthI vaza thAya che, sujJa manuSya bilakula prayAsa vinA vaza thAya che, paraMtu alayane to cAra mukhavALA badhA paNa vaza karI zakatA nathI! atyAre bIjA te kema ja vaza karI zake? arthAt vaza na ja karI zake. kAraNa ke, a9paNa thoDuM jANavA chatAM paNa huM vidvAna chuM, ema potAnA manamAM samaje che.) 2. mUkhanI nindA mUrkha mANasanuM citta prasanna karavuM durghaTa che, e vAta ghaNAM draSTAMta ApI be zlokathI spaSTa kare che. pRthvIvRtta prasahya maNimuddharenmakaravaktradaMSTrAGkurAta samudramapi saMtaretpracaladurmimAlAkulam / bhujaGgamapi kopitaM zirasi puSpavaddhArayena tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet // 3 // magaranA mukhanI dADhanI aNImAM paDelA maNine baLAtkArathI koI paNa puruSa kADhI zake, uchaLatA mojAthI bharelA samudrane kaI paNa puruSa tarI zake, kepelA sapane kaI paNa puruSa hAthe upADI pupanI peThe mAthe dhAraNa karI zake, paNa saddhatumAM vA asastumAM ceTalAM durAgrahI. mUrkha mAsanAM cittane keAI paNa puruSa sAdhI zake nahIM, eTale tene calAyamAna karI zake nahIM. 3 pRthvIvRtta labheta sikatAsu tailamapi yatnataH pIr3aya, pibezca mRgatRSNikAsu salilaM pipAsAditaH /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRhakRita 'kadAcidapi satu paryaTakazazaviSANamAsAdayepratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet // 4 // koi paNa puruSa ati prayAsathI vAlukAne-ratIne pIle tA temAMthI tela kADhI zake, tRSAthI pIDAtA kAI puruSa mRgatRSNuikAmAM-jhAMjhavAnA jaLamAM paNa jaLapAna karI zake, pRthvImAM krUratA kAI paNa puruSa kAI paNa divasa brahmAe na sarajeluM evuM zazalAnuM ziMgaDuM pAme, paraMtu harakeAi viSayamAM peThelAM durAgrahI mUrkha mANasanAM manane koi paNa mANusa kAI paNa rIte calAyamAna karI zake nahIM, * khalAne sudhAravAnI azakayatA khala puruSAne kAi paNa upAyathI sanmArgomAM pravartAvavA ati muzkela che, ema nIcalA leAkamAM kahe che. zArdUlavikrIDitavRtta vyAlaM bAlamRNAlatantubhirasau roddhuM samujjRmbhate chettuM vajra maNIzIrISakusumaprAntena saMnahyate / mAdhurya madhubindunA racayituM kSArAmha netuM vAJchati yaH khalAnpathi satAM sUktaiH sudhaasyndibhiH||5|| je manuSya amRta jevAM madhura vacaneAthI khala puruSAne sanmArge laI javA icche che, teneA prayAsa kAmaLa kamaLadaMDanAM taMtuvaDe sarpane athavA maDheonmatta hAthIne bAMdhavAne, sarasaDAnAM puSpAnA cheDAthI hIrAone chedavAne tathA madhanA DDithI khArA samudrane mIThA karavAne Icche, tenA jevA che. A zabda AkAzakusuma'nI mAphaka 15Aya che. zalAne jo OM ziMgaDu hatu ja nathI, tema chatAM paNa kASika prApta thAya, paNa bhAgatI mUkhanuM ane vaMza na thAya.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka (arthAt jema DAmaLa kamaLataMtu vagerethI maDhAnmatta hAthI vagerenuM baMdhana Adi ati muzkela che, tema khala puruSAne koi paNa prakAre sanmArge pravartAvavA ati muzkela che.) pa ajJAna chupAvavAnA upAya ajJAnI athavA mUkha janAnuM ajJAna chUpAvavAnA upAya kahe che. indravajrAvRttaM svAyattamekAntaguNaM (hitaM) vidhAtrA vinirmitaM chAdanamajJatAyAH / vizeSataH sarvavidAM samAje vibhUSaNaM maunamapaNDitAnAm // 6 // peAtAne svAdhIna ane jemAM aneka guNNA che evuM mauna brahmAe mRkhaMpaNAne chUpAvavA mATe banAveluM che. sarvajJAnI sabhAmAM avidvAnAne e mauna vizeSa alaMkArarUpa thaI paDe che, eTale mUrkhanI sarkhatA chUpAvavAnA maiAna sivAya A leAkamAM bIjo kAI paNa upAya nathI. 6 jJAnanA prabhAva thoDAM jJAnathI sarvajJapaNAnuM abhimAna thAya che ane vizeSa jJAnathI te tenA abhAva thAya. che, ema peAtAnAM dRSTAMtathI bhata hAra kahe che. zikhariNIvRtta yadA kiMcijjJo'haM dvipa (gaja) iva madAndhaH samabhavaM tadA sarvazo'smItyabhavadavaliptaM mama manaH kiMcitkicidudhajanasakAzAdavagataM yadA tadA mUrkho'smIti jvara iva mado me vyapagataH // 7 // huM jyAre cAhuM jANutA hatA ane hAthInI peThe mahezanmatta thaI vivekazUnya hatA, tyAre huM sarvajJa chuM ema mAruM "mana garvamAM garakAva rahetuM hatuM. pachI jyAre vidvAnA pAsethI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta zAstra vageremAM thoDo gheDe jANItA thaye, tyAre ja huM mUrkha chuM evI rIte mAre mada javaranI peThe naSTa tha. 7 viSayI-tuccha mANasa tuccha viSayomAM lalacAyelA mANasane kutarAnuM dRSTAMta ApIne niMde che. hariNIvRtta kRmikulacitaM lAlAklinnaM vigandhi jugupsitaM nirupamarasaMprItyA svAda(khAda)nnarAsthi nirAmiSam / surapatimapi zvA pArzvasthaM vilokya na zaGkate nahi gaNayati kSudro jantuH parigrahaphalgutAm // 8 // manuSyanuM hADakuM ke jemAM kIDA paDelA hoya, je lAlAe (lALe)* karIne bhIMjAyeluM hoya, je durgaMdhavALuM hoya mATe niMdavA lAyaka hoya ane sUkAeluM hoya te paNa tene atyuttama svAdavALAMnI peThe prItithI khAte kutare, paDakhAmAM ubhelA idrane joIne paNa lajavAta nathI; kAraNa ke nIca prANa parigraha(viSaya)nI tucchatAne gaNakAratA nathI. 8 vivekabhraSTanI dazA uttama sthAnathI bhraSTa thayele puruSa nIce paDato paDato halakA sthAnane prApta thAya che, paraMtu pharIthI uttama sthAnane prApta thato nathI, ema gaMgAjInuM dRSTAMta ApIne kahe che. zikhariNIvRtta ... ziraH zArva svargAtpazupatizirastaH kSitidharaM . . mahInAduttuGgAdavanimavanezcApi jaladhim / che. * mukhamAMthI nIkaLate cI kaNe vAsa mArato pravAhI pathara,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka adho' gaGgA seyaM padamupagatA stokamathavA vivekabhraSTAnAM bhavati vinipAtaH zatamukhaH // 9 // . uttama viSNupadathI-svargathI nIkaLelI gaMgA prathama mahAdevajInA mastaka upara paDe che, te mastakathI himAlaya parvata upara paDe che, te parvatathI pRthvI upara paDe che ane pRthvI uparathI hajAra mukheAvaDe samudramAM paDe che. A prakAre te gaMgAjI nIcAM padmane prApta thayelAM che, Ama ja thADA paNa vivekathI bhraSTa thayelA puruSAnI aneka prakAre halakI sthiti thAya che. 9 bhAva-jema gaMgA uttama viSNupadathI nIkaLIne mahAdevajInA mastaka vagere nIcAM nIcAM sthAnene prApta thayelI che, tene krIthI uttama pada maLyuM nahIM, tema .viveka vagaranA puruSA aneka prakAranAM halakAM sthAnAne prApta thAya che, paNa pharIthI teo uttama sthAnane prApta thatA nathI. bhUkhonuM esaDa nathI saghaLA upadravAno nivRttinA upAyeA leAkamAM tathA zAstramAM jovAmAM Ave che, paraMtu mukhane edha karavAnA upAya kAi jagAe paNa jovAmAM AvatuM nathI. zArdUlavikrIDitavRtta zakyo vArayituM jalena hutabhuk chatre (zUrpeNa sUryAtapo nAgendro nizitAGkazena samado daNDena gogardabhau / vyAdhirbheSaja saGgrahaidha vividhairmantraprayogairviSaM sarvasyauSadhamasti zAstravihitaM mUrkhasya nAstyauSadhaM // 10 // jalathI agninuM nivAraNa thai zake che, chatrathI tAphrAnuM nivAraNa thaI zake che, tIkSNa akuzavarDa monmatta 1'aSoDaSo,ya" kRti vAjhAntaram /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta hAthIne niyamamAM rAkhI zakAya che, daDavarDa gAyanuM ane gadheDAnuM nivAraNa thai zake che, auSadhanA sevanathI rAganuM nivAraNa thai zake che ane nAnA prakAranA maMtraprayAgAthI viSanuM nivAraNa thaI zake che. evI rIte zAstramAM saghaLAnA auSadharUpa upAcA kahelA che, paraMtu mUrkhapaNAnI nivRttinA eke auSadharUpa upAya kahuleA nathI." 10 *narapazu kANa? je mANusa sAhityazAstra vagerethI ajANyA hAya, te manuSyanA AkAramAM pazu ja che. upajAtivRtta sAhitya saGgItakalAvihInaH sAkSAtpazuH pucchaviSANahInaH / tRNaM na khAdannapi jIvamAnastadbhAgadheyaM paramaM pazUnAm // sAhityane (kAvya alaMkAra vagerene), saMgItane (gAna vagerene) ane kaLAne na jANanAra puruSa, zi'gaDAM tathA pUchaDAM vinAnA sAkSAt pazu ja che. e narapazu ghAsa khAdhA vinA jIve che, e te pazuenuM mATuM bhAgya che; (kAraNa ke, jo narapazu ghAsa khAte| hAta tA ghAsa vagere na maLavAthI khIcArAM pazu maraNu pAmata.) je vidyA vagere kAMi paNa jANatA nathI, tee pazue che. e pazuo manuSyarUpe pRthvIpara kare che, te viSe. iMdravajrAvRtta yeSAM na vidyA na tapo na dAnaM jJAnaM na zIlaM na guNo na dharmaH / te martyaloke bhuvi bhArabhUtA manuSyarUpeNa mRgAzcaranti // jeone vidyA, tapa, dAna, jJAna, sArA svabhAva athavA sahartana, guNa ke dharma kAMI paNa nathI, teo pRthvIne bhAra AApa-nAra mRgapathurUpa che, chatAM marhaleAkamAM manuSyape kare che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka - 2. vizvabhrazaMsA prakaraNa 11-20 : je rAjAnA dezamAM kavie nidhana hoya che, te rAjAne doSa che, ema maNiparIkSaka (jhaverI)nA draSTAMtathI kahe che. zArvaviditavRtta zAstropaskRtazabdasundaragiraH ziSyapradeyAgamA vikhyAtAH kavayo vasanti viSaye yasya prbhonidhnaaH| tajjADyaM vasudhAdhipasya kavayo(sudhiyo)hyartha vinAdhIzvarAH kutsyAH syuH kuparIkSakAM na maNayo yairarghataH paatitaaH||11|| jeonI vANI vyAkaraNa vagerethI ane suzobhita zabdothI suMdara hoya che ane jeonAM zA ziSyone bhaNavA yogya che evA prasiddha kavio, je rAjAnA dezamAM nirdhana rahe che, te rAjAnI ja jaDatA che; kAraNa ke, dhana vinA paNa kavio samartha che. (tepara daSTAMta) je jhaverIo ghaNI kiMmatavALA maNionI theDI kiMmata kare che, te jhaverIe ja # bhUkhane saMga tyAjya che jaMgalIonI sAthe parvata AdimAM pharavuM uttama che, paraMtu svargamAM paNa mUrkha mANasane saMga uttama nathI, ema kahe che. ___ varaM parvatadurgeSu bhrAntaM vanacaraiH saha / na mUrkhajanasaMparkaH surendrabhavaneSvapi // parvatapara ane na jaI zakAya tevAM sthAnamAM jagalI jAnavaronI sAthe bhaTakavuM uttama che, paraMtu svargamAM paNa mUrkha mANasane saMga uttama nathI. matalaba ke, mUrkha mANasane saMga sarvathA taja jeIe. 1 "ka " ri pAMtara
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1e bhakita niMdavA lAyaka che, paNa maNionI halakAI thatI nathI. (matalaba-jema maNinI yathArtha kiMmata na jANanAra jhaverIo niMdavA lAyaka che, tema kavionuM yathArtha svarUpa na jANanAra rAjAo paNa niMdavA lAyaka che.)11 vidyArUpI gupta dhana have rAjAe vidvAnonuM saMmAna karavuM joIe, paNa teone tiraskAra karavo na joIe, ema nItividhAnAM vakhANa karIne vaibhavasaMpannone ane rAjAne bodha karavA mATe be loko kahe che. zAdilavikrIDitavRtta harturyAti na gocaraM kimapi zaM puSNAti yatsarvadA hyarthibhyaH pratipAdyamAnamanizaM prApnoti vRddhi parAm / kalpAnteSvapi na prayAti nidhanaM vidyAkhyamantardhanaM yeSAM tAna prati mAnamujjhata nRpAH kastaiH saha spardhate // 12 // je dhana, cera vagerenA jovAmAM AvatuM nathI, atyuttama kalyANa kare che, mAgaNa lokone niraMtara ApavAthI haMmezAM ati vRddhine pAme che ane pralayakALamAM paNa naSTa thatuM nathI, evuM vidyApI gama dhana, je vidvAne pAse che, teonI kANu spardhA kare? (arthAta keI nahIM). mATe he rAjAo! te vidvAne pratye "ame zrImaMta rAjA chIe ane A vidvAne nirdhana ane tuccha che" e garva choDI ghA.12 paMDito koInA tAbedAra nathI : mAlinIvRtta adhigataparamArthAnpaNDitAnmAvamaMsthA'stRmiva laghu lakSmI va taansNrunnddhi| .. abhinavamadale(re)khAzyAmagaNDasthalAnAM 4. na bhavati bisatanturvANaM vAraNAnAm // 13 // jema nUtana madalekhAthI zyAma thayelA gaMDasthaLavALA madenmatta hastIone, kamaLadaMDataMtuthI vArI rakhAtA nathI, tema
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 11 tRNa jevI tucha laphamIthI jemane rokI ramAtA nathI evA paramArthane pAmelA paMDitenI avagaNanA karavI nahi13 bhAvika guNanI sthiratA AnuSaMgika (upAdhithI thayelA) guNanuM nivAraNa karanArA jovAmAM Ave che, paNa svAbhAvika guNanuM nivAraNuM karavA mATe koI paNa samartha nathI, te para haMsanuM dRSTAMtavsnttilkaavRtt ambhojinIvananivAsa(vihAra )vilAsameva haMsasya hanti nitarAM kupito vidhaataa| na tvasya dugdhajalabhedavidhau prasiddhAM vaidagdhyakIrtimapahartumasau samarthaH // 14 // haMsa upara kepelA brahmA, te haMsanuM kamaLanA vanamAM rahevAnuM sukha avazya haNe che, paraMtu dUdhane ane jaLane judAM pADavAmAM prasiddha thayelI hiMsanI kItine haNa zaktA nathI, tyAre bIjAnI te vAta ja zI karavI? 14 vANIrUpa dhareNuM bAjubaMdha vagere ghareNuM karatAM vANarU5 ghareNuM uttama che eTalA mATe vANIrUpa ghareNuM avazya meLavavuM joIe, evA abhiprAyathI kahe che :zArdUlavikrIDitavRta keyUrA na vibhUSayanti puruSaM hArA na candrojjvalA na snAnaM na vilepanaM na kusumaM nAlaGkRtA muurdhjaaH| vANyekA samalaGkaroti puruSaM yA saMskRtA dhAryate kSIyante khalu bhUSaNAni satataM vAgbhUSaNaM bhUSaNam // 15 // bAjubaMdha, caMdra jevA caLakatA hAra, snAna, paDeluM caMdana, pu5 ke sArI rIte zobhAvelA vALa puruSane bhA. * kamaLadaMDataMtuthI jema hAthI baMdhAto nathI, tema paramArthane prApta thayelA paMDito lakSmIne tRNavat gaNune tenI darakAra rAkhatA nathI.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vatA nathI, paNa te avALI vANIne vidvAne dhAraNa kare che. te vA javaLa puruSane zobhAve che. bAnuba vagere ghoSane nAza thAya che, mATe jANIpa ghareNuM te ja akSaya ghareNuM che. 15 vidyA vinA nara pazu puruSane vidyA ja pAdi sarvasva che, mATe vidyA vinAne puruSa pazu ja che. rArravirahitara : vidyA nAma narasya rUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM vidyA bhogakarI yazaHsukhakarI vidyA gurUNAM guruH| vidyA bandhujano videzagamane vidyA paraM' daivataM vidyA rAjasu pU(jyate)jitA na tu dhanaM vidyAvihInaH pshuH|| vidyA ja manuSyanuM moTuM sUpa che ane ati gupta dhana che. vidyA bhega ApanArI che, kIti ane sukha ApanArI che. vidyA guruonI paNa guru dezamAM bhAInI peThe hita karanArI che. parama daivata paNa vidyA ja che. rAjAe paNa vidyAnI ja pUjA kare che, paNa dhananI pUjA karatA nathI. mATe vidyArahita puruSa patha ja che, eTalA mATe pazupaNuM dUra karavA mATe vidyA ja avazya meLavavI joIe. 16 keTalAka guNa-avaguNenuM mahattva - kSamA vagere guNavALA puruSane vacana vagerenuM zuM prajana che, ema kahe che. , 1 va vavata' ti vATAMtara
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka zArdUlavikrIDitavRtta / zAntizcedvacanena kiM kimaribhiHkrodho'sti cedehinAM zAtizcedanalena kiM yadi suhRdivyauSadhaiH kiM phalam / kiM sapaiyadi durjanAH kimu dhanairvidyA'navadyA yadi bIDAcetkimu bhUSaNaiH sukavitA yadyasti rAjyena kim // 17 // je kSamA hoya to madhura vacananuM zuM prayojana che? (kAraNa ke kSamAthI ja saghaLuM jagata prasanna thAya che.) manubene je kredha hoya te zatruonuM zuM prayajana che? (kAraNa ke zatruonuM saghaLuM kAma krodha ja kare che.) je svajJAti hoya te agninuM zuM prayojana che? kAraNa ke tApa vagere agninuM kArya svajJAti ja kare che.) je mitra hoya te uttama auSadhonuM zuM prajana che? (kemake mitra ja zarIramAM sukha kare che.) je duSTa puruSe hoya te sarvenuM zuM prayojana che? (kAraNa ke prANanAza vagere kArya duSTa puruSo ja kare che.) je zuddha vidyA hoya te dravyanuM zuM prIjana che? (kAraNa ke vidyAthI ja dravyAdi sukha thAya che.) je lAja hoya te ghareNAMnuM zuM kAma che? (kAraNa ke lAja ja manuSyane zebhAve che.) jo sArI kavitA karavAnI zakti hoya te rAjyanuM zuM kAma che? (kAraNa ke kavitAthI ja rAjyanuM sukha maLe che.) 17 lokapriyatAnuM kAraNa gya kArya karanAra manuSyamAM nItine mArga rahe che. zArdUlavikrIDitavRtta dAkSiNyaM svajane dayA parajane zAThayaM sadA durjane prItiH sAdhujane nayo nRpajane vidvajjaneSvArjavam /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 bhartuharikRta saurya zatrujane kSamA gurujane nArIjane' dhUrtatA / ye caivaM puruSAH kalAsu kuzalAsteSveva loksthitiH||18|| strI, putra Adi pitAnAM manuSyamAM saralapaNuM, bIjA manuSya upara dayA, durjananI pAse haMmezAM zakapaNuM, sajajana upara prIti, rAjA pAse vinaya, vidvAna pAse saralapaNuM, zatru pAse zUrapaNuM, gurumAM kSamA ane strI pAse dhRtapaNuM 2:khavuM, e pramANe je mANase kaLAomAM kuzaLa hoya che, teomAM ja nyAyamArga rahe che. 18 . satsaMganuM phaLa sapuruSane samAgama jaDapaNane haNavA vagere saghaLAM kAryo kare che. vasantatilakAvRtta jADyaM dhiyo harati siJcati vAci satyaM mAnomati dizati paapmpaakroti| cetaH prasAdayati dikSu tanoti kIrti satsaMgatiH kathaya kiM na karoti puMsAm // 19 // sajanene samAgama buddhinI jaDatAne hare che, satya bolavAnuM zIkhave che, saMmAnanI uttamatA batAve che, pApane dUra kare che, cittane prasanna kare che ane dizAomAM kIrtana kelAvo kare che. mATe kaho ke, sajajana samAgama mANunuM kayuM kArya nathI karate ? (saghaLAM kAryo siddha kare che.) 19 * sukavinI amaratA meTA meTA kavie saghaLAthI uttama che, tenuM varNana. 1 'kAntAjane dhRSTatA' iti pAThAntaram / ..
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka guThThamatta jayanti te sukRtino rasasiddhAH kviishvraaH| nAsti yeSAM yazaHkAye jarAmaraNajaM bhayam // 20 // .. zRMgAra vagere rasenI siddhivALA ane puNyavAnuM evA meTA meTA kavie sarvathI uttama che, ke jeonAM kIrtirUpI zarIrane jarA-ghaDapaNano ke maraNane bhaya nathI.20 tAtparya-jema siddha puruSonA rasaiSadhanA sevanathI manuSyadehane ghaDapaNano tathA maraNano bhaya dUra thAya che ane tene nAza thata nathI, tema zRMgAra vagere rasathI pUrNa kAvyathI utpanna thayelI kavionI kati ke divase paNa naSTa thatI nathI." 3 mAnazauryaprazaMsA prakaraNa 21-30 (TekIlA mAnadhana puruSo koNa hoya che?) atyaMta duHkha pAmela mAnI puruSa, potAnI moTAIthI viruddha evuM nIca karma karato nathI, te para siMhanI anyokti zAstravikatavRtta kSutkSAmo'pijarAkRzo'pi zithilaprAyo'pi kaSTAM dazA mApanno'pi vipanadIdhitirapi prANeSu nshytsvpi| mattebhendra vibhinnakumbhapizitagrAsaikabaddhaspRhaH / ki jINaM tRNamatti mAnamahatAmagresaraH kesarI // 21 - bhUkhathI durbaLa thaI gayeluM hoya tepaNuM, ghaDapaNathI kRza thayelo hoya topaNa, kSINa zaktivALe thayela hoya ka bhagavapA bhagavAnanI kRpAthI ja sadAcaraNuM putra vagerethI yukta thavAya che, bIje prakAre thavAtuM nathI. zArdUlavikrIDitavatta sUnuHsazcaritaH satI priyatamA svAmI prasAdonmukhaH khigdhaM mitramavazvakA parijano niSkezaleza mnH|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 bhartuharikRta tepaNa, ati kaSTa dazAne pAmele hAya tepaNuM ane teja vinAne thayela hoya te paNa jene moTA moTA madonmatta hAthIonAM kuMbhasthaLe phADIne temAMthI ja keLIA bharavAnI IcchA baMdhAyelI che ke je mAnIne AgevAna che, te siMha, prANati vakhate paNa zuM sUkuM ghAsa khAya che? arthAta khAte nathI. 21 tAtparya-jema mAnI siMha potAnA bhakSya mAMsane cheDIne prANata vakhate paNa rasarahita ghAsane khAvArUpa nIca karma karate nathI, tema mAnI puruSo paNa prANAMta samaye nIca karma karatA nathI. utama siMha ane adhama kutarA vacceno bheda mAnI puruSane upara kahele prakAre AcaraNa karavA chatAM paNa pitAnA baLane yogya phaLa maLe che, te para kutarAnuM ane sihanuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta svalpaM snAyuvasAvazeSa(Seka)malinaM nirmAsamapyasthi goH zvA labdhvA paritoSameti na tu tattasya kssudhaashaantye| siMho jambukamaGkamAgatamapi tyaktvA nihanti dvipaM sarvaH kRcchragato'pi vAJchati janaH sattvAnurUpaM phalaM // 22 // AMtaraDAMvALuM ane carabIvALuM hovAthI malina ane mAMsarahita evAM baLadanAM hADakAMne pAmIne, jo ke te hADakAMthI OM AkAro ruciraH sthirazca vibhavo vidyAvadAtaM mukhaM tuSTe viSTapahAriNISTadaharau saMprApyate dehinAm // je jagatane uddhAra karanAra viSNu bhagavAna prasanna thayA hoya to ja puruSane sArAM AcaraNavALe putra, satI strI, prasanna svAmI (zeTha vagere piSaNa karanAra), snehavALe mitra, zuddha manathI rahenAra sevakavarga, kalezanA leza vinAnuM mana, zarama,sthira vaibhava ane vidyA vizuddha mukha prApta thAya che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 nItizataka bhUkhanI nivRtti thAya tema nathI, paNa tethI kutare prasanna thAya che, ane siMha pAse AvelA ziyALane tajIne hAthIne ja mAre che. eTalA mATe saghaLAM prANIokaSTane pAmelA hoya te paNa potAnAM baLane anukULa phaLanI ja IcchA kare che. 22 kutarA ane hAthInA draSTAMtathI zudra mANasanuM tucchapaNuM ane uttama mANasanuM dhIrapaNuM batAve che. vasantatilakAvRtta lAgUlacAlanamadhazcaraNAvapAtaM / bhUmau nipatya vadanodaradarzanaM ca / zvA piNDadasya kurute gajapuGgavastu dhIraM vilokayati cATuzataizca bhukte // 23 // kutaruM khAvA ApanAranI AgaLa pUchaDuM halAve che, paga AgaLa nIce paDe che ane pRthvI upara paDIne mukha tathA peTa batAve che, paNa uttama hAthI te gaMbhIrapaNuthI juve che ane madhura vacanevaTe prArthanA karavAthI khAya che. e ja prakAre kSudra mANasa kutarAnI peThe mukha halAvavuM vagere kriyA kare che ne uttama mANasa hAthInI peThe gaMbhIrapaNathI juve che ane ati AdaravALAM priya vacanevaDe zlAghA karavAthI bhajana kare che. kaloddhAraka puruSa " kuLanI unnati karanAra puruSa uttama che, bIje nahi. anuSTubhavRtta parivartini saMsAre mRtaH ko vA na jaayte| . * sajAto cena na yAti vaMH muratima ArakA - jemAM utpatti ane nAza thAya che evA saMsAramAM ka puruSa utpanna nathI thaye ne ke puruSa maraNa nathI pAmyo? (arthAta aneka jamyAM ane maraNa pAmyA, paraMtu
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaharikRta utpanna thayo che te ja kahevAya ke jenAthI kuLanI unnati thAya; (mathI bIjA thAya che kharA, paNa nahi thayA jevA) 24 uttama puruSanI gati puSpanA gucchanuM draSTAMta ApI, uttama puruSonI be prakAranI vartaNUka batAve che. anuSTubhavRtta kusumastabakasyeva dvegatI sto manasvinAm / mUrdhni vA sarvalokasya vizIryeta vane'thavA // 25 // puSpanA gucchanI peThe uttama puruSanI paNa be prakAranI sthiti che. kAM te saghaLA lekanA mastaka upara rahevuM ke, vanamAM ja sukAI javuM. 25 - matalaba-jema, je koI grAhaka hoya to puSpono guccha sarva lekanAM mastaka upara rahe che, nahi to vanamAM ja sUkAIne kharI jAya che; tema je kAI zretA hoya to uttama puruSa hito. padeza karavAthI pUjAya che, nahi to cUpacUpa besI rahe che. - dujananI pIDA * durjana pitAnuM parAkrama prasiddha karavA mATe ati tejavALA puruSane pIDe che, paNa thoDA tejavALAne pIDato nathI, te upara rAhunuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitakRta santyanye'pi bRhaspatiprabhRtayaH saMbhAvitAH paMcaSA. stAnpratyeSa vizeSavikramarucI rAhuna vairaayte| . 'mAlatIstabakasyeva dvayI vRttimanasvinaH' iti paatthaantrm| lambire ja ti pAkAMtA ,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka dvAveva grasate dinezvaranizAprANezvarau bhAsurau brAtaH ! paLi paca Anavapatti zIrSAvaronIta' radda he bhAI ! tuM jo ke, bRhaspati vagere khIjA paNa pAMca cha grahA mAnavA lAyaka che, tathApi vizeSa parAkramanI icchAvALA rAhu. te brahAnI sAthe vera rAkhatA nathI; eTalA mATe bhaTakatA rAhu peAtAnuM mastaka bAkI rahyA chatAM paNu amA vAsyAne divase mahA tejasvI sUryane ane pUrNimAne dvivase ati prakAzavALA caMdrane sArI rIte pIDe che. 26 tAtpa --jema rAhu khIjAM graheAne cheDIne ati tejasvI sUrya ane caMdra e eneja paDe che, tema durjana paNa sAdhAraNa. manuSyane cheDIne peAtAnuM parAkrama prasiddha karavA mATe tejasvIne pIDe che. meTAenAM adbhuta ka meATA puruSanAM caritrAnI avadhi nathI. 19 hariNIvRtta vahati bhuvanazreNIM zeSaH phaNAphalakasthitAM kamaThapatinA madhyepRSThaM sadA sa vidhAryate / tamapi kurute krodhAdhInaM payodhiranAdarAdahaha mahatAM niHsImAnazcaritra vibhUtayaH // 27 // zeSanAga peAtAnI kSNArUpI pATIo upara rahelAM bhuvanAnI paMktine dhAraNa kare che, te zeSanAgane bhagavAna kAcamAnuM rUpa dhAraNa karIne sadA pITha upara dhAraNa kare che, te kAcabAne samudra prayAsa vinA peAtAnI vacamAM rAkhe che. A kevuM zrAvya che ke, meATA puruSAnAM citrAnI avadhi ja nathI ! 27 tAtpa -sathA tRSNAne tyAga karavA ucita che. 1 'vivAd 'kRtti vAjhAntaram| 2 'zIrSAvazeSAvRtti kRti pAkAtama
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta - ApattimAM seTI - duHkhamAM paDelA pitAne choDIne bIje ThekANe jaI, pitAnA prANanI rakSA karavI, e ucita nathI. zikhariNIvRtta varaM pakSa(prANo)cchedaH smdmghvnmuktkulishprhaarairudgcchdbhldhnodgaargurubhiH| tuSArAdreH sUnorahaha pitari klezavivaze na cAsau saMpAtaH payasi payasAM patyurucitaH // 28 // UMcI janArI agninI zikhAthI moTA thayelA evA madavALA Indra cheDelA vajAnA prahArothI pitAnI pAMkho kapAvA devI, e mainAka parvatane egya hatuM. paraMtu arere! pitAnA pitA himAlaya parvatanA kalezathI pite paravaza. thayA chatAM pitAne udakAnA svAmI samudranA jalamAM paDavuM cagya nahotuM. 28 tAtparyaApatti vakhate paNa ApattimAM paDelA pitAne ke koI sajjanane choDI devA, e sajajanane ucita nathI. tejasvI puruSano dharma * caitanyavALA tejasvI puruSa bIjAe karelA vikArane sahana karato nathI, te upara sUryakAMta maNinuM dRSTAMta. AryA yadacetano'pi pAdaiH spRSTaH prajvalati sviturinkaantH| sattejasvI puruSaH parakRtavikRti kathaM sahate // 29 // che. jyAre caitanya vinAne sUryakAMta maNi paNa sUryanA kira ne sparza thavAthI tejavALo thAya che, tyAre tejasvI puruSa bIjAe karelA vikArane kema sahana kare? (athAt,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka parAkramane prakaTa karanAra tejano hetu avasthA nathI, paNa svabhAva ja che, te para siMhanAM baccAMnuM dRSTAMta. AryA siMhaH zizurapinipatati madamalinakapolabhitiSu gajeSu / prakRtiriyaM sattvavatAM na khalu vayastejaso hetuH // 30 - siMhanuM baccuM paNa madonmatta hAthIone mAravA jAya che. A baLavAnene svabhAva ja che. AthI tene hetu avasthA (umara-vaya) nathI, e nizcaya che. 30 4. arthapradhAna prakaraNa 31-40 dravyanI prazaMsA dravya vinA saghaLA guNe vaNavat tuccha che. zArdUlavikrIDitavRtta jAtiryAtu rasAMtalaM guNagaNastasyAyadho gacchatu zIlaM zailataTAtpatatvabhijanaH saMdahyatAM vhrinaa| zaurya vairiNi vajramAzu nipatatvartho'stu naH kevalaM yenaikena vinA guNAstRNalavaprAyAH samastA ime // 31 // brAhmaNa vagere svajAti pAtALamAM jAo, guNane samudAya tenI paNa nIce jAo, sadAcaraNu parvatanA taTa uparathI paDe, vaza agnithI maLI bhama thAo ane gharapaNuM ke je zatru che, tenI upara jaladI vajA paDe, paNa amArI pAse te kevaLa dhana 2; kAraNa ke dhana vinA upara kahelA saghaLA guNe ghAsanAM taNakhalAM jevA ati tuccha che. 31 - dhanamAM ja badhuM che ? anvayathI ane vyatirekathI sarva karatAM dhananuM zreSapaNuM kahe che. avayavyatireka-jenA bhAvathI jeno bhAva hoya che te anvaya tathA jenA abhAvathI jeno abhAva hoya te vyatireka,
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta upajAtivRtta yasyAsti vittaM sa naraHkulInaHsa paNDitaHsa shrutvaangunnjnyH| sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kAMcanamAzrayanti // 32 je purRSanI pAse dhana che, te ja kulIna, te ja paMDita, ta ja guNavAna, te ja guNa jANanAra, te ja bolanAra ane te ja jovAlAyaka che. kAraNa ke, saghaLA guNe suvarNa(dhana)ne Azraya karI rahe che. (dhana hoya tyAre ja sarve guNe prakAze che.)32 vinAzakAraka durguNone nirdeza kharAba salAha vagerethI rAjA vagerene nAza thAya che, ema zArdUlavikrIDitavRtta daurmandrayAnnapatirvinazyati yatiHsaGgAtsuto lAlanAdvipro'nadhyayanAtkulaM kutanayAcchIlaM khalopAsanAt / 9 vasatatiAvRtta tAnIndriyANi sakalAni tadeva karma sA buddhirapratihatA vacanaM tadeva / arthoSmaNA virahitaH puruSaH sa eva tvanyaH kSaNena bhavatIti vicitrametat // jenI saghaLI iMdriya te ja haya, jenuM karma te ja hoya, jenI akuMThita buddhi te ja hoya ane jenuM vacana te ja hoya chatAM te ja puruSa, je dhanarahita thAya te kSaNa vAramAM bIjo banI jAya che, e Azcarya che. ' - tAtparyA-eka dhana vinA Idriya vagere saghaLAM vyartha thAya che, mATe dhana avazya meLavavuM joIe. . . . .
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 24 hrIrmadyAdanavekSaNAdapi kRSiH snehaH pravAsAzrayAnamaitrI cApraNayAtsamRddhiranayAttyAgAtpramAdAddhanam // 33 // kharAba salAhathI rAjAne nAza thAya che, strI vagerenA saMgathI yatine nAza thAya che, lADa laDAvavAthI putra naSTa thAya che-bagaDe che, na bhaNavAthI brAhmaNa naSTa thAya che, kuputrathI kuLano nAza thAya che, durjananA sevanathI svabhAvana-sadvartanane nAza thAya che, madirAthI lAjano nAza thAya che, dekharekha-saMbhALa na rAkhavAthI khetIvADIno nAza thAya che, paradezamAM pharavAthI nevune nAza thAya che, premanA abhAve maMtrIne nAza thAya che, anItithI samR. ddhino nAza thAya che ane apAtrane dAna devAthI vA gAphala rahevAthI dhanano nAza thAya che.34 dhananI traNa gatie dAnarahita ane bhogarahita dhanane sarvathA nAza thAya che. AryA dAnaM bhogo nAzastisro gatayo bhavanti vittsy| kho na dadAti na bhuMkte tasya tRtIyA gatirbhavati // 34 // dAna, bhega ane nAza, e traNa gatie dhananI thAya che. je mANasa dAna dete nathI vA upabhoga karate nathI, tenA dhanane nAza thAya che.34 eTalA mATe je dhana hoya to dAna paNa devuM ane upabhega paNa kara, kRza chatAM zebhatI vastuo mAgaNa lokane puSkaLa dhana ApI nirdhana thayela puruSa zebhe che te upara dRSTAMta.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta zikhariNIvRtta maNiH zANolloDhaH samaravijayI hetinihato madakSINo nAgaH zaradi saritaH shyaanpulinaaH| kalAzeSazcandraH suratamRditA bAlavanitA tanimnA zobhante galitavibhavAzcArthiSu janAH // 35 // sarANe pAsA pADele maNi, khaDUga vagerethI ghAyala thayele paNa yuddhamAM jaya meLavanAra laDavaiyA, mada jharavAthI kSINa thayele hAthI, zaradda karatumAM sUkAyelA kInArAvALI nadIo, bIjane kalAzeSa caMdra, kAmakrIDAmAM cuMbana vagerethI mardana thayelI bALA strI ane jeoe mAgaNa lokone pitAne vibhava ApI dIdhuM che evA manuSya kRza hovA chatAM zebhe che. tAtparya-mANase avazya dAna karavuM joIe.35 avasthAnAM pariNAme - vastunI halakAinuM ane meTAInuM kAraNa avasthA ja che. bIjuM kaMI nathI. zikhariNIvRtta parikSINaH kazcitspRhayati yavAnAM prasRtaye sa pazcAtsaMpUrNaH kalayati dharitrI tRNasamAm / atazcAnakAntyAdgurulaghutayA'rtheSu dhaninAmavasthA vastUni prathayati ca saGkocayati ca // 36 // daridrAvasthAmAM hoya tyAre je mANasa eka piza javathI saMtuSTa thAya che, te ja mANasa jyAre saMpattivAna thAya che tyAre prathvIne paNa tRNasamAna gaNe che; eTalA mATe avasthA ja vastune mahattA ane laghutA Ape che- saMkecamAM lAve che. paraMtu dhana kaMi laghutA ke mahattA ApatuM nathI; kAraNa ke, dhanavaMtanI hamezAM eka ja sthiti
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka zya rahetI nathI. vakhate te dhanADhya DAya che ne vakhate nidhana avasthA ja mahettAnuM tathA laghutAnuM thaI paDe che. mATe kAraNu che. 36 rAjanIti rAjAne ane adhikArIone pRthvInA pAlananA prakAra jaNAve che. vasantatilakAvRtta rAjan ! dudhukSasi yadi kSitidhenumetAM tenAdya vatsamiva lokamamuM puSANa / tasmizca samyaganizaM paripoSyamANe nAnAs: ti japateva sUmi "rUl he rAjana! jo pRthvIrUpI gAyane dohAvAnI icchA hAya tA vAchaDAnI peThe leAkanuM peASaNa karo. hammezAM sArI rIte leAkanuM pASaNu thavAthI pRthvI kalpalatAnI peThe nAnA prakAranAM phaLa Ape che. 37 aneka prakAranI rAjanIti rAjanIti eka prakAranI nathI, paraMtu aneka prakAranI che, te upara vezyAnuM dRSTAMta. vasantatilakAvRtta satyA'nRtA ca paruSA priyavAdinI ca hiMsrA dayAlurapi cArthaparA vadAnyA / nityavyayA pracuranityadhanAgamA ca vArAGganeva nRpanItiranekarUpA // 38 // jema vezyA kAi vakhate satya kheAlanArI, kei vakhata asatya kheAlanArI, keAi vakhate kaDhAra khelanArI, kAI vakhate priya mAlanArI, keAI vakhate hiMsA karanArI, kAI 3
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ KA bhartRharikRta vakhata cAvILA, kAi vakhate dhana lenArI, keAI vakhate dhana ApanArI, keAi vakhate ati vyaya karanArI ane kAi vakhate puSkaLa dhana meLavanArI, e rIte aneka prakAranI DAya che, tema rAjanIti paNa aneka prakAranI hAya che. 38 : rAjAzrayane cAgya guNA AjJA vagere cha guNA rAjapuruSamAM hAvA joe, te je na hAya te te rAjAne Azraya vyartha che. zAlinIvRta AjJA kIrtiH pAlanaM brAhmaNAnAM dAnaM bhogo mitrasaMrakSaNaM ca / yeSAmete SaDguNA na pravRttAH ko'rthasteSAM pArthivopAzrayeNa // 39 apratihata AjJA, sarva dizAemAM kIrti, brAhmaNAnuM pAlana, satpAtrane dAna, vaibhave nA upabhAga ane mitrAnuM rakSaNa e cha guNeA je puruSAmAM nathI, teone rAjAnA AzrayanuM zuM phaLa ? arthAta kAMi paNa nahIM. 39 prAkhyAdhIna prApti puruSane peAtAnAM prArabdha pramANe dhana maLe che, paNa adhika maLatuM nathI. te para ghaDAnuM dRSTAMta. d zArdUlavikrIDitavRtta yaddhAtrA nijabhAlapaTTalikhitaM stokaM mahadvA dhanaM tatprApnoti marusthale'pi nitarAM merau tato nAdhikam / taddhIro bhava vittavatsu kRpaNAM vRttiM vRthA mA kRthAH kUpe pazya payonidhAvapi ghaTo gRhNAti tulyaM jalam // 40 // , brahmAe peAtAnA bhAlamAM-kapALamAM gheADuM athavA adhika je dhana lakheluM hAya, te dhana nirjala dezamAM paNa maLe che, paNa tethI adhika meruparvatamAM paNa maLatuM nathI; mATe dhIraja rAkha ane dhanavAnanI pAse vyartha lAcArI na darzAva. vicArI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka ra7 che, ke kUvAmAMthI bharIe vA samudramAMthI bharI paNa thAmAM te jeTaluM jaLa mAtuM hoya teTaluM ja mAya. 4 tAtparya-lAbha tha prArAdhIna che, mATe dhananI IcchAvALA puruSe dhanavAnanI pAse lAcArI karavI nahIM. pa dujananiMdA prakaraNa 41-10 durjananuM svAbhAvika lakSaNa kahe che. drutavilaMbitavRtta . akaruNatvamakAraNavigrahaH paradhane parayoSiti ca spRhA / svajanabandhujaneSvasahiSNutA prakRtisiddhamidaM hi durAtmanAma41 sarva prANIo upara nirdayapaNuM, kAraNa vinA kajIe, , paradhananI tathA parastrInI IcchA ane pitAnA saMbaMdhIonuM ; *niHsvArtha udAratA mAre Azrita mANasa mAge to ja ApuM, evI pratijJA na karavI, e para meghA krita.. manuSTubhavRtta tvameva cAtakAdhAro'sIti keSAM na gocrH| : kimambhodavarA'smAkaM kArpaNyoktiM pratIkSase // . he zreSTha megha ! garIbAInAM amArAM vacananI zA mATe rAha juve che? kAraNa ke tuM ja cAtakane-bapaiyAno AdhAra che, ema koNa nathI jANatuM? arthAt sarva jANe che. ' tAtparyA-pitAnA Azrita mANasanI garIbAInAM vacananI rAha jovI ucita nathI. _ \ * * badhA pAse dInatA kahevI nahi . puruSe koInI pAse garIbAInuM vacana' kahevuM nahIM. e para cAtakanI anyokti. :
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhata kRita ane baMdhujanAnuM huM sahana na karavuM, e cAra DhASA khala puruSamAM svAbhAvika hAya che. (sarakhAvela para mA lAka)41 vijJAna dujana paNa tyAya durjana vidvAna hAya, te paNa tene saMga karavA nahIM, ema sarpanA dRSTAMtathI kahe che. anuSTubhUvRtta durjanaH parihartavyo vidyayAM bhUSito'pi san / mALinAtaH sarve milo na mayaMH // 42 // vidyAthI suzeAbhita thayele dujaina vidvAn hAya tA paNa tenA saMga karavA nahIM. te para dRSTAMta-maNithI zAbate sarpa zuM bhayaMkara nathI ? arthAt bhayaMkara cheja kara zArdUlavikrIDitavRtta tere cAtaja! sAvadhAnamanalA! mitra!kSaLa thayatAmmbhodaa bahavo hi santi gamane sarve'pi naitAdRzAH / kecidvaSTibhirArdrayanti vasudhAM garjanti kecidrathA yaM yaM pazyasi tasya tasya purato mA brUhi dInaM vacaH // he cAtaka! huM mitra! kSaNuvAra sAvadhAna manathI sAMbhaLa ke, AkAzamAM dhaNA meA che, paraMtu saghaLA ja dayALu nathI. kema ke, keTalAka meghA vRSTithI pRthvIne bhIMjavI de che ane keTalAka pheAkaTanA gAje che. jene jene tuM joya che tenI AgaLa dInatAnuM vacana kahetA nahIM. ! arthAt je dAtA hAya tenI pAse mAgaNI karavI, khIjAnI pAse mAgaNI karavI nahIM. 1 vidhayA to'pi' kRtti pAyAntarama|2 bhUSita: pati pAmata
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 26 tApa -jema maNithI zAbhatA sarpa bhayaMkara che, tema duja na vidvAna haiAya te paNa te bhayaMkara che, mATe sarvathA tene soMga tajavA. duSTatAnI guNamAM doSaSTi durjanA guNavAna puruSAnA sarva guNone deSarUpa gaNe che, ema kahe che arthAta guNamAM deSa AreApavAne prakAra kahe che. zArdUlavikrIDitavRtta jADyaM hrImati gaNyate vratarucau dambhaH zucau kaitavaM zUre nirghRNatA munau vimatitA dainyaM priyAlApini / tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire tatko nAma guNo bhavensa guNinAM yo durjanairnAGkitaH // 43 // durjanA lAjavALA puruSane jaDa kahe che, vrata kara nArane daMbhI kahe che, pavitra puruSane dhUrta kahe che, zara puruSane nirdaya kahe che, sarala puruSane buddhihIna kahe che, priya khelanArane dIna kahe che, tejasvIne garviSTha kahe che, khelavAmAM caturane bahu khele kahe che ane sthira (TharelA)ne azakta kahe che, tyAre guNavAna puruSatA evA kace guNu che ke, jemAM durjanAe doSa na mUkayA haiAya? 4ka grAhAmAtya guNadoSa tyAga karavA yAgya doSanAM ane grahaNa karavA yeAgya guNanAM lakSaNA. zArdUlavikrIDitavRtta lobhazcevaguNena kiM pizunatA yadyasti kiM pAtakaiH satyaM cettapasA ca kiM zuci mano yadyasti tIrthena kim
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta saujanyaM yadi kiM guNaiHsva (balena) mahimA yadyasti kiM maNDanaiH sadvidyA yadi kiM dhanairapayazo yadyasti kiM mRtyunA // 44 // e leAsa (dhana maLyA chatAM paNa adhika maLavAnI icchA) hAya tA nirguNapaNAMnI zI jarura che! (kAraNa ke ne leAbha hAya te sarve guNu vyartha thAya che.) e cADIApaNuM hAya te pApanuM zuM kAma che. I(kemake cADIApaNAmAM ja sarve pApa samAya che.) jo satya haiAya te tapanuM zuM prayAjana che? (satya khelavAthI ja tapanuM phaLa maLe che.) jo zuddha mana heAya teA tIrthanuM zuM prayeAjana che ? (tIrthamAM snAna karyAnuM phaLa zuddha manathI ja prApta thAya che.) e sujanapaNuM hAya tA guNanuM zuM prayeAjana che? (kAraNa ke sujanatAthI sarve guNA Ave che.) je peAtAnA sArA mahimA haiAya te ghareNAMnuM zuM prayeAjana che? (kAraNa ke mahimA ja zAbhA Ape che.) je sadvidyA hAya tA dhananuM zuM prayeAjana che? (kAraNa ke sarva na karatAM vidyArUpI dhana uttama che.) je apayaza hAya tA mRtyunuM zuM prayeAjana che ? (kemake apayaza je maraNanuM kArya kare che. 44 39 zULa jevA padArtho aparihArya mAnasika duHkhAnI gaNanA kare che. pRthvIvRtta zazI divasadhUsaro galitayauvanA kAminI 4. sarI vigatavArijaM mukhamanakSara svAkRteH / prabhurdhanaparAyaNaH satatadurgataH sajjano nRpAGgaNagataH khalo manasi sapta zalyAni me // 49 // divasamAM kAMtihIna thayele caMdra, jenuM cAvana cAlyuM gayuM che evI strI, kamaLa vinAnuM sAvara, sArI AkRtivA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 31. LAnuM akSara vinAnuM mukha, dhanamAM tatpara evA mAlika, niraMtara dAridracavALA sajjana ane rAjAnA AMgaNAmAM gayelA khaLa,e sAta mArA manamAM zalya (kAMTA jevA) che. 45 rAjakApanI asahyatA atyaMta kApelA rAjAone kAi paNa peAtAneA nathI, ema agninA dRSTAMtathI kahe che. anuSTubhvRtta na kazciccaNDakopAnAmAtmIyo nAma bhUbhujAm / hotAramapi juhvAnaM spRSTo dahati pAvakaH // 46 // atyaMta kApavALA rAjAone kAipaNa peAtAnA nathI. (te para dRSTAMta) agni sparza thavAthI hAmanArane paNa maLe che. 46 arthAt--jema agni speza thavAthI hAmanArane paNa bALe che, tema atyaMta kApavALA rAjAe aparAdha thavAthI peAtAnA sabaMdhI vagerene paNa cheADatA nathI. ati kaThina sevAdhama mandAkrAntAvRtta maunAnmUkaH pravacanapaTu (rvAcako ) cATulo jalpako vA dhRSTaH pArzve vasa(bhava )ti ca tadA dUratazcApragalbhaH / kSAntyA bhIruryadi na sahate prAyazo nAbhijAtaH sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 47 // cAkarI karanAra jo mauna dhAraNa karetA mUMgA che ema gaNAya, jo vizeSa khele te vAcALa athavA vAyunA rAgavALa gaNAya, je mAlikanI pAse ja rahe te nirlenja gaNAya, jo mAlikathI dUra dUra pharatA rahe te mADha gaNAya, e sAMti rAkhete bIkaNa kahevAya ane sahuna nakara tA ma
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta athavA nIcA kuLane kahevAya. mATe sevAdharma atyaMta kaThinA che ane tene vegIo paNa jANI zakatA nathI. 47 : - ka . nIca sevAne niSedha nIcanI sevA karanArane sukha maLatuM nathI. vayajJatti : udbhAsitAkhilakhalasya vizRGkhalasya prAgjAtavistRtanijAdhamakarmavRttaH / daivAvAptavibhavasya , guNadviSo'sya nIrajA govAtaiiH sumAre zaira kA jeNe saghaLA khaLa puruSone prakAza kare che, je maryAdAhita che, pUrva janmamAM thayelAM ane A janmamAM phelAyalAM pitAnAM nIca karmamAM je varte che, jene daivayoge aizvarya maLeluM che ane je guNane ja kare che tevA nIca puruSanI najare paDelA kayA puruSane sukha maLe che? kaIne nahIM. 48 khala sajananI maitrI divasanA prathama pahAra ane pAchaLyA pahoranI chAyAnI peThe. khaLanI ane sarjananI maitrI caDhatI ane utaratI jAya che. upajAtivRtta ArambhagurvI kSayiNI krameNa ladhvI purA vRddhimatIca pshcaat| dinasya pUrvArdhaparAdhabhinnA chAyeva maitrI khalasajanAnAm // divasanA pUrvArdhanI chAyAnI peThe khaLa puruSanI mitrI AraMbhamAM mATI ane pachI krame karI kSaya pAmanArI che. nadivasanA uttarArdhanI chAyAnI peThe sajajananI maitrI prathama gADI hoya che ane pachI keme karI vadhe che. 49 - ( tAtparya jema divasanA prathama pahoranA AraMbhamAM sUrya naka Dha rAkhI Um (Ae chIe tyAre ApaNuM chAyA mArI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 3 hoya che ne pachI jema jema dhisa caDato jAya che tema tema ochI (nAnI) thatI jAya che, tema khela puruSanI mitro AraMbhamAM meTI ne pachI ghaTI jAya che ane jema divasanA pAchalA paheramAM prathama chAyA thoDI hoya che, paNa jema jema divasa utarato jAya, tema tema chAyA vadhatI jAya che; tema sajajananI maitrI AraMbhamAM thoDI ne pachI krame krame vadhatI jAya che. niSkAraNa bairIo jagatamAM durjane vinAkAraNa vairI thAya che, te viSe vAradhinuM, macchI mAranuM ane durjananuM dRSTAMta gIti mRgamInasajanAnAM tRNajalasaMtoSavihitavRttInAm / lubdhakadhIvarapizunA niSkAraNameva vairiNo jagati // 50 // jagatamAM pAradhio tRNu khAI jIvanAra mRganA vinAkAraNa varI thAya che, DhImaro jalathI jIvanArA mAcha. lAnA vinAkAraNa verI thAya che ane durjane saMtoSI sajajanenA vinAkAraNa virI thAya che. 50 arthAta-jema pAradhi ane DhImara mRga ane mAiglAnA vinAkAraNa vairI thAya che tema durjana sajajanA vinAkAraNa vairI thAya che. 6. sajanaprazaMsA prakaraNa 55-60 sajanasamAgamanI vAcchA vagere guNavALA puruSo atyaMta pUjya thAya che. zArdUlavikrIDitavRtta vAJcchA sAmasaGgame paraguNe prItigurau namratA - vidyAyAM vyasanaM svayoSiti ratilokApavAdAtmanaH
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta bhaktiH zUlini zaktirAtmadamane saMsargamuktiH khalevete yeSu vasanti nirmalaguNAstebhyo narabhyo namaH // 51 // " sajajane samAgamamAM pAchA icha), bIjAnA guNamAM prItigurumAM namrapaNuM, vidyAnuM vyasana, pitAnA jI upara rati, lokamAM niMdAne bhaya, mahAdevajI upara bhakti, manane vaza rAkhavAmAM zakti ane khaLanA sahavAsane tyAga eTalA nirmaLa guNe je puruSamAM heAya che, te mahApuruSe pUjya che. pa1 mahAtmAonA svAbhAvika guNe drutavilaMbitavRtta : vipadi dhairyamathAbhyudaye kSamA sadasi vAkpaTutA yudhi vikrmH| cArika jAma()caMtana kRta prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAm // 52 // vipatti vakhate dharya, unnati vakhate kSamA, sabhAmAM vANInuM cAturya, yuddhamAM parAkrama, yazamAM prIti ane vedAdi upara Asakti, eTalA guNe mahAtmAomAM svAbhAvika che. (sarakhA 41 me leka) para bhUSaNarU5 guNa satpAtrane dAna Adi ApavAM, e ja bhUSaNa che, paNa bIjuM kaMI bhUSaNa nathI. . . . . . . zikhariNIvRtta kare zlAghyastyAgaH zirasi gurupAdapraNayitA ...... mukhe satyA vANI. vijayibhujayo/ryamatulam / .. 1 "Wjapa ri pAThAtAnA - " , ,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka hRdi svasthA vRttiH zrutamadhigataM ca zravaNayovinApyaizvaryeNa prakRtimahatAM maNDanamidam // 53 // satpAtrane dAna ApavuM e hAthanuM vakhANavA lAyaka ghareNuM che, gurunA caraNe para namakAra karavA e mastakanuM ghareNuM che, satya bolavuM e mukhanuM ghareNuM che, jaya meLave tevuM atulanIya vIrya e bhujene alaMkAra che, svaccha vartaNU ka e hadayanuM ghareNuM che ane zAstrazravaNuthI IzvaranuM jJAna thavuM e kaNenuM ghareNuM che. laukika aizvaryA vinAnA hovA chatAM jeo svabhAvathI ja mahAtmAo che, temanA upara kahelAM ghareNuM che. 53 kalyANane mAga prANunI hiMsA vagere na karavI, e ja kalyANane mArga che. sragdharAvRtta prANAghAtAnivRttiH paradhanaharaNe saMyamaH satyavAkyaM kAle zaktyApradAnaM yuvtijnkthaamuukbhaavHpressaam| tRSNAsrotovibhaGgo guruSuca vinayaH sarvabhUtAnukampA sAmAnyaHsavazAkhneSvanupahatavidhiHzreyasAmeSa pnthaaH||54|| prANunA nAzathI nivRtti thavI, parAyAM dhana haravAmAM cittane niyamamAM rAkhavuM, satya bolavuM, samaya pramANe yathAzakti dAna ApavuM, parastrInI kathAomAM maMguM rahevuM, AzAne vadhavA na devI, guruo pAse vinaya rAkhe ane sarva prANIo upara dayA rAkhavI, e pramANe sarva zAmAM niSedha na karAyo ane sarva lokone sAdhAraNa eve A kalyANane mArga che. 54 mahApuruSanuM citta - saMpatti ane vipatti vakhatanI mahAtmAonA mananI sthiti, AvI hoya che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta .: saMpagi mAtAM citta zudhanamA mApasa ca mahAzalazilAsaMghAtakarkazam // 5 // mahAtmAonuM citta saMpatti vakhate kamaLa jevuM komaLa thAya che ane ApattimAM moTA parvatanI zilAnA samudAya jevuM atyaMta kaThina thAya che. (arthAta mahAtmAonuM citta saMpatimAM garvarahita rahe che ane vipattimAM dhIrajavALuM he che.) 55 - sapuruSanuM asidhArAvrata - sajajananI peThe vartavuM, paNa baLa puruSanI peThe vartavuM nahi ema jaNavavA mATe puruSanAM AcaraNanAM vakhANa kare che. zikhariNIvRtta priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaraM tvasanto nAbhyAH suhRdapina yAcyA kRshdhnH| vipadhuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM ca mahatAM satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArApratamidam // 56 // nyAyathI AjIvikA calAvavI, priya prANanA nAzanI vakhate paNa nidita karma na karavuM, durjananI AgaLa yAcanA karavI nahi, jenuM dhana kSINa thayuM hoya tevA mitra pAse paNa mAgavuM nahi, vipattimAM paNa meTAI mAM rahevuM ane mahAtmAonA mArgane anusaravuM, e prakAre ati kaThaNa evuM A asidhArAvata (taravAranI dhAra jevuM tIrNa vrata) sapuruSone keNe batAvyuM? arthAta keIe batAveluM nathI, paNa temanuM te vrata svabhAvasiddha che. pada - - - -
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka sapuruSanI moTAIne bIjo prakAra zikhariNIvRtta pradAnaM pracchannaM gRhamupagate saMbhramavidhiH priyaM kRtvA maunaM sadasi kathanaM naapyupkRteH| anutseko lakSmyAM nirabhibhavasArAH parakathAH satAM kenodiSTaM viSamamasidhArAvratamidam // 57 // brAhmaNane gupta dAna devuM, ghera AvelA AgatA. svAgatA karavI, hita karIne paNa mana rAkhavuM, pite karelA upakArane prakaTa kare nahIM, samRddhi chatAM paNa garva rAkhe nahIM ane khoTA paDavAnI bIka vagaranI bIjAonI vAte karavI-evI rIte talavAranI dhAra jevuM (upara kaheluM) tIkSaNa vata sapuruSone keNe batAvyuM arthAt koIe batAvyuM nathI, paNa e svAbhAvika che. 57 saMsarganuM pariNAma saMbaMdhathI ja guNanuM vicitrapaNuM thAya che, te para jaLanuM daSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta / saMtaptAyasisaMsthitasya payasonAmA'pi na jJA(zrUyate muktAkAratayA tadeva nalinIpatrasthitaM raaj(dRshyte| svAtyAM sAgarazuktimadhyapatitaM tanmauktikaM jAyate prAyeNAdhamamadhyamottamajuSAmevaMvidhA vRttayaH // 58 // tapelAM lekhaDa upara paDelAM jaLanuM nAma paNa jaNAtuM nathI arthAt tatkAla nAza pAme che. e ja jaLa je kamalanAM patra upara paDayuM hoya te metInA dANA jevuM zebhe che, ane e ja jaLa je svAti nakSatramAM samudranI chIpanI vacamAM paDayuM hoya te khetI thAya che, mATe adhama, madhyama ane uttamone Azraya karanArAonA AvA vyApAra hoya che. 58 1 'guNaH saMsargato jAyate ' iti pAThAntaram /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta tAtparya-jema tapelA tavA vagerenA saMbaMdhathI eka ja jaLanuM pariNAma juduM juduM thAya che, tema adhama, madhyama ane uttama janana - sahavAsathI judA judA guNanI prApti thAya che. - puNyasanIne thatI prApti - AcaraNathI putra vagerenuM lakSaNa kahe che. vasantatilakAvRtta yaH prINayetsucaritaiH pitaraM sa putro .... yadbhartureva hitamicchati tatkalatram / tanmitramApadi sukhe ca samakriyaM yA taraNuM puuthato mane zA - je sArI vartaNUkathI pitAne prasanna kare te ja putra; je patinuM hita che te ja strI ane ApattimAM tathA sukhamAM jenI vartaNUka samAna ja rahe te ja mitra samajo. puNya kRtye karelAM hoya evA puruSone ja upara kahelI traNa vastuo maLe che. 59 - puruSonI vandhatA sapuruSo namratA vagere guNethI jagatamAM pUjya thAya che. namratvenonnamantaH paraguNakathanaiH svAnguNAnravyApayaMtaH svArthAnsaMpAdayanto vitatapRthutarArambhayatnAH parArthe / kSAntyaivA''kSeparUkSAkSaramukharamukhAna durmukhAndUSayantaH' : santaH sAzcaryacaryA jagati bahumatAH kasya nAbhyarcanIyAH 60 sapuruSe namrapaNathI unnatine prApta thAya che. (nama. vAthI kaI paNa UMcuM thAya nahIM ne puruSa te namavAthI hatyA thAya che-zreSTha gaNAya che) e ja teonuM AzcaryakAraka A che durjanAnuM hayAti pAyAnsamAM .
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 39 caritra che; satpuruSA khIjAnA guNanA varNanathI peAtAnA guNane prasiddha kare che . (pApakAra mATe meATA prayAsathI Arama kare che, ane peAtAnuM kArya siddha kare che) ane tirkArathI kaThAra akSaravALAM jeenAM mukha che evA durja nAne kSamAthI ja doSayukta kare che. AzcaryakAraka AcaraNuvALA ane ati mAnavAlAyaka evA satpuruSA kAne pUjya nathI ? sarvane pUjya che. 60 7. paropakArapaddhati prakaraNa 61-70 vRkSa vagerenuM dRSTAMta ApI pApakArIonA svabhAvane vave che. vaMzasthavRtta bhavanti namrAstaravaH phalodramai - rnavAmbubhirbhUrivilambino ghanAH / anuddhatAH satpuruSAH samRddhibhiH svabhAva evaiSa paropakAriNAm // 62 // phaLa AvavAthI vRkSeA namI jAya, :ik madha namI jAya che, tema samRddhithI satpuruSA yakArIonA e svabhAva ja che. kuM mAmA kaLathI purA arthAt jema kuLa AvavAthI vRkSa vagere namra thAya che tema aizvarya maLatAM paNa satpuruSA anuddata namra zarIranI zAlA zemAM ? zravaNa Adi guNathI ja krAna vagere uttama che. A gleka abhijJAna cAkuMtala nATakanA pAMcamA amAMnA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta upajAtivRtta zrotraM zrutenaiva na kuNDalena dAnena pANirna tu kaGkaNena / vibhAti kAyaH karuNAM parANAM paropakArairna tu candanena // 62 // zAnAM zravaNathI ja kAna theAle che, paNa kuMDaLathI sAlatA nathI; dAna karavAthI hAtha zeAbhe che, paNa kaMkaNuthI zAlatA nathI; ane dayALu mANasanuM zarIra parApakArathI zeAbhe che, paraMtu cadanathI zeAlatuM nathI; eTalA mATe puruSAe avazya zAstra-zravaNu Adi karavuM oIe. 62 satpuruSonI paropakArazIlatA satpuruSA keinI paNa prAthanA vinA ja khIjAnAM kalyANu mATe udyAga kare che, e para sUrya vagerenAM dRSTAMta. vasantatilakAvRt 40 padmAkaraM dinakaro vikacIkaroti candro vikAsayati kairavacakravAlam / nAbhyarthito jaladharo'pi jalaM dadAti sabhya: svayaM teivu tAmiyonaH // 6 // sUrya prArthanA vinA ja kamaLAnA samudAyane praphullita kare che, caMdra keInI paNa prArthanA vinA pAyaNI (kusutinI) ne prakRtRita kare che ane megha paNa phAinI prArthanA vinA jaLa Ape che; tema ja satpuruSA paNa jAte ja khIjAnA kalyANa mATe utsAhathI prayAsa kare che. 63 manuSyeAnA cAra prakAra kriyAnA bhedathI manuSyeAnA cAra bheda che. zArdUla dhikI DivRtta eke satpuruSAH parArthaghaTakAH svArtha parityajya ye sAmAnyAstu parArthamudyamabhRtaH svArthAvirodhena ye / karuNAkulAnAM ' iti pAThAntaram /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka te'mI mAnuSarAkSasAH parahitaM svArthAya nighnanti ye ye nimnanti nirarthakaM parahitaM te ke na jAnImahe // 6 // " jeo svAtha kADIne paropakAra kare che teo puruSe kahevAya che, jeo svArthane dhakko na lAge tevI rIte paropakAra kare che teo madhyama puruSe kahevAya che, je svArtha mATe paranAM hitane nAza kare che teo manuSyamAM rAkSasa kahevAya che ane jeo vRthA bIjAnAM kalyANano nAza kare che, teo koNa che? e ame jANatA nathI, arthAt teo ati niMdya che. 64 sArA mitranAM lakSaNo vasantatilakAvRtta pApAnivArayati yojayate hitAya - guhyaM ca gRhati gunnaanprkttiikroti| ApadtaM ca na jahAti dadAti kAle sanmitralakSaNamidaM pravadanti santaH // 65 // pApathI nivAraNa kare che, kalyANakAraka AcaraNamAM lagADe che, guma vAtane chUpAve che, guNane prasiddha kare che, Apatti vakhate paNa choDatA nathI ane samaye dhana vagere paNa Ape che, e prakAranuM sArA mitronuM lakSaNa che, ema sapuruSe kahe che. 5 avinAzI sajjana mero sajananI maitrI, saMtApa thAya to paNa nAza pAmatI nathI, e saMbadhe jaLa tathA dUdhanuM daSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta kSIreNAtmagatodakAya hi guNA dattAH purAte'khilAH .. kSIre tApamavekSya tena payasA hyA(svA )tmA kRzAnau hutaH
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta gantuM pAvakamunmanastadbhavaddRSTvA tu mitrApadaM yuktaM tena jalena zAmyati satAM maitrI punastvIdRzI // 66 // prathama peAtA pAse AvelAM jaLane dUdha peAtAnI madhuztA vagere sarva guNNA ApI de che-anne ekarUpa thai jAya che; pachI agninA saMyeAga thavAthI dUdhane tApa thatA joI, jaLa pevAnAM zarIrane agnimAM hAme che-prathama jaLa maLI jAya che. pachI mitra je jaLa tenI Apatti joi, dUdha paNa agnimAM paDavA mATe taiyAra thAya che, eTale te ubharAvA lAge che, pachI temAM jaLa chAMTavAthI te ubharA pAchA esI jAya che. satpuruSAnI maitrI te dUdha ane jaLanA jevI hAya che. 66 mahAtmAnuM audArya mahAtmAo dhaNAne Azraya Ape che, tepara samudranI anyAkti. pRthvIvRtta itaH svapiti kezavaH kulamitastadIyadviSAmitazca zaraNArthinAM zikhariNAM gaNAH zerate / ito'pi vaDavAnalaH saha samastasaMvartakairaho vitatamUrjitaM bharasahaM ca sindhorvapuH // 67 // samudramAM eka ThekANe nArAyaNa ve che, eka ThekANe nArAyaNanA zatru daityAnA samudAya rahe che, eka ThekANe zaraNe AvelA parvatAnA samudAye sUve che ane eka ThekANe saghaLA pralayA sAthe vaDavAnala (samudramAM rahenAra agni) rahe che. ahA! evI rIte samudranuM zarIra AzcaryakAraka vistAravALuM, baLavALuM ane bhArate sahana karanAruM che. mahAtmAo samudranI peThe upakAra karanAra ane nahIM pharanAra saghaLAne Azraya Ape 27
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka leAkeAttara vyaktionuM janmasAphalya dharAvRtta khAtaH jAtaH kUrmaH sa ekaH pRthubhuvanabharAyArpitaM yena pRSTha zlAghyaM janma dhruvasya bhramati niyamitaM yatra tejasvicakram / saJjAtavyartha pakSAH parahitakaraNe nopariSTAnna cAdho brahmANDodumbarAntarmazakavadapare jantavo jAtanaSTAH // 68 jemaNe peAtAnI pITha para cauda bhuvaneAnA vipula bhAra dhAraNa karyAM te kUrmAvatArI bhagavAna eka ja thayA hatA. jenA para tejasvI grahanakSatrAdinuM cakra arthAt zizumAranAmaka grahanakSatramaMDala niyamita bhame che te dhruvanA janma prazaMsanIya che. parApakAra karavAnI bAbatamAM asamartha anI gayelA pakSavALA anya prANIe dhruvanI peThe UpalA bhAgamAM ane kUrmanI peThe nIcalA bhAgamAM paNa rahI zakatA nathI. paNa teo brahmAMDapa udumara vRkSaparanAM kaLAnI aMdaranAM magatarAMonI peThe jAtanaSTa haiAya che. 68 sajjanatAnaka guNA tRSNA vagere tajavAthI sajjanapaNuM Ave che, e sabadhe manuSyA prati upadeza, zArdUlavikrIDitavRtta tRSNAM chindhi bhaja kSamAM jahi madaM pApe ratiM mA kRthAH satyaM brUhyanuyAhi sAdhupadavIM sevasva vidvajjanam / mAnyAnmAnaya vidviSo'pyanunaya pracchAdayaM svAnguNAna kIrti pAlaya duHkhite kuru dayAmetatsatAM ceSTitam // 69 // tRSNAne chede, kSamAnuM sevana karA, madane to, pApamAM prIti na rAkhA, satya meleA, sajjananA mArgane anusarA, 1' prakhyApaya prazrayaM' iti pAThAntaram / 2 'lakSaNam' iti pAThAntaram
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharita vidvAnanI sevA karo, mAnavA gya ja ne mAne, zatruone paNa manAve, potAnA guNane DhAMke, kIrtinI rakSA kare ane dukhiyA upara dayA rAkho; kAraNa ke, upara kahelAM lakSaNe sajajanenAM che. 69 . sapuruSonI viralatA - bIje prakAre paNa puruSonuM lakSaNa ane tenuM durlabhapaNuM mAnivRtta . - manasi vacasi kAye puNyapIyUSapUrNAtribhuvanamupakArazreNibhiH prINayantaH / paraguNaparamANUparvatIkRtya nityaM nijahRdi vikasantaH santi santaH kiyantaH // 70 // ' jemanAM mana, vacana ane kAyA puNyarUpa amRtathI bharelAM che, (mana, vacana ane zarIrathI je puNya kare che, paNa yA5 karatA nathI), jeo upakArothI traNe jagatane prasanna kare che ane bIjenA thoDA guNane parvata jevaDA moTA karI nitya potAnA manamAM prasanna thAya che, evA satparuSe virala che! 70 * sajajananA AzrayanI mahattA sapuruSo pitAnA guNo bIjAne Ape che, te saMbaMdhe malayaparvatanI anyakti. vasantatilakAvRtta kiM tena hemagiriNA rajatAdriNA vA. yatrAzritAzca taravastaravasta evaM /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka 45 * 8 dhairya prakaraNa 71-80 * dhIra puruSo meLavavA dhArelI vastune meLavavA mATe yatna karatAM vacamAM vigha Ave te paNa dhArelI vastunI prApti vina virAma pAmatA nathI. e saMbaMdhe samudramaMthana karatA devatAonuM dRSTAMta ApI siddha kare che. upendravajrAvRtta ratnairmahAhaistutuSuna devA na bhejire bhImaviSeNa bhItim / sudhAM vinAna prayayurvirAmaM na nizcitArthAdviramanti dhiiraaH||71|| devatAo amUlya ratnathI prasanna thayA nahIM, bhayaMkara viSathI DaryA nahIM ane (kAraNa ke, teo amRta mATe samudranuM maMthana karatA hatA, mATe) amRta nIkaLyA pahelAM virAma pAmyA nahIM. dhIra puruSe dhArelI vastu maLyA sivAya virAma pAmatA nathI, eTale dhArelI vastu maLe tyAM sudhI udyoga karyA kare che. 71 | vijayanuM mULa nIca, madhyama ane uttama puranuM, kriyA AraMbhavAmAM vicitrapaNuM kahe che. * kanyAma malTameva cavA kaGkolanimbakurajAnyapi candanAni // . . jemAM rahelAM vRkSe jevAM hoya tevAM ne tevAM ja rahe che, evA senAnA meru parvatathI athavA pAnA kailAsa parvatathI zuM prayojana che? arthAt kAMI paNa nahIM. ame te malayAcaLane ja mATe mAnIe chIe. kAraNa ke, je parvatanA AzayathI kaMkeLa, limbaDA ane IndrajavanAM kSe paNa caMdana thaI jAya che. A
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jara bhartRharikRta prArabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH prArabhya vighnavihatA viramanti madhyAH / vidha punaH punarapi pratihanyamAnAH prArabhya cottamajanA na parityajanti // 72 // vasantatilakAvRtta ' nIca puruSA vijJanA bhayathI kAryane AraMbha karatA nathI, madhyama puruSA kAryane AraMbha kare che paNa temAM vizna AvavAthI kArya cheADI de che ane uttama puruSA tai kAryanA AraMbha karIne temAM vAraMvAra vidmA paDavAthI pazu kAryane cheDatA nathI eTale vakhate vakhata vizrva Ave tyAre tenI nivRttinA upAya kare che. 72 tattvaniSTha puruSanI sahanazIlatA peAtAnAM krAya mAM pUNu` rIte utarelA vivekI puruSa, vacamAM AvelAM sukhane vA duHkhane gaNakAratA nathI, e para medha vacana. zikhariNIvRtta kacidbhUmau zAyI kacidapi ca paryaekazayanaH kvacicchAkAhA(raH) rI kvacidapi ca zAlyodanaruciH / kvacitkanthAdhArI kvacidapi ca divyAmbaradharo manasvI kAryArthI na gaNayati duHkhaM na ca sukham // 73 // kAi vakhate pRthvI upara suve che ane kAI vakhate parlaMga upara peDha che, kAi vakhata zAka khAi rahe che ane phrAI vakhata bhAta AdinuM suMdara bhajana kare che, koI vakhata kanyA-kuTilI tUTelI kaDI eDha che ane koI vakhata mane hara varSa pahere che, ema kArya karavAnI icchAvALA vivekI puruSa sukhane ke du:khane gaNatA nathI, 74
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka dhIra puruSanuM zIla dhIra puruSe niMdA vagere thavA chatAM paNa nyAya mAgathI calAyamAna thatA nathI. vasantatilakAvRtta niMdantu nItinipuNA yadi vA stuvantu lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam / adyaiva vA maraNamastu yugAntare vA nyAyyAtpathaH pravicalanti padaM na dhiiraaH||74|| - vyAvahArika nItimAM kuzaLa puruSe niMdA karo athavA te stuti kare, lakSmI yatheccha Ava vA jAo, Aje ja maraNa thAe vA yugAntare thAo, paraMtu dhIra puruSe nyAyya mArgethI eka pagaluM paNa calAyamAna thatA nathI. 74 tAtparya-niMdA vagere thAya, to paNa nyAya mArga choDavo nahIM. vivekIne vijaya dhIra puruSa saghaLAM jagatane vaza kare che, vasantatilakAvRtta kAntAkaTAkSavizikhA na lu(kha)nanti yasya cittaM na nirdahati kopkRshaanutaapH| karSanti bhUriviSayAzca na lobhapAzailokatrayaM jayati kRtsnamidaM sa dhIraH // 75 // strInAM kaTAkSa pI bANe jenAM cittane bhedatAM nathI, koparUpI agnine tApa jenAM cittane bALa nathI ane ghaNu viSaye lobhArUpI pAzathI jenAM cittane kheMcatA nathI, te dhIra puruSa A traNeya lekane jIte che.* 75 " as zUranuM sAmartha * , je * eka ja sUra puruSa. saghaLA jagatane jIte che, e para sarva daSTAMta che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta dhaya guNanuM sAmarthya ' dhIra puruSanA dharmane nAza karavAne koI paNa samartha nathIe para agninuM daSTAMta. 3LAtivRtta , kadarthitasyApi hi dhairyavRttena zakyate dhairyaguNaH prmaannum| . adhomukhasyApi kRtasya vahnadhiH zikhAyAti kdaacidev||76|| jema agninuM (mazAlanuM) mukha nIcuM karIe te paNa tenI ja vALA ke divase nIce jatI nathI, paraMtu upara ja jAya che, tevI rIte dhIra puruSa duHkhI chatAM paNa dhairya cheDatuM nathI. 76 zIlatyAgano niSedha zikhariNIvRtta varaM tuGgAcchRGgAdguruzikhariNaH kvApi puline patitvAyaM vanayaH ktthinssdntrvidlit.| varaM nyasto hastaH phaNipatimukhe tIvradazane varaM vahnau pAtastadapi na kRtaH zIlavilayaH // 7 // A kAyA keI moTA parvatanA UMcA zikhara parathI retIvALA pradezamAM paDIne, kaThaNa paththarenA AghAtathI cUrecUrA thaI jAya te sArI, A hAthane tIkSNa dAMtavALA * manuSumavattA ekenApi hi zUreNa pAdAkrAntaM mahItalam / kriyate bhAskareNeva sphArasphuritatejasA / jema ati dedIpyamAna tejavALe eka sarve pitAnA kiraNathI AkhAM bhUmaMDaLane vyAsa kare che, tema ekaja thara puruSa pitAnA payathI AkhA bhUmaMDaLane vyAsa kare che-eTale potAne vaza kare che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka moTA sarpanA mukhamAM ghAlave te paNa sAruM ane agnimAM jhaMpalAvavuM te paNa sAruM, paNa sadAcaraNane nAza kare te khoTo che. 77 zIlane prabhAva lokane priya lAge tevA svabhAvavALA puruSane saghaLA anukUla thAya che. zArdUlavikrIDivRtta vahnistasya jalAyate jalanidhiH kulyAyate tatkSaNAnmeruH svalpazilAyate mRgapatiH sadyaH kuraGgAyate / vyAlo mAlyaguNAyate viSarasaH pIyUSavarSAyate yasyAGge'khilalokavallabhatamaM zIlaM samunmIlati // 78 // sarva lekane prasanna kare te svabhAva je puruSanA zarIramAM zobhe che te puruSanI pAse (ugra) agni jaLa je zItala thAya che, (vizALa) samudra nAnI sarakhI nadInA je thAya che, eTale na ta ya te paNa samudra sukhathI tarAya che), (moTe) meru parvata tatkALa nAnI sarakhI zilA je thAya che, (vikarALa) siMha tatkALa haraNa jevo (narama) thAya che. (bhayaMkara) sarSa puSpa-mALAnA je thAya che ane jhera amRta vRSTi jevuM thAya che. (eTale pitAne mAravAne guNa choDI de che.)* 78 ka pratijJApAlananI AvazyakatA tejasvI puruSa pratijJAne choDatA nathI, te para potAnI mAtAnuM dRSTAMta. yAtiwAvRtta : lajjAguNauMghajananI jananImiva svImatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAm /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta satpuruSA sahAya karatA nathI vRkSa vagerenI peThe Apatti Ave che ane ` naSTa thAya che mATe satpuruSA manamAM duHkha dharatA nathI. gIti me chinno'pi rohati taruH kSINoSyupacIyate punazcandraH / iti vimRzantaH santaH santapyante na viplutA loke // 79 // IMdeluM vRkSa paNa pharIthI uge che ane kSINa thayele caMdra paNa pharIthI vadhe che; evI rIte vicAratAM satpuruSo jagatamAM ApattimAM AvavAthI saMtApa karatA nathI. 79 zIlanuM phaLa " sujanapaNA vagere sarva alaMkAra karatAM svabhAva ja uttama alakAra che. zArdUlavikrIDitavRta aizvaryasya vibhUSaNaM sujanatA zauryasya vAksaMyamo jJAnasyopazamaH zrutasya vimayo vittasya pAtre vyayaH / tejasvinaH sukhamasUnapi saMtyajanti satyavratavyasanino na punaH pratijJAm // satyavAdI tejasvI puruSA pAtAnA prANAne AnaMdathI tyAga kare che, paNa je lajjASa guNusamudAyane utpanna pharavAvALI che, je hRdayane atyaMta zuddha rAkhavAvALI che ane je atyaMta zuddha hRdayanI ane anukULa mAtA jevI che, evI pratijJAneA kadI paNa tyAga karatA nathI. tAtparya satyavAdI puruSa prANu to che, paraMtu peAtAnI pratijJA tajatA nathI.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ natiza akocastapasaH kSamA prabhaviturdharmasya nibyAMjatA sarveSAmapi sarvakAraNamidaM zIlaM paraM bhuussnnm||80|| saujanya meTAine zeAbhAve che. (sujanatA vinA meTAi zAbhatI nathI); vAkasaMyama (vANI niyamamAM rAkhavI) e zauyane zeAbhAvanAra che. ( vANIthI peAtAnAM parAkramanAM vakhANu karavAM nahIM); jJAnanuM bhraSaNa zAMti che (tattvajJAna thAya tyAre zAMti avazya rAkhavI joie ); namratA zAstranAM zravaNane zeAbhAve che. (zAsrazravaNathI namratA avazya meLavavI oie); satpAtrane dAna ApavuM e dhanane zeAbhAve che. (jo dhana hAya te| avazya satpAtrane dAna ApavuM); krodha na karavA e tapane zeAbhAve che. (tapa karanAre krAya na karavA joie); kSamA samartha puruSane zaiAbhAve che. (samartha puruSa kSamA rAkhavI neie); niSkapaTapaNuM dharmane zeAbhAve che. (daMbhathI dharmAcaraNa karavuM nahIM); sujanatA vagere sarva guNAnuM kAraNa zIla* e ja parama bhUSaNa che. 80 9 deva prazaMsA prakaraNa 81-90 prArabdha pratikUla hAya teA parAkrama vyartha thAya che, epara dhaMnuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta netA yasya bRhaspatiH praharaNaM vajraM surAH sainikAH svargo durgamanugrahaH kila harerairAghato vAraNaH / 1 brahmacatA, 2 devapitRbhaktatA, 3 sAmyatA, 4 aparAtApitA, 5 anasUyutA, 6 mUktA, 7 apA, 8 matratA, E prasAditya, 10 kRtajJatA, 11 nAraNyatA, 12 krANyatA ane 13 prazAMti A pramANe dhama zAstramAM tera prakAranuM cAla kahevuM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta ityaizvaryabalAsvito'pi balabhidbhagnaH paraiH saMgare .. tabyaktaM varadaivameva zaraNaM dhigdhim vRthA pauruSam // 8 // jenA mukhya kArabhArI bRhaspati che, jenuM zasA vA che, jenA sainiko devatA che, jene svarga je kile che, jenI upara viSNu bhagavAnane anugraha che ane jene rAvata hAthI che, e rIte ezvaryavALA ane baLavALA iMdrane paNa cuddhamAM zatrue jItI lIdhe, te prArabdha ja zaraNe javA gya che e prasiddha che. prArabdha vagaranA puruSArthane dhikkAra che. (nasIba na hoya te mANasene udyoga niSphaLa thAya che.) 81 devanuM sAmarthya manuSyanI vRddhinuM ane kSayanuM kAraNa prArabdha ja che, epara sarpanuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta bhagnAzasya karaNDapIDitatanomlInendriyasya kSudhA . kRtvA''khurvivaraM svayaM nipatito naktaM mukhe bhoginaH / suvicAranI AvazyakatA saghaLAM kArya karmAdhIna che topaNa vidvAna mANase je karavuM te vicArIne karavuM, epara bodhavacana. anuSTubhvRtta karmAyattaM phalaM puMsAM buddhiH karmAnusAriNI / -- tathars sudhiyA mAvaLaM suvicAra sutA - purune phaLa maLavuM te karmane AdhIna che ane buddhi karmAnusArI che, tathApi vidvAna mANase sArI rIte vicArIne ja karma karavuM joIe. : : : :
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka tRptastatpizitena satvaramasau tenaiva yAtaH pathA lokAH! pazyata daivameva hi nRNAM vRddhau kSaye kAraNam // 82 ke eka vAdIe eka sarpane karaMDIAmAM pUyoM tethI tenuM zarIra bahu pIDAvA lAgyuM, tenI sarva AzAne bhaMga thaI gayA ane sudhAvaDe tenI iMdriye paNa plAna thaI gaI; evAmAM rAtrine vakhate eka uMdara kherAkanI AzAthI te karaMDIAmAM kANuM pADIne pote ja te sarpanA mukhamAM jaI paDyo, eTale sarpa tenA mAMsathI tRpta thaIne uMdare pADelAM te bAkAMmAMthI ja turata bahAra nIkaLI gaye. mATe te manuSyo! tame nizcaye samajajo ke, manuSyanA udayAstanuM kAraNa daiva ja che 82 *sAdhu puruSa para vipattinI asara anuSTubhavRtta pAtitopi karAghAtairutpatatyeva kndukH| prAyeNa sAdhuvRttAnAmasthAyinyo vipttyH|| hAthavaDe vAraMvAra pADavA chatAM paNa daDe jema pharIpharIne uchaLe che, tema sAdhuvRttivALA puruSe upara AvelI vipattio paNa ghaNuM karIne sthira rahetI nathI. Alasya ane udyoga Alasyane dUra karI udyAgI puruSa lekamAM sukha pAme che; ema kahe che. anuSTubhavRtta AlasyaM hi manuSyANAM zarIrastho mahAtripuH / nAstyudyamasamo bandhuH kRtvAyaM nAvasIdati // Alasya ja manuSyanA zarIramAM rahelo moTo zatru che, hAga je kaI paNa baMdhu nathI, kAraNa ke udyoga karanAra puruSa duHkhI thato nathI.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta A ane anArtha mavRtta ... yathA kandukapAtenotpatatyAryaH patannapi / tathA tvanAryaH patati mRtpiNDapatanaM yathA // 3 // . Arya puruSa koI paNa kAraNavazAta nIca avasthAne pAmavA chatAM kaMdukapAtanI peThe arthAta daDo paDatAMnI vAramAM jema upara uchaLe che tema unnata avasthAne pAme che, paNa anArya puruSa mATInA piMDanI pike patanane pAme che, 83 bhAgyahInanI dazA. bhAgya vagarane puruSa jyAM jAya tyAM duHkha pAme che, epara TAla paDelAnuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta khalvATo divasezvarasya kiraNaiHsantApito mastake vAJchandezamanAtapaM vidhivazAttAlasya mUlaM gtH| - tatrApyasya mahAphalena patatA bhagnaM sazabdaM ziraH ' sAthe saMskRti ega mAphitastavaiva cAcApAkA , eka mANasane mAthe TAla paDelo hato te saryanA kirathI mAthuM tayuM tyAre chAyAvALAM sthaLanI IcchAthI nasIane tADanAM mULa AgaLa gaye, te tyAM paNa tADanuM meTuM phaLa paDavAthI taDAkAbaMdha tenuM mAthuM phUTayuM. bhAgyarahita puruSa jyAM jAya che tyAM ja prAyaH Apattio AvI paDe che. 84 tAtparya--eka araNyamAM taDakAthI tapele TAlIo tADanA jhADanI chAyAvALI jagAe gaye, te tyAM paNa uparathI tALuM moTuM phaLa paDavAthI tenuM mAthuM kUTI gayuM. tema bhAgyarahita puruSa jyAM jAya che tyAM duHkha ja pAme che. " " ' ! . : : : . : " , ,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka prArabdhanuM prAmalya sarvatra prArabdha ja baLavAna che, e para dRSTAMta. drutavilaMbitavRtta zazidivAkarayorgrahapIDanaM gajabhujaMgamayorapi bandhanam / matimatAM ca vilokya daridratAM vidhiraho balavAnitime matiH 85: sUryane ane caMdrane paNa rAhuthI pIDA thAya che, hAthI ane sarpa paNu baMdhAya che ane buddhimAnA daridra hAya che. te joIne mAruM mata tA evuM che ke, prArabdha ja maLa vAna che. 85 brahmA ajJAna puruSA uttama chatAM alpAyuSI hAya che te joi, tene anAvanArA brahmA vicAra vagaranA che, ema leAkamata che. drutavilaMbitavRtta A 15 sRjati tAvadazeSaguNAkaraM puruSaratnamalaGkaraNaM bhuvaH / tadapi tatkSaNabhaGga karoti cedahaha kaSTamapaNDitatA vidheH // 86 // brahmA prathama sarva guNanI khANu ane pRthvInA alakArarUpa uttama puruSaratnane saraje che. tathApi te puruSaratnane je e kSaNa mAtramAM vinAza pAmanAruM arthAt alpa AyuSyavALuM kare che, te! ahAhA! e kevI khedanI vAta che ke, zra! paNa ajJAnI che. 8* *lalADhalekhanI anivAyatA janma vakhate brahmAe lalATamAM lakhelA lekhane kAi paNa pheravI zakatuM nathI; e para karIra (keraDA)nuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta patraM naiva yadA karIraviTape doSo vasantasya kim nolUko'pyavalokate yadi divA sUryasya kiM dUSaNam /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ME vasantatilakAvRtta bhartRharikRta anulla dhanIya deva paripAka ayamamRtanidhAnaM nAyako'pyoSadhInAM zatabhiSaganuyAtaH zambhumUrdhAvataMsaH / virahayati na cainaM rAjayakSmA zazAGkaM hatavidhiparipAkaH kena vA laGghanIyaH // 87 // A caMdra pAte amRtanuM nidhAna che, auSadhione paNa nAyaka che, zatabhiSak'nakSatrathI ane seA vaidyothI anugata che ane zaMkaranA mastakanA tAja che, chatAM A caMdramAne rAjayamA-kSayaroga mukta karatA nathI. kAithI na phITADI zakAya tevA vidhinA paripAka baLavAna che. 87 dhArA naiva patanti cAtakamukhe meghasya kiM dUSaNaM yatpUrva vidhinA lalATalikhitaM tanmArjituM kaH kSamaH // 12 karIra (keraDAM)nA vRkSamAM pAMdaDAM thatAM nathI, emAM vasaMtaRtunA ze| doSa ? divasamAM ghUvaDa beI zakatuM nathI, temAM sUryanA ze| doSa? cAtaka(mapaiyA)nA mukhamAM jaLanI dhArA paDatI nathI, temAM meghane ze doSa? mATe brahmAe prathama lalATamAM je lakheluM hAya, tene pheravavA mATe kANu samartha che 12 arthAt jo ke vasa MtaRtu hAya tyAre sarva vrukSeAte pAMdaDAM Ave che, mAtra keraDAMnA vRkSane pAMdaDAM AvatAM nathI; divasamAM saghaLA dekhe che, paNa ghUvaDa dekhI zakatuM nathI ane medhanI dhArA sarvatra paDe che paNa cAtakanA mukhamAM paDatI nathI, temAM prArabdha vinA bIju kAM paNa AraNa nathI, mATe sarvatra prArabdha baLavAna che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka vidhine akaLa uddeza hariNIvRtta priyasakha! vipadaNDAghAtapratApaparaMparA-... paricayacale cintAcakre nidhAya vidhiH khlH| mRdamiva balAtpiNDIkRtya pragalbhakulAlavadramayati mano no jAnImaH kimatra vidhAsyati // 88 // he priya mitra ! kuzaLa kuMbhAra jema mATIne baLAtkArathI piMDapa karIne daMDanA prahAraparaMparAnA paricayathI cAlatA cAkaDA upara caDhAve che, tema ja khaLa e vidhi paNa vipattirapI daMDanA mAranI paraMparAnA paricayathI cAlanArA evA citApI cAkaDA upara baLAtkArathI mRttikAnI peThe amAro piMDa karI tenA upara amane caDhAvIne amArA manane bhamAve che. AmAMthI te zuM karaze, te ame jANatAM nathI. 88 mahApuruSonI aTaLa dhIraja hariNIvRtta virama viramAmuSmAnUnaM duradhyavasAyato vipadi mahatAM dhairyadhvaMsaM ydiikssitumiihse| api jaDamate! kalpApAye vyapetanijakramAH kulazikhariNaH kSudrA naite na vA jalarAzayaH // 89 // e jaDa matinA ! ApattimAM AvI paDelA meTA puruSonI dhIrajano nAza thato jovAnI te IcchA rAkhe che, paraMtu A duSTa nizcayathI kharekhara te virAma pAma. kAraNuM duniyAne laya thAya te paNa moTA parvatanuM parAkrama ochuM thatuM nathI, tema ja samudra paNa kSudra banI jatA nathI. 89
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhartuharikRta devAdhIna prApti zAlavikrIDitavRtta daivena prabhuNA svayaM jagati yadyasya pramANIkRtaM / tattasyopanamenmanAgapi mahAnaivAzrayaH kAraNam / sarvAzAparipUrake jaladhare varSatyapi pratyahaM rapha va patativAtamudritrA pathavivaH 2.0 daivavaDe jeTaluM jenA nasIbamAM nirmANa kIdheluM hoya che teTaluM tene vaheluM beDuM maLe che, vadhate vA e che Azraya e kaMI kAraNabhUta nathI. sarva prANI mAtranI AzA pUrNa karavAne vAdaLAM hamezAM varasyA kare che, te chatAM paNa cAtakanA meDhAM viSe te jhINAM ja be athavA traNa pANInAM TIpAM jAya che. 90 10 kama prakaraNa - karmanI prabaLatA 91-100 karmanI prazaMsAnA be leke. zikhariNIvRtta namasyAmo devAnanu hatavidheste'pi vazagA vidhivandhaH so'pi pratiniyatakamaikaphaladaH / phakarmAyattaM kimamaragaNaiH kiM ca vidhinA namastatkarmabhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati // 11 // devone namaskAra karIe chIe, paraMtu te te brahmAne vaza che, te brahmA vaMdana karavA yogya che, (paraMtu) te paNa zAstramAM kahyA pramANe ja karmanuM phaLa Ape che. te phaLa karmanA vazamAM che. mATe devone tathA brahmAne vaMdavAnuM zuM prajana che? mATe brahmA paNa jene pheravI zaktA nathI, evAM karmane ja namaskAra karIe chIe. 91 - tAtparya-sava karatAM karma ja prabaLa che. * :
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAdUlavikrIDitavRtta nItizataka pa brahmA yena kulAlavanniyamito brahmANDabhANDodare viSNuryena dazAvatAragahane kSipto mahAsaMkaTe / rudro yena kapAlapANipuTake bhikSATanaM kAritaH sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe // 92 // je karma brahmAne brahmAMDarUpa bhAMDenI vacamAM kuMbhAranuM. kAma soMpe che, je karma viSNune daza avatArAnA meTA saMkaTamAM nAMkhe che, je karma mahAdevajInI pAse kheAparImAM bhIkha maMgAve che ane sUryane niraMtara AkAzamAM samAve che, te karmane namaskAra karuM chuM. 92 salkanuM AcaraNa mANase sakriyA ja karavI, ema tenAM kAraNe batAvIne kahe che. zArdUlavikrItavRtta yA sAdhUMzca khalAnkaroti viduSo mUkhAMnhitAn dveSiNaH pratyakSaM kurute parokSamamRtaM 'hAlAhalaM tatkSaNAt / tAmArAdhaya satkriyAM bhagavatIM bhoktuM phalaM vAMchitaM he sAdho ! vyasanairguNeSu vipuleSvAsthAM vRthA mA kRthAH // 93 huM sajajana ! jo vAMchita phaLa bhAgavavAnI icchA DAya te sakriyA ke je khala puruSane paNa sajjana kare che, mUkhA~ne vidvAna kare che, zatruone mitra kare che, parA kSate pratyakSa kare che ane jherane tatkALa amRta kare che, te bhagavatI prakriyA (satkarma)nI sevA kara ane anya puSkaLa guNAmAM AsaktithI pheAkaTa prayAsa mA kara. 93
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta vRddhi hAninuM kAraNa zArdUlavikrIDitavRtta zubhraM sadma savibhramA yuvatayaH zvetAtapatrojjvalA lakSmIrityanubhUyate ciramanusyUte zubhe karmaNi / vicchinne nitarAmanaGgakalahakrIDA truTattantukaM muktAjAlamiva prayAti jhaTiti bhrazyaddizo dRzyatAm // 94 // cira kALathI prApta thayeluM zubha karma hoya te sudhAdhavala gRha, vilAsavatI yuvatie ane zveta chatrathI ujjavala rAjya lakSmI bhAgavavAne maLe che. zubha karma naSTa thatAM atizaya ratikalaDu rUpa kroDAne lIdhe tuTI gayelA taMtuvALA meAtIenI serenI peThe te sarva satvara bhraSTa thaI daze dizAomAM nIkaLI jAya che. 94 vicAravinAnA karmanuM phaLa buddhimAna mANase je kArya karavuM, te chevaTa sudhIne vicAra kurIte karavuM. mAlinIvRtta guNavadaguNavadvA kurvatA kAryamAdau pariNatiravadhAryA yatnataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipattebhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // 95 // guNavALuM vA guNa vagaranuM kArya karanArA paMDite prathamathI ja yatnathI pariNAmanA vicAra karavA joie. (eTale A kAryanuM pariNAma sukhadAyaka thaze vA duHkhaThThAyaka te vicAravuM joIe, tema na kare te duHkha thAya.) ati utAvaLathI karelAM karmonuM pariNAma zalya (bAjunAM mULAM) peThe maraNu paryaMta hRdayamAM dArUM karanAruM thai paDe che. 95
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka karmabhUmimAM tapanI AvazayakatA A karmabhUmimAM janmane mANase tapa ja karavuM joIe paNa bIjuM kAMI nahIM, e abhiprAyathI kahe che. " sragdharAvRtta sthAlyAM vaidUryamayyAM pacati tilaMkaNA~zcAMdanairiMdhanAdyaiH / sauvarNairlAGgalAgairvilikhati vasudhAmarkamUlasya hetoH| chittvAkarpUrakhaNDAnvRtimiha kurute kodravANAM samantAmApyemA kamabhUmi na carati manujo yastapo mandabhAgyaH // 16 // je mANasa A karmabhUmimAM jamIne tapa kartA nathI te mandabhAgya mANasa vaiidUryamaNinA pAtramAM caMdananAM iMdhaNathI talanA kaNene (lasaNune) pakAve che, AkaDAnAM mULa mATe senAnA haLanA agra bhAgathI pRthvIne kheDe che ane ka5ranAM jhADane kApI (tethI) kedarAnAM jhADane vAta kare che. 96 tAtparya - jema tala (lasaNa) pakAvavA mATe vaiduryanuM pAtra ane caMdananAM IdhaNa vyartha che, jema AkaDAnAM mULa kADhavA mATe sonAnA haLanA agrabhAgethI pRthvI kheDavI vyartha che ane jema kodarAnI rakSA mATe kapUranI vADa vyartha che, tema A karmabhUmimAM tapa sivAya bIjAM karmo karavAM vyartha che. prAptakAle phalaprApti sarva jagoe vakhata AvatAM bhAgye ja phaLe che, paraMtu AkRti vagere phaLatAM nathI, epara vRkSanuM dRSTAMta. vasantatilakAvRtta naivAkRtiH phalati naiva kulaM na zIlaM ' * vizasf. jaiva = cata irahevA : 1'ca lazuna cAM.' iti pAThAntaram /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta ... bhAgyAni pUrvatapasA khallu saMcitAni kAle phalanti puruSasya yathaiva vRkSAH // 17 // AkRti, kula, svabhAva, vidyA ane yatnathI karelI sevA koI paNa puruSane phala ApatuM nathI, mAtra prathama karelAM tapathI meLavelAM bhAgye, vRkSAnI peThe, puruSane vakhate vakhata phaLa Ape che. 7 " tAtparya--jema vRkSa samaya Ave phaLa Ape che, paNa vakhata vinA phaLa ApatAM nathI, tema bhAgya paNa vakhate phaLa Ape che. mATe bhAgye ja phaLa ApanAra che, paNa bIjuM koI nathI. bhAvinI prabaLatA saghaLuM karmAdhIna che, mATe moTo yatna karavAthI paNa je avazya thavAnuM hoya, te thAya ja che. zavitrItivRtta majatvambhasi yAtu meruzikharaM zatrUayatvAhave vANijyaM kRSisevanAdi sakalA vidyAH kalAH shiksstu| AkAzaM vipulaM prayAtu khagavatkRtvA prayatnaM paraM nAbhAvyaM bhavatIha bhAgyavazato bhAvyasya nAzaH kutaH // 98 // (meTo puruSa) jaLamAM bUDe, meru parvatanAM zikhara upara jAya, yuddhamAM zatruone jIte, vepAra, kheDa, sevA kare ane saghaLI vidyAo ne kaLAe zIkhe ane pakSInI peThe parama prayatna karIne moTA AkAzamAM jAya te paNa je na thavAnuM hoya te thAya nahIM, ne je thavAnuM hoya tene nAza kyAMthI? athata nAza thatuM nathI. 98 1 "a" ta vAtamAM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka puNathI ja svarakSaNa pUrva meLavelAM puNya mANasanI sarvatra rakSA kare che, ema upendravajrAvRtta vane raNe zatrujalAgnimadhye mahArNave parvatamastake vaa| suptaMpramattaM viSamasthita vArakSanti puNyAni purA kRtaani||99 vanamAM, raNamAM, zatrumAM, jala athavA agninI vacamAM, mahAsamudramAM ane parvata upara, nidrAmAM paDelA, madya vagerethI bhAna vagaranA thayelA ane jokhama bharelA sthaLamAM sthita thayelA hoIe tyAre pUrve karelAM puNya, puruSanI rakSA kare che eTalA mATe mANasee sarvadA puNya ja karavuM joIe. 9 puNyanuM phaLa na ghaTe tevAM pazu saghaLAM kAryo pUrvajanmanAM karmathI siddha thAya che. basantatilakAvRtta bhImaM vanaM bhavati tasya purai pradhAna sarvo janaH sujanatAmupayAti tasya / kRtvA ca bhUrbhavati sannidhiratnapUrNA yasyAsti pUrvasukRtaM vipulaM narasya // 100 // je mANase pUrva janmamAM puSkaLa puNya karyo hoya te mANasa mATe bhayaMkara vana paNa moTuM mukhya nagara thAya che, saghaLA manuSya sajajana thAya che ane AkhI pRthvI uttama bhaMDAra tathA ranathI pUrNa thAya che, eTalA mATe mANase puya ja karavuM joIe. 100.* *
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 bhartuharikata nara grAhyagrAhya vicAra :: praznathI ane uttarathI puruSane karavA lAyaka ane na karavI lAyaka zuM che? te kahe che. zArdUlavikrIDitabRtta ko lAbho guNisaMgamaH kimasukhaM prAtaraiH saMgatiH __ kA hAniH samayacyutinipuNatA kA dharmatattve rtiH| . / kaH zUro vijitendriyaHpriyatamA kA'nuvratA kiM dhanaM vidyA kiM sukhamapravAsagamanaM rAjyaM, kimAkSAphalam // pra-lobha ? u-guNavAnane samAgama ja lAbha che. pra-duHkha kyuM? umUkhane samAgama e ja dukha che. pra-hAni kaI? uM-samaya bhUlI ja e ja hAni che. (eTale mANase vakhate vakhata sAvadhAnIthI rahevuM joie). pra-caturAI kaI? u-dharmamAM prIti rAkhavI e ja caturAI che. pra-thara ke? u-je jiteMdriya hoya te zUra kahevAya che. pra-ati priya zrI kaI? huM-je patine anusare te ati priya strI samajavI. pra-dhana kayuM? u-vighA ja dhana che. pra-sukha zuM? u-paradeza na javuM e ja sukha che. prakhyAjya kayuM? u-jemAM AjJAne amala thAya te rAjya kahevAya. ezle je rAjyathI AjJA saphaLa thAya, tevuM rAjya karavuM. 101
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizataka nItinA jJANa phaLI; mAryA bhartRharimamipatinA racitamidaM mItirItivinaya jJAte yatraM + muhyati dhIroM dhAraH pramANaM syAt // // iti zrImadrAjarSipravarAmarayogIndrabhartRharikRtaM nItizatakaM saMpUrNam // A nItizataka nItizAstranI rItine jANanArA bhatuMhari rAjAe celuM che. A nItizatakane baMdha thatAM vidvAna puruSa nItizAstramAM meha pAmate nathI-muMjhAtA nathI. mATe vidvAna puruSa nItizAstramAM pramANa tarIke gaNAya che. gujarAtI bhASAMtara sahita rAjaSipravara-amarogIndra-bhartuhari viracita nItizataka samApta. - pRthvInuM bhUSaNa pRthvI upara sajajananI sthiti durlabha. AryA apriyavacanadaridraiH priyavacanADhayaiH svdaarpritussttaiH| paraparivAdaniTattaiH kvacitkvacinmaNDitA vasudhA // jeo apriya vacananA daridra che, jemAM priya vacanathI bharelA che, jeo potAnI strIthI saMtuSTa rahe che ane jeo bIjAnI nindAthI aLagA rahe che, tevA sapuruSAthI pRthvI keI kaI jage zAlI rahI che. arthAta tevA puruSa ati durlabha che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizatakanAM 10 prakaraNa : : 1 maNa prakAranuM ... ... 1 thI 10 2 vidhArAnA prakAra .. 11 thI 20 3 sAvaurya prasA prakaraNa - 21 ra 4 artha pradhAna prakaraNa : - 31 thI 4 durjana niMdA prakaraNa : * 45 thI 50 6 sajajana karavA prakaraNa - 7 pare5kAra karaNa ... 8 dharyuM prakaraNa : 71 thI 8 9 deva prazaMsA prakaraNa . . 81 thI 9 10 kayuM prakaraNa *** * * jJAnanuM phaLa : : sUcanA svargastha telaMganI nItizataka'nI "yunivasaTI'vALI pratamAM gua0 thI AraMbhAte loka "zuMgArazatakamAM hovA chatAM nithasAgaranI pratamAM bhinna bhinna viSayanA daza daza kenuM vargIkaraNa karI batAvelA zlokomAM 94 mo Avato hovAthI A vakhate ame nItizatakamAM 94 ne ThekANe ja dAkhala karyo che. vizeSamAM A vakhate ame viSayanuM vargIkaraNa darzAvavA mATe nirNayasAgarane kama svIkAryo che kharo, paraMtu pUrvakrama sAcavavA mATe pUrva kramAnusAra AvatA zloko te te zlokAnI nIce " cihna mUkIne ane pRSTAMtara darzAvavA mATe ja cihna mUkIne salanI nIce lIdhelA che. pUrva kramanA keTalAka ke AgaLa pAchaLa karavA paDayA che. 1 lo zloka, 68 me leka, 83 me phloka ane 94 mAM zloka nirNayasAgaranI prataparathI navA umeryA che ane 77 mo zvaka tathA 80 thI 90 sudhInA 4 zloka kSepaka kAmAMthI dAkhala karyA che. chello zloka "gujarAtI" prinTiMga presanA saMgrahamAMnI hastalikhita prataparano che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ijarAtI prasarI zrI ma da la ga va dU gItA ki. rU. 1 (rajIsTara TapAla kharya --). 5 ca 2 - gI tA ki rU. 2 (rajIsTara TapAla kharca rU. 0-8-0). anugItA mahAbhAratanI laDAI patyA pachI mA gItA paNa zrIkRSNa pitAnA priya ziSya ajunane kahI saMbhaLAvelI che ane te avazya vAMcavA jevI che. emAM haDadhoganI samajutI uttama prakAre ApelI che.. gItAnI pratimAM A granya bhagavAne kahe che.. mULa sAthe saraLa bhASAMtara. ki. rU.1 2.kha.4 gAnA rAmagItA mULa saMskRta zloka ane suMdara raraLa gujarAtI bhASAMtara ane mamatI sAthe nAnA kadamAM gajabuta puThAmAM badheila . kiM. rU. -4-0 | gujarAtI prinTiMga presa sAsuna biDiMga, rIjharva beMkanI pAchaLa, bajArageTa sTrITa, elaphInsTana sarkala, keTa, muMbaI-1
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyApArasamAsANuM rAmAyaNanI AdhyAtmiNa artha samajavA mALe paramAtmA zrIrAmanuM adbhuta caritra samajavA mATe kUMcIrUpa A grantha che. sAte kAryonuM suMdara saraLa gujarAtI bhASAMtara, blekanA AMkaDA ane uttama citro sAthe. kiM. rU. 3-0-0 Ta. kha. 0-8-0 - cidUdhanAnaMdI ' zrI mad bha ga vad gItA guDhArthadIpikA sahita A graMthamAM vedAntazAstramAM niSNAta thaI gayelA cihanAnaMdasvAmIe zrIzaMkarAcAya, madhusudanAcArya, zakarAnaMda vageree racelI mukhya saMskRta TIkAne sAra ghaNI ja uttama rIte darzAvelo che. temAM madhusudanAcAryanI TIkAno moTo bhAga che. bhASA saraLa subodha che. jJAnaviSayamAM nA gItA sarvottama che. kiMmata rU. 8. Ta. kha. 0-14-0 zrImadda bhAgavata bhASAMtara 70 citrAvALuM dareka dhanA AraMbhe zAstra, skaMdha, prakaraNAtha ane che. puraSottama sahastranAmAvalI maLasahita ane kanyA te adhyAyAthe gujarAtI ApavAmAM AvyA che. kiMmata rUA. 20) rajIsTara TapAla kha. rU. 15 gujarAtI prinTiMga presa, sAsuna bikiMga, rIjharva beMkanI pAchaLa hInsTana cakala, Ta, muMbai 1
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 gujarAtI presanAM dhArmika pustaSko : gatarAja gujarAtI - 1 zatAja mULa sahita gujarAtI.. rAha ekAdazI mahAsthara ci athe. - dharma vicAra kavi narmadAzaMkara 2 vedakata dhama prakAza gItAjInuM siMhAvalokana chapAya che gItA kartavyapadeza. bAbubhAI desAI 1- 0 gItA pravAsa dareka adhyAya , . che - 4 gItA pravAsa 18 adhyAya saMpUrNa sthitaprajJa bhakata-gubAtIta - 2 gItA saptarata saptAha gItA Adarza 2- 0 gItA navanIta bhAtu hari zakacatuSTava pigalA bhartuharinI satI rANI sudhAnI kayA pustaka mugdhAnI kathA muLa sahita guja. pAnImAM purUSottama mAhAcya buka caMdrakAMta bhA. 1 le 10-00 caMdrakAMta bhA. 2 je 10- 0 - caMdrakAMta bhA. 3 jo zrImaddabhagavad gItA gItA paMcaratna paMcadazI caMdrakAMta vivaraNa sAthe 12- 0 harivaMza 12- 0 edhava rAkRSNanAM A gItA bhAgavata 20- 0 ra ja che. 4 0 0 0 . 0 0 0 0 0 0 1 0 = 0 0 0 0 0 0 0
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI presanAM dhAnika pustaka vAgavAsiSTha vAra paNa prANa) - 8- * animaya (citra sAthe) 1- 1 anAyANa kathA maLasahita pAnIe 1- 0 ekAdazI hAtha ra6 briA sAthe 1- 8 kamabhAga-zivagaNapatinuM adhyAtmavarUpa 2- 0 Aje kamekSa mULa sahita gujarAtI bhASAMtara - 4 gaNeza pUjanavidhi (dhArmika) 0- 4 gaNeza sahastranAmAvali gu. lipimAM (dhArmi) - 4 gaNapati ekAkSaramaMtra kavaca (dhArmika) 0- 4 jyotiliMga somanAtha " , 0- 8 pigalA bhatRharinI satI zaNagAra 0- 4 (TapAla kharca rUpI me cAra AnA alaga) zrImadbhAgavata ekAdazaskaMdha | mULa sahita gujarAtI bhASAMtara zrIbhagavadagItA jevo ja A graMtha che. zrI karaze bhakta uhavane upadezele mAtmabodha che. gItAnA ane ekAdazakaMdhanA kaleke sarakhAvavA jevA che. kiM. rU. 1. 8. kha. rU. . . cogavAsiSTha mahArAmAyaNa (prathama pAMca prakaraNe) 18 * gujarAtI prinTiMga presa pAna nihAMga, elphInsTana sarkala, kAka, muMbaI -
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarogIndra bhartuhari viracita zRMgArazataka (mULa sahita gujarAtI) saMzodhako zAstrI bAlakRSNa bhAskara vaidya puraMdare zAranI zaMkaralAla jAdavajI joSI laheru - * prakAzaka , bhujarAtI prinTiMga presa - keTa, muMbai 1 kiM. rU.1 vi.saM. 210 ]. [i. sa. 1954
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya prAptisthAna : gujarAtI prinTiMga presa rIva ekanI pAchaLa, 308, bajArageTa sTrITa, elphinsTana sarkala, phrATa, muMbaI-1 ane gujarAta te sArASTrabharanA anya pratiSThita pustakavikretA (sava hakka prakAcakAne svAdhIna) sukSma naTavaralAla icchArAma desAi khI. e. sudraNasthAna gujarAtI" prinTiMga presa, rIjhava beMkanI pAchaLa, 308, khArageTa sTrITa, elphinsTana sarkala, kATa, muMbai 1
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkSipta nivedana nItizatakamAM 10-10 zlokonuM vagIkaraNuM karI ekaMdara daza prakaraNe darzAvyAM che, tema A zRMgArazatakamAM paNu 20-20 glaeNkenuM vargIkaraNa karI ekaMdara pAMca prakaraNe darzAvyAM che. pUrva krama badalatAM temAMnA keTalAka leke A navIna kamamAM na hovAthI temane kramAMka kADhI nAMkhI te je je lekenI nIce hatA te te glaeNkonI nIce temane kAyama rahevA dIdhA che. tethI pUrva krama ane navIna kema banne sacavAya ane prakaraNenAM vagIkaraNuM sAthe vadhArAnA zlokonAM vAcanane paNuM lAbha sujJa vAcakene maLe evI goThavaNuM karavAmAM AvavAthI, A saMgraha sarvane priya thaI paDaze, evI AzA che. AmAM 49 55, 22, 23, 64, 67, 68 ane 9 A ATha leko nirNayasAgaranA pustakanA kama pramANe navA umeravAmAM AvelA che, tenA ame jANa chIe. saMzodhakoe kALajI pUrvaka tapAsavA chatAM AmAM kAMI nyUnatA najare paDe te te dUra karI haMsanIrakSIranyAyathI sujJa vAcake Ane svIkAra karaze, evI AzA che. " muMbaI - 1 ) tA. 1-1-1954) | gujarAtI pri. esa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRGgArazataka zlokAnukramaNikA zlo a 87 acchArdracandanarasArdrakarA 53 49 kSe. ajitAtmasu saMbaddhaH 22 madarzane darzanamAtrakAmA 16 . kSe. manAghrAtaM puSpaM 29 51 vyapasara sakhe dUrAdasmAt 33 96 varSa nItvA nizAyAH 57 24 ... ... 35 adhArA: santye te 94 amucIsaMsAre 56 2 kSe. asthirAtmAsamunnaddhaH 62 a ... 26 AmIlitanayanAnAM 45 AvartaH saMzayAnAM 83 AvAsa: kila kiMci0 38 bhAvAsaH kriyatAM gAMge 95 mAsAreNa na harmyataH i 93 to vidyullI vila0 27 idamanucitamakramazca 19 ime tAruNyazrI nava0 u 15 udvRtaH stanabhAra eSa 75 unmattapremasaMraMbhA 49 unmIlatri klI -966 :: ... 1 18 30 51 26 57 56 19 14 ho. 92 upari ghanaM ghanapaTalaM 25 urasi nipatitAnAM e 3 kSe. ekaiva kA cinmahatAM * 62 kSe. eko rAgiSu rAjate 11 kSe. etatkAmaphalaM loke. 37 8 etAzcalavalaya saMhati 0 ka 59 kacumbati kulapuruSo 41 kAntetyutpalalocaneti 53 kAminI kAyakAntAre 39 kimiha bahubhispheyuki0 26 34 66 kiM gatena yadi sA 41 9 kuMkumapaGka kalaMkitadehA 78 kRzaH kANa: khaJjaH 100 kezAnAlayan dRzau 60 12 kezAH saMyaminaH zute0 kvacitsubhrUbhaGgaiH kacci 4 O 55 2 ga 17 guruNA stanamAreNa ca 12 99 cumbanto gaNDabhittI 0 50 jalpanti sArdha manyena 45 33 50 jAtyandhAya ca durmu0 28 28 7 1 4 13 59 33 36
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww anukramaNikA sTo. pRSTha zlo. 90 taruNIvaiSAdIpitakAmA 54 kSe. priyapurato yuvatInAM 10 70 tAvadevakRtinAhRdisphu0 43 98 prodyatprauDhapriyaGguyutibhRti 59 76 tAvanmahatvaM pANDityaM 46 43 tAvadevAmRtamayI ... 30 kSe. boddhAro matsara0 ... 62 bAle lIlAmukulita 39 kSe. dikkAlAdhanava0 ... 1 34 diza vanahariNIbhyo 24 71 bhavativacasisaGgatyAga 43 7 draSTavyeSukimuttamamRgadRzaH 6 kSe. bhavanto vedAntapraNi.. 23 kSe. dRSTA dRSTimadho dadAti 4 9 .. 3 bhracAturyAtkuMcitAkSAH 73 mattemakuMbhadalane bhuvi 44 6. dhanyAstaevacapalAyata0 39 kSe. mattemakuMbhapariNAhini 27 1 kSe.dhikasyamandamanasaH 61 60 madhu tiSThati vAci 38 4 kSe. dhanyAste vItarAmA 63 82 madhurayaM madhurairapi ... 50 36. mAtsaryamutsArya ... 25 56 nagamyomaMtrANAMnaca ... 36 23 mAlatI 23 mAlatI zirasi ... 16 44 nAmRtaMna viSaMkiMci0 16 mukhena candrakAntena 13 10. nUnaM hi te kavivarA 13 mugdhe dhAnuSkatA keya0 10 11 nUnamAjJAkarastasyAH 8 69 yadAsIdajJAnaM ... 43 480 yadetatpUrNendudyutihara0 81 parimalabhRto vAtAH 50 18 yasyAHstanauyadidhanau 85 prathitaHpraNayavatInAM - 52 84 pAnthastrIvirahAnalAhuti 5. 29 rAgasyAgAramekaM 20 praNayamadhurA:premodADhA 15 28 rAjastRSNAmburAzerna 24 prAdhyAmetimanAgamA nitaguNaM ... ... 17 47 lIlAvatInAM sahajA 32 kAca030
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ va akssrlik pRSTha zlo. 5 vaktraM cindravilambi0 5 40 satyaM janA vacmi na 91 viyadupacitamevaM ... 55 68 sadA yogAbhyAsa 65 viraho'pi saGgamaH khalu 4. 74 sanmAgeM tAvadAste ... 45 21 vitramya vizramya ... 15 37 saMsAre'sminnasAre pari0 25 8. vizvAmitraparAzara. 49 31 saMsAre'sminnasAre ku0 21 52 vistAritaM makaraketana0 34 33 saMsArodadhinistAra0 23 58 vezyA'saumadanajvAlA 37 86 sahakArakusumakesara0 5 kSe. vairAgyaM saMzrayatyeko 64 32 siddhAdhyAsitakandare.. 54 vyAdINa calena ... 35 kSe. sudhAmayo'pi kSaya 89 sudhAzubhraM dhAma sphurada0 54 .88 svajohRyAmodAvyajana0 53 1 zaMbhusvayaMmuharayo hariNe0 2. 79 strImudrAM jhaMSaketanasya. 48 77 zAstrazo'pi prathita0 46 2 smitena bhAvena ca kSe. zubhraM sadma savibhramA 3 6 smitaM kiJcidvavatre 5 3. pRGgAradrumanIrade ... 20 42 smRtA bhavati pApA 72 svaparapratArako'sau .. 44 14 sati pradIpe patyamau. 12 . ha. 46 satpatvena zazAGka eSa 31 97 hemante dadhidugdhasarpi0 58
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazatakanAM 5 prakaraNe aMka viSaya-prakaraNa zlekasakhyA 1 zrI prazaMsA prakaraNa ... 1 thI 20 2 saMjogavarNana prakaraNa ... ... 21 thI 40 3 strIniMdA prakaraNa... ... 41 thI 60 4 suvirata duvirakta paddhati prakaraNa : 1 thI 80 ya hatuvarNana prakaraNa ... 81 thI 100. zRMgArazatakanA viSayanI anukramaNikA viSaya zleka viSaya maMgaLAcaraNa .. . .... 1 ajJAta mugdhA ... ... tapaNAnuM dUSaNa ... 2 mAnI strI ... .... le. 1 strI prazaMsAprakaraNa 1-2 apUrva dhanuSyadhAriNI strI bhagavAna zaMkaranuM svarUpa kAmadevanI stuti.... . *** 1 kAmI puru .. *** puya tapatuM hoya tyAM sIpI tApa ... ... ' sudhI sukha .. . . kSe. strIrUpI utna ***. .* strIne jALa * * strIpI graha *** * alaMkAra ane zastra ... * puNya stronI prApti... 18 strInuM sainadarya ... .. strInA vilAse ... 19 manuM svAbhAvika bhUSaNa strInI vANuM .. *** 20 hAvabhAva... *** * * strInI ceSTAo uttama che ( 2 saMbhegavanaprakaraNa 21-40 nI sarvane vaza kare che ... 8 virahiNuM strI .. *** 21 strInuM sukha .. .. 9 atRpta mana ... ... 22 zrI abaLA nathI ... 10 svargasukha tulya upabhAga - 2 cIna dAsa - 11 kulIna strInI kAmagIDA... 24 nI svAbhAvika zebhA 12 mugdhA surata ta...... 25 :
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya kAma-puruSArthanA cheDe ... zrI puruSanI kAMmI sthiti ajIta tRSNA saghaLA anarthAnuM mULa... avikArI puruSane dhanya puruSAne AdhAra sIne lIdhe sa`sAra kamalanayanA srI... saMsArasamudra taravA bAbata vananivAsa ke srIsevana ? khAdya viSayAnA mahimAnuM ... 600 2427 sInA nita ba kALakSepanA e prakAra strI ke ga gAnadI ? sevana karavA lAyaka cAvana ... ane vana sukhadu:khanuM kAraNa bhAzALI puruSa bheAtAnA bhAgyadaya --- ... ... ... viSayAnukramaNikA phleka 26 27 29 29 30 ... samAna zrI sonA dASAnuM nirU paNa mUDha puruSanI srI para Asakti sInuM mukha jherakocalA jevuM ... 31 32 kSe. 33 34 35 36 37 38 3 sIni dAmakaraNa 41-60 vijJAn paNa meha pAme che strInI niA amRta samAna ane viSa ... ... 39 40 kSe. kSe 43-44 45 viSaya mInA yAganI AvazyakatA gAMcaLa vRttiyALI strI... ... ... 46-47 4 puruSanI chetarapiDI kAmarUpa apasmAra rAga vezyAnA aviveka srIpuruSanAMcittAnI ekatA vezyAsagathI thatI hAni vezyAnA adharA" sumananA niSedha 51 para strIrUpI sa kAmadevanA gaLa kAmarUpI cAranA nivAsa 53 mIrUpI sarpanA asAdhya IMza 54 55 56 57 kSe. 5 ... adhara pAna ane hRdaya tADana adhikArI puruSo... viraktanI AsthA viraktanI ukti ... ... ... grIna kSaNabhaMgura soMgasukhane niSedha 42 yAtrAbhyAsIne laiAkika 41 sukhAna TTanI nirapekSavA brahmamaya dRSTi sInAM kaTAkSane prabhAva kahevuM sahela che paNa karavuM dustara... sau niA anucita che ... 4 suvirakta duvi raktapaddhatiprakaraNa 61-80 61 ... TAka 49 ... 50' *** 63-64 sayAga viyeAganI vyAkhyA pravAsI ane varSAM ... 59 60 65 66 67 68 69 70 71 72
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 33 anukramaNikA viSaya - zloka viSaya jAma jItanAra puruSanI vasaMtanAM vidra ... ... 84 vikSatA ****** 73 sIonA adhikAnanuM leyartha 95 pujayAM sudhI sanmAge ukaMThAjanaka vasaMta ... 86 pravarte? * *** grISma tratunuM varNana 87 thI 89 pramane Aga * * varSo stunuM varNana 90 thI 95 akAma puruSa .. .. zaradu tunuM varNana ... 96 paNA ja thoDA saddatine hemaMta RtunuM varNana ... 97-98 pAme che .. .. caMdrasarakhI nAkanI vALI che moralAne mAranAra kAmadeva zizira RtunuM varNana 99-100 kAmadevane prabhAva ... 79 duSTa Idriyanigraha .. kaTAkSanI khaLatA... * kSepaka 5 tuvarNanaprakaraNa 81-100 mInA mukhamAM ane caMdramAM vasaMtatratu ane urdI pana taphAvata *** sAmagrI-vasaMta RtumAM " cInA bhakaTipAtanI uchuMkhalatA 2 thatA pheraphAre.. . 81 mahAtmAono jIvanavyApAra 3 vipattimAM amRta. paNa dhanyavAdane pAtra puruSo ... 4 viSa *** * * 82 traNa prakAranA rataka viSe tra mAsa. *** - cina vividhatA .... 5
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 0 0 0 0 0 . gujarAtI pri. presanAM dhArmika pustake advaita maMjarI -4- amRtAnubhava . 2- 0-0 anaMtAnubUti 2-40 adhyAtma rAmAyaNa 3 0 0 kathA saritsAgara bhA. 1. 6- 0 0 kathA saritsAgara bhA. 2. 8 - 0 0 karma mArga 2-0-0. gaNezapUjanavidhi 2- 0-0 caMdrakAMta bhA. 1 le. * *** 10- 10-0 caMdrakAMta bhA. 2 je ... caMdrakAMta bhAga 3 je ... 10-0 0 - 0 daza kumAra caritra 2-0-0 : dharma vicAra 1- 8-0 dharmajJAnadaSTAMtamALA ... - 0 -0 bhaktarAjanI puSpamALA jJAna sUryodaya ... ... 2- 8- 0 pAtaMjala yogadarzana prakAza purUSottama mAhAmya 2-0-0 mugdhAnI kathA - 4-0 paMcadazI-caMdrakAMta vivaraNuM bodhavacana .... *** * *** . 1-0-0 bhartuharizacatuSTaya ... - *** 3- 0-0 cidhanAnaMdI gItA 8- 0-0 bhAgavata 25-0-0 harivaMza 12- 0-0 saMpUrNa mahAbhArata (3 bhAgamAM) para- 0-0 mArkanDeya purANa (kavitA) .... 4- 0-0 gavAsiSTha mahArAmAyaNa 5 prakaraNa * 8- 08 vAmana purANa *** * gujarAtI, prinTiMga presa sAsuna bilDIMga rIjharva beMkanI pAchaLa, . eliphansTana sarkala, koTa, muMbai - 1 0 0 tathA che. 0
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ "gujarAtI" pri. presamAM vecAtAM pustakA piMgalA-bhatRharinI satI rANI kRSNe arjuna yuddha purUSAttama mAsa mAhAtmya sugdhAnI kathA purUSottama mAsa mAhAtmya ( pAnIA ) mugdhAnI sthA ( pAnIA) adhyAtma rAmAyaNa ceAgavAsiSThe mahArAmAyaNa-5 prakaraNa AdityahRdaya krama mArga-zivagaNapatinuM adhyAtma svarUpa gaNeza pUjana vidhi gaNapatinuM adhyAtmajJAna gaNapati atharvazIrSa gaNapati enAAkSaramaMtra girinkaMga jyAtili Mga sAmanAtha gAviMda dAmeAdara mAdhava stAtra bhISmastavarAja anusmRti gajendrameAkSa 0-4 kRSNakathAmRta 0-4 ekAdazaka'dha (mULa sahita gujarAtI) kRSNeApaniSada ca vyakitakA gujarAtI" prinTiMga presa, sAsuna bilDIMga, rIjhava beMkanI pAchaLa elphinsTana sala kATa, sukhaI - 1 3.241. 2-0 : 4 4- 0 - 3=0 -4 <- 0 - ja & che 1 - 2 - 4 Y C 7
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ "gujarAtI" mi. presamAM vecAtA pustaka 2. A. - 6 trividha nAmAvalI (mULa ne gujarAtI) vallabhanAma ane vallabha nAmAvali (mULa ne gujarAtI) viSNusahasranAma - (mUla ) gaNezasahastranAmAvaliH zivasahasranAmAvaliH puruSottama sahasranAma ( saMskRta ) puruSottama sahasranAmAvaliH bRhatstotra muktAhAra bRhatstotra ratnahAra zivamahimna: totram-- muru) satyanArAyaNa pUjA - kathA ( mUla ) satyanArAyaNa pUjA kathA pAnIyA vAlmIki rAmAyaNam / TIkAtrayopetam dRSTAMtAlikAzataka phrAnkyuzasanI zikhAmaNa uti cAkrAyaNa indra virAcana prANApAsanA vRkSa vArtA yAjJavAya maitreyI -gAgI savAda dha "gujarAtI" prinTiMga presa sAsuna bilDIMga, rIjhava eznanI pAchaLa, elphinsTana sala, kATa, muMbai - 1 - e-p 210 -0 .2 = -- -- nathI rai r - - - 4 = . 4 - 4 - 4 -4 =
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarayogIndrazrIbhartRharikRta zeMgA ra za ta ka mULasahita gujarAtI bhASAMtara maMgaLAcaraNa manuSTubhavRtta vikAlAdhanavaicchinnAnantacinmAtramUrtaye / vAgheravAya namaH zAntAya tene jenI mUrti, dizA ane kAla vagerethI abhyAsa che, eTalA ja mATe ananta ane caitanyarU5 che, je eka ja AtmajJAnanA sArara5 che, je zAMta che ane prakAzApa che, te parabrahmane huM namaskAra karuM chuM. subhASita keNu sAMbhaLe che? . . boddhAro matsaragrastAH prabhavaH smyssitaaH| ... abodhopahatAzcAnye jIrNamaGge subhaassitm|| tRNanuM dUSaNa-jJAnIo matsarathI vyApta che, rAjAo pitAnA abhimAnamAM ja kheMcAyelA rahe che ane bAkInA badhA ajJAnathI hAyalA che; tethI subhASita amArA aMgamAM jhaNuM thai gayuM.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta arthAt saMsAramAM traNa jAtanA puruSa che, eTale jeo jJAnI che teo IrSyAthI bIjA lokone jJAna ApavAnI paravA ja rAkhatA nathI; jeo moTA mANasa che, teo te huM ja guNI ane vidvAna mANasa chuM evA ahaMkArathI sahunI avagaNanA ja kare che; ane jeo ajJAnI che, teo te bApaDA kaMI samajatA nathI; Ama hovAthI saMsAramAM vidvAnanI ane vidyAnI beyanI tulanA ja nathI. sUcanA-A banne oNko nItizatakanA AraMbhamAM AvI gayA che chatAM maMgaLAcaraNa mATe ahIM dAkhala karyA che. 1. strI prazaMsAprakaraNa 1-20 prathama nIti batAvIne pachI zuMgAra varNavatAM rAjarSi pravara bhartuhari kAmadevanI vaMdanAtmaka stutithI maMgaLAcaraNa kare che. vasantatilakAvRtta zaMbhusvayaMbhuharayo hariNekSaNAnAM yenAkriyaMta satataM gRhkrmdaasaaH| vAcAmagocaracaritravicitritAya tasmai namo bhagavate kusumAyudhAya // 1 // zaMbhu, svayaMbhu ane harine paNa jeNe hariNekSaNAonAM- strIonAM satata gharanuM kAma karanArA-gulAma banAvelA che evA ane vANIthI paNa agamya caritrathI tricitra evA bhagavAna kusumAyudha-kAmadevane huM namaskAra karuM chuM. 1 *ava-puNya tapatuM hoya tyAMsudhI sukha maLe che ane puNyane asta thatAM sukhano paNa asta ja thAya che. A .. 1 "jIdamatAla ti che. dRSTi . ni. tA. 2 vATa. - 2 "citritA ti . che. zuM sTi, pAyAntaram' 3 "mavAra vagAya" ti zuM che. . ji. pAyAntarA :
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka -srIonuM zuM zuM baMdhanakartA nathI? ava0vNshsthvRtt smitena bhAvena ca lajjayA bhiMyA parAGmukhairardhakaTAkSavIkSaNaiH / vacobhirorSyAkalahena lIlayA samastabhAvaiH khalu bandhanaM striyaH // maMda hAsya, hAvabhAva, lajajA, bhaya, ADuM jovuM, adha vAMcela AMkhe jovuM, madhura bhASaNa, irSyA, kalaha-kaleza ane lIlA vilAsa, e strIonA saghaLA bhAveA puruSane baMdhanarUpa che. zArdUlavikrIDitavRtta zubhraM sadma savibhramA yuvatayaH zvetAtapatrojjvalA lakSmIrityanubhUyate sthiramiva sphIte zubhe karmaNi / vicchinne nitarAmanaGgakalahakIDAtru santukaM * mukkAjAlamiva prayAti jhaTiti bhraMzyaddazo'dRzyatAm // jyAMsudhI zubha karma paheAMcatAM haiAya tyAMsudhI dhavala maMdira, vilAsavALI yuvatIe ane zveta chatrathI ujjavala rAjalakSmInuM sukha sthira hAya, ema anubhavAya che; paNa te (karmane!) aMta AvI rahetAM te te sarva kAmakrIDAnA kalahamAM chUTI gayelA derAvALA maiktikAnI jALanI peThe sapATAma tabuddha puruSanI dRSTisamIpamAMthI adRzya thaI jAya che. (A aAka nItizatakamAM 94 mA che. ) 1 'SiyA' kRti jhu. ke. haiM, ji. pAyAntaram / 'nimanua" kRti ni. lA. pAyAntaram / rU 'trayaddeizo 60' kRti ni. lA. pAyAntaram|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikR ava0-svAbhAvika kaTAkSa vagere bhAva strIone alaMkAranI peThe zAlA Ape che ne zastranI peThe puruSAnAM.hRdayane bhede che. zAlinIvRtta bhrUcAturyAtkuJcitAkSAH kaTAkSAH strigdhA vAco lajitAMtAzca hAsAH / lIlAmandaM prasthitaM sasmitaM ca strINAmetadbhUSaNaM cAyudhaM ca // 3 // bhrakuTInAM cAturya thI saMkAcavALAM netrakaTAkSA, premavALAM vacanA, lajjAvALAM hAsyA, laTakAthI ma maDha cAlavuM ane maMdu maTTha hAsya, A saghaLAM strInAM alaMkAra ane zastra che. 3 avanIcenA e zleAkeAthI zRMgAranA AlaMbanarUpa strInuM varNana karavAmAM Ave che. zikhariNIvRtta kvacitsubhrUbhaGgaiH kvacidapi ca lajjAparigataiH kkecidbhotitrastaiH kvacidapi ca lIlAvilasitaiH naMnoDhAnAmetairvadanakamalanetralasitaiH sphurannIlAbjAnAM prakaraparikIrNA iva dizaH // 4 // koi veLA suMdara bhrUkuTibhagavALAM, koi veLA lajjAthI karelA hAvabhAvavALAM, kAi veLA bhayathI camakelAM, kAi veLA lIlAthI karelA hAvabhAvavALAM tema ja netranA vilAsavALAM 12 sthita ' kRti jhu. ke. haiM. hi. ni. lA. ca pAyAntaram| 2 'haSikU0i'kRti ni. rA. paTAntaram| rU chumArInAmetene(ma)nayumIne hiI' kRti yu. ke. phraji tathA cani. lA. pAyAntaram|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka navoDhAonAM mukhakamaLAthI dizAo jANe DelatAM zyAma kamaLAnA samudAyathI chavAyelI hoya tevI jaNAya che. 4 tAparya-strIo upara atyaMta Asakta puruSane enAM mukha vagerenuM smaraNa thAya che ane temanA jevI bIjI vastuonuM paNa samaraNa thAya che. strIonuM svAbhAvika bhUSaNa zArdUlavikrIDitavRtta vaktraM candraviDambi paGkajaparIhAsakSame locane : varNaH svarNamapAkariSNuralinIjiSNuH kacAnAM cyH| .. vakSojAvibhakumbhavibhramaharau gurvI nitambasthalI vAcohAri ca mArdavaM yuvatiSu svAbhAvika maNDanam // 5 // caMdrane tiraskAra kare tevuM mukha, kamaLane parihAsa karavAmAM samartha evAM netra, senAthI sarasa varNa (aMgaraMga), bhamarAne jIte e zyAma kezasamUha, hAthInA gaMDasthaLanI zebhAne harI le tevAM (bharAu) stana, bhAre nitaMba ane vANanuM manahara kAmaLapaNuM, A strIonuM svAbhAvika bhUSaNa che. 5 ava-AvatI juvAnI vakhate strIonA je je bhAva thAya che, te saghaLA suMdara laya che. - zikhariNIvRtta smitaM kiMciMdvaktre saralataralo dRSTivibhavaH * parispando vaacaambhinvvilaasoktisrsH| gatInAmArambhaH kisalayitalIlAparikaraH spRzantyAstAruNyaM kimiha nahi ramyaM mRgdRshH||6|| 1 "ndravijaya" rUti ni. tA. vAkAntaramAM 2 "viva' rUti gu. che. zuM Dhi. tathA 2 varipurA tti vi. sa. pAntA ' vAtAnA prati ni vA. vAntara,
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta mukha upara maMda maMda hAsya, sarala ane caMcala e dRSTine vaibhava, navIna zRMgAramaya vacanothI sarasa e vANIne vyApAra ane navAMkuravALI lIlAonA samUhALo gamanane AraMbha, A saghaLA, juvAnIne jhIlatI mRgasamAna lenavALI strInA guNemAM ka guNa ramaNIya-manahara nathI?-arthAta tenA sarve guNe mane hara che. 6 avaka-jovA lAyaka ane sAMbhaLavA lAyakamAM zuM uttama che? e praznane uttara. zArdUlavikrIDitavRtta draSTavyeSu kimuttamaM mRgazaH premaprasannaM mukhaM vAtavyeSvapi kiM tadAsyapavanaH zrAvyeSu kiM tdvcH| kiM vApu topaNa haju rdhAi tattanudhyeyN kiM navayauvanaM suMhadayaiH sarvatra tadvibhramaH // 7 // prazna-jovA lAyaka padArthomAM zuM uttama che? uttara-mRganA jevAM netravALInuM premaprasanna mukha. prazna-suMghavA lAyakamAM zuM uttama che? uttara-strInA mukhane zvAsa. prazna-sAMbhaLavA lAyakamAM zuM uttama che? uttara-strInuM vacana. prazna-cAkhavA lAyakamAM zuM uttama che? uttara-strInA adharoSThane rasa. pra-sparza karavAmAM zuM uttama che? uttara-strInuM tana prazna-dhyAna karavA lAyakamAM zuM uttama che ? 1 tA.' pati mi. sA. pAThAMtaramA - : - 2 "H uti li. - vattA "
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 'uttara-strInuM navIna yauvana arthAt strInI ceSTA sarvatra uttama che. 7. ava-strI kone vaza karatI nathI ? vasantatilakAvRtta etAzcaladvalayasaMhatimekhalottha jhngkaarnuupurrvaahRtraajhNsyH| . kurvanti kasya na mano vivazaM taruNyo vitrastamugdhahariNIsaMdRzAkSipAtaiH // 8 // UMcA nIcA thavAthI khaNakhaNATa karI rahelAM valAnA ane mekhalAnA jhamakArathI tathA nUpuranA zabdathI rAjahaMsIenuM AkarSaNa karanArI strIo trAsa pAmelI arthAta bhayacakti thayelI suMdara haraNanA jevAM netrenA kaTAkSathI kenA manane vaza karatI nathI? tAtparyansIe sarvathA puruSane vyAkuLa kare che. 8 ava-A jagatamAM strI ja sarvane vaza karavAmAM samartha thAya che. dodhakavRtta .. kuGkamapaGkakalaGkitadehA gaurapayodharakampitahArA nUpurahaMsaraNatpadapadmA kaM na vaizaM kurute bhuvi rAmA // 9 // - jenA zarIra para kesara caluM hoya che, jene hAra zvetaktanathI kaMpAyamAna hoya che ane jenAM caraNakama mAM jhAMjharajapI hase jhaNajhaNATa karatA hoya che, tevI rAmA kene vaza karatI nathI arthAt sarvane vaza kare che. 9 . * 1 "SaTaH jaTAkSa hati tA. pATAnDaramAM. 2 "vara : sa che. . tathA vana, pA. vAtra
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikata ava-strIone abaLA (baLarahita) kahevAno vyavahAra khATa che, paNa teo baLavALI che e para zloka - vasantatilakAvRtta nUnaM hi te kavivarA viparItabodhI ye nityamAhurabalA iti kaaminiibhyH| yAbhirvilolataratArakadRSTipAtaH rAzasfe viDitA vaivastrAH zaM tAH 20mAM je uttama kavi strIone niraMtara abalA (baLa vinAnI) kahe che, teo- bezaka strIviSayamAM ajJAta che. kAraNa ke je strIoe caMcaLa kIkIvALAM netrAnA kaTAkSethI Indra vagerene paNa jItI lIdhA che teo abaLA kema kahevAya? (te abaLA nahIM, paNa sabaLa che.) 10 ava0-A kAmadeva strInAM kaTAkSa jema pherave tema phare che, mATe strIno hukama uThAvanAra che, ema kahe che. kaTTara , nUnamAjJAkarastasyAH subhruvo mkrdhvjH| yetastannetrasaMcArasaMciteSu pravartate // 11 // - A te ni:saMzaya che ke makaravaja eTale kAmadeva strIne hukama uThAvanAra nekara che. kAraNa ke e kAmadeva sInA kaTAkSe sUcavelA puruSamAM pravate che. 11 1 vAvo" ti ni. sA. pAdAntA 1. 2 "llA rati ni. tA. pAttAmA re "mavAra ti . pre. rRDhi , grTAtaram | 4 netra ti . . . hi. vAnaramA 1 jiteri ti . . ji. vAtamA '
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka -stranuM zarIra zAMta chatAM paNu zAbhe che, e para ava0zleSAla kAra. zArdUlavikrIDitavRtta kezAH saMyaminaH zruterapi paraM pAraM gate locane cAntarvaktramapi svabhAvazucibhiH kIrNa dvijAnAM gaNaiH / muktAnAM satatAdhivAsaruciraM vakSojakumbhadvayaM cetthaM tanvi vapuH prazAntamapi te kSobhaM karotyeva naH // 12 // keza saMyamI (gUMthelA ane ce!gI) che, netra zruti ( veda tathA kAna)nA paNa pelA pArane pahAMcelAM che, mukha svabhAvathI zuci evA dvijo (dAMta tathA brAhmaNa)thI vyApta che, stana pI e kulA mukatA (jIvanamukta ane meAtInA hAra)nA rahevAthI zAbhe che, evI rIte hai suMdarI! zAMta chatAM paNu tAruM zarIra amane vikArathI kSeAsa athavA anurAga utpanna kare che. 12* *zArdUlavikrIDitavRtta dRSTA dRSTimadho dadAti kurute nAlApamAbhASitA zayyAyAM parivRtya tiSThati balAdAliMgitA vepate / niryAntISu sakhISu vAsabhavanAnirgantumevehate jAtA vAmatayaiva saMprati mama prItyai navoDhA priyA // sAmuM jotAM najara nIcI kare che, malAvatAM mAlatI nathI, zayanamAM pAsuM pheravIne sui jAya che ane baLAtkAre AliMgana ApatAM kaMpe che, aMtaHpuramAMthI sakhI mahAra nIkaLI javAne taiyAra thatAM temanI sAthe bahAra javAnI ka 1 'saMyamitA ' krUti yu. ke. 6. hi. vAntaram / 2 cirau yoga'mAvimAvittha ti ni. tA. pAyAntaram / rAna" kRti ni. lA. pAntaram|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharita ava-strI dhanuSadhArIthI vilakSaNa che. mugdhe dhAnuSkatA keyamapUrvA dRzyate tvayi / yaidAviSyasi cetAMsi guNaireva na sAyakaiH // 13 // he suMdarI! tuM guNe (dhanuSyanI derI)thI ja puruSanAM cittane vidhe che, paNa bANathI viMdhatI nathI, mATe tArI pAse A apUrva dhanuSyadhArIpaNuM kevuM? 13 abhiprAya-dhanuSyadhArI puruSa bANuvaDe pratyakSa lakSya (nizAna)ne vidhe che ane strI te apratyakSa manuSyanAM * IcchA kare che, evI rIte navI pUraNe ANelI priyA mane hamaNuM tenA strIbhAvathI prIti utpanna kare che.* avakAmane vadhAranAra sAmagrI pAse hoya to paNa strIonA manamAM mAnane udaya thato nathI. bAryA priyapurato yuvatInAM tAvatpadamAtanotu hadi maanH| bhavati na yAvaccandanatarusurabhinirmalaH pvnH|| patinI pAse strIonA hadayamAM mAna tyAM sUdhI Take che ke, jyAM sUdhI caMdana vRkSanI sugaMdhavALe nirmaLa pavana vAta nathI. (eTale ke sugaMdhI pavana vAya che ke, tatkALa strInA mAnano nAza thAya che.) 1 padyamidamadhastanaM ca payaM nirNayasAgarIyapustake na vidyte| * ahIMnI saMsakRta pratamAM A prANa pharIne Avelo che, mATe ame tenI punakti na karatAM kalAttAvALI kAvyasaMgrahanI pratamAMthI A zvo umeryo che. ' . ', 1 "tara sayate' rati . . .ji. pAyAntaranA 2 cayA vi. rati che hari tathA ji. tA. vATA,
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zRMgArazataka cittane bANathI nahIM paNa guNathI vidhe che, e ja strImAM vilakSaNapaNuM che. avaya-vairAgyavALA ane vairAgya vagaranA puruSomAM mAtra ziva ja zreSTha che, paNa bIjA nathI. zArdUlavikrIDitavRtta eko rAgiSu rAjate priyatamAdehAhArI haro nIrAMgeSvapi yo vimuktalalanAsaMgo na ysmaatprH| durvArasmarabANapannagaviSajvAlAvalIDho janaH / zeSaH kAmaviDambito hi viSayAnbhoktuM na moktuM kssmH|| rAgI (saMsAramAM Asakta, puruSomAM eka zaMkara ja rAje che, kAraNa ke teNe potAnI priyAnuM adhuM zarIra hareluM che ane vairAgyavALAomAM paNuM strIone saMga tajanArA zaMkara ja rAje che; kAraNa ke zaMkarathI bIje kaMI kAmI puraSathI nivAraNa thaI na zake evAM kAmanA mANapI sapanI jherI vALAthI vyAsa thaye thakA viSayane bhogavavA mATe vA cheDavA mATe samartha nathI, eTale eka zaMkara ja samartha che. abhiprAya-pArvatInI sAthe vivAha thayA pahelAM meha karavA AvelA kAmadevane zaMkare bALIne bhasma karyo che (arthAt jItyo che), mATe zaMkaravirAgyavALAmAM zebhe che, 1 "nApu bano' rUti su che. 6. 4i. tathA 2 ni. . pAThAntaram / 2 "cANAmUlo" tiy. . . hi. tathA vidapuro iti ni: sA. pAThAntare / re "vikavitA=' rUti ni. tA. pAtarama
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhartuharikRta | ava -strI upara ati Asakta puruSa jagatano koI paNa vyavahAra jANato nathI. anuSTubhavRtta sati pradIpe satyagnau satsu taaraarNviindussu| vinA me mRgazAvAkSyA tamobhUtamidaM jagat // 14 // dI, agni, nakSatra, sUrya ane caMdra vidyamAna chatAM paNa strI vinA A jagat mane aMdhakAramaya jaNAya che. eTale strInAM kaTAkSavaDe vidhAyale huM zuM karavuM ane zuM na karavuM te kAMI paNa jANI zakatA nathI. 14 ava-strInAM stana vagere tApa kare che, paraMtu te karatA adhika tApa madhyamAM rahelI rAmAvalI paNa kare che. zAstravikrIhisavRtta uddhRttaH stanabhAra eSa tarale netre cale bhUlate rAgAdhiSThitamoSThapallavamidaM kurvantu nAma vyathAm / saubhAgyAkSarapaMktikeva likhitA puSpAyudhena svayaM madhyasthA'pi karoti tApamadhikaM romAvalI kena sA // 15 // atyaMta vartuLa e A stanabhAra, caMcaLa netre, calAyamAna bhrakuTI ane raMgavALe A adharapallava, e saghaLAM bhale pIDA kare, paraMtu kAmadeve pite jANe saubhAgyanA 9 eTale zreSTha che; ane vivAha thayA pachI viyeganA bhayathI pArvatIne potAnAM adhe zarIramAM dhAraNa kare che (ardhanArIzvara che), mATe rAgI(saMsArI)mAM paNa zaMkara ja zobhe che eTale zreSTha che. 1 "ALInduSa' ti ju. che. di. tathA zani . vAyA 2 nAjhira ri ji. rA. vantaraHI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArarAtaka 13 akSarAnI pakti lakhelI haiAya tevI ane madhyamAM rahelI evI rAmAvali kayA hetuthI adhikatApa karatI haze?'15 abhiprAya--jagatamAM prasiddha che ke, madhyastha hAya te tApa karatA nathI ane A rAmAvali madhyastha chatAM paNa tApa kare che. ava.meAha upajAvanArI strInuM varNana karavAmAM Ave che. anuSTubhvRtta mukhena candrakAntena mahAnIlaiH ziroruhaiH / pAMNibhyAM padmarAgAbhyAM reje ratnamayIva sA // 16 // caMdrakAnta maNi jevA mukhe, mahAnIlamaNi jevA kezeAe ane padmarAgamaNi jevA hAthe karIne zrI ratnamaya hAya evI zAle che.* 16 anuSTubhavRtta guruNA stanabhAreNa mukhacandreNa bhAsvatA / zanaizcarAbhyAM pAdAbhyAM reje grahamayIva sA // 17 // guru (evA)zvanabhAre, prakAzita caMdra jevA mukhe ane zanaizvara (madya gativALA) page karIne strI grahumaya hAya evI zAle che.- 17 jAmyAM' kRti ni. lA. vAntaram| candrakAnta, dheALA mahi; mahAnIla, kALeA maNa, padmarAga, lAla maNi; e rIte traNa maNi jevI heAvAthI ratnamayI. + guru=grI pakSe bhAre stana; grahapakSe bRhaspati, caMdro pakSe mukhacaMdra ane grahapakSe candramA, rAsnecara sI pakSe maMti ane grahapakSe rAti nAmanA graha-e rIte traNa pakSe grahane maLatI hovAthI strI grahamaya DhAya, evI lAge che. ra
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatuM harikRta ana-puNya vinA suMdara strI maLatI nathI, mATe cittane puNya karavAnI prArthanA rAjaSi bhatRhari kare che. basantatilakAvRtta *** za yasyAH stanau yadi ghanau jaghanaM vihAri vaktraM ca cAru tava citta kimAkulatvam / puNyaM kuruSva yadi teSu tavAsti vAJchA puNyairvinA nahi bhavanti samIhitArthAH // 18 // huM citta! tuM vyAkuLa zA mATe thAya che? jenAM stana maLelAM hAya, jenA jaghana vizeSa manehArI hAya ane sukha suMdara heAya tevI strInAM tevAM stana vagere para tane icchA hAya teA tuM puNya kara; puNye vinA vAMchita padArtho maLatA nathI. 18 ava.suMdara strInA vilAsanI meTAnuM vana. zikhariNIvRtta ime tAruNyazrInavaparimalA: prauDhasuratapratApaprAramsAH smaravijayadAnapratibhuvaH / ciraM cetazcaurA. abhinavavilAsaikaguravo vilAsavyApArAH kimapi vijayante mRgadRzAm // 19 // mRganayanAenA anupama vilAsanA vyApArA ke jemAM tAruNyanI zaiAlAnA navIna suMdara gaMdha DAya che, prauDha kAmakrIDAnA pratApanA AraMbha hAya che, je kAmadaivane vijaya ApavAmAM samartha hAya che, cirakAla cittane cAranArA che * , tA: tti ni, lA. vADhAntam / 2 va jJAti kRti tu. ji. pAThAntaram / viAdha" vRtti jhu. tre. 6. hi tathA cani. chA, ThA ja 'viniya' vRtti ju. ke. 5. ji. nAyAntaram ! 8.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka ane navIna vilAsanA-vikAranA mukhya zikSaka hoya che, te sarva karatAM uttamatAthI-utkRSTatAthI vijaya pAme che. 19 ava -strIo pitAmAM atyaMta Asakta puruSanuM sarvasva harI le che. hariNIvRtta praNayamadhurAHpremogADhA rasAdalasAstathA bhaiNitamadhurA mugdhaprAyAH prkaashitsNmNdaaH| prakRtisubhagA vizrambhArhAH smarodayadAyinI rahasi kimapi svairolApA haranti mRgIdRzAm // 20 // strIonAM ekAMtamAM praNayathI madhurAM, premathI bharapUra, zRMgArarasathI ALasavALAM ane kAmaDA vakhate bolavAthI madhura askuTa, prakaTa harSavALAM, savabhAvathI ja suMdara, vizvAsa gya ane kAmane utpanna karanArAM alaikika yatheccha bhASA manane haraNa kare che. 20 2 bhegaprakaraNa 1-40 - caMdranAM kiraNonuM nivAraNa karatI strInuM vanamAM pharavuM. upajAtivRtta vizramya vizramya vanadrumANAM chAyAMsu tanvI vicAra kaacit| tenUttarIyeNa karoddhatena nivArayantI zazino mayUkhAn // 21 // 1 "premIDhAra kalAkavA." ruti . . 64i. tathA 2 "nodaaraa rasAzrayatAM gatAH' iti ni. sA. pAThAntare / 2 "niti" ti ni vA, vADAnA 3 "ma"thAra' ti mu. . hRddhi . pAntara - ' " rAjA" ti zu che. 6. ji. pAntaram.. ! ka stanane 'ti che. ha tA 2 ni, A. kAra
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta ' hAthamAM dharelAM stanaparanAM jhINAM uttarIya vasathI caMdranAM kiraNanuM nivAraNa karatI viyegavALI koI eka kRzAMgI strI vana vRkSanI chAyAmAM vAraMvAra vizrAma laI laIne pharatI hatI. 21 ava-manamAM thayelI abhilASA uttarottara vadhatI jAya che, paNa tRpta thatI nathI. upajAtivRtta adarzane darzanamAtrakAmA dRSTvA prissvnggrsaiklolaa| AliGgitAyAM punarAyatAkSyAmAzAsmahe vigrahayorabhedam // 22 // ' ame jyAM sUdhI strI jovAmAM na AvI hoya tyAMsudhI tene jovAnI IcchA karIe chIe, joyA pachI tene AliMgana karavAnA rasamAM sukhamAM ati tRNuM karIe chIe ane AliMgana karyA pachI punaH bannenuM zarIra eka thAya tevI IcchA karIe chIe. 22 abhiprAya-koIne nasIba vege AliMganane lAbha thAya, te paNa tethI saMtoSa na mAnIne viyoganA bhayathI nAyaka nAyikAnuM eka zarIra thAya tevI IcchA kare che. evI rIte zRMgAramAM nimagna puruSa tRpta thatA nathI. : ava-mALA ane caMdana vagere dhAraNa karI strIne samAgama kare e savarganuM sukha Ape che. rathoddhatAvRtta mAlatI zirasi jRmbhaNonmukhI candanaM vapuSi kuGkamAvilam / pakSasi priyatamA manoharA svarga eSa pariziSTa aagtH||22|| 1 "gi" TUti ni. tA. vAkAntanA :2 "ai guNe runi ji. tA. pAyAntarA rU "nAsA' ti jI. ke. hari. tathA ra ji. rA, pAyA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 17 je mastaka upara khIlatAM mAlatInAM puSponI mALA heya, (mukhapara madanamadajanita kRti heya), zarIrapara kesarI caMdana paDeluM hoya ane vakSaHsthala para manahara athavA madamAtI priyatamA hAya, te bhegavatAM zeSa raheluM svargasukha pRthvI upara AveluM che, ema jANavuM. 23 ava - kulIna strInI sAthe kAmakrIDA karavI, e ja paramAnaMdarU5 che. zArdUlavikrIDitavRtta prAGyA meti manAgamAnitaguNaM jAtAbhilASaM tataH savIDaM tadanu zlathIkRtatanu pratyastadhairya punaH / premAI spRhaNIyanirbhararahaHkrIDApragalbhaM tato niHzaGkAGgavikarSaNAdhikasukhaM ramyaM kulastrIratam // 24 // prathama "nahIM nahIM e prakAre niSedhathI jemAM guNenuM thoDuMka apamAna thAya che tevuM, athavA kiMcit na pAmelA rasavALuM, kiMvA kiMcit manaharatAne pAmelA guNavALuM, pachI abhilASAvALuM, te pachI lajajAsahita, te pachI jemAM zarIra zithila thAya che evuM, te pachI jemAM paine nAza thAya che evuM, te pachI premathI Ardu evuM ane te pachI IcchA karavA egya atyaMta ekAMta kIDAthI pragalabha ane zaMkArahita zarIranuM mardana karavAthI adhika sukha ApanAruM evuM kulIna strInI sAthenuM rata (kAmakrIDA) ramaNIya che. 24 1 "mano nAgara' rUti gu. che. 4. 4i. tathA 2 "manAnAtArNa ti ni.tA. vakAtarA . . 2 "jhonamaya kadavata' ti ni. tA. pADAnsaraFA. . 2 "ni:jAja" rUti yu.ke. 6.ji. tathA 2 nitA. virATa
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatR kRita abhiprAya-kulIna srI prathama te upara uparathI nA nA kahe che, pachI icchA karI lajjAsahita peAtAnuM zarIra zithila kare che arthAt puruSane aMgasparza karavA de che, chelle dhairya cheADI prema batAve che, mATe tenI sAthe yatheccha zarIranuM mana karI' ekAMta sthaLamAM kAmakrIDA karavAthI adhika sukha maLe che. ava0-A saMsAramAM anukULa strIone upabhAga karanAsa puruSA puNyavAna che, paNa bIjA puNyavAna nathI. mAlinIvatta 18 urasi nipatitAnAM srastadhammillakAnAM mukulitanayanAnAM kiMcidunmIlitAnAm / suratajanitakhedasvinnagaNDasthalA (lI) nAmadharamadhu vadhUnAM bhAgyavantaH pibanti // 25 // chAtI upara paDelI hAya, jenA ceTale chUTI gayA hAya, jenAM netrA thADAM viMcelAM hAya ane thADAM khullAM hAya ane kAmakrIDAnA parizramane lIdhe jenA gAla upara pasInA AvI gayA hAya, tevI vadhuenA adharAinA mane bhAgyavAn puNyavAna puruSA pIe che. 25 ava0--svIkArelA kAmarUpI puruSArthanA parama cheDA zuM che? gIti AmIlitanayanAnAM yatsurataraso nu saMvidaM kurute / mithunairmitho'vadhAritamavitathamidameva kAmanirvahaNam ||26|| 1 'haripurata'kRti jhu. ke. haiM. hi. tathA 2 ni. lA. vATA. 2 'pujavanta:' kRti jhu. ke. 6. ji. pATAntaram / 'castutarato na' rUtti jhu. pre. 6. ji. tathA 2 ca: putaloDanuM kRti ni. lA. vAdAntare 4 mAti' kRtti ni. sA. pAyAntaram / meM haiM. ji. . pAntim huM bhavita.' kRti jhu
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 19 aradhAM vi`celAM netravALI strIonI sAthe karelI kAmakrIDAnA rasa parama sukhakAraka thaI paDe che, ema strI puruSanAM joDAMe maLIne je nizcaya karyAM che, e ja kharekhara kAma puruSArthane cheDA che. 26 ava.strI ane puruSanI sthitimAM avasthAbhedathI ucitapaNuM ane krathI virudhdhapaNu che. puSpitAprAvRtta idamanucitamakramazca puMsAM yadiha jarAsvapi mAnmathA vikaaraaH| yadapi ca na kRtaM nitambanInAM stanapatanAvAdhe jIvitaM rataM vA // A saMsAramAM vRddhAvasthAmAM paNa puruSAne je kAmavikAra thAya che, te anucita ne kramaviruddha che; vaLI meTA nitakhavALI strIenAM stana paDI jAya tyAMsUdhI vidhie teonuM jIvana athavA surata nirmANu na karyuM, e paNu anucita ne kramaviruddha che. 27 arthAt-puruSAne vRddhAvasthAmAM kAmavikAra na thatA heta te sAruM, kivA strIe jIve tyAMsUdhI saMyamI rahetI. hAta tA sAruM, paNa AtA eya eka bIjAthI viruddha, mATe anucita. ava.tRSNA jitAya evI nathI. sragdharAvRtta rAjaMstRSNAmburAzerna hi jagati gataH kazcidevAvasAnaM ko vaisrtho'rthaiH prabhUtaiH svavapuSi galite yauvane sAnurAgaH / gacchAmaH sadma yAvadvikasitanayanendIvarAlokinInAmAkramyAkramya rUpaM jhaTiti na jarayA lupyate preyasInAm // 28 // he rAjan ! jagatamAM kAI paNa puruSa tRSNArUpI samudranA pArane pahAMcyA nathI. peAtAnuM zarIra zithila 1 'vAvyarthaka' kRti zuM che. 6. ji. vAntaram /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhartRharikRta thatAM, caiAvananI icchA dharAvanAra puruSane puSkaLa dhananuM zuM prayAjana che? (arthAt kaMi nahIM.) mATe phUlelAM zyAma kamala jevAM netravALI pyArI strIonAM rUpanA ghaDapaNu jaladI khaLAtkArathI nAza na kare, teTalA vakhatamAM ame ghera jaie. 28 ava.sadhaLA anarthAMnuM mULa yAvana che te nIcalA zlAkathI jaNAve che. sragdharAvRtta rAgasyAgAramekaM narakazatamahAduHkhasaMprAptihetumahasyotpattibIjaM jaladharapaTalaM jJAnatArAdhipasya / kandarpasyaikamitraM prakaTitavividhaspaSTadoSa prabandhaM loke'sminna hyanarthatrajakusumavanaM yauvanAdanyadasti // 29 // cAvana e rAganuM eka ghara che, seMkaDA narakAmAMnuM mahAduHkhanI prAptinuM kAraNa che, meAhanI utpattinuM kAraNa che, jJAnarUpI caMdrane DhAMkanAra meghanA samudAya che (eTale jJAnane DhAMkanAra che), kAmadevanA mukhya mitra che ane nAnA prakAranA doSane prakaTa karanAra che, mATe A leAkamAM anarthAMnA samudAyasarakhu kusumavana yAvana vinA bIjuM eke nathI. ra9 ava0-upalA zleAkamAM sadhaLA anarthonuM mULa yAvana che, ema kahyA pachI te yAvana pAmIne jene vizvAra thayA nathI, tene dhanya che. te saMbaMdhe dRSTAMtaH- zArdUlavikrIDitavRtta zRGgAratumanIrade visRmarakrIDArasa srotasi pradyumnapriyabAndhave caturatA muktAphalodanvati / tanvInetracakorapArvaNavidhau saubhAgyalakSmInidhau dhanyaH ko'pi na vikriyAM kalayati prApte nave yauvane // 30 // 1 guNAva120 rAta ju. pra. 6. Ie. pAyAntarama 2 'pradyuma 0'kRti jhu. che. 6. hi. ni. mA. 2 pAyAntaram / rU caturavAnu[.' kRti ni. lA. pAntaramA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 21 je zRMgAravRkSane megharUpa che (eTale jema megha vRkSanuM peSaNa kare che, tema je cAvana zRMgAranuM peSaNa kare che), je phelAtA krIDArasaneA pravAha che (eTale krIDArasane utpanna kare che), je kAmadevane priya mitra che, je caturAipI muktAphLAnA samudrarUpa che (eTale temane utpanna karanAra che), je strInAM netrarUpI cakeAra pakSIne pUrNimAnA caMdrapa che (eTale tene AnaMda ApanAra che) ane je saiAbhAgyanI lakSmInA bhaMDAra che, evuM nathaiAvana prApta thatAM paNa jene vikAra thatA nathI, te puruSane dhanya che. 30 ava0-have saMsAramAM duSTa rAjAnA mahelanA daravAjAnI sevA karavAthI kheda pAmelA manavALA puruSA taruNu strIonA AdhArathI sthira cittavALA thAya che. sragdharAvRtta saMsAre'sminnasAre kunRpatibhavanadvArasevAvalambabyAsaGgadhvastadhairya kathamamaladhiyo mAnasaM saMnidadhyuH / yadyetAH prodyadindudyutinicayabhRto na syurambhojanetrAH prekhatkAJcIkalApAH stanabharavinamanmadhyabhAgAstaruNyaH // 31 // A asAra saMsAramAM, jo ugatA caMdranI kAMtinA samudAyane dhAraNa karavAvALI, kamaLa jevAM netravALI, khaNu- khaNATa karatI kaTimekhalAvALI ane stanAnA bhArathI jenA madhya bhAga namatA hAya che evI taruNu srIe na hata tA, duSTa rAjAnA mahelanA daravAjAnI sevAnA avalaMbanapara atyAsakti rAkhavAthI arthAt sevArUpa kalaMkanA sasagathI jemanuM dhairya rahetuM nathI. evA svaccha buddhivALA puruSA, 1 '60' kRti nu che. haiM. ji. ni. lA. 6 pATAntaram| 2 mAna0' kRti ni. kA. vAmanana !
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta pitAnAM manane kaye prakAre thira rAkhata? athata kaI paNa prakAre sthira rAkhI zakata nahIM. 31 sAra-duSTa rAjAnI sevAthI manamAM kheda pAmatA puruSanuM citta upara varNavelI strIonA sevanathI sthira thAya che. ava-strI upara Asakti ja praNAma vagerenuM kAraNa thAya che. zArdUlavikrIDitavRtta siddhAdhyAsitakandare haravRSaskandhAvaMgAme gaGgAdhautazilAtale himavataH sthAne sthite shreysi| kaH kuvIta ziraH praNAmamalinaM mlAnaM manasvI jano / yadvitrastakuraGgazAvanayanA na syuH smarAstra striyaH // 32 // je bhayabhIta thayelA haribhunA baccAnA jevA netravALI strIo kAmadevanuM zastra na heta te, jenI guphAmAM siddha puruSe vase che, jenAM vRkSonI sAthe zaMkarane piDIo kAMdha ghase che ane jenA zilAtaLane gagAjI dhUve che, evA kalyANakAraka himAlaya parvatanuM nirjana sthAna vidyamAna chatAM, ke manasvI manuSya mastaka praNasathI malina ane khedavALuM karata? arthAta keI nahIM; (arthAta strI upara Asakti na thAta te sarve upadravarahita himAlaya parvatamAM jaIne vasata, paNa strIne praNAma vagere karata nahIM.) 32 * ' ava-A saMsAramAM jema paropakArathI bIjuM uttama puNya nathI, tema kamala sarakhAM netravALI strIo vinA bIjuM kAMI paNa suMdara nathI. 1 "AbhyAsane ti ni. hA, vADAsamA ra sthita ti ju. che. duDhi pADAnA
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 zRMgArazataka ava saMsAranAM sukhanI icchAvALA puruSa strIne sahavAsa avazya kare, paNa saMsArane taravAnI icchAvALA puruSe kare nahIM, te para dRSTAMta. manuSTubhavRtta saMsArodadhinistArapadavI na dviiysii| antarA dustarA na syuryadi re madirekSaNAH // 33 // je vacamAM dastara evI madirekSaNa sIo na hoya te saMsAra samudrane taravAne mArga kAMI dUra nathI. 33 - abhiprAya-je vairAgya pAma hoya te strIne saMga taja ne je na pAma hoya te saMsAranA sukhanI IcchAvALAe strIne saMga kara. ' ja sivAranavRtta bhavanto vedAntapraNihitadhiyAmAptaguravo vicitrAlApAnAM vayamapi kviinaamnucraaH| tathApyetadbrUmo nahi parahitAtpuNyamAdhikaM na cAsmina saMsAre kuvalayadRzo ramyamaparam // tame vedAMtIonA hitakAraka guru che, te ame paNa vicitra bhASaNa karanAra kavione anusaranAra chIe, tathApi ame eTaluM te kahIe chIe ke, A saMsAramAM paropakArathI bIjuM adhika puNya nathI ane kamalanayanA strIothI bIjuM (I) suMdara nathI ! 1 vAra tala pInta phAta ne. hA. pAyAntaraNa * 2 hai' ti ki. sA. pAThAMtaram ! 2 "matra' rUti vAntaY: '. 4 "virANA ' si nuM che..hi kAraNa * *
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. bhartuharita avaka-vanamAM jaI vasavuM athavA strIonI sAthe rahevuM, e ja sukhadAyaka che. mAlinIvRtta diza vanahariNIbhyo vaMzakANDacchavInAM kavalamupalakoTicchinnamUlaM kuzAnAm / zukayuvatikapolApANDutAmbUlavallIdalamaruNanakhAH pATitaM vA vadhUbhyaH // 34 // he jana! vAMsanA daMDa jevI kAMtivALA darbhone, paththaranA agrabhAgathI chedelAM mULavALe keLIo vananI mRgalIone Apa, athavA te lAla nAnA agrabhAgothI cIrelAM ane piopaTIonA athavA zaka dezamAMnI strIonA gAla jevAM dhALAM pILAM nAgaravelanAM pAna strIone Apa. 34 arthAta-kAM te vanavAsa karIne jIvana gALa athavA te uttamAMganAonAM chaLabaLa nirakhIne AnaMdamAM divasa gujAra bAhya viSayanA mahimAnuM raNa phijiLIvRtta asArAH saMntyete virativirasA bAhyaviSayA jugupsantAM yadvA nanu sakaladoSAspadamapi / tathApyantastattvapraNihitadhiyAmapyatibala.. stadIyo'nAkhyeyaH sphurati hRdaye ko'pi mahimA // 35 // viraktinA ge rasahIna thayelA A bAhya viSa asAra che, athavA sarva denuM sthAna paNa che. temane niMda, tathApi temane vANuthI varNavI na zakAya e keIka ati balavAnuM mahimA aMtastavamAM samAdhilIna addhi dharAvatA gIzvaranA hRdayamAM puraNa pAme che. 35 1 rAja" rAta Ana. tA. pATAtarama ! 2 " " ti niM. kA. paTottama!..
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka ava0-parva tanA nitaMba (taLeTI) ane strInA nitaMba e anne sukha ApanAra che, paNa temAM kANu vizeSa sukha Ape che? upajAtivRtta mAtsaryamutsAyaM vicArya kAryamAryAH samaryAdamidaM vadantu / sevyA nitambAH kimu bhUdharANAmuta smarasmeraniMta mbinInAm // 36 // huM A puruSA ! IrSyAne dUra karI (tathA) kAnA vicAra karIne, zAstranI maryAdA pramANe ja uttara Ape| ke, zuM padegtAnA nita enuM sevana karavuM, ke kAmadevanA maDha hAsyavALI strIenA nitaMmAnuM sevana karavuM ? 36 tAtpa ke, adhikAra pramANe patanA strIonA nitaMba banne sevavAM. nitaMba ane ava.~A sauMsAramAM paDitAne e prakAre kALakSepa thAya che. sragdharAvRtta saMsAre'sminnasAre pariNatitarale dve gatI paNDitAnAM tattvajJAnAmRtAmbhaHplavalulitadhiyAM yAtu kAlaH kadAcit / no cenmugdhAGganAnAM stanajaghanaghanAbhogasaMsargiNInAM sthUlopasthasthalISu sthagitakaratalasparzalolodyamAnAm // 37 // A asAra ane nAzavALA sa`sAramAM paDitAnI e prakAranI pravRtti hAya che. teeAe kadAcit tattvajJAnarUpI 1 'vijAsinInAma' kRti jhu. che. haiM. hi. pATAntarama r 'saMgho vaLavAre' kRtti ni. nA. pAntaram / rU 'jItasahita.' kRti jhu. che. haiM. hi. vAjhAntaram / 4 cita' kRtti ni. sA. pATAntarama | ba'joocatAnAm'rUti jhu. me haiM. hi. pAThAntaram / 3
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta amRtajaLamAM buddhine gethAM marAvavAmAM kALa kADhave, paraMtu je pitAne tattvajJAna na hoya to sthiratAthI bharAu stana ane bharAu jAMghavALI mugdhAMganAnA meTA upasthasthaLamAM tRSNAsahita hastatalathI sparza karavAmAM udyamI thaI kALakSepa kara. 37 tAtparya-tatvajJAna thayuM hoya te sarvadA tatvavicAra karavA, nahIM te sarvadA strI sevana karavuM. ava-A lekanA tathA paralokanA hita mATe zuM karavuM? manuSTubhavRtta AvAsaH kriyatAM gAGge pApahAriNi vAriNi / stanadvaiye taruNyA vA manohAriNi hAriNi // 38 // pApa haranAra gaMgAnA vahetA jalanA kinArA upara nivAsa kare arthAt puNya meLavavAnI IcchA hoya te gaMgAnA kinArA upara rahI tapa kare athavA te manahara taruNa strInA metInA hAravALAM stanamAM vAsa karo arthAta saMsAranA sukhanI IcchA hoya te strIsaMge kIDA karo. 38 mAlinIvRtta kimiha bahubhiruktairyuktizUnyaiH pralApaiyamapi puruSANAM sarvadA sevanIyam / abhinavamadalIlAlAlasaM sundarINAM stanabharaparikhinnaM yauvanaM vA vanaM vA // 39 // A jagatamAM yukti vagaranA ghaNuM vyartha bakavAdanuM zuM prajana che? puruSoe navIna madanI lIlAomAM lupa ane stananA bhArathI vyAsa (madavALuM) strIonuM yauvana athavA vana, e banne sadA sevavAM joIe. 39 maLe" ta che. dRSTi. pAThAntarA . 2 "jia" ti ni. tA. pAyAntaram
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka tAtparya-vairAgya na vyA hoya te banavaMtI cI sevavI ane vairAgya vyA hoya te vana sevavuM, kAraNa ke avasthA pramANe baMne sukha Ape che.* ava-strI ja sukhaduHkhanuM kAraNa che. indravajrAvRtta satyaM janA vacmi na pakSapAtAllokeSu sarveSvatitathyametat / nAnyanmanohAri nitaMbinIbhyo duHkhasya hetuna hi kazcidanyaH 40 he ja! nidhinI strIothI bIjuM kaMI (paNa) mane hArI nathI, tema temanA je bIje duHkhane (mukhya) hetu paNa nathI ja, ema huM pakSapAtathI kaheto nathI, paNa satya kahuM chuM. sarva lekamAM A ati satya che. 40 *ava-strIe liMgana karAyo je mANasa sUve che, tene dhanya che. vasantatilakAvRtta mattebhakuMbhapariNAhini kuGkamArge kAntApayodharataTe rskhedkhinnH| vakSo nidhAya bhujapaJjaramadhyavartI dhanyaH kSapAM kSapayati kssnnlbdhnidrH|| OM 1 "vo' ti zu che. hR. 4i. vATattaramUA. 2 asmadupalabdhaprAcInahastalikhite nirNayasAgarIye ca pustake, sApa zati pAkAtamAM atala, vitala, sutala, rasAtala, talAtala, mahAtala ane pAtAla A sAta adhalake kahevAya che tathA bha, bhuva svA, mahA, janaka, tapa ane satya A sAta urva loko kahevAya che. rU "duHvata' hRti ju. . ji. pAtarA 4 "ti' hRti nuM che. du4i . pAyAntaramAM A - 5 "valaH viSAe ti zuM.. duji. pATanAmA : :
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta 3 skrIni'dAprakaraNa 41-60 ava 60-vidvAna puruSa paNa strIne joi meAha pAme che. zArdUlavikrIDitavRtta 28 kAntetyutpalalocaneti vipula zroNIbharetyutsukaH pInottuGgaprayodhareti sumukhAmbhojeti subhUriti / dRSTvA muhyati modate'bhiramate prastauti vidvAnapi pratyakSAmasiputrikAM striyamaho mohasya duzceSTitam // 41 // kevuM Azcaya che ke, vidvAna puruSa paNa pratyakSa charInA jevI strIne joi A ramaNIya che, enAM netrA kamaLa jevAM che, enA nitaM bahu moTA che, enAM stanA bharAu ane UMcA che, enuM mukha kamaLa jevuM suMdara che ane enI bhRkuTi suMdara che, ema kahe che ane meDa pAme che, prasanna thAya che, temAM atyAsakta thaIne ja tenI stuti kare che ane tenI sAthe krIDA kare che. ahA! A mAhunI kharAma ceSTA che. 41 ski kAmakrIDAnA parizramathI thAkI gayele, mATA hAthInA gaDasthala jevA paheALA ane kuMkumathI bhIMjAelA strInA stana taTa upara peAtAnI chAtI rAkhIne tenA hAyarUpI pAMjarAmAM kSaNuvAra zayana karIne, je rAtri gALe che, tene dhanya che. tAtparyaM-A jagatamAM srInI sAthe paraspara Ali gana karIne sUvuM, te ja sukhanuM kAraNa che. 1TyuzamakSmIno.' kRti jhu. meM. haiM. ji. AyAntaram / 2'mAyati' kRti pyu. ke. TM ji. pATAntaram / 'yakSANunivrutrinAM" kRti yu. ke. 4. ji. tathA 2 'RtyakSAguvidhimAM'patti ni. lA. pAntare /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka arthAt-mehathI vidvAna paNa strImAM laMpaTa thAya che. anuSTubhavRtta smRtA bhavati pApAya dRSTA conmaadkaarinnii| gNa mavati moAya nA nAma thatA kathana jarA jenuM samaraNa karavAthI pApa lAge che athavA saMtApa utpanna thAya che, jene jevAthI unmAda (gAMDApaNuM) thAya che ane sparza karavAthI meha thAya che, evI strIne dayitA (priya) kema kahevAya ? 42 [ ava0-ati apavALI strIne joi moha pAmela ane te na prApta thatAM koI puruSanI A strI durlabha che, ema jaNAvanArI ukti. zikhariNIvRtta anAghrAtaM puSpaM kisalayamalUnaM kararuhairainAviddhaM ratnaM madhu navamanAsvAditarasam / akhaNDaM puNyAnAM phalamiva ca tadpamanaghaM na jAne bhoktAraM kamiha samupasthAsyati vidhiH|| kumArikAnuM rUpa na suMghelAM puSpa jevuM che, nakhavaDe na cherAyalA navAMkura jevuM che, na viMdhelA ratna jevuM che, rasa na cAkhelAM navA madha jevuM che ane puNyanAM akhaMDa phaLa jevuM che, te kayA bhaktA puruSane te strI brahmA meLavI Apaze, e huM jANatuM nathI. 1 "tAvAya' zuti ru. che. 4. 4i. tathA 4 ki.rA. pAyAntabhA 2 "dhana' rUti gu. che. hR. ji. vAtamuA - "ranAmu ti . che. 2. ji. pAThAntaramAM 4 "nid mavakUpa0 ruti a. . 4. ji. sArA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatuM harikRta ava--eka ja strIne jovAthI amRta jevuM sukha thAya che te nahIM jovAthI viSa jevuM duHkha thAya che. anuSTuvRtta tAvadevAmRtamayI yAvallocanagocarA / cakSuHpathAdatItA tu viSAdavyatiricyate // 43 // strI jyAMsUdhI dRSTi AgaLa huMAya che tyAMsUdhI amRta jevI lAge che ane najarathI dUra jAya che tyAre viSathI paNa vadhe che, eTale tethI paNa adhika duHkha Ape che. 43 ava--eka ja strI jo Asakta hAya te| amRtanI peThe sukha Ape che ane virakta dvAya te jheranI peThe duHkha Ape che. anuSTubhavRtta nAmRtaM na viSaM kiMcidekAM muktvA nitambinIm / saiMvAmRtalatA raktA viraktA viSavapurI kA eka strIne cheADI khIjuM kAMi amRta ke jhera nathI-arthAt e ja amRta ane e ja jhera che; kAraNa ke strI jo Asakta hAya tA amRtanI velI jevI thaI paDe che, eTale tenA jevuM sukha Ape che ane jo virakta hAya te viSavelI thaI paDe che, eTale tenA jevuM duHkha Ape che. 44 ava--ahIM sudhI zRMgAravaNuM nathI paraleAkra prApta thatA nathI, mATe paraleAka prApta karI ApanAra vairAgya meLavavA mATe prathama vairAgyamAM vizvarUpa strIne e zleAkeAthI nidI che. khagdharAvRtta AvartaH saMzayAnAmavinayabhavanaM pattanaM sAhasAnAM doSANAM saMnidhAnaM kapaTazatamayaM kSetramapratyayAnAm / 1 'muvana' kRti ju. me haiM. hiM. tathA = ni. A pAyAntaramAM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 zRMgArazataka svargadvArasya vighno narakapuramukhaM sarvamAyAkaraNDaM strIyantraM kena sRSTaM viSamamRtamayaM praanninaamekpaashH||45|| * saMzane Avarta (ghumarI), avinayanuM bhavana, sAhasenuM nagara, dena bhaMDAra, seMkaDo kapaTenuM sthAna, avizvAsanuM kSetra, svargadvAranuM vigha, narakapurInuM dvAra, saghaLI mAyAne karaMDIo, aMdara viSa samAna, bahAra amRta samAna ane prANIonuM mukhya baMdhanazvara rUpI yaMtra keNe banAveluM haze? te huM jANato nathI. 45 zArdUlavikrIDitavRtta satyatve na zazAMka eSa vadanIbhUto na vendIvaradvandvaM locanatAM gataM na kanakairapyaGgayaSTiH kRtaa| kitvevaM kavibhiH pratAritamanAstattvaM vijAnannapi tvaGamAMsAsthimayaM vapurmugadRzAM mando janaH sevate // 46 // yathArtha vicAra karIe to (Ama ja jaNAze ke) candra koI strInuM mukha thaye nathI, zyAma kamala strInAM netra thatAM nathI ane strInA zarIra senAthI banAvela nathI, te paNa strInuM mukha candra che, netra zyAma kamala che ane zarIra senAnuM che, evI rIte kavinA kahevAthI jenuM mana ThagAyaluM hoya che, e mUDha manuSya yathArtha jANavA chatAM paNa strIonAM cAmaDI, mAMsa ane hADakAMvALA zarIrane seve che. 46 1 "nima rUti . p. hU 4i. gTAtaram 2 "sa (gALa) evA rUti gu. p. Dhi. tathA ja ni. rA. vAtaramUA. 3 " satyena mRNAOM rUti gu. che. . 4i tathA 2 ni.tA. 1. pAtaram ( 4 "khavAti ju. ke. ru. 4. vADAnA mUA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra. bhartuharikRta ava-strIonAM svAbhAvika kaTAkSa vagerene joI, "A mArA pratye kaTAkSa kare che ema samajI mUDha puruSa meha pAme che, te bhamarAnA dRSTAMtathI kahe che. indravajrAvRtta lIlAvatInAM sahajAH svabhAvAsta eva mUDhasya hRdi sphuranti / rAgo nalinyA hi nisargasiddhastatra bhramatyeva mudhA SaDaniH // 47 - kaTAkSa vagere strIonA svAbhAvika dharmo-vilAse che, ane te mUDha puruSanA hRdayamAM prakAze che. temAM daSTAMta-kamaLane raMga svabhAvasiddha che, ane temAM bhramara vyartha ja jamyA kare che. bhAvArtha-jema bhramara kamaLanA raMgane ja A raMga mAre mATe che ema mAne che, tema mUDha puruSa strIonAM kaTAkSane joIne "A mane kaTAkSa mAre che ema mAne che. 47 ava0-amRta jevuM dekhAtuM strImukha pariNAmamAM viSa jevuM thaI paDe che, te para gerakAcalanAM vRkSanuM dRSTAMta. zikhariNIvRtta yadetatpUrNendudyutiharamudArAkRtidharaM mulai tanyA viru yuti cAdharamapu idaM tatki pAkaTThamaphalamidAnImatirasaM vyatIte'sminkAle viSamiva bhaviSyatyasukhadam // 48 // jemAM adharAmRtane vAsa che evuM, seLe kaLAe ugelA caMdranI kAMtine paNa jhAMkhI pADe evuM ane sarala AkRtivALuM A nAjukaDInuM mukhakamaLa jhera kecalAM jevuM che. 1 vikA' ti zu che. 6. 4i. pAyAntAmAM 2 "kRpA dRti li. hA, vaTANA "vara' rUti ni hA. vAkAntaram 4 'phalamivAtIva virase' iti gu.pre. ha.li. pAThAntaram /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 33 tathApi vaivanakALe ati rasathI bhareluM lAge che, paNa juvAnI jatI rahyA pachI jhera jevuM duHkhakara thaI paDaze. 48 zArdUlavikrIDitavRtta unmIlatrivalI taraGganilayA prottuGgapInastanadvandvenodgatacakravAkayugalA vktraambujodbhaasinii| kAntAkAradharA nadIyamabhitaH krUrAtra nApekSate saMsArArNavamajanaM yadi tadA dUreNa santyajyatAm // 49 // khIlelI trivalIrUpa taraMgenuM udgamasthAna, ati UMcA puSTa stanenA yugalane udaya pAmelA cakavAkayugalanI peThe dharAvatI, mukhAraviMdathI zebhatI ane sarvataH kuTila hRdayavALI athavA sarvatra nakAdi kura jaMtuone dharAvatI nadInI peDa kAMtAne AkAra dharAvatI A kara nI che. je tamane saMsAra sAgaramAM nimajajana na karavuM hoya te A nadIne tame dUrathI tyAga karo. 49 ( A leAka vairAgyazatakamAM 26 mA pRSThapara che.) ava -strIone sarvathA koI paNa priya nathI. manuSTubhavRtta jalpanti sArdhamanyena pazyantyanyaM svibhrmaaH| hRdaye cintayantyanyaM priyaH ko nAma yoSitAm // 50 // vilAsavALI strIo ekane jAve che, bIjAnI sAthe vAta kare che ane trIjAnuM hadayamAM dhyAna dhare che, mATe bIone keNu priya che? 50 ava -upalI ja vAta bIje prakAre varNave che. hariNIvRtta apasara sakhe durAdasmAtkaTAkSaviSAnalAt prkRtivissmaadyossitsdvilaasphnnaabhRtH| 1 "dUta' ti ni tA. pAyAntarA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatR DukRita itara phaNinA daSTaH zakyazcikitsitumauSadhaicaMTulavanitAbhogigrastaM tyajanti hi mantriNaH // 51 // huM mitra! strIrUpI sarpa ke jemAM kaTAkSa pI jherI agni DAya che, je svabhAvathI vilakSaNa hAya che ane vilAsarUpI phaDDAne dhAraNa kare che, te sarpathI tuM dUra nAzI jA; kAraNa ke je prasiddha sarpa karaDyo haze tA auSadheAthI tenA upAya thaI zakaze, paNa caMcala-catura strIrUpI sarpa karaDelA puruSane maMtra jANanArA paNuta che eTale matrathI vA auSadhathI paNa tenA upAya thaI zaktA nathI. 51 ava.--strI upara kAmathI thayelI AsaktinuM nivAraNa thatuM nathI. vasantatilakAvRtta 34 vistAritaM makaraketanadhIvareNa strIsaMzitaM baDizamatra bhavAmburAzau / tenAcirAttadadharAmiSalolamartya matsyAnvikRSya sa pacatyanurAgavahnau // 52 // nAmanuM A saMsArarUpI samudramAM kAmadevarUpI mAchImAre strI aDiza (mAchalAM mAravAne leDhAnA kAMTA--gaLa) nAMkhyA che, tethI te strInA adhareAcharUpI mAMsanI icchAvALAM manuSyarUpI mAchalAMne kheMcIne e kAmadeva prautirUpI agnimAM pakave che. para ava-strIne na jovAnA cittane upadeza. anuSTubhUvRtta kAminIkAyakAntAre kucaparvatadurgame / mA saMcara manaHpAntha tatrAste smarataskaraH // 53 // 1 -tur' kRtti ni. lA. pAyAntaram /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka - 35 he mananA vaTemArga! jemAM kucapI durgama parvata AvelA che evA strInA zarIrarUpI vanamAM thaIne tuM na jA; kAraNa ke temAM kAmapI 22 vase che. 53 ava sapanA karaDavAnAM jhera karatAM strInAM kaTAkSa pI jherano upAya karavo muzkela che. zArdUlavikrIDitavRtta vyAdIgheNa calena vakragatinA tejasvinA bhoginA nIlAbjayutinA'hinA varamahaM daSTI na tcckssussaa| daSTe santi cikitsakA dizi dizi prAyeNa dharmArthino mugdhAkSIkSaNavIkSitasya nahi me mantrI navApyauSadham // 54 // ati lAMbe, caMcaLa, vAMkI gativALo, maNithI zobhIte, tejasvI phaNAvALe ane kALA kamaLanA jevI kAMtivALo kALe sarpa karaDe te te ThIka paNa strInuM netra karaDe te ThIka nahIM, eTale strI kaTAkSathI jUve te ThIka nahIM). kAraNa ke je kALe sarpa karaDayA hoya to tenA upAya karanAra dharmiSTha cikitsaka (vaidya vagere) puruSe ghaNuM karIne pratyeka dizAmAM che, paraMtu je suMdara strInAM netrathI huM kSaNamAtra jevA (karaDAyo) hau to tenA mATe maMtra ke auSadha kAMI paNa nathI. 54 mAlinIvRtta / iha hi madhuragItaM nRttametadraso'yaM sphurati parimalo'sau sparza eSa stanAnAm / iti hata paramArthairindriyairdhAmyamANaH svahitakaraNadhUtaiH paJcabhirvazcito'smi // 55 // 1 "cAlIEna' rUti gu. che. duDhi. pAyAnsara
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta A lekamAM madhura gAna che, nRtya che, rasa che, pamarATa che ane tene sparza paNa kure che. e prakAre paramArthane nAza karanArI ane potAnuM kalyANa karavAmAM dhUrta evI pAMca jJAneMdrie mane chetare che. 55 ava -apasmAra (vAI)nI peThe kAma dujaya che, ema kahe che. zikhariNIvRtta na gamyo mantrANAM na ca bhavati bhaissjyvissyo| na cApi pradhvaMsaM vrajati vividhaiH shaantishtkaiH| bhramAvezAdaGge kimapi vidadhadbhaGgamaisamaM smarApasmAro'yaM bhramayati dRzaM ghUrNayati ca // 56 // kAmarUpI apamAra (vAI)ne maMtrathI paNa parihAra thato nathI. eTale jema aparamAra, maMtrathI paNa zAMta thatuM nathI tema kAma paNa maMtrathI zAMta thatA nathI). tene auSadha lAgu paDatuM nathI, nAnA prakAranI seMkaDo zAMtio karavAthI paNa tene nAza thato nathI, te bhramanA vegathI kahI nahi zakAya te zarIramAM bheda kare che, bhrama kare che ane daSTine ghumAve che. pa6 zArdUlavikrIDitavRtta / jAtyandhAya ca durmukhAya ca jarAjIrNA khilAGgAya ca grAmINAya ca duSkulAya ca galatkuSThAbhibhUtAya ca / yacchantISu manoharaM nijavapurlakSmIlavazraddhayA paNyastrISu vivekakalpalatikAzastrISu rajyeta kH||57|| janmajAta aMdhane, ati niMdya bhASaNa karavAthI dUSita thayelA athavA gaMdhAtA mukhavALAne, vRddhAvasthAthI ati 1 "zAnitarataiH phari . . ri. tathA ji. sA: pATA 2 "mAtA" rUti ni hA. pAntara
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 37 zithila thayelAM karacaraNAdi sava avayavavALAne, grAmAMtarathI AvelA ajJAta puruSane, nIca kuLavALAne ane gaLata kADhIne, ala5 dhananI AzAthI potAnuM manahara aMga svAdhIna karatI, ane eTalA ja mATe vivekarUpI kalpavRkSane chedanArI churI jevI vezyAo upara kaye puruSa Asakta thAya? arthAta kAI nahIM. pa7 abhiprAya-thoDA dhananA lebhathI janmAMdha-janmathI AMdhaLA vagerene paNa pitAnuM zarIra soMpanArI viveka vagaranI vezyAne vivekI puruSe sevavI na joIe." ava0-vRMgArarasanuM sevana karatA puruSa vezyAne saMga nahIM karo, kAraNa ke te ati niMdAlAyaka che. tenuM varNana nIce mujaba che. * anuSTubhavRtta vezyA'sau madanavAlA ruupendhnsmedhitaa| kAmibhiryatra hUyante yauvanAni dhanAni ca // 58 // A vezyA, papI iMdhaNAMthI vadhelI kAmAgninI javALA che, jemAM kAmI puruSe yauvana ane dhanane home che. pa8 ava -eka cittathI strIpuruSano samAgama , e kAmanuM phaLa che; paraMtu bannenAM eka citta vagarano samAgama maDadAMnA samAgamanI peThe vyartha che. etatkAmaphalaM loke yddvyorekcitttaa| anyacittakRte kAme zavayoriva snggmH|| OM 1 "AnvitA' ti . . 6. Dhi. tathA 2 "vivA ' phatta ji. sA. pATAra .
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta bhAvArtha-vezyAne saMga karavAthI yauvana ane dhananA nAza thAya che, mATe teneA saMga karavA nahIM. AryA 38 kadhuMbati kulapuruSoM vezyAdharapallavaM manozamapi / cArabhaTacoraceTakanaTaviTaniSThIvanazarAvam // 59 // kayA kulIna puruSa suMdara chatAM paNa vezyAnA adharapallavanuM cuMbana kare ? arthAt kAi nahIM. kAraNa ke te adharAi cAra, ceUA, cAra, strI puruSAnI bheTa karAvanAre ta, veSa bhajavanArA naTa ane jAra puruSane thUMkavAnuM pAtra che. (adhama-nIca puruSA vezyAnA adharanuM cuMbana kare che, mATe kulIna puruSe vezyAnuM sevana na karavuM joie.) 59 ava0-pa4vidhithI adharAinA manamAM ane stananA manamAM hetu batAvI viSayane chUpAvI strIonA bahAranA ane aMdaranA svabhAva jude che, ema darzAvyuM che. vaitAlIyavRtta madhu tiSThati vAci yoSitAM hRdi hAlAhalameva kevalam / ata eva nipIyate'dharo hRdayaM muSTibhireva tADyate // 60 // strIonAM vacanamAM madha rahe che (eTale strIonAM vacanA madhura hAya che), paNa hRdayamAM kevaLa halAhala bharyuM A leAkamAM kAmanuM phaLa e ja che, ke puruSa bannenuM eka citta thavuM; paraMtu jUdAM judAM citta hAya tA maDadAMnA saMgamanI peThe (temaneA saMga) niSphaLa che.+ ka svakIyA * bhatRharine| abhiprAya evA che ke, parakIyA kAi paNa jo svAmilakta na heAya te tenI sAthene saMga ze? te saMga smazAnamAMnAM maDadAMrUpa che ane emAM ema darzAvyuM che ke, parakIyA te eka cittavALI heAya ja nahIM, tethI tenA sAthenA saMga, e maDadAM sAthe saga karavA jevA che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka hoya che, mATe aMdhakanuM pAna karavAmAM Ave che ne hRdayane mUThIthI mAravAmAM Ave che eTale tenuM mardana karAya che. 60 4 muviraktaduviraktapaddhati prakaraNa 1-80 ava -strIne joIne jemane vikAra thato nathI, temane ja dhanya che. vasantatilakAvRtta dhanyAsta eva caMpalAyatalocanAnAM tAruNyadarpaghanapInapayodharANAm / kSAmodaroparilasatrivalIlatAnAM . dRSTvA''kRti vikRtimeti mano na yeSAm // 61 // capaLa ane dIgha netravALI, yovananA madamAM tavAthI puSTa ane meTAM pAdharavALI tathA jemanA kRza udara upara trivalI paDelI hoya che evI strIonA AkRti joIne jemanA manamAM vikAra thatuM nathI, te ja puruSone dhanya che 61 mandAkrAntAvRtta bAle lIlAmukulitamamI mantharA dRSTipAtAH kiM kSipyante virama virama vyartha eSa shrmste| sampratyanye vayamuparataM bAlyamAsthA vanAnte kSINo mohastRNamiva jagajAlamAlokayAmaH // 62 // he bALA ! laTakAthI mIcAtAM A maMda maMda kaTAkSa tuM zuM karavAne mATe nAkhe che? tAre e zrama vyartha che, mATe virAma pAma-ema na kara; kAraNa ke hamaNuM ame badalAI gayA chIe. amArI bAlyAvasthA badalAI gaI che. 1 "dhavAcata' ti ni. tA. pAdAntaram |
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta amArI-AsthA vanamAM lAgI rahI che, mADha kSINu thai gaye che ane jagatanI jALa ame tRNavat joie chIe. 62 zikhariNIvRtta 40 iyaM bAlA mAM pratyanavarata mindIvaradalaprabhAcoraM cakSuH kSipati kimabhipretamanayA | gato moho'smAkaM smarazabarabANavyatikarajvarajvAlA zAntA tadapi na varAkI viramati // 63 // A khALA nIla kamaLanI kAMtine cAranArAM cakSuthI mArA taraph eka sarakhI jIve che, paNa tethI zuM? kAraNu ke amArA mehu jatA rahyA che. ane kAmadevanA pupamANuthI utpanna thatI garajavALA paNu zAMta paDI gai che, tathApi A tuccha strI kema japatI nathI ? 63 zArdUlavikrIDitavRtta kiM kandarpa zaraM kadarthayasi re kodaNDaTaGkAritaM re re kokila komalaM kalarava kiM vA vRthA jalpasi / mugdhe snigdhavidagdhacArumadhurairlolaiH kaTAkSairalaM cetazcumbitacandracUDacaraNadhyAnAmRtaM vartate // 64 // are kAmadeva ! tuM dhanuSyanI DhAraDIparamANune TaMkArayukta karI vyartha zA mATe javA de che vArU? are re kAyala ! tuM suMdara madhura svara zA mATe kADhe che vArU ? tathA hai suMdarI! tuM tArA snigdha, vividha vilAsavizeSanuM vivaraNa karavAmAM nipuNa athavA viraktane paNa kAmavikArathI vihlala karanArAM suMdara ane madhura evAM caMcala kaTAkSAnA pAta karavAnuM khasa kara. kAraNa mAruM citta caMdrazekhara mahAdevanAM caraNAnA dhyAnapa amRtanA AsvAda levAmAM pravRtta thayeluM che. 64
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka avaka-jeonAM mana paraspara maLelAM hoya teone viyAga paNa saMyoga ja che ane jenAM mana maLelAM na hoya teone saMyoga paNa viga5 che, te saMbaMdhI varNana - AryA viraho'pi saMgamaH khalu parasparaM saMgataM mano yeSAm / yaMdahRdayavighaTitaH saMgamo'pi virahaM vizeSayati // 65 // jeonAM mana paraspara maLelAM hoya, teone viyega paNa saMga che (eTale teo viyegI chatAM paNa manathI maLelA che), ne jeonAM mana judAM hoya che teone saMga paNa viyegane vadhAre che. (eTale viyegathI adhika che; kAraNe teonAM mana jUdAM hoya che). 65 avara-pravAsI puruSa navA meghane joIne AgaLa cAlavAnI azaktithI tyAM ja besIne, pitAnI strInuM smaraNa kare che, tenuM varNana. rathoddhatAvRtta kiMgatena yadi sAna jIvati prANiti priyatamA tthaa'pikim| ityudIya navameghamAlikAM na prayAti pathikaH svamandiram // 66 // je mArA viyogathI mArI priyA na jIvatI hoya te ghera javAnuM zuM prajana che? ne mArI priyA jIvatI hoya te paNa zuM prajana" (kAraNa ke meghane joI mArAthI cAlI zakAtuM nathI evI rIte navI meghamAlikAne (cha mAsanAM gherAyelAM vAdaLAM) joIne-kahIne pravAsI puruSa pitAne ghera jato nathI. 66 1 'fheDa rUti . che. 6. ji. tathA 2 ni hA. pATA 2 "vighaTite tameDa' kRti che. 4. hi. pavantaramA 3 'ityudIkSya' iti gu.pre. ha. li. tathA ca ni. sA. pAThAntaram /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhI kALa 42 bhartuharikRta hariNIvRtta viramata budhA yoSitsaGgAtsukhAtkSaNabhaGgusat kuruta krunnaamaitriiprjnyaavdhuujnsnggmm| / na khalu narake hArAkrAntaM ghanastanamaNDala zaraNamathavA zroNIbimbaM raNanmaNimekhalam // 67 // he paMDita ! strIsaMgathI thanArA kSaNabhaMgura sukhathI virAma pAma ane karuNA, maitrI tathA prajJApI vapUjanane saMga kare; kAraNa ke hArayukta bhAre ghATuM stanamaMDala ke maNienI mekhalAthI mRjhuma thatuM nitaMbanuM maMDala kaMI narakamAM zaraNa arthAt tAranAra thanAra nathI. 67 (A glaeNka virAgyazatakamAM 46 mA pRSTha para che.) avara-jenuM citta niraMtara brahmamAM ja hoya, tevA puruSane strInuM bhASaNa vagere viSayo saMtoSa ApatA nathI. zikhariNIvRtta sadA yogAbhyAsavyasanakRzayorAtmamanasoravicchinnA maitrI sphurati kRtinastasya kimu taiH| priyANAmAlApairadharamadhubhirvaktravidhubhiH nizvArA yuvAvasu tai: daTA gAbhyAsanA vyasanathI jenA AtmA ane mana vaza thayelAM che ane je puNyazALI puruSanA AtmAne mananI avicchinna maitrI krurI rahelI che, te puruSane strIomAM bhASaNe, adhareSThanA madhanuM, sugaMdhI ni:zvAsavALAM mukhakamaLonuM ane stana kalazenA AliMgana sahita maithunanuM zuM prajana che vArU? 68 . (A leAka vairAgyazatakamAM 63 mA pRSThapara che.)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 zRMgArazataka ava -sAra ane asAranA vikavALA puruSane sarvatra brahmabhAva prApta thAya che. zikhariNIvRtta yadAsIdazAnaM smaratimirasaMcArajanitaM tadA dRSTaM nArImayamidamazeSaM jagadapi idAnImasmAkaM paTutaravivekAanajuSA~ samIbhUtA dRSTistribhuvanamapi brahma manute // 19 // jyAre ThAmadevapI aMdhakAranA saMcArathI utpanna thayeluM ajJAna hatuM tyAre A sarva jagat strImaya jovAmAM AvatuM hatuM; hamaNa atyaMta vivekapI aMjanane sevavAthI samAna thayelI amArI dRSTi tribhuvanane paNa brahmamaya, nihALe che. 69 (A leAka vairAgyazavakamAM 24 mA pRSTha para che.) ava0-vivekI puruSane paNa strInAM kaTAkSa5 bANe na vAgyA hoya tyAM sudhI ja tenA hRdayamAM vivekapa dIvo jhaLake che. rathoddhatAvRtta tAvadeva kRtinAM hRdi sphuratyeSa nirmlvivekdiipkH| yAvadeva na kuraGgacakSuSAM tADyate caMpalalocanAMcalaiH // 7 // jyAM sUdhI kuraMganAM jevAM netravALI strIonAM caMcaLa netrakaTAkSe na vAgyAM hoya, tyAM sudhI ja vivekI puruSanA hRdayamAM paNuM nirmaLa vivekadIpaka prakAze che. 70 _ ava-kahevuM saheluM che paNa kraravuM dustara che. bhavati vacasi saGgatyAgamuddizya vArtA zrutamukharamukhAnAM kevalaM paNDitAnAm / 1 "kRttinAma pi' iti ni sA. pAThAntaram / 2 "vahu' rUti ni.tA. vAkAntaramAM mAlinIvRtta
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta jaghanamaruNaratnagranthikAJcIkalApaM kuvalayanayanAnAM ko vihAtuM samarthaH // 71 // zAstrazravaNathI vAcALa paMDitonI vANamAM "strIne saMga na kare evI vAta ja thAya che, paNa tyAga thato nathI; kAraNa ke jepara lAla ratnathI guMthele mekhalAmaNi hAtha che, evuM kamala jevAM nayavALI strIonuM jaghana vajavA keNa samartha che? 71 ava-strIne lAbha thavo, e ja tapanuM phaLa che. AryA svaparapratArako'sau nindati yo'lIkapaNDito yuvtiiH| yasmAttapaso'pi phalaM svargaH svarge'pi caapsrsH||72|| je mithyA paMDita yuvatIone niMde che te pitAne tathA bIjAne chetare che, kAraNa tapanuM paNa phala svarga che ane svargamAM paNa (bhegavavAnI vastu te) apsarAo (ja) che. 7ra abhiprAya-tapa karIne svargamAM gayelA paNu apsarAone bhegave che tyAre strIonI ciMtA karavI anucita che. | ava -hAthIne garva haravAmAM ane siMhane mAravAmAM keTalAka zUrA che, paraMtu kAmane jItanArA te virala ja hoya che. vasantatilakAvRtta mattebhakumbhadalane bhuvi santi zUrAH kecitAcaNDamRgarAjavadhe'pi dkssaaH| kiMtu bravImi valinAM purataH prasA kandarpadarpadalane viralA mnussyaaH||73|| 1 sa para0 iti ni. sA. pAThAntaram / 1 "dhIra: ti ni, tA. vaDApnA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 zRMgArazataka madamasta hastInAM gaMDasthaLa phADI nAMkhe evA zUra pRthvI upara che ane keTalAka pracaMDa siMhane vadha karavAmAM paNa kuzaLa che, paraMtu huM baLavAnI samakSa AgrahathI kahuM chuM ke, kaMdapane darpa utAranArA manuSya viralA ja che. 73 ava0 puruSa jyAM sudhI strIonA dRSTirUpI bANathI viMdhAto nathI, tyAM sUdhI sanmArga vagerenuM AcaraNa kare che. sragdharAvRtta sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM lajAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhUcApAkRSTamuktAH zravaNaparthagatA nIlapakSamANa ete yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 7 // - bhrakuTIrUpa dhanuSyathI kAna sUdhI kheMcIne mUkelAM, zyAma pApaNavALAM ane dharyane ceranArAM strIonAM daSTirUpI bANe jyAM sUdhI puruSanA hRdayamAM pesatAM nathI, tyAM sUdhI puruSa sanmArgamAM rahe che, iddhine vazamAM rAkhe che, lajajA rAkhe che ane tyAM sUdhI ja vinayane paNa Azraya kare che. 74 avana-premathI karAtuM strInuM kArya ullaMghavA koI samartha nathI. anuSTubhvRtta ... unmattapremasaMrambhAdArabhante ydnggnaaH| tatra pratyUhamAdhAtuM brahmA'pi khalu kaatrH||75|| strIo atyaMta premanA vegathI je kArya AraMbhe che, temAM vi nAMkhavA brahmA paNa kharekhara kAyara che. 75 - '1 di(tra) nA rUti . . 6. . vi . 2 pAyAnAma! 2 "pathaguNo' rUti gu. ke. dR4i. vAdAttAtre
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatRharikRta abhiprAya-brahmA paNa strIcaritranuM ullaMghana karI zakatA nathI, kAraNa ke te pitAnI putrI pachavADe deDyA, e vAta purANa vageremAM prasiddha che. ' - avaka-puruSa jyAM sudhI kAmane vaza thatA nathI, tyAM sudhI moTAI vagere guNiyala rahe che. anuSTubhvRtta tAvanmahattvaM pAMDityaM vivekitvaM kuliintaa| yAvajjvalati nAGgeSu hanti paJceSupAvakaH // 7 // jyAM sUdhI zarIramAM kAmadeva prakaTa thatA nathI tyAM sUdhI mahattva, paMDitapaNuM, vivekIpaNuM ane kulInapaNuM rahe che. 76 strIethI ja sagatino aTakAva thAya che - jAntAvRtta . zAstrajJo'pi praithitavinayo'pyAtmabodho'pi bA~DhaM. saMsAre'sminbhavati viralo bhAjanaM sadgatInAm / yenaitasminnirayanagaradvAramudghATayantI vAmAkSINAM bhavati kuTilA bhUlatA kuJcikeva // 77 // strIonI vAMkI bhrakuTI ke je naraka nagaranAM bAraNuM ughADavA mATe kucI jevI che mATe zAstra jANanAra hoya te paNa, ati vinayavALo hoya te paNa ane daDha 1 "kuchInavaM vivevitA' ti ju. pra. . . tathA . rA. paatthaantrm| 2 utta' ti zuM che. hR. .i tathA "taH' rUti ni . pAntareT. 3 'praguNitanayo'pyAtta0' iti gu. pre. ha. li. pAThAntaram / 4 "nA& phati . p. hR. Dhi. rAtarama !
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 47 AtmajJAnI haiya te paNa A saMsAramAM virala puruSa ja saddagatinuM pAtra thAya che. ha7 abhiprAya-narakanAM bAraNune ughADavAmAM kuMcI jevI strIonI bhrakuTI jyAM sudhI jagatamAM che, tyAM sUdhI zAstra janAra Adi paNa sadgatine pAmatA nathI. ava-moTA prayAsathI paNa kAmanA vegano parihAra thato nathI. epara kUtarAnuM dRSTAMta - zikhariNIvRtta kRzaH kANaH khaJjaH zravaNarahitaH pucchavikalo vaNI pUyaklinnaH kRmikulshtairaavRttnuH| kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArpitagalaH zunImanveti zvA hatamapi nihantyeva madanaH // 78 // kuza, kANA, laMgaDo, kAnarahita (buca), pucharahita (bADA), traNavALe, paruthI kharaDAyalo, seMkaDo kIDAothI. bharelAM zarIravALe, bhUkhathI dUbaLe thayelA ane ghaDAnA kAMThalAmAM jeNe gaLuM ghAleluM che e gharaDo kUtare, kUtarInI pachavADe pachavADe jAya che. ( A prabhAva kUtarI ke kUtarAne nathI, paNa kAmadevane che.) AnuM kAraNa A ke kAmadeva marelAne paNa mAre che. 78 1 'vesADha0' phAMta ni. sA. pADAntaram * maithunajanya laDAIomAM bIjA kUtarAe kAna tathA puccha karaDI tathA bacakAM bharIne buco, bAMDe ane traNayukta karI nAMkhele. * bacakAMnA dhAvALo. + sAMkaDAM meDhAnAM mATInA vAsaNamAM khAvAnI lAlace paNa meMTuM ghAle ane pachI meTuM nIkaLe nahi tyAre bhoMya pachADI pote vAsaNa bhAMgI nAMkhe ke saMdhAIne marI gayAnI nake kAI vAsaNa phela nAMkhe tyAre tene kAMThalo kUtarAnI keTamAM rahI jAya che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bhartuharikRta avalokamAM prasidhdha rAjAnI peThe kAmadeva nAmane rAjA, strIrUpa pitAnI mudrA (chApa)ne ullaMdhana karanArane daMDe che, ema A laeNkamAM darzAvyuM che. zArdUlavikrIDitavRtta strImudrAM jhaMSaketanasya paramAM sarvArthasaMpatkarI ye mUDhAH pravihAya yAnti kudhiyo mithyaaphlaanvessinnH| te tenaiva nihatya nidayataraM nagnIkRtA muMDitAH / kecitpazcazikhIkRtAzca jaTilAH kApAlikAzcApare // 79 // je buddhizUnya ajJAnI puruSe mekSa vagerenI prAptinI IcchAthI uttama ane saMsAra mAM upayegI zreSTha puruSArthone ApanArI mInaketana kAmadevanI strIrUpa mudrA(chApa)nuM ullaMghana karI bIje ThekANe jAya che, teone kAmadeva ja nirdayapaNathI mArIne janmajAta nagna jevA arthAt eka jAtanA digaMbara sAdhuo athavA muMDI kare che, athavA paMcazikhAdhArIpAMca zikhAvALA kare che, athavA jaTAdhArI kare che, athavA te kApAlika (khAparIne dhAraNa karanAra) kare che. 79 abhiprAya-jema rAjA pitAnI chApanuM ullaMghana karanArane daDe che, tema kAmadeva nAmane rAjA, "saMsAramAM sukhanuM sAdhana ii ja che, e nizcaya karI tenI strI paNa mudrAnuM ullaMghana karI, jeo bIje prakAre vata che, teone muMDiyA-sAdhu vagere karI daMDe che. 1 "kusumAyudha' rati nisA. pAdAntaram' 2 ""i hRti ni sA. vakAtaram. rU "nirvANa phuti . che. 2. 4i. vADAnsaranA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 49 ava-iMdriyanigraha ati duSTa che, epara vizvAmitra vagerenuM dRSTAMta. zArdUlavikrIDitavRtta vizvAmitraparAzaraprabhRtayo vAtAmbuparNAzanAste'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH / zAlyannaM saghRtaM payodadhiyutaM bhuJjanti ye mAnavAsteSAmindriyanigraho yadi bhavedvindhyastaretsAgaram // 80 // vizvAmitra ane parAzara prakRti RSie ke jeo vAyu, jaLa ane pAna khAi nirvAMha karatA hatA, teo paNa strInAM sulalita mukhakamala nirakhIne mAhu pAmyA hatA, tyAre je manuSya ghI, dUdha, dahIM ane bhAta khAya che, teonI indriyAnA nigraha thAya tA vidhyAcaLe sAgara taravA jevuM che. (eTale jema vidhya parvate samudra taravA duSTa che, tema manuSyAe indriyanigraha karaveA dudhaTa che). 80 *ava0-strInAM phuTAkSanuM paDavuM atyaMta apakAraka che, te khala puruSasamAna che. anuSTubhvRtta ajitAtmasu saMbaddhaH samAdhikRtacApalaH / bhujaGgakuTilaH stabdho bhrUvikSepaH khalAyate // tethI jema khala puruSa jemaNe manane jItyuM na Aya temanI sAthe rahe che, tema strInAM kaTAkSa paNa tevAnI sAthe saMbadha rAkhe che. jema khala samAdhi (citta sthira rAkhavA)mAM capalatA kare che, tema kaTAkSa paNa samAdhi (mananA nigraha) mAM capalatA kare che; jema khala sarpa jevA vAMkA 1 trijnma: vetsAgo' kRtti ni. lA. vATAntaram|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ No. bhartuharikRta pa tuvarNanaprakaraNa 81-100 ava 0-vasaMta Rtu Ave tyAre kAmane uddIpana karanAra padArthonA guNo prakaTa thAya che, e saMbaMdhe cha lokothI ' vasaMta RtunuM varNana. hariNIvRtta parimalabhRto vAtAH zAkhA navAMkurakoTayo madhuravirutotkaNThA vAcaH priyAH pikapakSiNAm / viralasuratasvedodvArA vadhUvadanendavaH prasarati madhau rAjyAM jAto na kasya guNodayaH / 81 // vasaMta Rtune phelAva thAya che tyAre vAyu pamarATane dhAraNa kare che eTale sugaMdhI vAyu vAya che), zAkhAomAM kareDa navAMkuro Ave che, koyale madhura TahukAthI utkaMThA utpanna karanArI priya vANuM bele che ane rAtrimAM caMdra jevAM sIonAM mukha upara kAmakIDAnA parizramathI pAravAM pAravAM pasInAnAM metIe baMdhAya che, mATe vasaMta RtumAM kenA guNano udaya thato nathI? arthAt sarvanA guNane udaya thAya che. 81 drutavilaMbitavRtta . madhurayaM madhurairapi kokilAkalakailairmalayasya ca vaayubhiH| virahiNaHNihaMti zarIriNo vipadi haMta sudhApi viSAyate // ja hoya che, tema kaTAkSa paNa vAMko hoya che ane jema khala stabdha (garviSTha) hoya che, tema kaTAkSa paNa stabdha (sthira) hoya che mATe strInAM kaTAkSa khalAcaraNa samAna che. 1 "tvato tamArI ruti . . . 4. ni. sA. vA 2 'viraviro ." ti ni. sA. pAkAtaram 3 "vairmaracahya' rUti ni. sA. vakAtaram 4 'prahiNasti' iti ni. sA. pAThAntaram /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 zRMgArazataka A vasaMta Rtu, keyanA madhura kalaravathI ane malayAcaLanA vAyuothI virahI puruSone saMtApe che. ahAhA ! vipattimAM amRta pazu viSa jevuM thaI paDe che. 82 zArdUlavikrIDitavRtta AvAsaH kila kiMcideva dayitApAveM vilAsAlasaH kaNe kokilakAminIkalaravaH smero ltaamnnddpH| jozo nAvimitta vataH ghar: sitAMza: keSAMcitsukhayantyavehi hRdaye caitre vicitrAH kSepAH // 8 // he jana! citra mAsanI vicitra rAtrie athavA citra mAsamAM paherelI vicitra pupamALAo koI puruSane hadayamAM sukha upajAve che ema samaja. kAraNa ke te rAtrie nAnI hovAthI strInA paDakhAmAM vilAsathI maMda =e ke AvAsa athavA ISTajanenA darzanathI harSavaza thayelI strIonA zuSka rudana, hAsya, trAsa, krodha, zrama ane marathathI mizra hAvabhAvane nivAsa temaja kAnamAM kelene madhura kalarava sAMbhaLavAmAM Ave che, latAmaMDapa praphullita thAya che, keTalAka sArA kavionI sAthe AlApa thAya che ane caMdranAM kiraNe sevavA lAyaka thAya che. 83 1 vAjjita" rUti gu. . . . . . nI - pAThAntaram / romAzruirSabhItyAdeH saGkaraH kilakiJcitam / 2 "pAsa" rUti gu. che. . 4. ni. tA. 2 pAThAntaramAM " vadha ti ju. ke. . Dhi. ni. tA.pAThAtaram | 4 " punita vAtra dara' tiy.. dRSTi.ni. sA.vAchA ":' rUti . . hR. ji. vi. . vATAnatara mA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ para bhatRharikRta zArdUlavikrIDitavRtta pAnthastrIvirahAnalAhutikathAmAtanvatI maJjarI mAkandeSu pikAGganAbhiradhunA sotkaNThamAlokyate / apyete navapATalAparimalaprAgbhArapATazcarA vAnti klAntivitAnatAnavakRtaH shriikhnnddshailaanilaaH||84|| vasaMta kALamAM AMbarAIomAM rahelI koyale pravAsI jananI strIone virahapI agnimAM hemavAnI vAta karatI AMbAnI maMjarIne utkaMThAthI nihALyA kare che ane navIna pATalAnAM pupanI puSkaLa sugaMdhasaMpatti coravAvALA, eTale temane sugaMdhavALA ane meTA parizramane dara-kuza karavAvALA malayAcaLanA vAyu vAya che. 84 prathitaH praNayavatInAM tAvatpadamAtanotu yadi maanH| bhavati na yAvazcandanatarusurabhirmalayapavamAnaH // 85 // strIonA abhimAnanuM vaya-jyAM sudhI caMdanavRkSanA suvAsane dharAvatA malaya parvata parane vAyu pravRtta thatA nathI, tyAM sudhI prema dharAvatI pramadAne abhimAna vizALa hoya che. 85 " bhAryA shkaarkusumkesrnikrbhraamodmuurchitdignte| . madhuramadhuvidhuramadhupe madhau bhavetkasya notkaNThA // 86 // vasaMta Rtu ke jemAM AMbAnA puSpa (mera)nA samu - dAyanA ubharAne sugaMdha dizAomAM phelAya che ane jemAM madhura makaraMdathI bhramarAo vyAkuLa thAya che, evI vasaMta RtumAM kene utkaMThA thatI nathI. arthAta sarvane thAya che. 86 1 "avAjate ti ni saT. pAyAntaramAM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa3 zRMgArazataka ava0-grISma RtumAM paNa harSane ane kAmadevane vadhAranAra padArtho che, mATe te padArtho batAvIne vasaMta RtunuM varNana karyA pachI traNa lokethI grISma RtunuM varNana kare che. vasantatilakAvRtta acchArdracandanarasAkarA mRgAkSyo dhArAgRhANi kusumAni ca kaumudI ca / mando marutsumanasaH zuci harmyapRSTaM grISme madaM ca madanaM ca vivardhayanti // 87 // grISma RtumAM ati svaccha caMdananA rasathI jeonA hAtha bhIMjAyelA hoya che evI hariNAkSIo, phUvArAvALA ghara, puSpa, cAMdanI, sukhakAraka sparzavALa vAyu, mAlatI latA ane dhavala agAzIo harSane ane kAmadevane vadhAre che. 87 zikhariNIvRtta srajo hRdyAmodA vyajanapavanazcandrakiraNAH parAmaH kAsAro malayajarajaH sIdhu vizadam / zuciH saudhotsaGgaH pratanu vasanaM paGkajadRzo nidAghArtA hyetatsukhamupalabhante sukRtinaH // 88 // grISma RtuthI pIDAyelA puNyavAna puruSone arthAta grISma Rtune prAdurbhAva thatAM puNyazAlI puruSane manehara sugaMdhavALI mALAo, paMkhAne pavana, caMdranAM kiraNe, 1 'acchAccha'-iti ni. sA. pAThAntaram / 2 'rasAItarA' iti ni. sA. pAThAntaram / 3 'candanaM ca' iti gu. pre. ha. li. pAThAntaram / 4 'marunmadhurasaH' iti gu. pre. ha. li. paatthaantrm| - 5 'nidAghAvetadvilasati' iti gu. pre. ha. li. tathA ca ni. sA. paatthaantrm|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 bhartuharikRta makaraMda, sAvara, caMdananuM cUrNa, svaccha magha, mahelane zuddha madhya bhAga, jhINuM vastra ane kamala jevAM netravALI strIo, ATalI vastunuM sukha maLe che arthAt A badhuM prApta thAya che. 88 zikhariNIvRtta sudhAbaM dhAma maDhAphijha: rAdha: priyAvaktrAmbhojaM mlyjrjshcaatisurbhi| . strajo hRdyAmodAstadidamakhilaM rAgiNi jane karotyantaH kSobhaM na tu viSayasaMsargavimukhe // 89 // kaLI cUnA vagerethI sapheta ghara, purAyamAna thayele svaccha kiraNe vALe caMdra, kamala jevuM strInuM mukhya ati sugaMdhI caMdananuM cUrNa ane madhura sugaMdhavALI mALAo, A saghaLI vastuo, AsaktivALA puruSanA manamAM vikAra utpanna kare che, paraMtu viSayanA saMsargathI vimukha eTale vairAgyavALA puruSanA manamAM vikAra utpanna karatI nathI. 89 cha kalokAthI varSARtunuM varNana karavAmAM Ave che. dodhava vRtta taruNIvaiSAM dIpitakAmA vikasitajAtiH puNyasugandhiH / unnatapInapayodharabhArA prAvRd tanute kasya na harSam // 9 // jema strImAM kAma utapanna thAya che tema varSA RtuthI paNa kAma utpanna thAya che, jemAM strI kezamAM jAInAM puSpane dhAraNa kare che tema varSA RtumAM paNa jAinAM pupe le 1 vorAta" ti zu che..ji.ni. tA. 2 vATAnattaranA 2 "jhAtIpuH0' rUti gu. che. dRSTi .ni. tA. ra vAta che 3 "pravRSi ti gu. che. sTi, vATArataram
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka 55 che; jema strInAM zarIra vageremAM suMdara sugaMdha hoya che, tema varSARtumAM paNa suMdara sugaMdha hoya che; jema strIone UMcAM ne meTAM padhara (stana) hoya che, tema varSo tumAM paNa UMcAM ne meTAM padhara (megha) heAya che; mATe strInI piThe varSARtu konA harSane vadhAratI nathI? arthAt sarvanA harSane vadhAre che. 90 mAlinI vRtta / viyadupacitamedhaM bhUmayaH kandalinyo navakuTajakadambAmodino gndhvaahaa| zikhikulakalakekArAvaramyA vanAMtAH sukhinamasukhinaM vA sarvamutkaNThayanti // 9 // vadhelA meghavALuM AkAza, navAMkuravALI pRthvIo, navIna iMdrajavanI ane kadaMbanI sugaMdhavALA vAyuo ane mayuronA madhura zabdathI suMdara vananA bhAge- A vastuo, viyegI athavA viga vagaranA arthAtuM sukhI ane duHkhI sava puruSone ukaMThAvALA kare che. 91 ava0-paradezamAM kamAvA gayelA puruSanI A ukita che. AryA upari ghana ghanapaTalaM tirthaggirayo'pi nrtitmyuuraaH| kSitirapi kandalaghavalA dRSTiM pathikaH kva yApayatu // 12 // upara juve te meghane ghATo samudAya che, ADuM juve che jemAM mayUro nAce che tevA parvate che ane pRthvI paNa navAM kurothI dhelI che, tyAre pravAsI puruSa kaI tarapha jaI daSTine sukha Ape? 92 ' arthAtu-strIne sahavAsa ja sukhanuM kAraNa che. 1 "vAta tu ti . che. 6. 4i. vATAvara
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta zikhariNIvRtta ito vidyuballIvilasitamitaH ketakitaroH sphuradvandhaH prodyjldnindsphuurjitmitH| tA vikADhavADhavaH kathaM yAsyantyete virahadivasAH sNbhRtrsaaH||93|| eka tarapha vijaLInA camakArA, eka taryu kevaDAnI kurI rahelI sugaMdha, eka tarapha AkAzamAM thatI meghagarjanA ane eka tarapha kIDA karatA mayurone madhura kalarava thAya che, mATe puSkaLa che zRMgAra rasa jemAM, evA virahiNuM strIonA A virahanA divase kema nIkaLaze? 93 rAzinIvRtta asUcIsaMcAre tamasi nabhasi prauDhajaladadhvaniprAye tasminpatati dRSadAM niirnicye| idaM saudAminyAH kanakakamanIyaM vilasitaM mudaM ca glAniM ca prathayati pathiveve sudRzAm // 94 // seIne saMcAra paNa thaI zake nahi evuM aMdhAruM chavAI rahetAM, AkAzamAM gaMbhIra meghanI gajanAo thatAM ane karAnI sAthe dhaMdhabaMdha vRSTi paDatAM mArgamAM senAnA je suMdara vijaLIne camakAre, strIone harSa ane kheda Ape che. 94 abhiprAya-mAro pati AvatuM haze, evI AzAthI mArga tarapha jatI pravAsinI strIne vijaLIne prakAza A 1 bAsuma (prAsaMma) vati pRSatAnAM ' rUti gu. che. zuM. hi. ni. tA. 2 vAdAttaramAM 2 "vaigTA' ti ju. . dRSTi.ni. tA. ra vAgyA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 zRMgArazataka thavAthI harSa thAya che ane te vijaLI kAmoddIpaka che, mATe kheda thAya che. zArdUlavikrIDitavRtta AsAreNa na harmyataH priyatamairyAtuM bahiH zakyate zItotkampanimittamAyatadRzA gADhaM samAliGgayate / jAtAH zItalazIkarAzca marutazcAtyantakhedacchido dhanyAnAM bata durdinaM sudinatAM yAti priyAsaMgame // 15 // vRSTi paDavAthI priya pati mahelamAMthI bahAra jaI zakatA nathI ane TADhane lIdhe kaMpavAthI strIo patine gADha AliMgana kare che ne zItala chAMTAvALA hovAthI ja ati parizramane dUra karanArA vAyuo vAya che. evI rIte dhanya puruSone dudina (meghathI aMdharAyale divasa) paNa, strInA samAgamathI sudina (sAre divasa) thAya che. 95 | ava -eka kathI zaraRtunuM varNana karavAmAM Ave che. sragdharAvRtta ardha nIvA nizAyAH sarabhasasuratAyAsakhinnazlathAGgaH prodbhUtAsAtRSNo madhumadanirato hamyapRSThe vivikte / saMbhogaklAntakAntAzithilabhujalatAvarjitaM karkarIto jyotsnAbhinnAcchadhAraM pibati na 'salilaM zAradaM mndbhaagyH|| ekAMta evI agAsImAM ardharAtri gALI kADhayA pachI savega kAmakrIDAnA prayAsane lIdhe khinna thavAthI jenA avayave zithila hoya, jene sahana na thaI zake tevI tRSA utpanna thayelI hoya ane je madirAnA madavALe 1 "mati racata" ti . che. ji. ni. tA. 2 vATA . * 2 "huvA" ti ni. tA. vATattama re "eskepa rUti . che. hR. di. pAThAntaram
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhatRharikRta hAya te je puruSa kAmakrIDAthI thAkI gayelI kAntAe zithila hAthathI ANeluM ane caMdranA prakAzathI svaccha dhArAvALuM zara6 jatunuM jaLa, jhArI (karavaDAthI. pote nathI, te kamanasIba samaja. 96 : avaDha-be lokothI hemaMta RtunuM varNana karavAmAM Ave che. zArdUlavikrIDitavRtta hemante dadhidugdhasapirazanA mAJjiSThavAsobhRteH . kAzmIradravasAndradigdhavapuSaH khinnA vicitra rtaiH| pInorustanakAminIjanakRtAzleSA gRhAbhyantare tAmbUlIdalapUgapUritamukhA dhanyAH sukha zerate // 97 // hemaMta RtumAM dUdha, dahIM ne IM khAnArA, kusuMbAM vastra paheranArA, zarIrapara jAo kesarI lepa cepaDanArA vicitra evI kAmakrIDAthI khinna rahenArA, bharAu sAthaLavALI ane stanavALI strIoe AliMgana karelA ane nAgaravelanA pAna pArIthI bharelAM mukhavALA dhanya puruSo pitAnA maMdiramAM sukhapUrvaka zayana kare che. 7 sragdharAvRtta prodyatprauDha-priyaMgu-dyuti-bhRti vidailakunda-mAdya hirephe kAle prAleya-vAta-pracelavilitoddAma-mandAradAni / 1 'vapuSazchinnA' iti ni. sA. pAThAntaram / 2 "vRttoti che. 6. 4i. ni. sA. 2 paTAramAM 3 "vikrAnta" ruti ni. hA, vAtaram | 4 "vavu' rUti gu. che. dRji. vAkAnta 1 kavitA0' rUti ni. ra. pAkAtamA
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka yeSAM no kaNThalagnA kSaNamapi tuhinakSodarakSA mRgAkSI teSAmAyAmayAmA yamasadanasamA yAminI yAti yUnAm // 98 // jemAM khIlatA priyaMgunI zaiAbhA thAya che, jemAM bhramarA khIlatA kundathI maDhavALA thAya che ane jemAM ThaMDA vAyuthI calAyamAna maMdAra vRkSAnI mALA phUle che, evA samayamAM TADhathI rakSA arthAt TADhanuM nivAraNa karavAmAM dakSa strI kSaguvAra paNa jeeAnA kaMThane vaLagatI nathI, te yuvAna puruSAnI rAtri mATA paheAravALI ne yamanA ghara sarakhI thAya che, eTale atyaMta duHkha karanArI thaI paDe che. 98* ava0-khe kSeAkeAthI zizira RtunuM varNana karavAmAM Ave che. sragdharAvRtta cumbanto gaNDabhittIralakavati mukhe sItkRtAnyAdadhAnA vakSaH sUtkaJcukeSu stanabharapulakodbhedamApAdayantaH / h *ava--strInAM nAphanA meAtInuM candranA utprekSAthI varNana nIcalA zleAkathI karyuM che. upajAtivRtta 59 . sudhAmayo'pi kSayarogazAntyai nAsAgramuktAphalakacchalena / anaGgasaMjIvanadRSTizaktirmukhAmRtaM te pibatIya candraH // he zrI! caMdra jo ke amRtarUpa che, mATe ja dRSTinA sAmarthyathI kAmadevane jIvADe che, (kAmadeva utpanna kare che;) teA pazu te kSayareAganI zAnti mATe nAsikAmAM paherelAM muktAphaLanA miSathI tArA mukhanuM amRta pIte hAya, tema huM mAnuM chuM. 1 'kSA' ti ni. sA. pAyAntaram / 2'nimA' kRti jhu. tre. haiM. ji. pAyAntaram /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 bhartuharikRta UrUnAkampayantaH pRthujaghanataTAttraMsayantoM'zakAni vyaktaM kAntAjanAnAM viTacaritaketaH zaizirA vAnti vAtAH994 - strIonA gAlanuM cuMbana karatA, vAMkA kezavALA mukhamAM sItkAra karAvatA, kAMcaLI vagaranAM vakSa sthalamAM stana upara romAMca utpanna karatA, sAthaLane kaMpAvatA ane pahoLA jaghana taTa uparathI vastrAne khaseDatA, zizira RtunA vAyuo vyabhicArI puruSanI peThe AcaraNa karatA vAya che. 99 zArdUlavikrIDitavRtta kezAnAkulayana dRzau mukulayan vAso blaadaakssipjAtavapurudramaM - kayay i taikI vAraMvAramudArasItkRtakRto dantacchadAn pIDayaH nprAyaH zaizira eSa saMprati marutkAntAsu kAntAyate // 10 // zizira Rtune vAyu, vALane Amatema DolAvI. vyAkuLa kare che, netrone baMdha kare che, baLAtkArathI vastra kheMce che, jemAMca vadhAre che, gamanathI zarIra para kaMpane prakaTa kare che ane vAraMvAra jorathI sItkAra karavAvALA haThane pIDe. che, mATe A zizira Rtune vAyu strIo pAse patinI peThe AcaraNa kare che. 100 - abhiprAya-jema pati strInA keza pheravavA vagere kare che, tema zizira Rtune vAyu paNa kare che. ' // iti zrImadrAjarSipravarabhartRharikRtaM zRMgArazatakaM saMpUrNam // .. 1 "mRtaH zuti .. hR. 8. ni. sa. 1 vATAramAM 2 zrAvevi mte (nai) hati ju. che. du4i. ni. 2 vATA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRMgArazataka amacalita kSepaka zleka rasInA mukhamAM ane caMdramAM taphAvata sInA mukhamAM caMdranA sAmyane abhAva che, eno Azaya nIcenA slekamAM darzAvyuM che. dhiktasya mandamanasaH kukaveH kavitvaM yaH strImukhaM ca zazinaM ca samaM karoti / bhrUbhaGgavibhramakaTAkSavilokitAni . papraNAlitAni kutara rAkeza strInAM mukhane ane caMdramAne je samAna banAve che arthAt strImukhane caMdranI upamA Ape che te maMhamati kukavinAM kavitvane dhikkAra che. kAraNa jIonAM kepamizra ane prasannatAmi. hAsyAne dharAvatAM je bhUbhaMganA vilAsavALAMhAvabhAvavALAM kaTAkSAnAM-vakradaSTinAM avalokano te candramAM kayAM che? 1 bhAvArtha-strInA mukhamAM jevI vaikArika bhAvavyaMjaka ane viSayaka IcchAjanaka AkarSatA che tevI AkarSakatA caMdramAM nathI. caMdramAM te cittakhedajanaka bhAvanuM nirasana karI kevaLa citta prasannatA janaka bhAvane prAdubhava karAvanArI AkarSakatA che. A apracalita kSepaka ke "gujarAtI prinTiMga presamAMnA prAcIna hastalikhita graMthasaMgrahamAMthI prApta thayelI pratapathI dAkhala pAyalA che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ , bhatRharikRta strInA bhrakuTipAtanI uchuMkhalatA abhir rAkSara vArSitAvA bhujaGgakuTilastasyA bhUvikSepaH khalAyate // 2 // asthira prayatnavALe, unnata avasthAne pAmela, capalatAnuM AkarSaNa karanAra ane bhujaMgasamAna vake e strInA bhammarane vikSepa khela puruSasamAna AcaraNa kare che. bhAvArtha-jema khala puruSa asthira svabhAvavALa, garvathI gherAyala, capalatAnuM AkarSaNa karanAra ane bhuja samAna kuTila hoya che, tema strInA bhammarane vikSepa paNa asthira prayatnavALe, UMce caDele, capalatAnuM AkarSaNa karanAre ane bhujaMgasamAna kuTila hoya che. - mahAtmAone jIvanavyApAra ekaiva kAcinmahatAmavasthA sUkSmANi vastrANyathavA ca knthaa| karAnalagnAminavA ca bAlA gaGgAtaraGgezvathavAkSamAlA // 3 // ! sUkama vastra dhAraNa karavAM athavA kaMthA-godaDI oDhavI ane (pANigrahaNa saMskAramAM) hastanA agrabhAge vaLagelI navIna (paraNI ANelI) kanyA sAthe rahevuM athavA gaMgA nadInA taraMgavALAM sthAnamAM rudrAkSamAlA sAthe laI ja5. karyA kara A avasthAomAMnI keAIka eka ja avasthA mahApuruSonI hAya che. 3 bhAvArtha-je mahApuruSe kaI paNa avasthAmAM sakSama vastrone dhAraNa karatA hoya te sUkSama bane ja dhAraNa kare che, kaMthAne oDhI pharatA hoya te kaMthAne oDhIne ja pharatA rahe che, navavadhU prApta thAya to vivAha karI tenI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zRiMgArazataka sAthe ja rahe che ane je sthAnamAM gaMgA nadInA taraMga daSTie paDe che, te sthAnamAM rahetA hoya te tyAM ja rahI rudrAkSamAlA dhAraNa karI japa karyA kare che. teone je avasthA prApta thAya te avasthAne ja teo vaLagI rahe che. avasthAMtara karavAnI athavA avasthAnusAra vastuonA vistArane dharAvavAnI teone IcchA ja thatI nathI. . dhanyavAdane pAtra puruSa panyAste vItarAgA guruvacanaratAstyaktasaMsArabhogA yogAbhyAse'tilInA girivaragahane yauvanaM ye nayanti / anye prottuGgapInastanakalazabharAkrAntakAmAM dinAnte. kAntAmAliGgaya kaNThe mRdutalazayane zerate te'pi dhanyAH // 4 // Asakti vinAnA, guruvacanamAM rata thayelA-avadhAna dharAvatA, saMsAramAMnA upabhegene tyAga karelA ane gAbhyAsamAM atizaya lIna thayelA je puruSo himAlaya parvata paranAM araNyamAM vina vyatIta kare che teo dhanya kahevAya che. temaja rAtrinA samayamAM UMcA ane pa evA stanakalonA bhAre AkramaNa karelAM zarIrane dharAvatI kAMtAnA kaMThanuM AliMgana karI je anya puruSo ati mRdu-suMvALI zayyA para zayana kare che teo paNa dhanya kahevAya che. 4 bhAvArtha-saMgatyAgI bhegIo ane vivAhita sthiti gALanArA saMgapriya gRhastha saMgadeSathI alipta hovAthI dhanyavAdane pAtra che paNa kAyika, vAcika ane mAnasika saMgadeSavALA taditara durAcArI puruSa saMgadeSathI alisa na hovAthI dhanyavAdane pAtra nathI.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaI harita traNa prakAranAM zatakA viSe rucinI vividhatA vairAgyaM saMzrayatyeko nItau bhramati cAparaH / aGgAre ramate kaciducibhedaH parasparam // 5 // kAI eka vairAgyanA Azraya kare che, bIje kAI nItizAstramAM bhramaNa kare che ane kAika zRMgAramAM ramamANu thAya che. parasparamAM rucilaka dRSTie paDe che.pa. 14 bhAvArtha-jene je viSaya priya hoya che, te te viSayumAM pravRtti karatA rahe che. mahAtmA bhartRharie bhinna bhinna rUcivALA loko mATe bhinna bhinna thatoA racyAM che, aSAnI ruci sarakhI hAtI nathI paNa bhinna bhinna hAya che. binavidhi naiH|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ amaraveAgIndra bhartRhari viracita vairAgyazataka (mULa sahita gujarAtI) sAdhakA zAstrI bAlakRSNa bhAskara vaidya puraMdare zAstrI zaralAla jAdavajI joSI laheru prakAzaka gujarAtI" prinTiMga presa kADha, muMbai 1 vi.sa. 2010 ] rU. 1 14. sa. 1954
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya prAvasthAna a)zatI prinTiMga presa rIkava beMkanI pAchaLa 8, bajArageTa sTrITa, enjina sahi, keTa, muMbaI (sarva haka prakAzane svAdhIna) - aNu sthAna mudrakaH * gujarAtI" prinTiMga pre, navaralAla chArAma desAI rIjharva beMkanI pAchaLa, t" ka " ' bI. e. 308, baMjaragaTa sTrITa, eliphana sakala, keta, saMbai :
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpa nivedana parama kRpALu jagadIzanI kRpAthI nItizatakanI peThe A. vairAgyazataka paNu sujJa vAcakonA karakamaLamAM arpaNa karatAM parama saMtoSa thAya che. jevI rIte nItizatakamAM viSayonuM vagIkaraNa darzAvavA mATe nirNayasAgaranA nItizatakane kama svIkAryo hato tevI rIte AmAM paNa te ja krama kAyama rAkhe che. sAthe sAthe pUrvakrama paNa sacavAya AvI goThavaNa karI che. AmAM 1, 17, 20, 22, 27, 29, 30, 34, 40, 55, 2, 5, 4, 87, 90 A 15 zleke navIna dAkhala karyA che. AmAMne 17 mo zloka zRMgAra zatakamAM paNa AvI jAya che. anavadhAnavazAt athavA amapramAdAdivazAt AmAM kAMI uNapa rahI gaI hoya te sudhArI levA ane jaNAvavA suvAcakane namra vinaMti che. muMbaI, 10-12-53 gujarAtI presanA mAlike,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka zlokAnukramaNikA zlo. K 89 ekAkI niHspRhaH 17 eko rAgiSu rAjate 63 etasmAdvirameMdriyArtha ka 87 kadA vArANasyA0 25 kiM kandAH kandarebhyaH 71 kiM vedaiH smRtibhiH 37 kRcchreNA medhyamadhye zlo. a 66 agre gItaM sarasakavayaH 18 bhajAnanmAhAtmyaM patatu kSe. atikrAntaH kAlo 22 abhimata mahA 58 abhuktAyAM yasyAM 5 amISAM prANAnAM 52 arthAnAmIziSe vaM 12 avazyaM yAtArazcira 55 azImahi vayaM ... ... ... ... A 32 AkrAMta maraNena janma 3 kSe. AghrAya pustakaM ... ... dhanyA 43 Adityasya gatAgatai33 AdhivyAdhizatairjanasya. 36 AyuH kallolalolaM 33 49 AyurvarSazataM nRNAM 10 AzAnAmanaddI mano 7 81 AsaMsAraM tribhuvanamidaM 55 i kSe. iyaM bAlAmAMpratyanavarata kSe. iha hi madhuragItaM ... u 3 utkhAtaM nidhizaGkayA kSe. udyAneSu vicitrakSe. unmIlacitralItaraGga pRSTha. 46 13 36 15 40 ... 4 35 38 73 28 21 22 66 28 62 26 . ... ... 96 cANDAla: kimayaM 1 cUDottaMsita65 cetazvintaya ... ... ... 9 kRzaH kANa: khajaH 91 kaupInaM zatakhaNDajarjakSe. kacidvINAvAdaH kaci - 50 kSaNaM bAlobhUtvAkSaNamapi 34 31 6 kSAntaM na kSamayA kha 4 khalollApAH soDhAH 630 ga 98 gaGgAtIre himagiri24 gaGgAtaraGga himazIkara4 kSe. garbhAvAse zayitvA 73 gAtraM saMkucitaM . ca ... ... pRSTha. 60 ja kSe. jAtaH kUrmaH sa ekaH kSe. jIrNA kanthA tataH kiM 12 44 59 16 49 23 kSe. 61. 70 16 73 15 68 2 45 25 48
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. ba manukramaNikA pRSTha. zlo. 83 jIrNA eva manorathAH 56 kSe. prazAntazAstrArtha vicAra- 34 23 puNye prAme bane vA ... 15 76 tapasyantaH santaH ... 52 26 puNyairmUlaphalaiH priye ... 17 69 tasmAdanantamajaraM ... 48 kSe. purA.vidvattAsIdupaza- 39 20 tujhaM vezma sutAH ... 13 67 prAptAH zriyaH sakala- 47 19 tRSA zuSyatyAsye pibati 13 kSe. priyasakhi vipaddaNDatAta- 65 kSe. trailokyAdhipatitvameva 67 51 tva rAjA vayamapyu- 25 54 phalamalamazanAya ... 37 27 phalaM svecchAlabhyaM ... 18 kSe. dikAlAdhanavacchinnA- 1 21 dInA dInamukhaiH sadaiva 14. 92 .brahmANDamaNDalImAtraM- 63 77 durArAdhyaH svAmI. ... 52 13 brahmajJAnavivekino ... 10 dha 40 brahmendrAdimaru. 14 dhanyAnAM girikandare 10 kSe. bAle lIlAmukulita- 66 45 na dhyAtaM padamIzvarasya kSe. boddhAro matsaragrastAH 2 29 56 na naTAna viTA na. ... 38 11 na saMsArotpannaM 68 bhaktirbhave maraNajanma- 48 ... 7 15 bhikSAzana tadapi nIrasa- 11 :: 46 nAbhyastA bhuvi ... 30 kSe. nAyaM te samayo rahasya- 64 95 bhikSAzI janamadhyasaGga- 67 .9 nivRttA bhogecchA ... 6 30 bhikSAhAramadainya019 2 kSe. no cintAmaNayo 72 7 bhogA na bhuktA vaya- . meva bhuktA- ... 5 62 paribhramasikiMmudhA ... 44 35 bhogA meghavitAna- "22 39 bhogA bhaMguravRttayo ... 24 61 pareSAM cetAMsi *90 pANi pAtrayatAM ... 60 -- 34 bhogAstuGgataraGga0 21 99 pANiH pAtraM pavitraM ... 70 31 bhoge rogabhayaM kule ... 20 70 pAtAlamAvizasiyAsi 49 , kSe. bho mAH zruNuta 72
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA . cha. ko. va pRSTha. - 2 bhrAntaM dezamanekadurga- 53 vayamiha parituSTA ..... . viSamaM ... ... 2 48 vayaM yebhyo jAtAzcira- 32 74 varNa sitaM jhaTiti 51 se. mahAdevo devaH ... 50 8 valibhirmukhamAkrAnta... / (94 mahI ramyA zayyA ... 15 86 vitIrNe sarvasve taruNa- 58 84 mahezvare vA jagatAma- 56 47 vidyA nAdhigatA kalaMka- 31 93 mAtarlakSmi bhajasva... 64 57 vipulahRdayairdhanyaiH __... 40 .8 mAne mlAyini ... 53 kSe. viramata budhA yoSitsaM- 46 ...mAtamedini tAta mArata 1 59 mRtpiNDo jalarekhayA . kSe. vivekavyAkoze ... 9 64 mohaM mArjaya tAmupAya 45 38 vyAghrIva tiSThati ... 23 kSe. zayyA zailazikSA graha 10 41 yatrAneka: kvacidapi gRhe 27 8. yadetatsvAcchanvaM ... 55 kSe. sakhe dhanyAH kecit 19 72 yadA meruH zrImAn... 60 60 sa jAtaH kopyAsIt khe. yadAsIdavAnaM smara- 61 kSe. satyAmeva trilokI- . yAvatsvasthamidaM ... 51 .kSe. sadA yogAbhyAsa- 24 kSe. yUyaM vayaM vayaM yUyaM .... 15 41 sA ramyA nagarI 26 kSe. yenevAmbarakhaNDena ... 6 . stano mAMsapranthI ... 11 28 ye vartate dhanapatipuraH 18 88 snAtvA gADaiH payomiH 59 29 ye santoSanira0 9 85 sphuratsphArajyotsnA- 57 80 ramyaM hayaMtalaM na kiM 54 7 ramyAzcandramarIcayaH ... 54 9. hiMsAzUnyamayatnalamya- 69 rAtriH saiva punaH ... 29 ke. re kandarpa karaM kadartha- 57 kSe. jJAnaM satAM mAna- ... 3, 42
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vairAgyazatakanAM 10 prakaraNe aMka - " viSayaprakaraNa kasaMkhyA 1 tRNuM dUSaNu prakaraNa ... ... 1 thI 10 2 viSayaparityAgamakaraNa * * 11 thI 20 3 yAcanAjanitadInatApadUSaNaprakaraNa 21 thI 30 4 bheganI asthiratAnuM prakaraNa - 31 5 kAlamahinAnA varNananuM prakaraNa - 41 6 yatipatisaMvAdaprakaraNa ... *** 7 mananA niyamananuM prakaraNa 8 nityAnityavastunA vicAranuM prakaraNa 9 zivArcanaprakaraNa 10 avadhutacaryAprakaraNa .... ... 1 thI 100 vairAgyazatakanA viSayonI anukramaNikA ** .. 81 thI 90 pleka ja maMgalAcaraNa ...' - 1 2viSayaparityAgamakaraNa 11-10 pramAdI duniyA ... * 2 puNya paNa duHkhakara che .* 14 1 tRNAhUSaNaprakaraNa 1-10 SiSayatyAgathI sukha - 12 jJAnavijaya .... .. ... 1 tRNane dhikAra - atRpta tRNA ... ... : 2 madanavA puruSanI viTanmanA tRSNAnuM baLa * *** 3 brahmajJAnInI zreSThatA *** AzAvaza manuSyanI sthiti verAgI ane rAgI . AtmazlAghA na karavI .. viSayane adhikAra << sakAma karmanI nikhalatA ... 6 rU5ne tiraskAra ... jIvananI vyarthatA ( 7 zaMkaranuM svarU5 *** * 17 tRSNAne svAbhAvika dharma 8 mehanA mahimAnI gahanatA 18 ane zaka na karavo ... kSe. durjanane asahya avinaya kSe. mane bhaya ** *** khyAdhinA pratikAra kayA? AzA nadI ... 10 azanI ane suranI sthiti 20 8
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAka 26 loka 3 yAcanAjanita dInatA5 jagatabAjhanAM saMgaTha... 42 - dUSaNaprakaraNa 21-30 mohavaza jagatanI unmattatA - 43 yAcanAnuM duHkha ... ... 21 saMsArathI duHkhI thayelA durbhara jaThara 5 kuMDI ... 22 pura *** .. ** yegI thavuM sAruM . paNa .. jIvananI nirarthakatA... kaMgAliyata khetI ... 23 avazya prApta karavA jevI apamAnathI paNa parasevana 24 varatu *** *** khaLanI sevA karatAM vana adhikAra bhede jJAna bheda... vAsa sArA .... 25 saMsAranI vicitratA ... sakhIne zikhAmaNuM vyartha gumAvelA divaso kaMjusene saMtApa .. *** 27 kALanI gati ... ... nivedatAne uddhAra .. 28 AyuSyanI caMcalatA jJAnInI aruci ... ... 29 saMsAra nATaka ****** mikSAhAranI prazaMsA ... 30 zivanuM zaraNa - ... 4 bhegenI asthiratAnuM 6 tinapatisaMvAda prakaraNa 31-40 : prakaraNa 21-60 vairAgyamAM ja nirbhayatA. 31 ni grahanI manovRtti .. kai vastu kAma grasita nathI? 32 niHspRhI ane rAjA .. nAzavaMta jagata .. *** * 33 saMsAthI kaMTALo .. saMsAranI asAratA ... *** 34 sa tArI jIvana .. kSaNabhaMgura saMsAra ... 35 durjanenA avinayane niSedha brahmajJAnanI zreSThatA ... 36 brahmaniSanuM vacana . ... saMsAramAM sukha nathI 37 rAjadvAramAM vidvAnane eka AzcaryakAraka ghaTanA asatkAra *** * gAkyAsI khare ... che. rvidyAne nAza ..... .. paropakArI ... ... .. kSe. garva .. ****** zrIsaMga tyAga ...... kSe. vyartha abhimAna ... ... bhegAzAno tyAga ... 39 yAcanA karavI nahi .. brahmAnaMda 5 bheganI zreSThatA 40 ahaMkArI puruSa ... .. 60 pa kAlamahimAnA varNananuM 7 manoniyamanaprakaraNa 61-70 - prakaraNa 1-50 AtmAnuM ArAdhana ... 61 saMpatti kALane vaza che .... 41 cittane upadeza . 62 thI 14 che A
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ # & ai & anukramaNikA bleka. zikSAnI apekSA 65 dukhI kuTuMba jIvana ..... sukha ke samAdhi ... :-- 66 niHspRha jIva ..... .. strIne tyAga . .. #. kAzInivAsa .. .. vinAzI vaibhava ... ... 67 vidhi baLa niSkAmatA ... 68 niHspRhatAnI jijJAsA brahmaciMtana karavuM ... ... 69 yogIone sulabha mekSamArga manane zikhAmaNa .. ** 10 avadhUtacaryA 8 nityAnitya vastunA vicAranuM prakaraNa 91-100 prakaraNa 71-80 dhyAnastha yogI nI sthiti AtmajJAnanI AvazyakatA... 71 lAbhanI suhalakatA ** kSaNabhaMgura dee *** . 72 vivekane udaya .* *** ThagAya mANasa .. kSe niHspRhInI lakSmIprati dhaDapaNanI niMdA ... ... 73 ukita .. ****** vRddhanuM kaSTamaya jIvana - 74 avasthA bhedathI pharaka zarIra chate zrama saMpAdana 75 virAganI strImati ukti zuM karavuM ane zuM na karavuM ? 76 vairAgyanI dRDhatA *** *** mANanuM sAdhana tapa - 77 rAjAsamAna muni ... ..... vAnaprastha kayAre .... 78 brahmajJAnarUpI bhAga *** cittanI sthiratA ... ... 79 vijJAna bhikSu * *** sarva asthara che ... ... 80 nirlepa yAgI ... ... 9 zivArcanaprakaraNa 81-90 vanavAsI yogI * * keIpaNa saMyamI puruSa nathI 81 buddhiva5 sAdhana . - tapanI pravRttine prakAra che. 82 yAgInI icchA *** * muktinuM sAdhana chatuM dhyAna : 83 tRSNArahita yegI ... ziva upara zraddhA paMcamahAbhUtane chevaTanA zivabhakta kAmane jIte che kSe. praNAma * * brahmadhyAnamAM lInatA AcAtyAgamAM sukha che. se. sukhanuM sthAna ... .... tyAgInuM jIvana .. *** karmavaza jananI nikUlatA zivaprArthanA .... * *** 87 jJAtAnuM nirabhimAna ... pasevA niMdA ... ... 88 viSayI janane viSayatyAganI niHspRhI jIvana... .... le. AvazayaktA ... .... a as che e che ,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 0 - 0-0 0 0 0 0 0 0 0 "gujarAtI presanAM sastAM pustake viduranIti .... .. ... ... (8-0 kAmaMdaka nItisAra ..... . . . * yakSa praznottara * * *** rAmakRSNa paramahaMsanAM bedhavacane (jIvanacaritra sAthe) trividha nAmAvali (zrI vallabhAcArya) (bALalIlA, rAjalIlA, zraDhalIlAnAM zrIkRSNanAM nAme) ... zrI puNottara sahastra nAma * ; *** strIpuruSottamadattanAmAva i .... kanakAbhiSekane itihAsa -be bhAga vedokta dharmaprakAza (praznottara rUpe muktAmALA- bALako mATe vAta) ... 0- 8-0. surUcI athavA sukhI saMsAra ... ... motIlAla yAne vaDhela chokaro AtmahatyA-pApa ke puya ? ... * pAnakI patiyAM ke choTI cheTI batIyAM... masta phakIrane hAsya rasa ... *** rAmajAnakI darzana (nATaka) * * zani mAhAsya (vArtA-kathA) ... .... ekAdazI mAhAbhya (26) citra sahita .. satyanArAyaNa pUrA-thA chUTA pAnA - rAmarakSA stotra mULa sAthe gujarAtI rAmagItA mULa sAthe gujarAtI gujarAtI" prinTiMga presa sAjana biliMga, eliphansTana sala, kATa, muMbaI - ' 8-0 0 0 0 0 0 4 0 0 6 2 0- 4-0 &
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . gujarAtI presanI gItAo zrImadbhagavagItA rU. 1-0-0 zrIpaMcaratna bhagavadgItA rU. 2-0-0 - viSNusahastranAma bhImastavarAja .... .. rU, 74-0 anusmRti .... rU. 8-4- gajendramAsa .. rU. -4-0 anugItA * . 1-0-0 cidUdhanAnaMdIbhagavaddagItA .... rU8-00. jJAnezvarIbhagavaddagItA ..... ... nathI. gvarATI jotAvatA, ha. 20-0-1 : maTIropetaramAvatA .... ru. 22-0-0 ) gItA siMhAvalokana ... ... nathI gItA katopadeza - rU. 1-0-0 gItA pravAsa .... .. rU. 4-0-0 sthitaprajJa-bhakta-guNAtIta.. rU. 1-0-0 gItA saptaratna saptAha .... rU. 1-0-0 gItA Adarzo ... ... rU. 4-0e. gItA cintanikA ... rU. 4-0-00 gItA navanIta , . rU. 3-4-. * gujarAtI prinTiMga presa-keTamuMbaI.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 gujarAtI presanAM dhArmika pustake ata maMjarI -4- amRtAnubhava - 0-0.. anaMtAnubhUti 2-4-0 adhyAtma rAmAyaNa 3-0-0 kathA saritsAgara bhA. 1. . *** - 0-0 kathA saritsAgara bhA. 2. *** karma mArga 2-0-0 gaNezapUjanavidhi 2- 0-0 caMdrakAMta bhA. 1 lo. ... ... .... 10- 0-0 caMdrakAMta bhA. 2 je ... ... .10-00 caMdrakAMta bhAga 3 je . .. *** 10-0-0 daza kumAra caritra 2-0- dharma vicAra 1- 8-0 dharmajJAna durNata mALA.. * * 1- 0-0 bhaktarAjanI puSpa mALA ... *** 1-0-0 jJAna sUryodaya * *** . *** 2- 0-0 pAtaMjala yogadarzana prakAza . . 3-0-0 purUSottama mAhAsya 2-0-0 mudhAnI kathA - paMcadazI-caMdrakAMta vivaraNa *** .. 12- 0-0 bodha vacana * * * * *** 1bhartuharizataka catuSTaya ... ... ... 3- 1cidhanAnaMdI gItA ... ... ... 8-0-0 bhAgavata 20-0-0 mahAbhArata para- 0-0 harivaMza ... ... ... 12mAya purANa (kavitA) * * 4- 0-0 yoga vAsiSTha-pAMca prakaraNa ... ... 8- 0-0 vAmana purANa * * * * * 2- 0-0 "gujarAtI prinTiMga presa, koTa, muMbai 0 0 0 0 0 9 9:
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarayogIndrazrIbhartRharikRta vairAgya zataka mULasahita gujarAtI bhASAMtara maMgaLAcaraNa manuSTubhavRtta dikkAlAdhanavacchinnAnantacinmAtramUrtaye / svAnubhUtyekasArAya namaH zAntAya tejase // jenI mUrti, dizA ane kAla vagerethI avyApta che, eTalA ja mATe anata ane caitanyarupa che, je eka ja AtmajJAnanA sArarupa che, je zAMta che ane prakAzarUpa che, te parabrahmane huM namaskAra karuM chuM. subhASita keNa sAMbhaLe che? manuSTubhavRtta boddhAro matsaragrastAH prabhavaH smyduussitaaH| abodhopahatAzcAnye jINamaGge subhASitam // tRSNanuM dUSaNa-jJAnIo matsarathI vyApta che, rAjAo pitAnA abhimAnamAM ja kheMcAyelA rahe che ane bAkInA badhA ajJAnathI haNAyelA che; tethI subhASita amArA, aMgamAM jINuM thai gayuM. arthAta saMsAramAM traNa jAtanA puruSa che; eTale jeo jJAnI che teo ISyAMthI bIjA lekane jJAna ApavAnI paravAja rAkhatA nathI; jeo moTA mANasa che, teo te huM ja guNa
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta ane vidvAn mANusa chuM" evA ahaMkArathI sahunI avagaNunA ja kare che; ane jeo ajJAnI che, ta te khApaDA kaI samajatA nathI; Ama haiAvAthI sasAramAM vidvAnanI. ane vidyAnI beyanI tulanA ja nathI. sUcanA-A banne leAkeA nItizatakanA ArbhamAM AvI gayA che chatAM maMgaLAcaraNa mATe ahIM dAkhala karyAM che. 1 tRSNASaNuprakaraNa 1-10 zArdUlavikrIDitavRtta cUDotaM sitacandracArukalikAcaJcacchikhAbhAsvaro lIlAdagdhavilolakAmazalabhaH zreyodazAgre sphuran / antaHsphUrjada pAra mohatimiraprAgbhAramuccATayaMcetaH sadmani yoginAM vijayate jJAnapradIpo haraH // 1 // mastakanuM bhUSaNa banAvelA caMdranI suMdara kalikAnI peThe prakAzamAna aNIvaDe prakAzamAna, vilAsavaDe kAma pa TIDane khALanAra, zubha avasthAemAM AgaLa prakAza pADanAra, aMta:karaNamAM vikAsane pAmelA apAra mehAMdhakAranA meATA bhAranuM uccATana karanAra, jJAnanA prakAza karanAra ane bhakatAnA jJAnathI athavA ajJAnathI karelA mAnasika, vAcika ane kAyika pApAnuM haraNa karanAra bhagavAna sAMba sadAziva sanakAdika ceAgIenA cittarUpa maMdiramAM sarvAkaSa~thI vijaya pAmeA. 1 zArdUlavikrIDitavRtta bhrAntaM dezamaneka durgaviSamaM prAptaM na kiMcitphalaM tyaktvA jAtikulAbhimAnamucitaM sevA kRtA niSphalA /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka mutta mAnavinataM pazunnArA varSatRssnne jRmbhasi pApakarmanirate nAdyApi saMtuSyasi // 2 // alaMdhya ane durgama dezamAM pharyA, paNa kaMI phaLa na maLyuM; sAcavavA egya jAti tathA kulAbhimAna mUkIne cAkarI karI, te paNa niSphaLa gaI; pArake ghera mAnavinA kAgaDAnI peThe zaMkAzIla rahetAM peTa bharyuM. tathApi pApakarmamAM Asakta evI che tRSNa! tuM te pratidina vadhatI ja gaI paNa ATaATaluM thatAM e saMteSa pAmI nahi? 2 zArdUlavikrIDitavRtta utkhAtaM nidhizaMkayA kSititalaM mAtA girerdhAtavo nistIrNaH saritAM patipatayo yatnena sNtossitaaH| mantrArAdhanatatpareNa manasA nItAH smazAne nizAH prAptaH kANavarATako'pi na mayA tRSNe'dhunA muMca mAm // 3 // paisAnI tRSNAe pRthvIne khedI, parvatanI dhAtuone gALI, nadIonA pati samudrane kheDyo, mahA parizrame rAjAone saMtoSyA ane maMtra sAdhavAne mATe smazAnamAM rAtrio kahADI, tepaNa phUTI keDIe maLI nahi; mATe che tRSNa! have te tuM mane cheDa. 3 zikhariNIvRtta khalollApA: soDhAH kathamapi tadArAdhanaparaiH nigRhyAntarbASpaM hasitamapi zUnyena mnsaa| kRtazcittastambhapratihatadhiyAmaMjalirapi tvamAze moghAze kimaparamato nartayasi mAm // 4 // - - khala puruSonI sevAmAM tatpara rahetAM temanA ThapakA ati kaSTapUrvaka sahana karyA, vaLI temanA ThapakAthI AMkhamAM AvI
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta gayelAM AMsune rokI rAkhI zUnya, manathI temanAM hAsyane paNuM sahana karyuM, aMta:karaNanI jaDatAne lIdhe hatabuddha thayelA manuSyane namaskAra paNa karyA, (tepaNa kaMi prApta thayuM nahi;) have te niSphaLa Aze ! hajI paNa tuM mane kema nacAve che? 4 ava-nAzavAna prANune mATe AtmazlAghA karavI, e anucita che. zikhariNIvRtta amISAM prANAnAM tulitabilinIpatrapayasAM kRte kiM naasmaabhirviglitvivekairvyvsitm| yadADhyAnAmagre draviNamadaniHzaMkamanasA kRtaM vItavIDainijaguNakathApAtakamapi // 5 // kamaLapatra upara rahelAM jaLa jevA A prANane mATe viveka cheDI daIne ApaNe zuM nathI karyuM? dravyanA madathI niHzaMka manavALA dhanADhaye AgaLa, lajajane kere mUkI pitAnA guNanI kathA karavA5 pApakarma paNa karyuM che. 5 arthAt kamaLanAM patra upara paDelAM jaLabiMdu jevA asthira ane anitya prANunA rakSaNa mATe dhananA madathI nahera thayelAM manavALA dhaniko AgaLa mAmalAghA karavAra 5 pApa paNa karyuM che-AtmalAghA karavI, e paNa eka moTuM pApa che te te paNa karyuM. ema rakSaNa karavA chatAM paNa prANa javAne te che ja, tyAre tenA mekSane mATe ja kaMI sAdhana karI levuM e uttama che. avaLa-sakAma karma karyuM, paNa paramArtha sAthe nahi. zArdUlavikrIDitavRtta kSAntaM na kSamayA gRhocitasukhaM tyaktaM na saMtoSataH soDhA duHsahazItavAtatapanAH klezAna taptaM tpH| dhyAtaM vittamaharnizaM niyamitaprANairna zaMbhoH padaM tattatkarma kRtaM yadeva munibhistaistaiH phlairvnycitaaH||6||
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka sakAma ame kSamA ApI zu apamAna sahana na karyuM, satAthI ghauMmAM bhAgavavA cAgya sukhAnA tyAga karyAM nahi, duHsahu TADha, vAyu ane tApa sahana karyAM paNa kaleza veThIne tapa karyuM nahi, rAta divasa dhananuM dhyAna karyAM karyuM, paNa niyamita prANAyAma karIne za'bhunA padanuM dhyAna dharyuM nahi. A rIte muniee karelAM te te krame! te ame karyAM, paNa te te karmonAM phaLa te amane prApta na ja thayAM. 6 tAtparya-upara jaNAvyA pramANe amArI pravRtti hAvAthI amane amArA karmanuM phaLa maLyuM nahIM. paNa muninI niSkAma pravRtti hAvAthI temane temanAM karmanuM ceAgya phaLa maLyuM. kAraNa munie apamAna sahana karIne paNu kSamA Ape che, gRheAcita sukhanA saMtASapUrvaka tyAga kare che, duHsahu TADha, vAyu ane tApa sahana kare che, kaleza veThIne tapazcaryAM kare che ane vittanuM dhyAna karyAM vinA prANAyAmapUrvaka zaMbhupanuM dhyAna karatA haiAya che. tethI temanAmAM ane amArAmAM ATalA phera che. upajAtivRtta bhogA na bhuktA vayameva bhuktAstRpo na taptaM vayameva taptAH / kAlo na yAto vayameva yAtAstRSNA na jIrNA vayameva jIrNAH // bhAga tA bhAgavAyA nahi, paNa ame (kALathI) bhAgavAi gayA, tapa tapAyuM nahiM, paNa ame ja (duHkhathI) tavAI gayA, sadAcAramAM ane sajjanasahavAsamAM kALa te na gayA paNa ame te dehagehAdinA ceAgakSemanA anusadhAnamAM laMpaTatAthI kALanuM atikramaNa karI gayA.* tRSNA tA jINuM na thaI, paNuM ame ja jIrNa-vRddha thaI gayA. 7 kALa teA na khUTA, paNa amAruM AyuSya khuTI gayuM.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ . bhartuharikRta avaka-tRSNA jIrNa thatI nathI. anuSTubhvRtta vajhimirSaNamAtraFi gr4taizita ziH | . gAtrANi zithilAyante tRSNakA taruNAyate // 8 // " mukha upara tvacAnI karacaliye paDI gaI, mastaka paLicAMthI chavAI gayuM ane gAtro-aMge aMga zithila thaI gayAM, paNa A tRNa te pratidina taruNa ja (vadhatI) thatI jAya che.85 A ava-maraNa koine vahAluM nathI. zikhariNIvRttva nivRttA bhogecchA puruSabahumAno vigalitaH samAnAH svaryAtAH sapadi suhRdo jiivitsmaaH| zanayeSTayutthAnaM ghanatimiraruddha ca nayane aho! dhRSTaH kAyastadapi maraNApAyacakitaH // 9 // * ava0-karmanA paripAkarUpe prApta thayelAM duHkhane zoka zo ? manumavRtta yenaivAmbarakhaNDena saMvIto nizi cndrmaaH| tenaiva ca divA bhAnuraho! daurgatyametayoH // je aMbaranA kakaDAthI rAte caMdramA viMTAyale have, te vaDe ja divase sUryanArAyaNa viMTAyale dekhAya che, te aho! A benI kevI dazA? arthAta sUrya ane caMdra paNa A pramANe karmane pariNAme dAridrayane pAmelA che ane teo bane paNa eka ja aMbaranA kakaDAthI DhaMkAyelA rahe che. te pachI manuSyanI zI vAta!! * A mAM "aMbara" zabdamAM kaleSa che, aMbara eTale vasa -amane aMbara eTale vAdaLAM.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka bhegavilAsanI IcchA nivRtta thaI, puruSatvanuM abhimAna gaLI gayuM, prANasamAna suhRdu-saMbaMdhIo paNa bahumAna dharAvatA hovA chatAM sarvara potAnI dazAe pahoMcyA lAkaDIne Teke parANe dhIre rahIne uThAya besAya che ane AMkhe aMdhArAM Ave che, evI dazA thaI, te paNa aho! A nIca deha to hajI paNa maraNa thakI thanAza nAzanA bhayathI tharatharI jAya che. huM zArdUlavikrIDitavRtta AzAnAmanadI manoratha jalA tRSNAtaraGgAkulA rAgapAhavatI vitarkavihagA dhairydrumdhvNsinii| mohAvartasudustarA'tigahanA prottuGgacintAtaTI tasyAH pAraMgatA vizuddhamanaso nandanti yogIzvarAH // 10 // AzA nAmanI nadI che. jemAM maneratharUpI jala che, je tRDhapI taraMgothI vyAkuLa che, jemAM neharupI magara che, jemAM vitarkapI pakSIo vase che, je dharyApI vRkSane nAza kare che, je mehasUpI ghumarIthI ati dustara ane ati UMDI che ane jene meTuM ciMtApI tIra hoya che, te AzA nadInA pArane pahoMcelA zuddha manavALA, yogIzvara AnaMda pAme che. 10 2 viSaya parityAgaprakaraNa 11-20 ava-saMsAramAM rahIne prApta karelAM sukRta paNa duHkha-- kArI ja che. zikhariNIvRtta na saMsArotpannaM caritamanupazyAmi kuzalaM vipAkaH puNyAnAM janayati bhayaM me vimRshtH| *mahAduHkhAra paiDAvasthA AvatAM paNa mANasane maraNabhaya lAge che.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta mahadbhiH puNyaudhaizciraparigRhItAzca viSayA mahAnto jAyante vyasanamiva dAtuM viSayiNAm // 11 // saMsAramAM utpanna thayeluM kaI paNa karma huM sukhakara jeto nathI; kAraNa ke vicAra karI jatAM te puNyanuM pariNAma paNa mane bhaya utpanna kare che, kemake mahApuNyanA eLe karIne prApta thayelA evA cirakALathI gavAtA viSaya paNa anurAgI (viSaya bhogavanAra) puruSane mahA duHkhanA kAraNarU5 thaI paDe che.* 11 ava-pote tajelA viSayo puruSane sukha Ape che. zikhariNIvRtta avazya yAtArazcirataramuSitvApi viSayA viyoge ko bhedastyajati na jano yatsvayamamUn / * saMsArathI utpanna thayeluM carita sukhakara thatuM nathI; kAraNa ke puNyane paripAka sukhakara ja nIvaDe che, eTale puNyanuM pariNAma ja duHkhakara che ema kahevAya. moTAM puNayathI prApta thayelAM su-viSayo tene bhogavanArane pAcho :khamAM nAMkhe che. arthAt A saMsAramAM mahA puNya karyA hoya te svarga maLe ane tyAM jaIne jyAM sudhI puNya pahoMce tyAM sudhI sukha mANe; puNyane avadhi pUro thAya eTale pAcho "kSIne puje karyo virAnti' e vacanAnusAra mRtyulokamAM paDe. Ama thatAM janmamaraNa chUTe nahi, mATe saMsAramAM rahIne pAralekika sukhane mATe puNyadAna karyA karatAM saMsArano tyAga karI parabrahmamAM lIna thavuM e ja uttama che, ethI ja mokSa maLe che ane corAzI lakSanA pherAmAMthI zyAya che. rAmavi (TIkAkAra) kahe che ke, mahApuNya karIne prApta thayelApupa, caMdana ne suMdara strI vagere viSayo jema jema bahu gavAya che, tema tema moTA moTA duHkhanA kAraNarU5 thatA jAya che. vetanI rIte sevana karatAM mokSa caDhe che ane tenI ja kAmanA rAkhavI joIe; kAraNa ke 2vargamAM gayelo puruSa, puNA pUruM thatAM janmamaraNanA pherAmAM paDe che, paNa jIvanmukta te corInA pherAmAMthI sadAne mATe ghaTe che.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka vajantaH svAtantryAdatulaparitApAya manasaH svayaM tyaktA hyete zamasukhamanantaM vidadhati // 12 // viSaye ghaNe kALa rahyA, chatAM paNa avazya janArA te che ja; tyAre A viSaye enI meLe maMda paDI jAya ane puruSathI tajAya, e be rIte temane viyoga thAya, emAM ze bheda che? kaMI nahIM. chatAM manuSya pote te viSayane tyAga karate nathI. paraMtu viSaye jayAre svataMtra thaIne cAlyA jAya che tyAre manamAM atula paritApa karAve che. paNa puruSe pote tajelA viSayo to tene apAra zAMtirUpa sukha Ape che.12 * tRNano adhikAra 'zikhariNIvRta vivekavyAkoze vikasati zame zAmyati tRSA parivaGge tuGge presaratitarAM sA prinntiH| jarAjINaizvaryagrasanagahanAkSepakRpaNakRpApAtraM yasyAM bhavati mrutaampydhiptiH|| jyAre vivekane vikAsa karanAra zAnti vikAsa pAme che ane tRSNAnuM ujata AliMgana zAMta paDe che tyAre te sukharUpa pariNAma atyaMta vistAra pAme che, ke je sukharupa pariNAmane lIdhe jarAthI jIrNa thayelA ezvaryanA upabhAga mATe atyaMta prayatna karavAthI kRpaNa thayele devane pati Idra paNa kRpApAtra thai paDe che. madananI viTambanA zikhariNIvRtta . *rA: Iror: hara vakhata puchavivAre - ' nI pUri maDhArtAkRtatanu. 4 sUcanA-muMgArazatakamAM Avelo 78 me zloka ane Aleka eka ja che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 10 bhartuharikRta AvazakitavRtta brahmajJAnavivekino'maladhiyaH kurvantyaho duSkaraM / yanmuzcantyupabhogakAJcanadhanAnyekAntato niHspRhaaH| na prAptAni purA na samprati na ca prAptau dRDhapratyayo vAJchAmAtraparigrahANyapi paraM tyaktuM na zaktA vayam // 13 // brahmajJAnane vicAra karanAra ane tethI ja deSarahita buddhivALA puruSo, duHkhathI paNa na thaI zake tevuM kAma kare che; te e ke, teo niHspRha thaIne strI vagerenAM sukha, suvarNa ane dhanane sarvathA tyAga karI de che. paraMtu amane te pUrve dhana vagere prApta thayAM nathI, vartamAna kALamAM prApta thatAM nathI ane prApta thayelAmAM daDha vizvAsa paNa nathI; chatAM paNa IrachAmAtrathI ja kapelA A vibhaveno paNa tyAga karavA ame asamartha nathI. 13 avaka-pahADanI guphA vageremAM rahIne AtmAnuM ciMtana karatA puruSone dhanya che; paNa kevaLa marayamAtrathI krIDA vagerenAM sukhanuM ciMtana karatA puruSane dhanya nathI. zArdUlavikrIDitavRtta dhanyAnAM girikandare nivaplatAM jyotiH paraM dhyAyatA mAnandAzrujalaM pibanti zakunA niHshngkmleshyaaH| OM kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArpitagala: zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva mdnH|| sukAI gayele,kANe, laMgaDA, buce, bAMDe, traNavALe, vahetA paruthI AA thayele, hajAro kIDAothI gherAyelA zarIravALe, bhUkhathI durbaLa thaI gayelo, jarAthI zithila thayelA aMgavALe ane jene gaLe kacarAnI hAMDIne kAMThale hmarAI rahela che e kUtare katarI pAchaLa bhamyA kare che. arekhara madana marelAne paNa mAre ja che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka asmAkaM tu manorathoparacitaprAsAdavApItaTakrIDAkAnana ke likautukajuSAmAyuH parikSIyate // 14 // pahADanI guDDAmAM nivAsa karatA ane parabrahmanuM dhyAna. dharatA dhanya puruSAnA kheALAmAM beThelAM pakSIe AnadruthI AvelAM teonAM AMsunAM jaLane nIDara thaI pIe che;. paraMtu amAruM AyuSya teA rAjamahela, vAvanA kinArApara ane vihArodyAnamAM maneArathathI gAThavelI krIDAonuM kAtuka bhAgavavAmAM kSINu thAya che. 14 viSayanA adhikAra vasantatilakAvRtta bhikSAzanaM tadapi nIrasamekavAraM zayyA ca bhUH parijano nijadehamAtram / vastraM ca jIrNazatakhaNDamayI ca kanthA dAdA ! tathA ivinaMyA na yajJanti mA mAgI maLelI bhikSAnA AhAra, ane te paNa rasa vinAnA hAi eka ja vAra maLe, pathArImAM pRthvI ja hAya, parijana-sevAmAM mAtra potAnA deha hAya ane vastramAM tA phrATI dRTI se thIMgaDiyAvALI jUnI purANI-kathA gAiDI hAya, AvI sthitimAM AvI paDavA chatAM paNu arere ! manuSyane viSayA te cheADatA ja nathI. 15 patiraskAra zikhariNIvRtta 1 stanau mAMsagranthI kanakakalazAvityupamitau mukhaM zleSmAgAraM tadapi ca zazAMkena tulitam / sravanmUtraklinnaM karivarakaraspardhi jaghana maLe ! nimAM rUpa vijJanavironanuMha tam // 16 // .
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta stane je mAMsanI gAMThe che tene kanakakalazanI upamA. apAyelI che, mukha je zleSmanuM sthAna che tene caMdranI sAthe sarakhAvavAmAM AveluM che ane savatA mUtrathI bhInI jAMghane hastirAjanI suMDhanI spardhA karAvI che, mATe arere! A rIte niMdAne pAtra evAM rUpane mahA kavijanee. vakhANa vakhANane uttama kareluM che. 16 rAhUDhavikrItivRtta eko rAgiSu rAjate priyatamAdehArdhahArI haro nIrAgeSvapi yo vimuktalalanAsaGgo na ysmaatprH| durvArasmarabANapannagaviSajvAlAvalIDho janaH zeSaH kAmaviDambitAnna viSayAnbhoktuM na moktuM kSamaH // 17 // rAgI (saMsAramAM Asakta) puruSamAM eka zaMkara ja rAje che, kAraNa ke teNe pitAnI priyAnuM adhuM zarIra hareluM, che ane vairAgyavALAomAM paNa strIone saMga tajanArA zaMkara ja rAje che, kAraNa ke zaMkarathI bIje keI, kAmI puruSathI nivAraNa thaI na zake evAM kAmanA bANurUpI sarpanI jherI vALAthI vyApta thaye thakA viSayane bhegavavA mATe vA cheDavA mATe samartha nathI, eTale eka zaMkara ja samartha che. 17 abhiprAya - pArvatInI sAthe vivAha thayA pahelAM meha karavA AvelA kAmadevane zaMkare bALIne bhasma karyo che, (arthAta ja che), mATe zaMkara vairAgyavALAmAM zobhe che, eTale zreSTha che; ane vivAha thayA pachI viyAganA bhayathI pArvatIne pitAnAM ardha zarIramAM dhAraNa kare che (ardha nArIzvara che), mATe rAgI(saMsArI)mAM paNa saMkara ja zobhe che eTale zreSTha che. * lIMDha lALa vagerenuM.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka mAha vArI zakAya tema nathI. zikhariNIvRtta 1333 13 ajAnanmAhAtmyaM patatu zalabho dIpadahane sa mInopyajJAnAdvaDizayutamaznAtu pizitam / vijAnanto'pyetadvayamiha vipajAlajaTilAna muJcAmaH kAmAnahaha! gahano mohamahimA // 18 // (agninA) mAhAtmyathI ajJAta pataMga dIvAnA agnimAM bhale paDe ane matsya paNa ajJAnathIja AMkaDIvALuM mAMsa bhale gaLe, paraMtu ApaNe te! saMsAramAMnI vipattienI paraMparAthI AvRta evA A viSayeAne jANatA chatAM paNa cheoDI zakatA nathI; arere! e mehamahimA zuM eche. gahana che? 18 ati lezathI siddha thAya, evAM paramArthanAM sukhamAM sukhabuddhi na karIne tRSA vagerenI zAMtimAM sukhane mAnatA puruSanI nindA. zikhariNIvRtta tRSA zuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surabhi kSudhArtaH san zAlIna kavalayati zAkAdivalitAn / pradIpte rAgAgnau sudRDhataramAzliSyati vadhUM pratIkAraM vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH // manuSya, tRSAthI sukha sUkAtuM haiAya tyAre madhura ane sugaMdhI jaLanuM pAna kare che, bhUkha lAge tyAre zAka vagerenI sAthe bhAtanuM bheAjana kare che, sneharUpI agni pradIpta thAya tyAre vadhUne AliMgana kare che, evI rIte vyAdhinA upAyane A sukha che' ema manuSya viparIta mAne che. 19 zArdUlavikrIDitavRtta tuGgaM vezma sutAH satAmabhimatAH saMkhyAtigAH sampadaH kalyANI dayitA vayazca navamityajJAnamUDho janaH / ra
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta matvA vizvamanazvaraM nivizate saMsArakArAgRhe saMdRzya kSaNabhaGguraM tadakhilaM dhanyastu sannyasyati // 20 // UMcuM maMdira che, sAdhujanene game evA putro che, dhanadhAnyAdi samRddhi saMkhyAtIta che, anakaLapaNuM vagere guNene dharAvatI strI che ane navIna umara che arthAt cAvanAvasthA che, AvI rIte ajJAnathI mUDha banele vivekazunya jana vizvAMtargata A gRha, apatya, vitta ane strI vagerenA prapaMcane zAzvata mAnI saMsArapa kArAgRhamAM praveza kare che (temanA para Asakta thAya che, paraMtu jJAnI puruSa te sarva azAzvata arthAt kSaNabhaMgura che, AvI rIte jJAnadRSTithI vicAra karIne temane tyAga kare che arthAta temanApara Asakta thato nathI. (mATe kharekhara te dhanya che.)20 3 yAcanAjanita dInatArU5 dUSaNaprakaraNa 21-30 ava-manasvI puruSane yAcanA karavI, enA jevuM bIjuM duHkha nathI. zArdUlavikrIDitavRtta dInA dInamukhaiH sadaiva zizukairAkRSTajIrNAmbarA krozadbhiH kSudhitairniranavidhurA dRzyeta cedghinii| yAzcAbhaGgabhayena gaddagala truTyadvilInAkSaraM ko dehIti vada svadagdhajaTharasyArthe manasvI janaH // 21 // bhUkha lAgavAthI retAM ane nisteja mukhavALAM daridrI bALake sadaiva jenAM jINuM kapaDAM kheMcatAM hoya evI ane bALakane ApavAne mATe gharamAM anna na hovAthI vidgala thayelI strI je jovAmAM Ave te yAcanAbhaMga thavAnA bhayathI gadagada vANIe TuTatA ane paDatA akSare mane Ape," ema ka manasvI mANasa pApI peTane mATe zikSA mAge vArU? 21
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ varAgyazataka iriNIvRtta abhimatamahAmAnagranthiprabhedapaTIyasI gurutergunngraamaambhojsphuttojjvlcndrikaa| vipulavilasallajjAvallIvitAnakuThArikA jaTharapiTharI duSpUreyaM karoti viDambanam // 22 // abhISTa evA meTA abhimAnanI gAMTha choDavAmAM samartha ane atizaya moTA gAMbhIye vairya Adi guNagaNu5 kamaLAne saMkeca pamADanArI,spaSTa ujajavala pUnamanI cAMdanI jevI tathA vipulatAthI vikAsa pAmatA lajajADha5 valalInA caMdaravAnI kuhADI jevI A duHkhathI bharavAne azakya udarapa kuMDI viMTabanA kare che. ra2 avaka-jegI thavuM sAruM, paNa saMsAramAM kaMgAla hAlatamAM rahevuM bhUMDuM. sragdharAvRtta puNye grAme vane vA mahati sitapaTacchannapAlI kapAlImAdAya nyAyagarbhadvijahutahutabhugdhUmadhUmropakaNTham / dvAra dvAraM pravRtto varamudaradIpUraNAya kSudhAtoM mAnI prANI sa dhanyona punaranudinaM tulyakulyeSu diinH||23|| vizALa vanamAM athavA pavitra gAmamAM dhavala vastrathI DhAMkelA bhikSAnA pAtrane laIne, nyAyavettA brAhmaNee Ahuti ApelA agnihotranA agnithI dhUmravALAM thaI gayelAM pratyeka dvAra upara udarane khADo pUravAne mATe bhaTakatA kSudhArta evA mAnI prANune dhanya che, paraMtu pitAnA samAna kuTuMbIomAM dararoja dIna rahenArA puruSane dhikkAra ho. 23 - tAtparya-ghera ghera bhaTakIne peTa bharavuM ane virAgya le te sAre, paNa dIna avasthAmAM kuTuMba sAthe vasavuM te adhama. jemake
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 bhartRharikRta varaM vanaM vyAghragajendra sevitaM drumAlaye pakkaphalAmbubhojanam / tRNAni zayyA paridhAnavalkalaM na baMdhumadhye dhanahInajIvanam // vAgha ane hAthIthI sevita vanamAM rahevuM sAruM, jhADanAM jhuMpaDAMmAM rahIne pAkAM phaLa ane pANIthI bheAjana karavuM e sAruM, tRNunI zayyA upara sUvuM sAruM, valkala paheravAM e sAruM, paNa badhuMjanamAM kuTuMbamAM dhanahIna jIvavuM e naThAruM. vasantatilakAvRtta gaGgAtaraGgahimazIkarazItalAni vidyAdharAdhyuSitaccAruzilAtalA ni / sthAnAni kiM himavataH pralayaM gatAni yatsAvamAnaparapiNDaratA manuSyAH // 24 // gaMgAnA taraMganA zItaLa chAMTAthI DaMDAM thayelAM ane jenA upara vidyAdharA ese che evAM himAlayanAM suMdara zilAtalavALAM sthAnAnI zuM kheATa paDI che, ke jethI manuSyeA apamAna sAthe parAza upara prIti rAkhe che? ra4 ava--AjIvikA mATe kaMdamULa che, te| pachI tene mATe khaLane zuM krAma sevavA? dharAvRtta kiM kandAH kandarebhyaH pralayamupagatA nirjharA vA giribhyaH pradhvastA vA tarubhyaH sarasaphalabhRto valkalinyazca zAkhAH / vIkSyante yanmukhAni prasabhamapagataprazrayANAM khalAnAM duHkhodAttAlpavittasmayavazadanAnartita bhrUlatAni zuM kaMdarAemAMthI kaMo khUTI gayA che ? parvatamAMthI jharaNAMe zuM sUkAI gayAM che ? ane rasavALAM phaLa tathA valkalane dhAraNa karanArI taruzAkhAe zuM paDI gai che? ke jethI manuSyA, ana*-vinayazUnya khaLa puruSAnAM mahAduHkhe
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 17 upArjita karelAM alpa dhananA gavarUpI pavananA ceAge nAcatI bhrakuTIvALAM mukhAne jIve che. 25 tAtparya-rahevAne zuDhDhA, khAvAne kaMda ane rasavALAM phaLa, pIvAne mATe nadInALAnuM jaLa ane vastrane mATe jhADanI chAla chatAM, manuSyA zA mATe du:khe prApta karelA dhananA garvathI khecAi jatA khaLa-dhanI-puruSAnI sevA karatA haze? khaLa puruSanI sevA karyAM karatAM A rItane vanavAsa sAre che. avavanamAM vasavuM e ja zreSTha che, ema mAnatA puruSanI peAtAnI straprati ukti. zArdUlavikrIDitavRtta puNyairmUlaphalaiH priye ! praNayini vRttiM kuruSvAdhunA bhUzayyA navavalkalairakaruNairuttiSTha yAmo vanam / kSudrANAmavivekamUDhamanasAM yatrezvarANAM sadA cittavyAdhyavivekavihvalagirAM nAmApi na zrUyate // 26 // huM praNayavALI priye ! pavitra mULAthI ane phaLothI have AjIvikA kare, svAbhAvika prakhara evAM navAM valkalA paherI bhUmi upara zayyA kareA, cAleA UThe! ApaNe vanamAM jaIe. kAraNa ke jyAM kSudra buddhinA, avivekathI mUDha mananA ane mananI vyAdhithI tathA avivekathI vihnala vANIvALA dhanavatAnuM nAma paNu kadI sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI. 26 tAtparya-kSudra, avivekI ane jUhuM melanArAdhanADhayAne jyAM vAsa nathI evA vanamAM javAne tatpara thavuM ane vanaphaLa, bhUmi upara zayana ane zrama vagara prApta thatA sukhanAM aMgIkAra karavA sArA, pazu dhananA mamAM vivekI ne AMdhaLAmAM vasavuM bahu bhUMDuM.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bhartuharikRta zikhariNIvRtta phalaM svecchAla bhyaM prativanamakhedaM kSitiruhAM payaH sthAne sthAne ziziramadhuraM punnysritaam|. . mRdusparzA zayyA sulalitalatA pallavamayI sahante santApaM tadapi dhaninAM dvAri kRpaNAH // 27 // vanevanamAM kalezavinA svecchAthI prApta thanArAM keLuM, kerI ane phaNasa Adi vRkSenAM phaLa che, sthAne sthAnamAM ThaMDuM ane madhura gaMgA godAvarI Adi puNyakAraka nadIonuM tIrtha jaLa che tathA mRdu spezavALI ane ati komala latAonA paddhathI banAvelI zayyA che, tathApi dhana meLavavAnI IcchAthI parataMtra banelA kaMjusa puruSe dhanika lokonAM dvAra AgaLa saMtApa sahana kare che. 27 nirvedatAnuM svarUpa mandAkrAntAvRtta ye vartante dhanapatipuraH prArthanAduHkhabhAjo ye cAlpatvaM dadhati vissyaakssepprystbuddheH| teSAmantaHsphuritahasitaM vAsarANAM smareyaM dhyAnacchede zikharikuharagrAvazayyAniSaNNaH // 28 // je divase dhanADhyanI AgaLa prArthanA karavAthI duHkhamaya lAgatA, ane viSayane mATe prayatna karavAthI jenI buddhi viparIta thaI gaI hatI evA mane je divase ghaNuM ja svalpa lAgatA te divasanuM, dhyAnanA aMtamAM, parvatanI guhAmAM prastaranI zayyA upara besIne, huM aMtaramAM krelA hAsyapUrvaka smaraNa karuM chuM. 28 ' arthAta-evA saMsAranA duHkhamAM kahADelA divase smaratAM hAlanI cagInI avasthAmAM te mithyA meha upara
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 19 hAsya utpanna thAya che-jJAnI jana pitAnA pramAdanuM maraNa thatAM pite pitAne hase che. sArdUlavikrIDitavRtta ye santoSanirantarapramuditAsteSAM na bhinnA mudo ye tvanye dhanalubdhasaGkaladhiyasteSAM na tRSNA htaa| itthaM kasya kRteH kRtaH savidhinA kIdRkpadaM sampadA svAtmanyeva samAptahemamahimA meruna me rocate // 29 // je puruSo daivathI prApta thayelI vastuvaDe prApta thayelA mavilAsa pe saMtoSavaDe sarvadA saMtuSTa hoya che temane AnaMda bhinna hotuM nathI paNa te vadhI gayela hoya che, ane dhanamAM lubdha thayelI vyAsa buddhivALA je anya ja hoya che temanI vastaparanI tRSNA haNAyelI nathI. Ama hovAthI te prasiddha ratnAdi samRddhienuM anivacanIya sthAna tathA potAne ThekANe ja samApta thayelA suva* nA mahimAvALe meru parvata brahyadeve tenA mATe nirmANa. karyo che vArU? kAraNa te te mane rucatuM nathI. ra9 zArdUlavikrIDitavRtta / "bhikSAhAramadainyamapratisukhaM bhIticchidaM sarvato durmAtsaryamadAbhimAnamathanaM * duHkhaughvidhvNsnm| sarvatrAnvahamaprayatnasulabhaM sAdhupriyaM pAvanaM zambhoH satramavAryamakSayanidhiM zaMsanti yogiishvraaH||30|| yogIzvara dInatAvinAnA. atizaya sukhavALA, sarvatra bhayane nAza karanArA, duSTa svabhAvavALA mAtsarya, mada ane abhimAnanuM nirasana karanArA prati divase sarvatra prayatna vinA sulabha arthAt sukhalabhya, ahaMkAra vinAnA sAdhu puruSane priya ane pavitra evA zaMkaranA annasatrasamAna
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 bhartRharikRta tathA keAIthI paNa nivAraNa na karI zakAya evA akSaya thApaNa jevA, bhikSAthI maLelA annanA AhAranI prazaMsA kare che. 30 4 bhAgAnI asthiratA 31-40 zArdUlavikrIDitavRtta bhoge rogabhayaM kule cyutibhayaM vitte nRpAlAdbhayaM maune dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe jarAyA bhayam / zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM sarvaM vastu bhayAnvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevAbhayam // 31 // bhAgamAM rAganA bhaye, kuLamAM kulabhraSTa thavAne bhaya athavA kulInatAmAM lAMchananA bhaya, dhanane rAjAne bhaya, saiAnamAM dainyane bhaya, khaLamAM zatrunA bhaya, rUpamAM ghaDapaNane bhaya, zAstra bhaNavAmAM vAdanA bhaya, guNamAM khala-naThArAM mANasanA bhaya ane zarIrane kALanA bhaya che; A rIte jagatamAM saghaLI vastuo mATe mANasane bhaya rAkhavA paDe che, mAtra vairAgya ja nirbhaya che. 31 tAtparya--A jagatamAM mANasa jo bhega bhagave te rAga thavAnA bhaya rahe che, kuLavAna hAya teA lAMchananA bhaya rahe che, dhanavAna haiAya te rAjAne bhaya rahe che, baLavAnane zatrunA bhaya, rUpALAne gharaDuM thai javAnA bhaya, bhaNelAne bIjAo sAthe vAdanA bhaya, guNu haiAya tene naThArA mANusAnI niMdAnA bhaya ane zarIrane maraNutA bhaya che. arthAt jagatamAM saghaLuM bhayavALuM che, mAtra vairAgya ja nirbhaya che. zArdUlavikrIDitavRtta AkrAntaM maraNena janma jarayA vidyuzJcalaM yauvanaM saMtoSo dhanalipsayA zamasukhaM prauDhAGganAvibhramaiH /
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAgyazataka lokairmatsaribhirguNA vanabhuvo vyAlairnRpA durjanairasthairyeNa vibhUtirapyapahRtA prastaM na ki kena vA // 32 // * prArabdhathI janma vagere je je prApta thAya che, te te sarva kSaNabhaMgura che. maraNa janmane, ghaDapaNe-vIjaLI jevAM caMcaLa vanane, dhananI prAptinI icchAo-saMteSane, prauDha strIonA vilAsee zAMtinAM sukhane, matsarI mANasoe-guNene, sapeevananI pRthvIne, dujanee rAjAone ane caMcaLatAe dhayane gaLelAM che, mATe A jagatamAM koNe zuM nathI gamyuM? 32 zAhUvijhItivRtta AdhivyAdhizatairjanasya vividhairArogyamunmUlyate lakSmIryatra patanti tatra vivRtadvArA iva vyaapdH| jAtaM jAtamavazyamAzu vivazaM mRtyuM karotyAtmasAttatki nAma niraMkuzena vidhinA yannirmitaM susthitam // 33 // aneka mananI pIDAo ane zarIranA rogo manuSyanAM Arogyano mULamAMthI nAza kare che, jyAM lakSamI hoya tyAM 'ughADAM bAraNAMvALI Apattio AvI paDe che, mRtyu je je utpanna thAya, te te sarvane avazya tvarAthI parAdhIna karIne pitAne vaza kare che. mATe niraMkuza evA vidhie je utpanna karela che, temAM kayuM nizcaLa che? 33 tAtparya-jagatamAM utpanna thayeluM sarva nAzavaMta ja che. zArdUlavikrIDitavRtta bhogAstuGgataraGgabhaGgataralAH prANAH kSaNadhvaMsinaH stokAnyeva dinAni yauvanasukhasphUrtiH priyAsu sthitaa| tatsaMsAramasArameva nikhilaM buddhA budhA bodhakA lokAnugrahapezalena manasA yatnaH samAdhIyatAm // 34 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhartuharikRta hAracaMdanAdi viSayaka bhege ati UMcA taraMgenA bhaMgasamAna caMcala che, prANa kSaNabhaMgura che, ane viSaya paranI sukhanI rti zeDA divasa ja strIo para rahe evI che; mATe hitepadeza karanArA hai vidvAna. A samagra saMsAra asAra ja che ema jANIne lekepara anugraha karavAmAM ati suMdara kamala manavaDe saMsArasAgaramAM nimagna thayelA ajJajanone uddhAra karavA mATe prayatna karo. 34 zArdUlavikrIDitavRtta bhogA meghavitAnamadhyavilasatsaudAminIcaJcalA AyurvAyuvighaTTitAbhrapaTalIlInAmbuvadbhaGguram / lolA yauvanalAlasA tanubhRtAmityAkalayya drutaM yoge dhairyasamAdhisiddhisulabhe buddhiM viddhvaM budhaaH!||35|| he budhe! bhego megha maMDaLamAM camakatI vijaLInA jevA caMcaLa che, AyuSya vAyue vikherI nAkhelAM vAdaLamAM rahelAM jaLanA jevuM kSaNabhaMgura che ane prANIonI vanalAlasA caMcaLa che, ema mAnIne tame satvara dhairyathI ane samAdhinI siddhiothI prApta thAya evA cegAmAM buddhi prero. 35 tAtparya-kSaNabhaMgura bhega vilAsa ane TUMkAmAM saMsArajanya dareka viSaya je kSaNabhaMgura che tene tyAga karIne akSacya haracaraNaparAyaNa thA; kiMvA haricaraNaparAyaNa thA; kAraNa ke e ja mAtra nitya che ne DAhyA puruSane parama Azraya paNa e ja che. sragdharAvRtta AyuH kallolalolaM katipayadivasasthAyinI yauvanazrI. rAH saMkalpakalpA ghanasamayataDidvibhramA bhogapUrAH / kaNThAzleSopagUDhaM tadapi ca na ciraM yapriyAbhiH praNItaM . brahmaNyAsaktacittA bhavata bhavabhayAmbhodhipAraM tarItum // 36 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 23 AyuSyataraMga jevuM caMcaLa che, juvAnInI zobhA theDA, divasa rahenArI che, dhana maratha jevuM che, viSayasukhanA pravAha varSARtunI vijaLInA camakArA jevA che ane strIoe kareluM gADha AliMgana paNa cirakAla rahetuM nathI. mATe he jana ! tame saMsAranA bhayarUpI samudranA pArane taravA mATe brahmamAM Asakta cittavALA thAo. 36 sArAMza-vicAravALo puruSa lebhathI parAbhava pAmato nathI. saMsAramAM kAMI paNa sukhanuM sAdhana nathI. sragdharAvRtta kRcchreNAmadhyamadhye niyamitatanubhiH sthIyate garbhamadhye kAntAvizleSaduHkhavyatikaraviSamo yauvane copbhogH| nArINAmapyavajJA vilasati niyataM vRddhabhAvo'pyasAdhuH saMsAre re manuSyA vadata yadi sukhaM svalpamapyasti kishcit||37. - vijhA ane mUtrathI bharelA apavitra garbhAzayamAM zarIrane saMkocIne kaSTathI rahevuM paDe che, vaivanamAM karele upabhoga strInA viyoganA duHkhanA saMbaMdhathI viSama thaI paDe che, tema ja jemAM strIonAM anAdara zobhI rahe che evuM duSTa ghaDapaNa avazya AvakAradAyaka hetuM nathI. mATe he manuSyo ! saMsAramAM thoDuM paNa je sukha hoya te kaho. 37 tAtparya-saMsAramAM koI paNa jAtanuM sukha nathI. eka Azcarya. vasantatilakAvRtta vyAghrIva tiSThati jarA paritarjayantI rogAzca zatrava iva praharanti dehm| AyuH parisravati bhinnghttaadivaambho| lokastathApyahitamAcaratIti citram // 3 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bhartuharikRta vAghaNanI peThe tiraskAra karatuM ghaDapaNa pAse ja rahe che, zatrunI peThe rege sarvadA dehane prahAra karyA kare che ane phUTelA ghaDAmAMthI jharI jatA jaLanI peThe AyuSya naSTa thAya, che, te paNa leka aNahitanAM karma kare che, e ghaNuM AzcaryanI vAta che. 38 zArdUlavikrIDitavRtta bhogA bhaMguravRttayo bahuvidhAstaireva cAyaM bhavastatkasyaiva kRte paribhramata re lokAH kRtaM cessttitaiH| AzApAzazatopazAntivizadaM cetaH samAdhIyatAM kAmocchittivaze svadhAmani yadi shrddheymsmdvcH||39|| nAnA prakAranA bhego kSaNabhaMgura che. te bhAgethI ja A saMsAra thAya che. huM loke! tame kayA sukhane mATe bhaTake che ? bhaTakavAnuM kaMI paNa prayojana nathI. have . jenuM citta niraMtara brahmamAM ja lAgeluM hoya, tevA puruSane strInuM bhASaNa vagere viSayo saMtoSa ApatA nathI. zikhariNIvatta sadA yogAbhyAsavyasanavazayorAtmamanasoravicchinnA maitrI sphurati kRtinastasya kimu taiH| priyANAmAlApairadharamadhubhirvaktrakamalaiH saniHzvAsAmodaiH skucklshaashlesssurtaiH|| gAbhyAsanA vyasanathI jenA AtmA ane mana vaza thayelAM che ane je puNyazALI puruSanA AtmAne mananI avicchinna maitrI purI rahelI che te puruSane, strIomAM bhASaNanuM, adharoSThanA madhanuM, sugaMdhI niHzvAsavALAM sukhakamaLAnuM ane stanakalazenA AliMgana sahita maithunanuM zuM prayeAjana che? "
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAgyazataka 25 amArA vacana upara vizvAsa hoya to tame seMkaDo AzArUpI pAzanI zAMtithI svaccha thayelAM cittane kAmane nAza karavAmAM zaktimAna evA svaprakAza AtmAmAM ekAgra kare. 39 zArdUlavikrIDitavRtta brahmendrAdimarudraNAMstRNakaNAnyatra sthito manyate yatsvAdAdvirasA bhavanti vibhvstrailokyraajyaadyH| bhogaH ko'pi sa eka eva paramo nityodito z2ambhate bho sAdho kSaNabhaGgure taditare bhoge ratiM mA kRthAH // 40 // jyAM nitya bhegonA sAmrAjyapara sthita thayelA puruSa brahmA, Idra vagere denA gaNene atyaMta nisAra ES" niraMtara paropakAra karanAra puruSono ja janma saphaLa che ne bIjAone janma to uMbarAnA phaLamAM rahelAM mazalAnA janmanI peThe niSphaLa che. zArdUlavikrIDitavRtta . jAtaH kUrmaH sa ekaH pRthubhuvanabharAyArpitaM yena pRSThaM zlApyaM janma dhruvasya bhramati niyamitaM yatra tejasvicakram / saJjAtavyarthapakSAH parahitakaraNe nopariSTAnna cAdho brahmANDodumbarAntarmazakavadapare prANino jaatnssttaaH|| - te eka ja kAcabA jamele che ke jeNe pitAnI pITha moTA bhuvananA bhAra mATe ApelI che, tema ja dhruvanuM janma paNa vakhANavA lAyaka che ke jenA AdhArathI tizcaka niyama pramANe bhame che, paraMtu upara tathA nIce paropakAra karavAmAM jenI sahAyatA vyartha nivaDI che evAM bIjAM prANIo, brahmAMDarUpI uMbarAnAM phaLanI vacamAM rahelAM mazalAMnI peThe janme che ne mare che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta taNakhalAnA kaNanI peThe ati tuccha mAne che, tathA je sAmrAjyanA svAdathI grejyanA rAjyanuM Adhipatya vagere saMpatti nIrasa lAge che, e keIka anirvacanIya ane satkarSa hoI nitya udaya pAmanAra brahmAnaMda05 eka bhoga ja vikAsane pAme che, tyAM he sAdhe! tethI Itara anitya kSaNabhaMgura sAMsArika sukhAnubhavarUpa bhegapara tuM prIti na kara. 40 5 kAlamAhamAnA varNananuM prakaraNa 41-50 zArdUlavikrIDitavRtta sA ramyA nagarI mahAnsa nRpatiH sAmantacakraM ca tatpAveM tasya ca sA vidgdhprissttaashcndrbimvaannaaH| udRttaH sa ca rAjaputranivahaste bandinastAH kathAH sarva yasya vazAdagAtsmRtipathaM kAlAya tasmai nmH||41|| * tAtparya-jeo parepakAra karatA nathI, temanuM jIvita te sAva nakAmuM ja che. saMsArasamudra taravAnI IcchAvALA puruSoe strIne saMga sarvathA tajavo joIe. zArdUlavikrIDitavRtta unmIlatrivalItaraGgavalayAprottuGgapInastana- . dvandvenodyatacakravAkamithunA vaktrAmbujodbhAsinI / kAntAkAradharA nadIyamabhitaH krUrAzayA neSyate saMsArArNavamajanaM yadi tato dUreNa saMtyajyatAm // he jana! je saMsArarUpI samudramAM bUDavuM gamatuM na heya te, strInA AkArane dhAraNa karavAvALI eTale strIrUpI nadIne dUrathI tyAga kare; kAraNa ke jema nadImAM taraMganI .
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 27 te ramaNIya rAjadhAnI, te ja mahArAjA, te ja tenI AjI mAjumAM sthita thayeluM sAmaMtAnuM maMDaLa, te ja tenI pAse beThetrI vidvAnAnI sabhA, te ja caMdrabiMbasamAna mukhavALI suMdarIe, te ja phrIDArasathI ucchaMkhala banelA rAjaputrAnA samUha, te ja baMdIjanA ane te ja zRMgArAdi raseAthI paripUrNa kathAe, A badhuM je kALane vaza thaI javAthI kevaLa smaraNamArga mAtramAM rahyuM te kALane namaskAra hA. ava0-kALa ekanAM ane ane anekanuM eke nahi, ema karyAM ja kare che. *mandAkrAntAvRtta yatrAnekaH kvacidapi gRhe tatra tiSThatyathaiko yatrApyekastadanuM bahavastatra cAnte na caikaH / itthaM cemau rajanidivasau dolayandrAvivAkSau hAjIH jANyA sadde vadhuTMs: zrIti prabhicAre: irA jema paktio prakAze che tema strIrUpI nImAM paDyu trivalirUpI taraMganI paMktie zeAlI rahelI hAya che; nadI cakravAka pakSInAM joDAMvALI hAya che, tema strI paNa UMcA ne mATA e stanarUpI cakravAka pakSonAM joDAMvALI hAya che; jema nadI kamaLathI zAbhe che tema strI paNa sukhakamaLathI zobhe che ane jema nadI cAre tarapha krUra magara vagerethI yukta hAya che, tema strI paNa kaTheAra cittavALI hAya che. pAMca jJAnendriye!nA viSayeAthI jenuM citta ThagAyuM hAya che ane jene svArtha saryo nathI evA puruSa, IMdriyAnA viSaye ne ati nide che.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta je gharamAM aneka hatAM te gharamAM eka ja mANasa rahe che, eka heya tenAM bahu thAya che ane aMte vaLI eke rahetuM nathI; A pramANe A rAta ane divasa' ane pAsAonI peThe jhulavanAra bahu kalAsaMpanna kALa, kAli. kAnI sAthe prANIsRpa sogaTIothI ramata ramyA kare che. 42 arthAta-zivapArvatI rAtadivasarUpI pAsAo nAMkhI prApI senaTAMthI vicitra ramata ramyAM jAya che. mohavarNana rAdhUMvAditavRtta * Adityasya gatAgatairaharahaH saMkSIyate jIvitaM vyApArairbahukAryabhAragurubhiH kAlo na vijJAyate / dRSTvA janmajarAvipattimaraNaM trAsazca notpadyate pItvA mohamayIM pramAdamadirAmunmattabhUtaM jagat // 43 // sUryanA ugavAthI ane AthamavAthI roja roja AyuSya ochuM thatuM jAya che, meTAM moTAM aneka kAryanA vyApArathI "kALa kyAM gaye ?? te samajAtuM nathI. vaLI janma, jarA (ghaDapaNa), vipatti ane maraNane joIne paNa OM mAlinIvRtta iha hi madhuragItaM nRtyametadraso'yaM sphurati parimalo'yaM sparza eSa stanAnAm / iti hataparamArtha rindriyairdhAmyabhANaH svahitakaraNadhUtaH paJcabhirvazcito'smi // A lekamAM madhura gAna che, nRtya che, rasa che, sugaMdha che ane stanone sparza paNa phure che. e prakAre paramArthane nAza karanArI ane pitAnAM kalyANa karavAmAM pUrva evI pAMca jJAnendriyoe mane chetare che. .
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgya zataka 29 puruSane trAsa utpanna thateA nathI. kAraNa ke me hamaya pramAdamadirAnuM pAna karavAthI A AkhuM jagatja unmatta thaI gayeluM che ema mane lAge che. 43 saMsAranA vyApArathI khinna thayelA puruSanI ukti. zArdUlavikrIDitavRtta rAtriH saiva punaH sa eva divaso matvA'budhA jantavo dhAvantyudyaminastathaiva nibhRtaprArabdhatattatkriyAH / vyApAraiH punaruktabhuktaviSayairevaMvidhenAmunA saMsAreNa kadarthitAH kathamaho mohAnna lajjAmahe // 44 // udyamI evA ajJAnI prANIe divasane ane rAtrine samAna mAnIne gupacupa jUdAM jUdAM kAryAM karyAM kare che, ane tene mATe doDAdoDI kare che ane jenA viSayAnA vAraMvAra upabhAga karavAmAM Ave che evA vyApArA karyAM kare che. arere! evA saMsArathI duHkhI thayelA evA ame mehathI kema lajAtA nathI ? 44 ava.eke arthe na sAdhanAranuM jIvita / vyartha ja gayuM jANavuM. zArdUlavikrIDitavRtta na dhyAtaM padamIzvarasya vidhivatsaMsAravicchittaye svargadvArakapATapATanapaTurdharmo'pi nopArjitaH / nArIpInapayodharoruyugalaM svapne'pi nAliGgita mAtuH kevalameva yauvanavanacchede kuThArA vayam // 45 // A saMsAranA viccheda karavAne mATe vidhi pramANe IzvaranA paDhanuM dhyAna dharyuM nahiM, tema svargadvAranAM nathA mekSadvAranAM kamADA ughADavAne samartha evA dharma paNa upArjita na karyAM tathA nArInAM pIna paryApara ane
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta sAthaLonA yugalane paNa svane AliMgavA pAmyA nahIM. tethI arere!! ApaNe te kevaLa mAtAnA daivanavanane chedanAra kuhADArUpa ja nIvaDyA. 45 ' arthAta saMsAramAMthI chUTavAne-mokSane mATe IzvaranA padanuM vidhivat dhyAna dharAyuM nahi, svarga meLavavA mATe dharma thayo nahi ane saMsAra sukhe levAyuM nahi. eTale vyartha ja jamyA. anukrame traNe viSaya eka ekathI utaratA cheH prathama mekSa, te na bane te ' svaga ane te na bane te aihika (sAMsArika) sukha levuM. mekSa ane svargane mATe agiyAramA zlokanI TIkA juo. dharma eTale yAgAdi ane yAgAdi dharmakRtyathI svarga maLe che, mokSa maLatuM nathI. mokSa te mAtra brahmajJAnathI ja maLe che. avaka-je avasthAmAM je avazya meLavavuM joIe te na meLave te puruSanuM jIvana vyartha che. , zArdUlavikrIDitavRtta nAbhyastA bhuvi vAdivRndadamanI vidyA vinItocitA khaDgAyaiH karikumbhapIThadalanairnAkaM na nItaM yshH| kAntAkomalapallavAdhararasaH pIto na candrodaye tAruNyaM gatameva niSphalamaho zUnyAlaye dIpavat // 46 // ahe! je puruSe pRthvImAM vinayavALA puruSone ane vAdIonA samudAyane jitanArI vidyAne abhyAsa karyo nahIM, ane khanI dhArathI hastIonAM kuMbhasthaLane phADIne cazane svargamAM pahoMcADaye nahIM ane candranA udayamAM strInA komaLa adharapallavanuM pAna karyuM nahIM tenI juvAnI, zUnya gharamAM baLatA dIvAnI peThe niSphaLa gaI. 46
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. vairAgyazataka tAtparya-vAdIone harAve tevI vidyA, siddhi prApta karavAnI vidyA, svargamAM yaza gavAya tevuM parAkrama, ane te be nahIM te trIjuM saMsArasukha yatharacha mahAlavuM, etraNamAMthI kAMI ja nahIM thayuM te AyuSya phekaTa che. ava -e ke puruSArtha na sadhAye. zArdUlavikrIDitavRtta vidyA nAdhigatA kalaMkarahitA vittaM ca nopArjitaM zuzrUSA'pi samAhitena manasA pitrona sNpaaditaa| AlolAyatalocanA yuvatayaH svapne'pi nAliGgitAH roSe gruhupatA jaivi prerita dizA *adhikArabhedathI eka jJAnane bheda che. iMdravaMzAvRtta zAnaM satAM mAnamadAdinAzanaM keSAMcidetanmadamAnakAraNam / sthAnaM viviktaM yaminAM vimuktaye kAmAturANAmatikAmakAraNam // jema ekAnta sthAna yamIone-yatione muktinA kAraNarUpa thaI paDe che, ane kAsIone atyaMta kAmanA. kAraNarUpa thaI paDe che, tema ja sajajanene jJAna, mAna ane mada Adine nAza karanAruM thaI paDe che ane bIjA keTalAkane te ja jJAna, mada ane mAnanA kAraNarUpa thaI. paDe che. saMsAranI vicitratAnuM varNana. zikhariNIvRtta kvacidvINAvAdaH kvacidapi ca hAheti ruditaM kvacinnArI ramyA kvacidapi jraajrjrvpuH|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 bhartuharikRta ame niSkalaMka zuddha vidyA paNa prApta na karI, dhana paNa na meLavyuM, svastha cittathI mAbApanI sevA paNa na karI tathA caMcaLa ane vizALa netravALI yuvatIone svamamAM paNa AliMgana kyuM nahi, paraMtu kAgaDAnI peThe pArakAnA piMDa (bhajana) upara lelupa thaIne-AzA rAkhIne A badhe kALa nirgamana karyo. 47 ' arthI-vidyA, dhana, mAbApanI sevA ane bhega e kaMI thayuM nahi, paNa kaI bhejana Ape evI AzAmAM ne AzAmAM kALa jatA ro-sukha maLyuM nahi ane hara caraNazaraNuM paNa thavAyuM nahi; ema ubhaya puruSArthathI bhraSTa thayA-evI rIte ghaNe kALa jIvyA tethI zuM? voDA gavati ciraMva afe 2 mu-kAgaDo paNa bali khAtAM ghaNe kaLa jIve che. tAtparya-kAgaDAnI peThe lAMbuM AyuSya bhogavyuM tethI zuM? arere ! A saMsAramAM "na mIlI rAmA, na mIlA rAma" jevI amArI gati thaI. zikhariNIvRtta vayaM yebhyo jAtAzciraparigatA eva khalu te samaM yaH saMvRddhAH smRtiviSayatAM te'pi gmitaaH| kvacidvidvadgoSThI kvacidapi surAmattakalaho na jAne saMsAraH kimamRtamayaH kiM vissmyH|| saMsAramAM koI jagAe vINAnA zabdo thAya che, kaI jagAe "hAya hAya'nAM rudana thAya che, kaI jagAe manohara strI hoya che ane keAI jage e ghaDapaNathI zithila zarIravALI strI hoya che, keI jagAe vidvAnI vAta thAya che ane keAi jagee madirAthI madonmatta thayelA kalaha kare che, A saMsAra zuM amRtavALe che? ke viSavALe che? te mArA jANavAmAM AvatuM nathI.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiirAgyazataka 33 idAnImete sama pratidivasamAsatrapatanAt gatAstulyAvasthAM siktilndiitiirtrubhiH||48|| ApaNe jemanAthI utpanna thayA chIe te (mAbApa) te ghaNe kALa thayAM cAlyAM gayAM, jemanI sAthe ucharIne meTA thayA (baMdhujana vagere) te paNa samRti mAtra thaI gayAM ane hAla te ApaNe paNa nadInA retIvALA kinArA upara ubhelAM taru jevI pratidina pAse AvatI maraNadazAne prApta thatA jaIe chIe. 48 rACvijhItivRtta AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadardhaM gataM tasyArdhasya parasya cArdhamaparaM bAlatvavRddhatvayoH / zeSaM vyAdhiviyogaduHkhasahitaM sevAdibhirnIyate jIve vAritaraGgacaJcalatare saukhyaM kutaH prANinAm // 49 // manuSyanA AyuSyanuM parimANuM so varSanuM che, temAMthI pacAsa varSa te rAtrimAM nidrAthI jAya che, te pacAzamAMthI paNa pahelAM sADAbAra varSa bacapaNamAM jAya che ane chellAM sADAbAra varSa ghaDapaNamAM jAya che. bAkI rahelAM vacalA pacIsa varSa ke jemAM roga ane kuTuMbanA viyeganuM duHkha thAya che, te pacIza varSane manuSya dhanavAnanI sevA vagerethI gumAve che. mATe prANIone jaLanA taraMga jevA atyaMta caMcaLa jIvitamAM sukha kayAMthI hoya? 49 tAparya-A saMsAramAM sukha nathI, paNa manuSya sukha mAnI ja le che. jema ke asAre khalu saMsAre sukhabhrAntiH zarIriNAm / lAlApAnamivAMguSThe bAlAnAM stanyavibhramaH // - pitAnA aMguThAne dhAvatAM pitAnA ja mukhanI lALa mukhamAM Ave tene, chokarAM jema dUdha dhAre che, tema A asAra saMsAramAM dehadhArIe duHkhane bhrAMtithI sukha mAnI le che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta ava-A saMsAramAM janmathI AraMbhI maraNapayata ane -te pachI paNa sukhano leza nathI. zikhariNIvRtta kSaNaM bAlo bhUtvA kSaNamapi yuvA kAmarasikaH kSaNaM vittInaH kSaNamapi ca sNpuurnnvibhvH| jarAjINairaGgairnaTa iva valomaNDitatanunaraH saMsArAnte vizati yamadhAnIjavanikAm // 50 // puruSa kSaNavAra bALaka thaIne Ave che, pachI kSaNavAra viSayamAM rasika juvAna thAya che, kSaNavAra dhanarahita thAya che ne kSaNavAra puSkaLa dhanavALo thAya che, kSaNavAra ghaDapaNathI zithila thayelA avayavALe thAya che ane kSaNavAra karacalIthI zubhatAM zarIravALe thAya che. evI rIte manuSya saMsAramAM naTanI peThe aneka Rpi dhAraNa karIne jIvananA aMtamAM yamanI nagarIrUpI paDadAmAM pese che. 50 tAtparya-jema naTa nAnA prakAranA vezane dhAraNa karIne aMte paDadAmAM pese che, tema manuSya paNa bALapaNa vagere veza laIne aMte yamapurImAM pese che. * *vaMzasthavRtta prazantazAstrArthavicAracApalaM nivRttanAnArasakAvyakautukam / nirastanizeSavikalpaviplavaM prapattumanvicchati zUlinaM manaH / / jenI zAstrArthanA vicAranI capaLatA zAMta thayelI che, -jenuM nAnA rasavALAM kAvya saMbaMdhI kautuka zAMta thayeluM che ane -jenA vikane saghaLe upadrava nAza pAmyA che evuM mAruM mana zUladhArI zivane zaraNe javAnI IcchA kare che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 3 6 yatinRpatisaMvAdaprakaraNa pa1-60 zArdUlavikrIDitavRtta tvaM rAjA vayamapyupAsitaguruprajJAbhimAnonnatAH khyAtastvaM vibhavairyazAMsi kavayo dikSu pratanvanti naH 1 itthaM mAnadhanAtidUramubhayorapyAvayorantaraM yadyasmAsu parAGmukho'si vayamapyekAntato niHspRhAH // 5 // niHpRhAdhikAra-tuM jema rAjA che tema ame paNa gurunI sevA karIne prApta karelI buddhinA abhimAnathI utkRSTa chIe; tuM jema vaibhavathI prakhyAta che, tema kavio (daze) dizAmAM amArA yazane vistAre che; A pramANe ApaNA bannemAMnuM aMtara mAna ane dhananA viSayamAM baha dara che. mATe tuM je , amArAthI vimukha (Adararahita) rahIza te ame paNa tArAthI vadhAre niHspRha rahIzuM. pa tAtparya-he rAjana! tuM te kevaLa dhanavAnuM che ane ame te gurunI upAsanA karI saMpAdana karelI buddhinA abhimAnarUpa dhanathI saMpanna chIe. mATe tArAmAM ane amArAma sumeru ane sarSa jeTaluM bahu aMtara che. rAjyanuM abhimAna mithyA che. * avaka-eka niHspRhanI rAjA prati ukti. sragdharAvRtta arthAnAmIziSe tvaM vayamapi ca girAmIzmahe yAvadartha zUrastvaM vAdidarpajvarazamanavidhAvakSayaM pATavaM nH| sevante tvAM dhanADhyA matimalahataye mAmapi zrotukAmA mayyapyAsthA na cettattvayi mama sutarAmeSa raajngto'smi||52. - he rAjana ! jema tame dravyanA mAlika cho, tema ame paNa arthanI peThe ja vANInA mAlika (upAsaka) chIe.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhartuharikRta athavA (garA cAvaLe pAThAMtarane anusarIne) zAstra vacanenAM niHzeSa artha vizeSane jANIe chIe. tame jema zUra che tema ame paNa vAda karanAranA ahaMkAravarane zamAvavAmAM akSaya caturatA dharAvIe chIe; dhanADhya puruSa jema tamArI sevA kare che, tema ajJAnanA nAzane mATe amane paNa zretAe seve che; Ama chatAM paNa amArA upara je tamane AsthA na hoya te amane paNa tamArA upara AsthA nathI, mATe ame te A cAlyA. para rAja athavA dhanADhayamAM, ane kavi-vidvAnamAM A rIte jyAre kaMI taphAvata nathI, tyAre je rAjA athavA dhanADhayanI kavi athavA vidvAn upara AsthA hoya to ja, kavi athavA vidvAnanI rAjA ke dhanADhaya upara che, nahi te nathI ja. rAjasevA bahu kaSTakAraka che. juo bleka pa1 me, eno paNa A ja bhAva che. * * zikhariNIvRtta atikrAntaH 'kAlo laTabhalalanAbhogasubhago bramantaH zAtA mA kuttamadda saMsAra idAnI svaHsindhostaTabhuvi samAkrandanagiraH sutAraiH phUtkAraiH ziva ziva ziveti prtnumH|| laTakAMvALI lalanAonA bhAgamAM ramaNIya lAgate kALa ja rahyo ane ghaNA lAMbA samaya sUdhI A saMsAranA mArgamAM pharatAM pharatAM ame thAkI gayA. have te svargagAnA taTa bhUmi para besI duHkhitAvasthAne vyakta karatI vANInA sArI peThe tAra svara karanArA avAje ame "ziva, ziva! ziva !" nAmane vistAra karIe chIe. arthAt amane have saMsAramAM mamatA rahI nathI, ema kahetAM pUrvAdhamAM saMsArasukha bhogavyuM jaNAvI,
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 vairAgyazataka avagatinI rAjAprati ukti. mAlinIvRtta vayamiha parituSTA valkalaistvaM ca lakSmyA sama iha paritoSo nirvizeSo vishessH| sa tu bhavati daridro yasya tRSNA vizAlA manasi ca parituSTe ko'rthavAnko daridraH // 53 // he rAjana! ame valkalethI saMtoSa pAmIe chIe, tame lahamIthI saMtoSa pAme che, A pramANe jotAM amAre ane tamAro saMteSa samAna che anekharuM jotAM amArAmAM ane tamArAmAM kaMI phera nathI. jene atyaMta tRSNa hoya che te daridrI hoya che, paraMtu mana jyAre saMtuSTa thAya che tyAre daridrIe karyuM ane arthavAna paNa koNa? pa3 ' arthA-ame bhagavAM vastrathI ane tame maizeya vastrathI saMtoSa pAme che, te pachI daridrI kezu? dhanavAna koNa? sAra-saMteSa pAmyA eTale rAjA ane daridra beu samAna cheH rAjA lahamIthI saMtuSTa rahe che tema garIba pitAne je maLe tethI saMtuSTa rahe, te pachI bemAM phera ze? kaMIja nahi. mAlinIvRtta phalamalamazanAya svAdu pAnAya toyaM kSitirapi zayanArtha vAsase valkalaM ca / navadhanamadhupAnabhrAntasandriyANA mavinayamanumantuM notsahe durjanAnAm // 54 // tenAthI dharAI-satISa laI, gaMgAnA tIra upara zivane japa japavAmAM ja AnaMda darzAve che. vAnaprasthAvasthAnuM atra pravibhAsana apAyuM che,
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta khAvAne mATe phaLa khasa che, pIvAne mATe madhura pANI asa che, zayana karavAne mATe pRthvI paNa khasa che ane AcchAdana karavAne mATe vajrane badale jhADanI chAla khasa che, paNa tarata meLavelA dhanarUpa madhupAnathI durmIMgamAM gayelI iMdriyAne dharAvatA janAnA avinayane svIkAra karavAnA utsAha huM dharAvatA nathI. 54 38 arthAt miSTAnnane ThekANe phaLa maLe te khamAya, kaDhelAM dUdhane ThekANe mIThuM pANI, chappara palaMgane ThekANe jamIna upara zayana ane hIranAM cIrane ThekANe valkala maLe te sahevAya, paNa navIna prApta thayelA dhanarUpI madyanA pAnathI bhamI gayelI indriyAvALA-magajanA caLelA dunAnA avinaya tA nathI khamAta azImahi vayaM bhikSAmAzAvAso vasImahi / zayImahi mahIpRSThe kurvImahi kimIzvaraiH // 55 // ame bhikSAnnanuM * sevana karIe chIe, dizAe pa vastra paherIe chIe ane pRthvInA pRSThabhAgapara zayana karIe chIe. amAre rAjAe sAthe zuM kAma che? 55 vidnAnanuM vacana vaitAlIyavRtta na naTA na viTA na gAyakA na paradrohanibaddhabuddhayaH / nRpasadmani nAma ke vayaM kucabhArAnamitA na yoSitaH // 56 // (ame) naTa nathI, viTa nathI, gavaiyA nathI ane pArakAnA droha karavAmAM buddhi rAkhanArA nathI: vaLI kUcanA * pArakAnA keha ja karavA, emAM ja nikhad buddhivALA,
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAgyazataka 39 bhArathI namelI evI ame strIo paNa nathI, te pachI rAjadvAramAM amane te keNa gaNe?* 56 "arthAt rAjAne tyAM naTa, viTa, gaviyA, dehI puruSe ane meTAM stanavALI strIono Adara satkAra thAya; have ame te emAMnA ekake nathI, te pachI amAro tyAM kANu bhAva pUche? rAjadvAramAM vidvAnane satkAra nathI, paNa upara gaNAvyA tevA durgaNIo ane gaNikAonAM ja mAna hoya che.* * A ja bhAva juA aMgrejImAM What is Rome to me, what business have I there, I who can neither lie, nor falsely swear, Nor praise my patron's undeserving rhymes. (Ancient classics) mitelaMga A zlokane amAnitA sevakanuM vacana kahe che. 1 ava0-uttarottara vidyAno nAza thato jAya che. vittiLavRtta * purA vidvattAsIdupazamavatAM. klezahataye gatA kAlenAsau viSayasukhasiddhaya viSayiNAm / idAnIM tu prekSya kSititalabhujaH zAstravimukhAnahI kaSTaM sApi pratidinamadhodhaH pravizati // pUrve vidvattA zAntivALAonA kalezane nAza karavA mATe hatI. e vidvattA kALa jatAM anurAgIonI viSayasukhanI siddhine mATe thaI rahI ane hAla te pRthvI pAlane zAstravimukha joIne te ja vidvattA pratidivasa nIce utaratI jAya che; ahe! e echI duHkhanI vAta che? A
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta mAnitA viSe hariNIvRtta vipulahRdayairdhanyaiH kaizcijagajanitaM purA vidhRtamaparairdattaM cAnyairvijitya tRNaM yathA / iha hi bhuvanAnyanye dhorAzcaturdaza bhuJjate katipayapurasvAmye puMsAM ka eSa madajvaraH // 57 // keI udAra hRdayanA puNya puruSae pUrve jagat utpanna karyuM, bIjAoe pAlana karyuM, anya keIe tene jitI laI tRNavat gaNune koIne ApI dIdhuM, vaLI A lekamAM kaI bIjA dhIra puruSe caide bhuvanene bhagave che tathApi keTalAka nagaranAM svAmitvamAM puruSone A marajavara ze? 57 arthAt brAe jagatane utpanna kareluM che, viSNu pAlana kare che, parazurAme jagatane jItI chevaTa tRNavata gaNI kazyapane tenuM dAna dIdhuM hatuM ane baLi Adie cAda cokaDInuM rAja karyuM che, temane garva Avyo nathI, te pachI thoDAMka gAmanAM AdhipatyathI gava kare, e AjanA puruSanuM vartana anucita kema na gaNAya? zikhariNIvRtta abhuktAyAM yasyAM kSaNamapi na yAtaM nRpazatairbhuvastasyA lAbhe ka iva bahumAnaH kSitibhujAm / * arthAta pUrva vidvattA, saMsAranA kalezamAMthI chUTavAne mATe saMpAdana thatI hatIH kALe karIne te ja vidvattA tyAra pachI anurAgIothI saMsAranAM saikhyanuM AsvAdana karavAne mATe saMpAdana thavA lAgI ane have te vidvattAnI tulanA ja rahI nathI; eTale dhIre dhIre te duniyAmAMthI asta ja thatI jAya che.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka tadaMzasyApyaMze tadavayavaleze'pi patayo viSAde kartavye vidadhati jaDAH pratyuta mudam // 58 // seMkaDe! rAjAe pRthvIne bhAgavI na DAya evI eka kSaNu paNa gaI nathI. te pRthvInA lAbha thavAmAM rAjAone meTuM abhimAna thAya che e zuM vaLI te pRthvInA azanA paNa aMza prApta thatAM ane tenA ekAda avayavane leza paNa prApta thatAM zeka karavA joie, tene ThekANe jaDa rAjAe ulaTA harSa pAme che. 58 arthAt hajAre rAjAe A pRthvIne bhAgavatAM bhegavatAM cAlyA gayA, paNa pRthvI keAinI paNa thai nahiM, te pachI pRthvInA ekAda nAnAmAM nAnA aMzanA ke avayavanA pati thatAM 'huM pRthvIpati chuM' evuM abhimAna rAkhavuM, e ajJAna ja kahevAya; kAraNa ke pRthvI kAinI thai nathI ane thavAnIe nathI, te evI anitya ane atyaMlpa samRddhinuM abhimAna zuM kAma rAkhavuM? 41 zArdUlavikrIDitavRtta mRtpiNDo jalarekhayA valayitaH sarvo'pyayaM nanvaNustaM svIkRtya sa eva saMyugazatai rAjJAM gaNairbhujyate / te dadyurdadate'thavA kimapi na kSudrA daridrA bhRzaM dhigdhikAnpuruSAdhamAndhanakaNaM vAJchanti tebhyo'pi ye // 59 // jaLanI rekhAthI (samudravarDa) viMTaLAyaleA A AkhA pRthvIrUpI mRttikAnA piMDa paNa nAneA che. rAjAe nA samUha hajAro laDhAIe karIne te mRttikApiDane grahaNu * pUrvArdhanA artha A che. mI. telaMga A pramANe kare che:- je hajArA rAjAethI eka kSaNavAra paNa anukta rahI nathI, te pRthvI meLavavAmAM te rAjAe zuM abhimAna rAkhatA haro ?'
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ jara bhartRharikRta karIne bhAgave che; te kSudra ane atyaMta daridra rAjAe gheADuMka Ape che, athavA te kaMi paNa ApatA nathI. je puruSA te rAjAenI pAsethI paNa kiMcit dhananI vAM kare che, te adhama puruSAne dhikkAra hAjo. 59 ahaMkArI puruSa prati niraMtara IzvaranuM ArAdhana karanArane ja dhanya che. zikhariNIvRtta sa jAtaH ko'pyAsInmadanaripuNA mUrdhni dhavalaM kapAlaM yasyoccairvinihitamalaGkAravidhaye / nRbhiH prANatrANapravaNamatibhiH kaizcidadhunA namadbhiH kaH puMsAmayamatuladarpajvarabharaH // 60 // jenAM dhavala kapAlane (khAparIne) madananA ripu zaMkara peAtAnA mastaka upara alakArane ThekANe rAkhyuM hatuM, te ja puruSanAM jIvitane dhanya che; paNa hAla te peAtAnA prANanuM rakSaNa karavAmAM ja pravINa mativALA keTalAeka puruSAnA namaskArAthI puruSone atula 6parUpI mahA jara Ave che e zuM? 60 arthAta prANanuM rakSaNu karanArA eTale maraNathI bhaya pAmanArA ane manuSyeAnA namanathI prasanna thanArAnA jIvatarane dhanya nathI, paNa jenA kapAlane zaMkara peAtAnI ruMDhamALAmAM rAkhe che, te puruSanAM jIvatarane ja dhanya che. je zakarane seve che ne tene zaraNe jAya che, tenA mastakane peAtAnA ISTa bhakta gaNI, zaMkara mastakapara athavA peAtAnA kaMThanI ruMDhamALAmAM rAkhe che-chAtIpara ne chAtIpara rAkhe che. rASi kahe che ke-vAyAnAMtitriyALAM satyasaMdhAnamAM sUrALa
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAgyazataka ca yuddhanihatAnAM zirAMsi zrImahAdevaH zirasi bibharti [ ityAgamaH udAra, jitendriya, satyavAdI, zUra ane saMgrAmamAM haNAyelAnAM kapALa-mataka-khoparIone mahAdeva mastakapara athavA pitAnI chAtI upara rAkhe che. 7 mananA niyamananuM prakaraNa 61-70 ava koInuM ArAdhana karyA karatAM AtmAnuM ArAdhanA karavuM uttama che. zikhariNIvRtta pareSAM cetAMsi pratidivasamArAdhya bahudhA prasAdaM kiM netuM vizasi hRdykleshklilm| prasanne tvayyantaH svayamuditacintAmaNiguNe vimuktaH saMkalpaH kimabhilaSitaM puSyati na te // 61 // he hadaya! prati divasa aneka prakAre pArakAnAM cittanuM ArAdhana karI, temane prasanna karavA mATe tuM mahAkAleza zuM karavA veThe che? kAraNa ke jenAmAM ciMtAmaNinA guNone udaya thayela che e tuM pite aMtaHkaraNamAM prasanna thayA pachI, te chelle saMka95 tArI kayI kAmanAne pUrNa na kare vArU? 61 arthAta jyAre saMkalpathI rahita thayeluM mana, zAntithI. prasanna thAya che tyAre te cintAmaNinA guNane pAme che.. eTale ke je vastunI icchA thAya te Ape che, tyAre pachI bIjA koInA cittane prasanna karavAne mATe mahAkalezamAM paDavAnuM zuM kAraNa che ? saMsthAmavAjAmAM caravA karyAnoSatA + + X + + prAMtamahaM cenna yoni muvamuttamad bhagavaddagItA. a. 6 ThTho, zloka (24-27) saMka95thI upajelA kAmAdine
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 bhartuharikRta tyAga karyA pachI, zAMti pAmeluM mana yogIne uttama sukha Ape che. pRthvIvRtta paribhramasi kiM mudhA vacana citta vizrAmyatAM svaya bhavati yadyathA bhavati tattathA naanythaa| atItamananusmarannapi ca bhAvyasaGkalpayanatarkitasamAgamAnanubhavAmi bhogAnaham // 62 // he citta! tuM vyartha zA mATe bhramaNa kare che vAra? keAIka sthaLe vizrAMti leM. je kArya je prakAre thatuM hoya te kArya te prakAre prayatna vinA pitAnI meLe thAya che. anyathA thatuM nathI. gatakALanuM ciMtana na karatAM tathA bhaviSya. kALane saMkalapa na karatAM huM te akalpita samAgamane dharAvatA bhegene anubhava karuM chuM. 62 manane zikhAmaNa. zArdUlavikrIDitavRtta etasmAdviramendriyArthagahanAdAyAsadAdAzraya zreyomArgamazeSaduHkhazamanavyApAradakSaM kSaNAt / zAntaM bhAvamupaihi saMtyaja nijAM kallolalolAM gati mA bhUyo bhaja bhaMgurAM bhavarati cetaH ! prasIdAdhunA // 63 // he citta! niraMtara duHkha denArA A idrinA gahana viSacothI tuM jhaTa pAchuM phara tathA zreyanA mArgarUpa ane azeSa duHkhane zAkti karavAmAM kuzaLa evA zAnta bhAvane. eka kSaNavAra aMgIkAra kara. jalataraMga jevI caMcaLa evI potAnI buddhine tyAga kara ane kSaNabhaMgura saMsAranI prItine tyAga karIne have prasanna thA. 63
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 45 tAtparya-ndriyasukha duHkhakara che tene cheDI de. saMsA2mAM saghaLuM anitya ane caMcaLa che te tajIne nitya tathA sthira bhAvamAM pravRtta thA. ava-sAMsArika puruSanI pAtAnAM cittaprati ukti. zArdUlavikrIDitavRtta mohaM mArjaya tAmupArjaya ratiM candrArdhacUDAmaNau cetaH svargataraGgiNItaTabhuvAmA saMgamaGgIkuru / ko vA vIciSu budabudeSu ca taDillekhAsu ca strISu ca jvAlAgreSu ca pannageSu ca saridvegeSu ca pratyayaH // 64 // he citta! mehune tajI de ane jemanI jaTAmAM acaMdra rahelA che evA zivamAM prIti saMpAduna kara tathA svarga tara'giNI--gaMgAnA tIra pradezanAM saMganeA aMgIkAra kara; kAraNa ke*-tara'gamAM, parapoTAmAM, vijaLInA lisATAmAM, strIomAM, jvALAnA agrabhAgamAM, sarpamAM ane nadInA vegamAM vizvAsa zA rAkhavA? 64 tApa-A saMsAra taraMga, parapoTA, vidyullatA, zrI ane nadInA vega jevA kSaNabhaMgura che, tenA vizvAsa rAkhIza nahi. kAle zuM thaze te kene mAlama che? mATe huM mana ! saMsAranA mithyA ane anitya mehane cheADI dai, zaMkaranA padmamAM ane gaMgAjI uparanAM puNyAraNyAmAM prIti karatyAM jaI temanA samIpamAM nivAsa kara. zArdUlavikrIDitavRtta cetazcintaya mA ramAM sakRdimAmasthAyinImAsthayA bhUpAlabhrukuTIkuTIviharaNavyApArapaNyAGganAm / * A ThekANe jo tuM dhAratuM hoya ke sukha lIdhA pachI vRtrAvasthAmAM vanavAsa karIA te te dhAravuM anucita che.' eve! artha paNa levAya che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta kanthAkaJcukinaH pravizya bhavanadvArANi vArANasI..rathyApatiSu pANipAtrapatitAM bhikSAmapekSAmahe // 65 // .. he citta! tuM asthira rAjAonI bhrakuTIrUpa vyApA2vALI vyabhicAriNI jevI A saMpatti tarapha AdarapUrvaka kadAcit paNe joIza nahi. (te saMpatti meLavavA mATe tuM prayatna karIza nahi) kaMthAne ja bakhatara banAvanArA ame kAzInagarInA rAjamArgonI hAraparanA gharonA dvAromAM praveza karI hAthaR5 pAtramAM paDelI bhikSAnI apekSA karIe chIe. pa : | avaka-sukha hoya to te le, nahi te samAdhi le. -mandAkrAntAvRtta agre gItaM sarasakavayaH pArzvato dAkSiNAtyAH pRSThe lIlAvalayaraNitaM cAmaragrAhiNInAm / yadyastyevaM kuru bhavarasAsvAdane lampaTatvaM no caccetaHpraviza sahasA nirvikalpe samAdhau // 66 // he citta ! je (tArI) AgaLa gAyana thatAM hoya, De dakSiNa dezanA rasika kavie besatA hoya ane pAchaLathI laTakAbaMdha cAmara karatI strIonAM kaMkaNone khaNuM khaNATa thato hoya te ja saMsAra rasanuM AsvAdana karavAnI lAlaca rAkhaje. nahitara tarata nirvikalpa samAdhimAM ja lIna thaje. da6 janarakamAMthI tAranAra zuM ? iriNIvRtta viramata budhA yoSitsaMgAtsukhAtkSaNabhaMgurA kuruta karuNAmaitrIprazAvadhUjana saGgamam / ...na khalu narake hArAkAntaM ghanastanamaNDalaM
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka vasantatilakAvRtta - . prAptAH zriyaH sakalakAmadudhAstataH kiM dattaM padaM zirasi vidviSatAM tataH kim| saMmAnitAH praNayino vibhavaistataH ki kalpaM sthitaM tanubhRtAM tanubhistataH kim // 17 // sarve kAmanAone pUre evI lakSmI prApta thaI tethI zuM? zatruonA zira upara paga mUkyo che tethI zuM? sevakone vibhavothI sanmAna ApyuM tethI zuM? ane eka kalpa paryanta manuSyanA zarIrathI jIvyA te tethI paNa zuM? 67 tAtparyalakSamI capaLa che-aMte kayAreya phATI jaze zatruone jityA tethI zuM? kAraNa ke chevaTe te ApaNe paNa cAlyA javAnA chIe; sevakenuM sanmAna karyuM tethI paNa zuM? te sevake paNa dravya haze tyAM sudhI raheze ne A he paMDita ! strIsaMgathI thanArA kSaNabhaMgura sukhathI virAma pAme ane karuNA, maitrI tathA prajJArUpI vadhUne saMga kare; kAraNa ke hArayukta bhAre stanamaMDaLa ke maNinI mekhalAthI rumajhuma thatuM zreNI biMba kaMI narakamAM zaraNa (tAranAra) thanAra nathI. tAtparya-he paMDita ! buddhimAna vidvAna evA hara keIe narakamAMthI taravuM hoya te strIsaMganuM kSaNika sukha cheDI sarve prANI upara dayA ane mitrI rAkhavI tathA prajJA-AtmajJAnastrapI vadhune saMga kare. (A leka zRMgArazatakamAM 67 mo che.) * zroNabiMba-nitaMbane bhAga. * sarve prANI upara maitrI ane dayA che, te narakamAMthI paNa tAranAra che. dayAja dhamaeNnuM mULa che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bhartuharikRta mAna Apaze; ane zarIra eka kalpa sUdhI Take te paNa zuM? kAraNa ke e sarvene aMta che, mAtra IzvaranAma ja nitya amara che.* vasantatilakAvRtta bhaktirbhave maraNajanmabhayaM hRdisthaM sneho na bandhuSu ma manmathajA vikaaraaH| saMsargadoSarahitA vijanA vanAntA vairAgyamasti kimataH paramarthanIyam // 68 // zaMkaramAM bhakti, hAya, hRdayamAM janma maraNane bhaya, hoya, baMdhuomAM ni rahatA, hAya, kAmetpanna vikAro na hAya, saMsarga doSathI rahita evA vijana vananA pradezamAM vAsa hoya tathA jene vairAgya hoya te A pachI bIjuM zuM prArthanIya che? 68 brahmaciMtana ja zreyaskara che. vasantatilakAvRtta tasmAdanantamajaraM paramaM vikAsi tadbrahma cintaya kimebhirsdviklpaiH| *sragdharAvRtta jIrNA kanthA tataH kiM sitamamalapaTaM paTTasUtraM tataH kimekA bhAryA tataH kiM hayakarisugaNairAvRto vA tataH kim / bhaktaM bhuktaM tataH kiM kadazanamathavA vAsarAnte tataH kim vyaktajyotirna cAntarmathitabhavabhayaM vaibhavaM vA tataH kim / / phATelI kaMthA hoya teya zuM ne svaccha dheluM rezamI vastra hoya toya zuM? ekalI strI ja hoya teya zuM ane haya. gajanA uttama gaNothI viMTAyalA hoIe teya zuM? bhAtanuM bhejana hoya teya zuM ane sAMje naThAre anAja maLe teya zuM? tathA manamAM spaSTra brahmajJAna na thAya ane saMsAranA bhayanuM mathana karanAra vaibhava maLe te paNa zuM ?
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka yasyAnuSaGgiNa ime bhuvanAdhipatyabhogAdayaH kRpaNalokamatA bhavanti // 69 // je brahmane anusaranArA tattvavettA puruSane A pRthvInA adhipatipaNAnA bhegAdi vaibhavA kRpaNa leAkAe mAnya karelA lAge che, mATe anata, ajara, uttama ane prakAzarUpa te brahmanuM ciMtana kara. A asatya evA detu vagere padArthonuM zuM prayeAjana che? 69 vasantatilakAvRtta pAtAlamAvizasi yAsi nabho vilaMghya diGmaNDalaM bhramasi mAnasa cApalena / bhrAntvApi jAtu vimalaM kathamAtmanInaM tadbrahma na smarasi nirvRtimeSi yena // 70 // 5 49 he mana! tuM caMcalatAthI pAtALamAM praveza kare che, AkAzanuM ullaMghana karIne jAya che ane dizAonAM maMDaLamAM bhame che; evI rIte bhamIne paNa nirmala ane peAtAnuM kalyANu karanArA evA te brahmanuM smaraNu karatuM nathI, ke je smaraNa karavAthI tuM zAMtine prApta thaIza. 70 8 nityAnityavastunA vicAranuM prakaraNa 71-80 ava0-~sasAranA kSaNubhagura sadhaLA vyApAre| tajI, jethI brahmajJAna thAya tevA vyavahAra karavA, ema jaNAvavA mATe kahe che. zArdUlavikrIDitavRtta kiM vedaiH smRtibhiH purANapaThanaiH zAstrairmahAvistaraiH svargagrAmakuTInivAsaphaladaiH karmakriyAvibhramaiH / muktvakaM bhavabandhaduHkharacanA vidhvaMsakAlAnalaM svAtmAnandapadapravezakalanaM zeSA vaNigvRttayaH // 71 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ piTa bhartuharikRta jemAM karma kahelAM che tevA veda, dharma, artha ane kAmamAM pravartAvanArI smRtio, vrata vagere jaNAvanArA, purANe nA pADe, moTAM vistAravALAM zAstro ane svargasUpI gAmanI eka jhupaDImAM nivAsarUpI phaLane ApavAvALA yajJa vagere karmakriyAnA vilAsenuM zuM prayeAjana che? kAraNa ke saMsAranA baMdhanarUpI duHkhanI racanAne nAza karavAmAM pralayanA agni jevAM eka brahmajJAnarupI sthAnamAM praveza. vinA arthAta parabrAnAM padanI prApti vinA bIjI vRttio vyApAranI peThe jIvikA mATe che. 1 ava -bhalabhalAno nAza che, te A dehanuM zuM gajuM! zikhariNIvRtta yadA meruH zrImAnipatati yugAntAgninihataH samudrAH zuSyanti prcurmkrgraahnilyaaH| dharA gacchatyantaM dharaNidharapAdairapi dhRtA zarIre kA vArtA karikarabhakarNAgracapale // 72 // jyAre yugAMtanA agnithI baLatAM zrImAna meruparvata paNuM paDI jAya che, jyAre ghaNuM magara ane grAhanA ghara5 samudrA paNa sUkAI jAya che ane jyAre parvatAnAM caraNethI dharAyalI dharAne paNa aMta AvI jAya che, tyAre bALahastInA karNanA cheDA jevA capaLa zarIranI zI vAta! 72 tAtparya-meru parvata paDe che, samudra sUkAI jAya che ane pRthvIne paNa aMta AvI jAya che te kSaNabhaMgura deha te koNa mAtra * samudra sAta che ane tenAM nAma-kSIrAda, ikSurasada, sureda, vRda, dadhimaDAda, kSArada ane dAda. .
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiirAgyazataka zarIramAM vikAra karanAra ghaDapaNanI nindA. zArdUlavikrIDitavRtta gAtraM saMkucitaM gatirvigalitA bhraSTA ca dantAvalidRTinazyati vardhate badhiratA vaktraM ca lAlAyate / vAkyaM nAdriyate ca bAndhavajano bhAryA na zuzrUSate hA kaSTaM puruSasya jIrNavayasaH putro'pyamitrAyate // 73 // zarIra saMkecAI gayuM eTale dUbaLuM thaI gayuM, cAlI zakAtuM nathI, dAMtanI paMkti paDI gaI, daSTino nAza thayA, - baherApaNuM vadhI gayuM, moMDhAmAMthI lALa gaLe che, saMbaMdhIe bolavAne mAna ApatAM nathI, strI sevA karatI nathI, hAya! e kevA kaSTanI vAta che ke, vRddha puruSanI sAthe putra paNa - zatrunI peThe vate che. 73 sattatistrAvRtta * varNa sitaM jhaTiti vIkSya ziroruhANAM sthAnaM jarA paribhavasya tadA pumAMsam / AropitAsthizatakaM parihRtya yAnti caNDAlakUpamiva dUrataraM taruNyaH // 74 // jyAre puruSanA vALane gheLo varNa banI jAya, te vRddhAvasthAne lIdhe apamAnanuM sthAna bane ane tenA zarIrapara seMkaDo hADakAMo jANe ke caDAvelAM hoya ema dekhAya - tyAre caMDAlanA kUvAnI peThe te puruSane satvara tyAga karIne taruNIe ati dUra nIkaLI jAya che. 74 zarIra svastha hoya tyAM sudhImAM zreya saMpAdana mATe yatna kare. zArdUlavikrIDitavRtta ..' yAvatsvasthamidaM zarIramarujaM yAvaJca dUre jarA ..yAvaccendriyazaktirapratihatA yAvatkSayo naayussH|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharizcaMta Atmazreyasi tAvadeva viduSA kAryaH prayatno mahAna proddIpte bhavane tu kUpakhananaM pratyudyamaH kIdRzaH // 75 // jyAM sudhI A zarIra rAgarahita ane pIDA vinAnuM hAya, jyAM sudhI ghaDapaNu AvyuM na hoya, jyAM sUdhI indriyanI zakti kSINa na thaI hoya ane jyAM sudhI AyuSya kSINa thayuM na haiAya, tyAM sudhI vidvAne AtmAnA kalyANu mATe mahAn prayatna karavA; kAraNa ke ghara maLatuM hAya tyAre kUvA khADhavA, e kevA udyama kahevAya? 75 tAtparya-jema ghara maLavA lAge tyAre kUvA khAdyavA vyartha che, tema zarIra azakta thAya tyAre AtmAnA kalyANa mATe prayAsa karavA, e paNa vyartha che. ava-zuM karavuM te zuM nahi karavuM? zikhariNIvRtta para tapasyantaH santaH kimadhinivasAmaH suranadIM guNodArAndArAnuta paricayAmaH savinayam / pibAmaH zAstraughAnuta vividha kAvyAmRtarasAna vidmaH kiM kurmaH katipayanimeSAyuSi jane // 76 // gaMgAnA taTa upara jaIne tapazcaryA karIe ke udyAra guNavALI strIone savinaya sevIe ke vividha kAvyarUpa amRta rasAnuM pAna karIe; ame samajI zakatA nathI ke zuM karIe ? kAraNa ke manuSyanuM AyuSya te alpanimeSavALuM che. 76 arthAt manuSyanuM AyuSya alpa che, mATe zuM karavuM te kaMI samajAtuM nathI. 10-saMsAramAM sava` kSaNabhaMgura che. zikhariNIvRtta - durArAbhyaH svAmI turaMgacalacittAH kSitibhujo - vayaM tu sthUlecchA mahati ca pade baddhamanasaH /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 vairAgyazataka jarA deMhaM mRtyuharati sakalaM jIvitamidaM sakhe! nAnyacchreyo jagati viduSo'nyatra tpsH||77|| svAmIne prasanna kare kaThaNa che kAraNa ke rAjAo azvanA jevA caMcaLa cittavALA che ane jyAre ApaNuM irachAo (to) meTI che tyAre citta UMcAM padamAM lAgelAM che. jarA dehane nAza kare che ane mRtyu sakaLa jIvitane nAza kare che. mATe he sakhA! A jagatamAM vidvAnane tapa vinA bIjuM zreyaskara nathI. 77 tAtparya eka ekathI moTI moTI AzAomAM ekkethI saMtoSa nahi thAya ane rAta divasa enI e AzAmAM mana lezita raheze, tenA karatAM kalezane tyAga karI tapa tapavuM e uttama! kAraNa ke tapasvI thayA eTale Atmakaleza virAma pAme che. zArdUlavikrIDitavRtta . mAne mlAyini khaNDite ca vasuni vyartha prayAte'rthini kSINe bandhujane gate parijane naSTe shnaiauvne| yuktaM kevalametadeva sudhiyAM yajajhukanyApayaH / pUtanAvagirIndrakandaradarIkuJja nivAsaH kvacit // 78 // mAna bhraSTa thayuM hoya, dhana nAza pAmyuM hoya, mAgaNa nirAza thaIne pAchA jatA hoya, baMdhujana kSINa thayA hAya, cAkare jatA rahyA hoya ane vaivana dhIre dhIre naSTa thatuM hoya, tyAre buddhimAna manuSyane te kevaLa e ja yogya che ke, gaMgAnA jaLathI pavitra thayelAM prastaravALA himagirinI kaMdarAmAM ke suMdara guphAmAMnA latAmaMDapamAM nivAsa kara. 78
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 bhatRharikRta ' arthAta A rIte jene saMsAra chinnabhinna thaI gaye heya, teNe punaH saMsAramAM na paDatAM tIrthayAsa karI bhagavaddabhajana karavuM e ja zreSTha che. ava -citta sthira na thayuM hoya to saghaLI manahara varatu: paNa amanahara lAge che, mATe citta sthira karavuM joIe. zArdUlavikrIDitavRtta ramyAzcandramarIcayastRNavatI ramyA vanAntasthalI ramyaH sAdhusamAgamaH zamasukhaM kAvyeSu ramyAH kthaaH| kopopAhitabASpavindutaralaM ramyaM priyAyA mukhaM sarva ramyamanityatAmupagate citte na kiMcitpunaH // 79 // candranAM kiraNe ramya che, ghAsavALA vananA sImA pradeze ramya che, puruSane samAgama ramya che, zAMtinuM sukha. 2mya che, kAvyanI kathAo remya che, kApathI AvelAM AMsunAM biMduthI caMcala evuM strInuM mukha ramya hoya che, evI rIte saghaLuM 2mya che, paraMtu citta asthira hoya te. kazuM ramya lAgatuM nathI. 79 zArdUlavikrIDitavRtta ramyaM harmyatalaM na kiM vasataye zrAvyaM na geyAdikaM kiMvA prANasamAsamAgamasukhaM naivAdhikaM prItaye / kiMtUddhAntapatatpataGgapavanavyAloladIpAMkura chAyAvagrahamAccha vasanto vanataM tA.80), rahevAne mATe zuM ramya maMdira nathI? sAMbhaLavA gya: gAyanAdi paNa zuM nathI? athavA te prANa samANuM nArIsamAgamanuM sukha paNa zuM prItine mATe adhika nathI ? sarve che paraMtu te sarva bhrAMtine pAmavAthI dIvA tarapha jaI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka 55 paDatA pataMganA pavanathI caMcaLa dIpakanA aMkuranI chAyA jevuM caMcaLa che, ema dhArIne ja saMte vanamAM gayA che. 80 tAtparya-pataMgiyAnI pAMkhanA pavanathI DAlatI dIvAnI jota jevAM ja caMcaLa saMsAranAM sukha che, ema jANane saMta puruSa vanamAM vasyA che. raMgamahela, gAnatAna ane samAgama sukha e sarva che, paNa te caMcaLa che ane mAtra izvaranuM nAma ekaM ja acaLa che. 9 zivArcanaprakaraNa 81-90 ava -manane niyamamAM rAkhanAra puruSa durlabha che. mandAkrAntAvatta AsaMsAraM tribhuvanamidaM cinvatAM tAta tAGnaivAsmAkaM nayanapadavIM zrotravarmAgato vaa| yo'yaM dhatte viSayakariNIgADhagUDhAbhimAna. kSIvasyAntaHkaraNakariNaH saMyamAlAnalIlAm // 8 // he tAta! ame saMsAraparyata traNe bhuvanamAM zodhI vanyA chIe, paraMtu e puruSa amArA jevAmAM ke sAMbhaLavAmAM AvyuM nathI, ke je viSayarUpI hAthaNI upara atyaMta gUDha abhimAnathI mardonmatta thayelA aMtaHkaraNarUpI hAthIne bAMdhavAne saMyamapI khUMTArupa thaI zake. 81 arthAta-ame traNe leka joyA, paNa manane niyamamAM rAkhe te puruSa amArA jevAmAM ke sAMbhaLavAmAM Avyo nathI. rivariLIvRtta - yadetatsvAcchandyaM vihareNamakArpaNyamazanaM * sa vAraH zrutasuparaairAvatanA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 bhartRharikRta - mano mandaspandaM bahirapi cirasyApi vimRza. na jAne kasyaiSA pariNatirudArasya tpsH||82|| amAre A svachanda vihAra, udAra bhajana, sAdhuo sAthe vAsa, zAntirUpI vratanA phaLane ApanAruM zAstrazravaNa ane bAhya viSamAM mananI maMdatA e saghaLuM yA. utkRSTa tapanuM phaLa che, te ghaNA vakhata sudhI vicAratAM paNa amArAthI samajAtuM nathI. 82 ava-zivacaraNanuM dhyAna ja muktinuM sAdhana che. zAhUDhavizAhitavRtta : taLaf gva manoratha svada cAtaM kadA-vyauvanaM hantAGgeSu guNAzca vandhyaphalatAM yAtA guNavinA / ki yuktaM sahasA'bhyupaiti balavAn kAlaH kRtAnto'kSamI hA!jJAtaM smarazAsanAMghriyugalaM muktvAsti nAnyA gatiH // 8 // | mArA pitAnA hadayamAM jIrNa ja thaI gayA, te juvAnI paNa cAlI gaI, arere! zarIramAM zaya vagere gaNe guNane jANanArA vinA niSphaLa thayA, ane baLavAna, sahana na karanAra ane nAza karanAra e kALa paNa ekAeka caDhI AvyuM che. mATe have zuM karavuM egya che? hA! jANavAmAM AvyuM ke, mahAdevajInA be caraNanA Azraya vinA bIja gati nathI. 83 zivazraddhA vaMzasthavRtta mahezvare vA jagatAmadhIzvare janArdane vA jgdntraatmni| tayorna bhedapratipattirasti me tthaapibhktistrunnendushekhre||84 * udAra-umadA-noble. + bAhya viSayothI parAbhakha.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57. vairAgyazataka che ke jagatanA niyatA mahAdevajI ane jagatanA aMtaryAmI viSNu bhagavAna e bajemAM bhedanuM jJAna nathI, te paNa taruNenduzekhara evA zaMkara upara mArI bhakti che. 84" zikhariNIvRtta sphuratsphArajyotsnAdhavalitatale kvApi puline sukhAsInAH zAntadhvaniSu rajanISu dhusaritaH / bhavAbhogodvignAH zivazivazivetyAvicasA kadA syAmA''nandodgatabahulabASpAplutadRzaH / / 85 // vistAra pAmatI vipula caMdanIne lIdhe dhavala thayelA talavALA gaMgAnA pulinapara keIpaNa ThekANe zAnta dhvanivALI rAtriemAM sukhathI beThelA, bhavanA bhega bhegavyAthI ava-zaMkaranA dhyAnamAM ja tatpara puruSa para kAmadevanuM kaMI cAlatuM nathI. zArdUlavikrIDitavRtta re kandarpa karaM kadarthayasi ki kodaNDaTaGkAravai re re kokila komalaiH kalaravaiH kiM tvaM vRthA jlpsi| mugdhe snigdhavidagdhamugdhamadhurairlolaH kaTAkSaralaM . cetazcumbitacandracUDacaraNadhyAnAmRtaM vartate // re kAmadeva! tuM dhanuSanA TaMkArathI hAthane zuM kAma pIDA Ape che? re keyala! tuM mane hara avyakta madhura zabdo vaDe zA mATe vRthA bole che? he suMdari! tuM nehavALAM, catura, mane hara ane priya evA kaTAkSathI zA mATe juve che? kAraNa ke mAruM citta, zaMkaranAM caraNanAM dhyAnarUpI amRtanuM pAna karI rahyuM che. tAtparya-zivabhaktimAM bhaLelA puruSane vikAra thatuM nathI.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatRharikRta udvigna thayelA ane ziva, ziva ane ziva ema Ata vacananuM uccAraNa karatA ame AnaMdathI uddabhavelAM puSkaLa ApadakathI bhIMjAyelI daSTivALA kyAre thaIzuM? 85 . zikhariNIvRtta vitIrNe sarvasve taruNakaruNApUrNahRdayAH smarantaH saMsAre viguNapariNAmA vidhigtiH| vayaM puNyAraNye pariNatazaraccandrakiraNastriyAmAM neSyAmo haracaraNacittaikazaraNAH // 86 // sarvasvanuM dAna karI dIdhA pachI ghaNuM karuNAthI pUrNa thayelAM hadayavALA ane saMsAramAM vidhinI gati viguNa pariNAmavALI che evuM smaraNa karanArI tathA haranuM caraNa ja jeonA cittanuM zaraNa che evA ame payapa araNyamAM zaradanI pUrNimAnA pUrNa caMdranI cAMdanImAM rAtrio gALIzuM. 86 ava-AzAno tyAga krara, e atyaMta sukhanuM kAraNa che. zikhariNIvRtta mahAdevo devaH saridapi ca saivAmarasaridgahA evAgAraM vasanamapi tA eva hritH| suhRdvA kAlo'yaM vratamidamadainyavratamiti kiyadvA vakSyAmo vaTaviTapa evAstu dayitA // mahAdeva e ja deva che, nadI paNa te ja prasiddha gaMgA che, guphA e ja ghara che, dizAe ja vastra che, kAla mitra che ane vaDanI zAkhA strI che. evI rIte A vrata dInatA vinAnuM athAt udAratAvALuM vrata che. have keTaluM kahIe? arthA-gaMgAmAM snAna karI jIvavuM uttama che, paNa mAgI khAIne jIvavuM uttama nathI.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 vaizagyazataka arthAtasaMsAranI pravRtti mithyA che, ema mAnyA. pachI ja AnaMdathI izvaraparAyaNa thavAya che ane te ja kALa sukhamAM jAya che. kadA vArANasyAmamarataTinIrodhasi vasanvasAnaH kaupInaM zirasi niddhaano'nyjliputtm| 3 nAtha! tripurA! ! ttranayana! prasIdetyAkrozanimiSamiva neSyAmi divasAna // 8 // kAzI nagarImAM gaMgA nadInA tIra para nivAsa karate, lageTI paherate tathA mastaka para aMjalisaMpuTa karI arthAt hAtha joDI namaskAra karatA karatA huM he gArInAtha he tripurAMtaka! he zaMbhe! he baka! tuM mArA para prasanna thA?' AvI rIte Akreza karIne kSaNa mAtranI peThe aneka divasene kyAre vyatIta karuM vArU? 87 parasevAnI niMdA. sragdharAvRtta snAtvA gAGgaiH payobhiH zucikusumaphalairarcayitvA vibho tvAM dhyeye dhyAnaM niyojya kssitidhrkuhrgraavpryngkmuule| AtmArAmaH phalAzI guruvacanaratastvatprasAdAtsmarAre duHkhAnmokSye kadA'haM samakaracaraNe puMsi sevAsamutthAt // 8 // he smarA ! he zaMkara ! svasvarUpamAM ramavAvALo, svarga vagerenI AzA na karanAra ane gurunA vacana upara prIti rAkhanAra evo huM, gaMgAnA jaLathI snAna karI, pavitra puSpa ane phaLavaDe ApanuM pUjana karI, parvatanI guphAnA paththarapI zayyAnA mULamAM besIne dhyAna karavA gya evA ApanuM ja dhyAna dharI, tamArI kRpAthI, caraNapara
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta magaranA AkAranI rekhAvALA mahAbhAgyasaMpanna puruSanI sevAthI thatAM dukhamAMthI kayAre mukta thaIza ? 88* manuSTubhavRtta gvA niHspRhU rataH pagapAtro vivara: kadA zaMbho bhaviSyAmi karmanimUlanakSamaH / .89 // he zaMkara ! ekale, niHspRha, saMgarahita, zAMta, hAtharUpI pAtravALo, digabara ane karmane nirmULa karavAne zaktivAna e huM kyAre thaiza? 9 ja meLavavA yogya che. zArdUlavikrIDitavRtta pANi pAtrayatAM nisargazucinA bhaikSeNa santuSyatAM yatra kvApi niSIdatAM bahutRNaM vizvaM muhuH pshytaam| *zArdUlavikrIDitavRtta zayyA zailazilA gRhaM giriguhA vastraM tarUNAM tvacaH sAraGgAH suhRdo nanu kSitiruhAM vRttiH phalaiH komlaiH| yeSAM nirjharamambu pAnamucitaM ratyai ca vidyAGganA manye te paramezvarAH zirasi yairbaddho na sevaanyjliH|| je puruSone parvatanI zilA zayyA hoya che, parvatanI guphA ghara hoya che, vRkSanI chAla vastra hoya che, mRgalAM athavA paMkhIo mitra hoya che, vRkSenAM komaLa phaLavaDe AjIvikA hoya che, jharaNAMnAM jaLanuM ucita pAna hoya che, strInI peThe sukha ApanArI vidyApI strI hoya che ane jeoe rAjA vagerenI sevA mATe hAtha joDyA nathI. te puruSa paramezvara che, ema huM mAnuM chuM. tAtparya-A pramANe jeo niHspRha rahI jIvana gALanArA che, teone ja dhanya che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyezataka atyAge'pi tanorakhaNDaparamAnandAvabodhaspRzA.. madhvA ko'pi zivaprasAdasulabhaH sampatsyate yoginAm // 10 // * hathelIne bhejanapAtra banAvanArA, savabhAvataH pavitra bhikSAzathI saMtuSTa thanArA, smazAnamAM athavA vanamAM game te sthaLe besanArA, vAraMvAra vizvane athavA temAMnA prapaMcane tRNasamAna tuccha nIhALanArA ane zarIrane tyAga na karatAM paNa akhaMDa brahmAnaMdanA jJAnane sparza karanArA yegI janone zivaprasAdathI sulabha thate anirvacanIya gamArga susaMpanna hoya che. 90 10 avadhUtacaryAprakaraNa 11-100 niraMtara bhagavAnanA dhyAnamAM tatpara yogInI sthiti AvI heya che. zArdUlavikrIDitavRtta kaupInaM zatakhaNDajarjarataraM kanthA punastAdRzI nizcintaM sukhasAdhyabhaikSamazanaM zayyA smazAne vne| mitrAmitrasamAnatA'tivimalA cintAtha zUnyAlaye dhvastAzeSamadapramadimudito yogI sukhaM tiSThati // 9 // * vipattimAM paDelA kuTuMbanI icchAthI duHkha bhogavavA karatAM parama sukha ApanAra gaMgAnA taTa upara nivAsa karavo uttama che. sragdharAvRtta satyAmeva trilokIsariti harazirazcumbinIvicchaTAyAM saddhatiM kalpayantyAM vaTaviTapabhavaivalkalaiH satphalaizca / ko'yaM vidvAna vipattijvarajanitarujA'tIva duHkhAsikAnAM vaktraM vIkSeta duHsthe yadi hi na bibhRyAtsve kuTuMbe'nukaMpAm // - ' jyAre vipattirUpI jvarathI utpanna thayelA rogathI atizaya dukhe karI rahevAvALA svakuTuMba upara dayA na 0
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara bhartRharikRta sA kaDhDhaDAthI sAMdhelI atyaMta jUnI laMgATI, seA kakaDAthI sAMdhelI jUnI kathA, sukhathI maLe tevI bhikSAnuM nizcitapaNAthI bhAjana, smazAnamAM athavA vanamAM sUvAnuM, mitra ane zatru upara samAna bhAva rAkhavA ane ekAMta sthaLamAM izvaranuM zuddha (mane) dhyAna dharavuM-A sarva sAmagrIvALA tathA jene saMpUrNa mada ane pramAda nAza thayAM che evA Ana kramAM rahenArA ceAthI sukhamAM rahe che. 91 tApa-ceAgAbhyAsa karatA ne bhagavAnanA dhyAnamAM tatpara rahetA ceAgI, phATelI lageATI vagerethI khinna thata nathI, paNa sukhathI rahe che. rAkhI zakAya teA zrIzaMkaranA mastakanuM cuMmana karanArI, TimekhalAnI zeAbhAne dhAraNa karanArI gaMgA nadI, vaTavRkSA mAMthI thanArAM valkaleAvaDe tathA uttama phLevaTe AjIvikA pUrI pADatI heAvA chatAM kayA vidvAna (kuTuMba mAMhelA) duHkhI sthitivALAenI pAse rahI temanA mukhanuM avaleAkana karatA rahe ? tAtparya-du:khI svajananuM bharaNu pASaNa karavA asamartha puruSe nirdayatAthI temanA dIna mukhAnuM avaleAkana karavA karatAM naisagika sarva sAdhanA vaDe upajIvikA calAvanArI gaMgA nadInA taTa para jaI vasavuM e ja zreyaskara che. ava0-vairAgyathI kAzImAM vasavuM e uttama che. zArdUlavikrIDitavRtta udyAneSu vicitrabhojanavidhistIvrAtitIvraM tapaH kaupInAvaraNa suvastramamitaM bhikSATanaM maNDanam / AsannaM maraNaM ca maGgalasamaM yasyAM samutpadyate tAM kAza parihRtya hanta vibudhairanyatra kiM sthIyate //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAyazataka bheganI AzA tajIne sarvadA bhagavAnanuM dhyAna ja dharavuM. 'anuSTubhvRtta brahmANDamaNDalImAtraM kiM lobhAya mnsvinH| zapharIsphuritenAbdheH kSubdhatA jAtu jAyate // 92 // brahmAMDanuM maMDaLa, zuM vivekI puruSane lebhAve che? mAchalIonA kruravAthI koI divasa samudra calAyamAna thAya che zuM? 92 * * jyAM udyAnamAM bhAtabhAtanAM bhejana hoya che, atyaMta tIvra kRchu cAMdrAyaNadi tapa hoya che, guhyasthAnane DhAMkavA mATe suMdara vastra hoya che, aparimita bhikSATana te ja zobhA karanAruM hoya che ane pAse AveluM maraNa maMgaLa jevuM thAya che, te kAzIne cheDIne hAya hAya paMDite bIje ThekANe zA mATe rahetA haze ? *ava0-sAra ana asAranA vivekavALA puruSane vivekathI sarvatra brahmabhAva prApta thAya che. zikhariNIvRtta / yadAsIdajJAnaM smaratimirasaMskArajanitaM tadA dRSTaM nArImayamidamazeSaM jgdpi| idAnImasmAkaM paTutaravivekAJjanajuSAM samIbhUtA dRSTistribhuvanamapi brahma manute // jyAre kAmadevasTapI aMdhakAranA saMskArathI utpanna thayeluM ajJAna hatuM tyAre A saghaLuM jagata strImaya evAmAM AvatuM hatuM; hamaNuM atyaMta vivekarUpI kAjaLane sevavAthI zatru ane mitramAM samAna thayelI amArI daSTi traNa jagatane brahAmaya dekhe che. (A zloka zRMgArazatakamAM 69 me che.)
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ mati avaniHspRhInI lakSmI prati ukti. zArdUlavikrIDitavRtta mAtarlakSmi bhajasva kazcidaparaM matkAGkiNI mAsma bhUbhogebhyaH spRhayAlavo na hi vayaM kA niHspRhaannaamsi| sadyaH syatapalAzapatrapuTikApAtre pavitrIkRte bhikSAsaktubhireva saMprati vayaM vRtti samIhAmahe // 13 // | he lakSmI mAtA ! have tuM kaI bIjAne bhaja, mArI IrachAvALI mA thA; kAraNa ke amane bheganI spRhA ja nathI to pachI niHspRhIne tuM keNuM mAtra che? ame to hamaNAM pavitra ane taratanA banAvelA khAkharAnA paDiyA artha-kAzI kSetra, je parama zAnvinuM sthAna che, te cheDIne bIje ThekANe zA mATe vasavuM? . vikTohitavRtta nAyaM te samayo rahasyamadhunA nidrAti nAtho yadi sthitvA drakSyati kupyati prabhuriti dvAreSu yeSAM vcH| cetastAnapahAya yAhi bhavanaM devasya vizvezitunidIvArikanirdayoktyaparuSaM niHsImazarmapradam // tAro A vakhata nathI, kAraNa ke hamaNuM mAlika ekAMtamAM jaI nidrA le che. je thoDIvAra pachI jaIza te mAlika tane joIne kopAyamAna thaze,' ema jeonA daravAjAmAM vacana sAMbhaLavAmAM Ave che, te puruSone chaDI daIne, he cittA daravAna rahita, nirdaya ane kaThora vANIthI rahita ane anaMta sukhane ApavAvALAM vizvezvaranA maMdiramAM ja. tAtparya-rAjadvAramAM rahI sevA karavI, tenA karatAM rAjarAjezvara kAzI vizvezvaranA dvAramAM AnaMdathI rahevuM e sAruM.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ paisabhyazataka mAM bhikSA mAgIne AzailA sAthavAthI sAMprata AjIvikA calAvavAnI IcchA karIe chIe. 93 * ava-muninI rAjA sAthe tulanA. zikhariNIvRtta mahI ramyA zayyA vipulamupadhAnaM bhujalatA . vitAnaM cAkAzaM vyjnmnukuulo'ymnilH| sphuradIpazcandro virativanitAsaMgamuditaH sukhaM zAntaH zete muniratanubhUtirnRpa iva // 14 // * strI prati ukti. hariNIvRtta priyasakhi vipadaNDavrAtapratApaparamparAparidhicapale cintAcakre nidhAya vidhiH khlH| mRdamiva balAtpiNDIkRtya pragalbhakulAlavadamayati mano no jAnImaH kimatra vidhaasyti|| he priyasakhi! khala vidhi, pragalabha kuMbhAranI peThe vipattirUpI daMDanA samudAyanA pratApanI paraMparApI maMDalAkAra pharavAthI, caMcaLa evA ciMtArUpI cakra upara caDhAvIne mArAM manane mATInI peThe baLAtkArathI piMDapa karI samAve che ane hajI paNa A saMsAramAM zuM karaze. e amArA jANavAmAM AvatuM nathI. * anuSTubhavRtta yUyaM vayaM vayaM yUyamityAsInmatirAvayoH / kiM jAtamadhunA yena yUyaM yUyaM vayaM vayam // he mitra! tame te ame ane ame te tame ja, ema prathama ApaNuM mati hatI; paNa hamaNuM te tame te tame ane ame te ame ema thayuM che, e zuM thayuM? -
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta mahI e ja suMdara zayana, hAthapI latA e ja moTuM Azirka, AkAza e ja caMdara, anukala pavana e ja vyajana ne candramA e ja jene dedIpyamAna dIve che e tathA virati athata vairAgyapI vanitAnA saMgathI prasanna thayele muni moTA aizvaryavALA ane vizeSa prItivALA vanitAnA saMgathI prasanna thayelA rAjAnI peThe zAnta thaIne - tAtparya-he mitra! huM te tu ne tuM te huM, ema ApaNe eka hatA tyAre hatuM, ne have eTale vairAgya lIdhAthI huM te huM ane tuM te tuM, ema bheda paDI gayo. ava-vairAgInI koI taraNa strI prati ukti. mandAkrAntAvRtta bAle lIlAmakulitamamI mantharA dRSTipAtAH kiM kSipyante virama virama vyartha eSa shrmste| sampratyanye vayamuparataM bAlyamAsthA vanAnte kSINo mohastRNamiva jgjaalmaalokyaamH|| he bALA ! laTakAthI mIcAtAM A maMdamaMda kaTAkSa te zuM karavAne mATe nAMkhe che? tAro e zrama vyartha che, mATe virAma pAma-ema na karakAraNa ke hamaNAM ame badalAI gayA chIe. amArI bAlyAvasthA badalAI gaI che. amArI AsthA vanamAM lAgI rahI che. meha kSINa thaI gaye che ane jagatanI jALa ame tRNavat joIe chIe. (A loka zrRMgArazatakamAM 62 me che.) zikhariNIvRtta iyaM bAlA mAM pratyanavaratamindIvaradalaprabhAcoraM cakSuH kSipati kimbhipretmnyaa|
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgyazataka sukhathI suve che. ( A zlekanAM padamAM zleSa che. virati eTale vairAgya ane vizeSa prItivALI strI.) 94 * avabhikSA mAgI bhojana karavuM svIkAre, evA guNavALo puruSa jagatamAM durlabha che. zArdUlavikrIDitavRtta bhikSAzI janamadhyasaMgarahitaH svAyattaceSTaH sadA dAnAdAnaviraktamArganirataH kazcittapasvI sthitH| rathyAkSINavizINajIrNavasanaH saMprotakathAgharo nirmAno nirahaMkRtiH zamasukhAbhogaikabaddhaspRhaH // 15 // "gatA moho'smAkaM smarakusumabANavyatikarajvarajvAlA zAntA tadapi na varAkI viramati // A bALA nIla kamaLanI kAtine ceranArAM cakSuthI mArA tarapha ekasarakhI juve che, paNa tethI zuM? kAraNa ke amAro meha jato rahe che ane kAmadevanAM puSpabANathI utpanna thatI javaravALA paNa zAMta paDI gaI che, tathApi A tuccha strI kema jaMpatI nathI? - tAtparya-amAre meha utarI gayuM che, eTaluM ja nahi, paNa kAmavara paNa amane AvatA nathI, te pachI A bALA zuM karavAne mATe amathI amArA tarapha juve che? sAra-amAro virAgya daDha che, eTale strInAM kaTAkSa amane vAganAra nathI. (A loka zRMgArazatakamAM 63 me che. ) *zAdUlavikrIDitavRtta trailokyAdhipatitvameva virasaM yasminmahAzAsane tallubdhvA''sanavastramAnaghaTane bhoge rati mA kRthaaH| bhogaH ko'pi sa eka eva paramo nityodito jRmbhate yatsvAdAdvirasA bhavanti vissyaastrailokyraajyaadyH|| 9
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta bhikSAnuM bhAjana karanArA, manuSyanA saMgathI rahita, iMdriyanA vyApArane sadA svAdhInamAM rAkhanAra, satpAtrane dAna ApavAthI ne dAna levAthI rahita evA mAgamAM Asakta, galImAM paDelAM jUnAM phATelAM kapaDAMnA kakaDAthI sAMdhelI gAdaDIne dhAraNa karanAra, nirmAnI, ahaMkArarahita, eka zAMtinA sukhamAM ja icchAvALA ane vyApAra vagara rahetA evA tapasvI kei ekaja hAya che. 95 ava0-stuti kre nidAthI haSa zAka zA? 68 zArdUlavikrIDitavRtta cANDAlaH kimayaM dvijAtirathavA zUdro'tha kiM tApasaH kiMvA tattvaviveka pezalamatiryogIzvaraH ko'pi kim / ityutpannavikalpajalpamukharaiH saMbhASyamANA janairna kruddhAH pathi naiva tuSTamanaso yAnti svayaM yoginaH // 96 // zuM A cAMDALa che athavA tA brAhmaNa che? zUdra che ke tApasa che? athavA teA tatttavivecanathI saMskAra pAmelI buddhivALA kAi ceAgIzvara che? A rIte utpanna thayelA vikalpathI ta karI khelatA AgevAnethI kaMi paNa kApa ke saMtASa pAmyA vagara yAgIzvare mArgamAM paMDe cAlyA jAya che. huM manuSya ! je upaniSadamAM kaheluM jJAna thavAthI traNa lAkanuM Adhipatya paNa rasahIna thAya che te jJAnane prApta karI, jemAM Asana, vastra ane mAna maLe che evA bhAgamAM prIti na kara: (kemake) nitya ane zAstramAM kahelA aniveMcanIya evA eka ja brahmajJAnarUpI te bhAga jyAre vikAsa pAme che tyAre te bhAganA anubhava karavAthI traNa leAkanAM rAjya vagere saghaLA viSayeA rasahIna thaI jAya che.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizagyazataka tAtparya-yegI thaye tene mAna apamAna zuM? kaI cAMDALa kahe, kei zudra kahe ane kaI kadApi mATe gIzvara kahe, te paNa jene harSazoka thatuM nathI, evA nirlepa gIone ja dhanya che.* ava-manuSyanI vRtti vairAgyane mATe zreSTha che. zArdUlavikrIDitavRtta hiMsAzUnyamayatnalabhyamazanaM dhAtrA marutkalpitaM vyAlAnAM pazavastRNAMkurabhujaH sRSTAH sthliishaayinH| saMsArArNavalaMghanakSamadhiyAM vRttiH kRtA sA nRNAM yAmanveSayatAM prayAnti satataM sarve samApti gunnaaH||97|| brahmAe, sarponA bhakSaNane mATe hiMsArahita ane vagara yane prApta thAya te pavana banAvyuM che, pazuonAM bhakSaNa *ava-vanavAsI yogIone ja dhanya che. zikhariNIvatta sakhe! dhanyAH kecit truTitabhavabandhavyatikarA vanAnte cittaaNtrvissmvissyaashiivissgtaaH| zarazcandrajyotsnAdhavalagaganAbhogasubhagAM nayante ye rAtri sukRtcycittaikshrnnaaH|| he sakhe ! jemanAM bhAvabaMdhananA saMbaMdha tUTI gayelA che tathA aMtaramAM rahelA viSama viSayarUpI jherI sarpa nAza pAmelA che evA tathA puNyanA samudAyamAM ja jeonuM citta lAgeluM che evA keTalAeka bhAgyazALI puruSa zaradda RtumAMnA caMdranI caMdanIthI dhavala thayelA AkAzavaDe atyaMta suzobhita lAgatI rAtri vanamAM gALe che. t sApa pavananuM bhakSaNa karIne jIve che ema lokavAyakA che. vaLI che uparathI sApa pavanabhakSa nAma ApeluM hoya ema lAge che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ "70 bhartuharikRta mATe tRNanA aMkura ane suvA mATe pRthvI banAvI che ane saMsArasAgara taravAne samartha buddhivALA mANasane mATe e vRtti karelI che ke, je vRttine zodhatAM jhaTa save guNenI samApti thaI jAya che. 97 tAtparya-sarpAdi aMDaja ane pazu vagerene mATe brahmAe je AjIvikA-vRtti bAMdhelI che, tethI jUdI ja AjIvikAvRtti manuSyane mATe nirmANa karelI che-eTale ke manuSyamAM buddhi mUkelI che ane te buddhivaDe karIne manuSya A saMsArasamudrane taravAne samartha thaI zake che, jethI saMsArANava tarAya e ja vRttine manuSya svIkAra kare joIe. avara-zuM IcchavA yogya che? * * mandAkrAntAvRtta gaGgAtIre himagirizilAbaddhapadmAsanasya brahmadhyAnAbhyasanavidhinA yoganidrAM gatasya / kiM tairbhAvyaM mama sudivasairyatra te nirvizaGkAH saMprApsyante jaraThahariNAH zaGgakaNDUvinodam // 98 // gaMgAnA tIra upara himagirinI zilApara padmAsana vALI vidhi pramANe brahmanuM dhyAna dharIne, roganidrAne pAmelAM evA mArA zarIrane niHzaMka thaIne gharaDAM haraNuM potAnAM ziMgaDAM ghase, evA mArA te sudivase jAva. 98 arthA-gharaDAM haraNuM pitAnAM ziMgaDAM ghase te paNa samAdhi chUTe nahi evI brahmadhyAnalIna yuganidrAne prApta thayelA te divase ja zubha divase gaNAya che. ava -tRSNArahita yogIone ja dhanya che. sragdharAvRtta pANiH pAtraM pavitraM bhramaNaparigataM bhakSamakSayyamannaM vistIrNa vastramAzAsudazakamamalaM talpamasvalpamurvI /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAgyazataka yeSAM niHsaMgatAMgIkaraNapariNatiH svAtmasaMtoSiNaste dhanyAH saMnyastadainyavyatikaranikarAH karma nirmUlayanti // 99 // * jemane hastarUpI pavitra pAtra che, bhramaNa karI bhikSA mAMgavAthI akSa anna maLe che, daza dizApI vistIrNa vastra che, pRthvIpI nirmaLa ane vizAla zayyA che, jeoe niHsaMgatAne aMgIkAra karyo che, jeo potAnA AtmAne viSe saMteSa mAne che tathA jeoe dInatAnA samudAyane (duHkhone) tyAga karyo che evA dhanya puruSo potAnAM karmane nAza kare che. 9 ' arthA-jemaNe kamene tyAga kare che eTale jeo karmathI paNa dUra rahelA che-jemane kaMI kama paNa nathI, evA brahmaparAyaNAne ja dhanya che. paMcamahAbhUtanI prArthanA zArdUlavikrIDitavRtta mAtarmedini tAta mAruta sakhe tejaH subandho jala bhrAtoma mibaddha eva bhavatAmeSaH prnnaamaanyjliH| yussmtsNgvshopjaatsukRtodreksphurnirmljJAnApAtaramatamAmarimA je je vraja 200 he mAtA tulya medinI! he pitAtulya pavana! he mitratulya teja! he sabaMdhutulya jaLa ! ane he bhrAtAtulya AkAza! tamArI AgaLa huM A be hAtha joDuM chuM, kAraNa ke have tamArA saMgathI thayelA puNyanA AdhikyathI purAyamAna svaccha jJAnathI jene saghaLe mehamahimA dUra thayelo che evo huM parabahmamAM laya pAmuM chuM. atha-brahmamAM laya pAmatAM chevaTanA praNAma karuM chuM. 100 // iti zrImadrAjarSipravarabhartRharikRtaM vairAgyazatakaM saMpUrNam // * khUTe nahi tevuM.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta ' - apracalita kSepaka zloke sukhanuM sthAna bho mAH zruNuta sphuTAkSaramidaM vAkyaM zivaprAptaye santaH krIDanamindriyaiH sukhlvpraaptyrthmbhyudytaaH| saMsAre kSaNabhaGgabhaGguratare labhyaM na cAtyantikaM . svAtmanyasti samAdhinirmitasukhaM yattatsvayaM cintyatAm // 1 // he puruSo! kalyANanI-muktinI prAptine mATe tame A spaSTa akSaravALuM vAkya sAMbhaLe. sAdhu puruSe sukhanA aMzane prApta karavA mATe iMdriA sAthe kIDA kare che. paNa kSaNa mAtramAM thatA bhaMgane lIdhe ati vinazvara evA saMsAramAM atyaMta sukha labhya nathI. mATe potAnA aMtaHkaraNamAM je samAdhie nirmANa kareluM sukha che tenuM tame ciMtana kare. kamavaza janenI nikSatA no cintAmaNayo na kalpataravo nASTau mhaasiddhytAvavA pitaye nAmAminatA nedaM majati mAnasaMca capalaM brahmAmRtAmbhonidhau dhikdhikarmakuTImimAM tadapi na tyaktuM vayaM shknumH||2|| kamavaza thayelA ame ciMtAmaNie meLavyA nahIM ane kalpavRkSe meLavyA nahIM. A dehane vaza thanArI ATha mahAsiddhio paNa paropakAra mATe ame meLavI nahIM. amAruM A capala citta brahmAmRtastra5 sAgaramAM nimagna thatuM nathI. dhikAra che, dhikkAra che A kamakuTIne A karmane lIdhe amArAthI kAMI banatuM nathI tathApi ame tene tajI zaktA nathI. 2
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vairAgyazataka jJAtAnuM nirAbhimAna AghrAya pustaka dhanyAH sarva vidma iti sthitaaH| zatakRtvo'pi zruNvanto hA! na vidmo jaDA vayam // 3 // dhanya puruSe mastakane suMghIne "ame sarva jANIe chIe' ema mAnI beThA che. paraMtu savAra sAMbhaLavA chatAM ahAhA ! ame jaDa te kAMI paNa jANatA nathI. tAtparya-je puruSo kaI paNa viSayanA koI paNa graMthanuM sAvaeNta mArmika vAcana karIne temAMnA sarva rahasyane jANa zake che teo dhanya che paNa se vAra sAMbhaLavA chatAM jeo kAMI paNa jANatA ja nathI teo te mUrkha ja che. viSayI janane viSayatyAganI AvazyakatA garbhAvAme zayitvA kalimalanilaye pUtimadhye jaghanye strIkukSau pIDitAGgaH kathamapi vivarAnnirgataH kledliptH| bhUyastatraiva rAgaprakRtiriha naro mandabuddhirdurAtmA so'yaM saMsAracakre bhramati shtthmtilokmdhye ythaandhH||4|| jema zaThabuddhi dharAvate aMdha puruSa mAM jamaNa kare che, tema saMsAramAMnAM duHkhanuM sadana, madhyamAM durgaMdhavALAM ane tuccha-siMgha evAM strInA udaramAMnA garbhavAsamAM zayana karIne pIDita thayelAM aMgavALA ane yonivivaramAMthI bahAra nIkaLela orathI kharaDAyelo maMdabuddhi durAtmA puruSa punaH te para ja Asakti dharAvate A saMsAracakamAM bhramaNa karyA kare che. noMdha-A vadhArAnA zloka gujarAtI presanA hastalikhita granthonA saMgrahamAMnI zatakonI eka pathImAMthI lIdhA che.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI presanAM dhArmika pustako 2 . 0 2 0 2 0 2 2 0 - 3 0 0 - rU. A pai. kRSNapaniSa (mULa sahita gujarAtI bhASAMtara ane TIkA) - 4-0 kRSNa kathAmRta (lekhaka i. sa. desAI) e nathI goviMda dAmodara stotra (bilve maMgaLa racita mULa sAthe gu.bhASAMtara) kRSNAna yuddha ... *** * naciketA ane yamarAja ... * * 4-0 zvetaketu .. . nArada-sanakumArU saMvAda .. uSati cAkrAyaNa ane bIjI cAra kathAo - cAracaya athavA zubha AcAra viduranIti ... ... ... viduranIti (mULa mAtra) saMskRta bhISma stavarAja mULa ane gujarAtI anamRti mULa ane gujarAtI ... gajendra mokSa mULa ane gujarAtI ... anugItA (mULa sahita bhASAMtara) .... anaMtAnubhUti athavA anaMta jIvana adhyAtma rAmAyaNa (sacitra) ... gItA-gUDhArtha dIpikA-cidaghanAnaMdakata.. padabaMdha bhAgavata (gujarAtI rAga rAgaNIma) - girizcaMge .... .... ... ... "gujarAtI" prinTIMga presa sAsuna bilDiMga, elphInsTana sarkala, koTa, muMbai 0 0 0 0 0 0 0 0 8 6
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ amaravegIndra rAjarSipravara bhartuhari viracita vijJAnazataka (Athe zataka) saMzodhako zAstrI bAlakRSNa bhAskara vaidya puraMdare zAstrI zaMkaralAla jAdavajI joSI laheru gujarAtI" pri. presanA zAstrIe prakAzako : gujarAtI prinTiMga presa muMbaI 1 . * - kiM. 12 AnA. vi. saM. 2011] [I. sa. 1955
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya prAptisthAna - gu ja rA tI prinTiMga presa, rIjharva beMkanI pAchaLa 308, bajarageTa TrITa, koTa, muMbaI-1 ' ane gujarAta ne saurASTrabharanA anya pratiSThita pustakavitAe (sava haka prakAzakone svAdhIna) suNasthAta? bagujarAtI" prinTiMga presa, naTavaralAla IcchArAma desAI rIjharva beMkanI pAchaLa, bI.e. 308, bajArageTa sTrITa, keTa, muMbaI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijnyaanshtkshlokaanukrmnnikaa| slo. a pRSTha. zlo. pRSTha. 36 agre pazcAdadhastA-... 21 83 kalau gaGgA kAzyAM ... 44 51 aga zvo vA maraNamazivaM 28 20 kAmAditrikameva mUla. 12 57 annAzAya sadA raTanti 31 21 kAmasyApi nidAnamAhu. 12 76 are cetacitraM bhramasi 40 62 kAmavyAghra kumati- ... 34 54 arthebhyo'narthajAtaM ... 30 95 kAzIyaM samalaGkRtA.... 50 75 aho'narthe'pyarthe ... 40 26 kAhaM brahmeti vidyA ... 15 33 ahaMbrahmAsmIti ... 19 44 kiM sthAnasya nirIkSa. 24 77 ahaM zrAnto'dhvAnaM ... 41 97 kiM kurmaH kaM bhajAmaH ... 51 A 100 kedArasthAnamekaM rucira. 52 7 AnyaHkazcidapaMDito 5 9 ko devo bhavanodayA. 6 59 Arabhya garbhavasatiM ... 32 92 kvaciddhaMsazreNI sukhayati 48 66 AyurvedavidArasAzana* 36 82 gaGgA gaGgeti yasyAH ... 43 79 udAsIno devo madana. 42 3. cideva dhyAtavyA satata- 17 86 kadA govindetiprati 45 24 cidratnamatra patitaM ... 14 46 vartavyaM na karoti ... 25 10 kasyemau pitarau mano- 7 56 jagAma vyartha me bahu. 31 68 kazcitkandati kAla- 37 43 janayati sutaM kaJcita ... 24 1 kadAcitkaSTena draviNa. 38 45 jAnaneva karoti karma 25 .85 kadA bhAgIrathyA: ... 45 40 kamalavadanA pInottuGgaM 224 tIrthAvasthAnajanyaM na 3
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokAnukramaNikA pRSTha, zlo. bha. pRSTha. 9. tIrthAnAmavalokane ... 47 87 bhajata vibudhasiMdhuM ... 46 32 tulyArthena tvamaikyaM 18 73 bhAnubhUvalayapradakSiNa- / 39 37 te dhanyA bhuvane ... 21 98 bhuktiH kvApi na mukti. 51 64 tvatsAkSikaM sakala- 35 __ 74 bhUmaNDalaM layamupaiti- ... 39 17 bhrAtaH zAntaM prazAnte 11 67 daSTaM prAyo vikala- 36 11 dehAyAtmamatAnusAri 7 55 mAdyattArkikatAMtrika 30 61 mAtA mRtA janayitApi 33 ya 15 dhanyA ete pumAMso- 9 89 yattIre vasatAM satA. 19 dhyAnavyagraM bhavatu ... 11 65 yatprItyarthamanekadhA ... 35 2 yatsattayA sadidamasti 2 16 na cette sAmarthya ... 10 31 yatsAkSAdabhidhAtuma- 18 48 na jAnISe cetaH ... 26 22 yadadhyastaM sarva naji 13 50 nAnaM jIyati ... 47 yadA devAdInAmapi. ... 26 53 nAbhyastodhAtuvAdo .. 41 yadyetA madaneSavo ... 23 13 nityAnityapadArtha- ... 8 88 yadamRtamamRtAnAM ... 46 28 niSkAmA munayaH ... 16 8 yamArAdhyArAdhyaM ... 5 7. niSkaMTake'pi na . ... 37 ___84 yasyAH saGgatirunarti 80 nissArA vasudhAdhunA... 42 93 yAmAsAdya trilokI- 49 6 yAvate yamakiMkarA. ... 4 27 yAvajAgati citte ... 16 5 prajJAvaMto'pi kecit. 3 52 re re vittamadAndhamoha. 28 42 bALeyaM bAlabhAvaM ... 23 29 brahmAmRtaM bhaja ... 17 96 vahniprAkArabuddhiM ... 50 M
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka.. zlokAnukramaNikA pRSTa. zloka. pRSTha. 1 vigaladamaladAnazreNI. 1 35 saMnyAso vihitasya 94 vidyante dvArakAdyA- 49 14 saMsAre'pi paropakAra12 vipazcidehAdau kvacidapi 8 91 saMsAro vividhAdhi-... 23 viyatpRthvIvAyujvalana- 14 69 sA rogiNI yadi bhave- 37 18 vizvezvaro bhavati vizva- 11 78 sA goSThI suhRdAM. ... 41 81 vedo nirvedamAgAdiha 43 72 svayaM bhoktA dAtA vasu 30 63 svAdhIne nikaTasthite 34 . 25 svAntavyoni nirasta. 15 38 ziva ziva mahAbhrAnti- 22 / . 39 harati vapuSaH kAnti 22 49 sadvazo guNavAnahaM ... 27 58 hikkAkAsabhagaMdarodara99 santyanye tridazApa. . 52 34 hitvA vizvAdyavasthAH 19 60 santyarthA mama sazcitA- 33 3 he putrA vrajatAbhayaM ... 2 ORIALULE
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazatakanA viSayanI anukramaNikA ka gaNapatinI stuti ... 1 brahmaniSThAvasthAnuM varNana 33 brahmanI stuti .-- .. 2 brahmaniSTha thavAnuM sAdhana 34-35. strIpune vidAya .. 3 jIvanamukta ... ... 36 brahmavidyA + 4 harikta ... ... ... 37 jJAnIne tIrthayAtrAnI strIno tiraskAra ** 3842 ' jarUra nathI ..... ... 5 sAvI strInI prazaMsA 43 dAna ... ** .. 6 adhikArI adhikArI 44 puNyaprabhAva . - kAmAdhIna jIvAtmA *** 45-47 bhaktavatsala bhagavAna ... manane zikhAmaNa cArvAka ...... ... 9 bhIne upadeza... ... 49-54 nAtika I ... ... 10-11 nidhana puruSanI dazA ... 55-57 dehagehanuM miththAva .... 12 du:khamaya saMsAra ... 58 puNyavAnanuM jIvana * 13 ajJAnI chava * * 59-60. bhavasAgara taranAra * 14 tatvajJAnI . .... 62-64 ahaMtA mamatA rahitane dhanya 15 kALa5 paramAtmA ... zrIraMgasevana * * kALa mAuMbhya * * saMsArarUpa vRkSanuM chedana 17 kALarUpI sarpa * * kRtArtha puruSa * * 18 saMsAranI vicitratA - viSaNunI bhakti : 19 rAjayamAM sukha nathI . 70 zrIkaraNano upadeza .. 20 bhAgyanuM baLa ... *** zrIpatinuM svarUpa .. 21 khATI AzA ... .. 72 mAyAvI duniyA ... 22-23 brahmadhAma sukhadhAma che.73-74 caitanyarUpI rana ... arthano anarthatA >> 75 pradezacaMdradaya... ... manane zAMti * * 76 vidyA ane avidyA ... 26 AjIvikAnuM duHkha .... 77 saMsArIne mekSa nathI .... 27 traNa lokamAM sukha nathI 38 munijana .. . . . 28 bharatabhUmi mATe kheda * 7980 saMsArasAgara taravAnuM gaMgAmAhAgya ... *** 81-92 sAdhana 29-30. kAzImahAgya .. *** 93-9tavamasi mahAvAkayano artha 32 kedAra mAhAbhya. - 10 71 24.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI presanAM dhArmika pustakA 3.241.9. 10 4-0 nathI kRSNeApaniSad (mULa sahita gujarAtI bhASAMtara ane TIkA) kRSNakathAmRta (lekhaka i. su. dezAI) geviMda-dAmeAdara-mAdhava staMtra (bilvamaMgaLa racita ... mULa sAthe gu. bhASAMtara) kRSNA na yuddha naciketA ane yamarAja zvetaketu F ... ... ... ... 888 nArada-sanakumAra savAda upasti cAkrAyaNa ane bIjI cAra kathAe cArUca athavA zubha AcAra viduranIti ... ... viduranIti (mULa saMskRta mAtra) bhISmastavarAja (mULa ane gujarAtI) anusmRti (mULa ane gujarAtI) gameAkSa (mULa ane gujarAtI) anugItA (mULa sahita bhASAMtara) anaMtAnubhUti athavA anaMta jIvana adhyAtma rAmAyaNa (sacitra) gItA-gUDhArtha dIpikA-ciddhanAna dakRta.... padmabandha bhAgavata (gujarAtI rAga rAgaNImAM) girizRMga ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... 000 0-2 -0 - 4-0 = 4-0 -2 -0 - 4-0 - 4-. - 4=0. 017 10 0- 8-0. - 4-0 - 4-7 04-0 1- 0-0 2- 8-0 3- ... -- 2 cha nathI 017 10 "gujarAtI" prinTIMga presa rIjhava ekanI pAchaLa 308, bajArageTa sTrITa, kATa, muMbai 1
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI presanAM pustakA ... krAmaka nItisAra yakSa praznAttara 600 rAmakRSNa paramahaMsanAM medhavacane (jIvanacaritra sAthe) 1- 0-0 trividha nAmAvali (zrI vallabhAcArya) (bALalIlA, rAjalIlA, prADhalIlAnAM zrIkRSNanAM nAmeA) ... ... zrI puruSottamasahasranAma zrIpuruSottamasahasranAmAvali kanakAbhiSekanA itihAsa-be bhAga vedokta dhaprakAza (praAAttara rUpe) muktamALA-(bALA mATe vArtA) surUcI athavA sukhI sa'sAra .. meAtIlAla yAne vaDhela chokarA AtmahatyA-kata bya ke pApa?.. pAnakI patiyAM yA? cheTI cheTI tIyAM ! masta phakIranA hAsyaprasaMgA rAmajAnakI darzIna (nATaka) zanimAhAtmya (vArtA--kathA) ekAdazImAhAtmya (26) citrA sahita satyanArAyaLadUgA--thA (chUTA pAnA) rAmarakSA stAnna (mULa sAthe gujarAtI) rAmagItA (mULa sAthe gujarAtI) .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... rU. Apai. 2- 00 ... 017 10 - 4-0 01 8-0. 0 6-0 017 10 1- 2-0 -2 -0 -2 -0 01710 - 0-0 2- 0=0 2- 0-0 0-7 -0 1 010 1- 8-0 1- 0-0 - 4-0 91 4-0 gujarAtI" prinTIMga presa rIjhava beMkanI pAchaLa 308, bajArageTa sTrITa, kATa, muMbai 1
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarayogIndrarAjarSipravarazrIbhartRharikRta vijJAna zataka vairAgyanuM varNana karyA pachI rAjarSikavara bhartuhari vijJAnanuM varNana kare che. | maMgalAcaraNa 4 majinIvRttaH - vigaladamaladAnazreNisaurabhyalobho. pgtmdhupmaalaavyaakulaakaashdeshH| avatu jagadazeSaM zazvaduprAtmadarpo vipuchaparittio kazupaso rAH | | meTA gherAvAvALA daMkUzaLathI bhayaMkara suMDhavALA, kumbhasthaLamAMthI jharatA svacha madanI dhArAnI sugaMdhane lebha AvelA bhamarAnA maMDaLavaDe AkAzanA pradezane chAI detA, mahA ugra abhimAnavALA, gaNapati sarva jagatanuM nitya rakSaNa karo. 1 tAtparya-vijJAna eTale parabrahmanA svarUpanuM je jJAna, tenI A zatakamAM vairAgyamizra upadezanA uddagAro dvArA vivekIonAM manamAM daDhatA karAvavAne rAjarSipravara - harie prayatna karyo che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta yatsattayA sadidamasti yadAtmabhAsA pradyotitaM jagadazeSamapAstadoSam / tadbrahma niSkalamasaMgamapArasaukhyaM pratyagbhaje paramamaMgalamadvitIyam // 2 // jenI sattAthI A jaDacetanAtmaka sava jagat astitva sAgave che ane jenA AtmaprakAzathI prakAze che, te sarva jAtanA niSkala, sarva saMgathI rahita, DhASAthI rahita, apAra sukhasvarUpa, parama magalamaya ane ghaTaghaTamAM vyApI rahelA advitIya evA brahmane huM bhajuM chuM. 2 : vasantatilakAvRtta : (brahmabhajana karavA viSe) kAzImAM vAsa karavA mATe AvelA bhartRhari rAjAne rAjadhAnImAM AvavA mATe rANIe ane putrA Agraha karavA lAgyAM, te samaye bhartRharie ApelA uttaraH-- : zArdUlavikrIDitavRtta : he putrA vrajatAbhayaM yata ito gehaM jananyA samaM rAgadveSamadAdayo bhavatu vaH panthAH zivo mAyayA / kAzIM sAmpratamAgato'hamahaha klezena hAtuM vapuH sarvAnarthagRhaM suparvataTinIvIcizriyA maNDitAm // 3 // he putrA ! tame tamArI mAtAnI sAthe have ahIMthI ghera jAva. hai rAga, dveSa, maDha vagere sahucarA! tame ghaNA kALa sudhI mArI sAthe rahyA. have tame paNa saMsAranI mAhinI mAyAnI sAthe kalyANakArI mArge sa`care. kAraNu ke sAMprata huM te| ahAhA! gaMgA nadInA taraMgeAnI zaiAbhAthI zeAbhAyamAna evI kAzI nagarImAM sa jAtanA anarthAMnA maMdirarUpI A pAMcabhautika zarIranA tyAga karavA mATe meATe kaleza sahIne AngeA chuM. (have huM rAjadhAnImAM AvavAne .rAjI nathI). 3
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka * tIrthomAM nivAsa karIne tapazcaraNa nahi karatAM brahmavidyA saMpAdana karavI zreyaskara che. : kSudharavRtta : tIrthAvasthAnajanya na bhavati sukRtaM duSkRtonmUlanaM vA yasmAdAbhyAM vihInaH zrutisamadhigatapratyagAtmA janAnAm / sarveSAmadvitIyo niratizayasukho yadyapi svaprakAzAstIrthe vidyAstathApi spRhayati tapase yttdaashcyhetuH||4|| kevaLa tIrthamAM nivAsa karavAthI ja puNyane lAbha ane pApane kSaya thAya che, ema nathI. kAraNa ke zrutimAM pratyagAtmAnuM varNana karatAM kahe che, ke te puNya tathA pApathI rahita che, sarva prANIonA zarIramAM rahelo che, advitIya (eka) che ane niratizaya sukhasvarUpa che. mATe brahmavidyAvaDe tene sAkSAtkAra karIne svasvarUpane oLakhavuM. tIrthamAM AtmAnAM svapane prakAza karanArI upaniSadukta brahmavidyA saMpAdana karavAnAM sAdhane hovA chatAM paNa, tene upayoga nahi karatAM, leke tapazcaraNanI IcchA kare che, e Azcaryajanaka che. 4 kaadharAvRtta H (jJAnIone tIrthomAM bhaTakatA joIne bhartuharino kheda.) prajJAvanto'pi kecicciramupaniSadAdyarthakArA yatanto vyAkurvanto'pi kecidalitaparamatA yadyapi jnyaattttvaaH| tIrthe tIrtha tathApi bhramaNarasikatAM no jahAtyadhvakhedAdyattatkaSTaM vidhatte mama manasi sadA pazyatastatra kRtyam // 5 // keTalAeka jJAnIo, keTalAeka upaniSadAdinA arthane jANanArA, keTalAeka bhASyakAro, keTalAka anya matanuM khaMDana karanArA ane keTalAeka parabrahmatatvane jANanArA
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta hovA chatAM paNa rAta dahADe eka tIrthathI bIje tIrtha nitya bhaTakatA jovAmAM Ave che ane mArgamAM saMkaTa vecA chatAM paNa bhaTakavAnA svabhAvane cheDatA nathI. teone bhaTakatA joIne mArA manamAM kheda thAya che. pa Na tAtparya -jJAnIoe tIrthe tIrthe rakhaDavuM ayogya che. kAraNa ke muktinuM sAdhana jJAna te teNe saMpAdana karyuM ja che. te pachI tIrthomAM zA mATe rakhaDavuM? sAvitrI hitavRttaH * (kAna devA viSa) yAvatte yamakiMkarAH karatalakrUrAsipAzAdayo durdAntAH sRNirAjadIrghasunakhA dNssttraakraalaannaaH| . nAkarSanti narAndhanAdirahitAnyattAvadiSTecchayA yuSmAbhiH kriyatAM dhanasya kRpaNAstyAgaH suparvAdiSu // 6 // he kRpaNa puruSe! hAthamAM bhayaMkara talavAra, pAza Adi dhAraNa karanArA, mahA bhayaMkara dekhAvanA, meTAM trizULanA jevaDA meTA nakhavALA, dADhavaDe vikarALa mukhavALA yamarAjAnA kikare, manuSyane dhana, strI vagerethI rahita-ekalA narakamAM kheMcI jAya nahi, te pahelAM ja bhaviSyamAM sadgati saMpAdana karavAnI IcchAthI tame zubha pavane divase supAtrane (gAya, bhUmi, hiraNya vagerenuM) dAna Apa. 6 tAtparya-dAna, bhAga ane nAza-dhananI AvI traNa gati che. je dAna dete nathI, tema ja peTa bharIne khAte paNa nathI, tevA kRpaNanuM dhana pariNAme nAza pAme che. mATe je hAthe karIne dIdhuM athavA te bhagavyuM te ja dhana pitAnuM samajavuM, bAkInuM dhana pArakuM samajavuM.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka (puNyane ceAge lakSmI maLe che.) : zArdUlavikrIDitavRtta : ADhyaH kazcidapaMDito'pi viduSAM sevyaH sadA dhArmikA vizveSAmupakArako mRgadRzAmAnandakandAkaraH / karpUradyutikIrtibhUSitaharidbhUmaNDale gIyate zazvadvandija nai mahItanubhRtaH puNyairna kasyodayaH // 7 // he dhArmika puruSA ! kAika mUrkha manuSya paNa jyAre pUrva janmanAM puNyane ceAge dhanADhya banI jAya che, tyAre vidvAnA paNa nitya tenI sevA kare che; kAraNa ke dhanADhya jagatamAMnA leAkeA para upakAra kare che, mRganayanAene AnaMdadAyaka thaI paDe che ane baMdIjane nitya kapUranA jevI kAMtivALI dizAomAM bhUmaMDaLane dIpAvanArI tenI kIrtinuM rAva dahADA gAna karyAM kare che. kaheA, puNyAthI keAneA utkraya thatA nathI ? 7 : zilarinIvRtta : (zrIhari bhaktanI bhIDa bhAMganArA che.) yamArAdhyArAdhyaM tribhuvanaguruM prApa vasatiM dhruvo jyotizcakre suciramanavadyAM zizurapi / avApa pralhAdaH paramapadamArAdhya yamitaH sa kasyAlaM klezo harati na hariH kIrtitaguNaH // 8 // dhruva laghu vayanA hatA, teA paNa ArAdhanA karavA yeAgya ane traNa bhuvananA guru evA zrIThurinI ArAdhanA karIne caiAtizrcakrane viSe cirakALa rahenArAM dhruvapadane prApta thayA hatA. tema pradghATTu paNa zrIharinuM ArAdhana karIne parama padmane prApta thayA hatA. zrIhari peAtAnA guNAnuM gAna karanArA kyA puruSanA kalezane saMpUrNa rIte heratA nathI ? 2
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta tAtparya-zrIhari peAtAnuM ArAdhana karanArane parama pada Ape che, pachI te dhruva hA ke dAnava. bhagavAn bhaktavatsala che; tene sama-viSama bhAva nathI. : zArdUlavikrIDitavRtta : (ajJAnI Izvarane oLakhate nathI. ko devo bhuvanodayAvanakaro vizvezvaro vidyate yasyAjJAvazavartino jaladhayo nAplAvayanti kSitim / ityAmnAtamapIzvaraM suraziroratnaM jagatsAkSiNaM sarvazaM dhanayauvanoddhatamanA no manyate bAlizaH // 9 // je paramAtmA A jagatanA udbhaya ane pAlana kare che, je vizvanA Izvara che, sAta samudro jemanI AjJAne AdhIna rahIne pRthvIne kheALI detA nathI, te veda tathA upaniSadbhamAM varNana karAyalA sarve jagatanA sAkSI ane sarvajJa. evA izvarane dhana tathA juvAnIthI uddhRta mananA thayelA mUrkhAe mAnatA nathI. arthAt izvara che ja naThuiM, Ama kahe che. 9 tAtparya-cAka vagere nAstikA kahe che ke, navanta nAvI vA naivAmA vAraujiH-svarga nathI, naraka nathI, AtmA nathI, tema pAralaukika paNa nathI." mATalethI ja teo aTakayA nathI, paNa AgaLa vadhIne kahe che ke "thAvAvet sava jIvet RNaM kRtvA ghRtaM pibet / bhasmIbhUtasya dehasya punarAgamanaM kRtH|| jIvatAM sudhI sukhamAM rahevuM ne karaja karIne paNa ghI pIvuM. kAraNa ke A zarIra maLIne bhasma thaI gayA pachI tenA pAchA kayAMthI janma thavAnA ? (arthAt punarjanma nathI)' tema Izvara vagere paNu nathI. mATe khAI pIne khuza rahevuM. Ama mithyA jJAnathI mUkha e mukabakAT karyAM kare che,
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka zArirItivRtta (nAstiko) * kasyemau pitarau manobhavavatA tApena saMyojitAvanyonyaM tanayAdikaM janayato bhUmyAdibhUtAtmabhiH / itthaM duHsthamatimanobhavaratiryo manyate nAstikaH zAntistasya kathaM bhaveddhanavato duSkarmadharmAzrayAt // 10 // nAstika matavALAo kahe che keH mAtApitA kAmadevanA tApathI saMtapta thaI paraspara samAgama karIne pRthvI, pANI, pavana ane agni A cAra bhUtAnA saMyogathI putrAdikane utpanna kare che, temAM mAtra temanI kAmatRpti ja kAraNa che. mATe temanA tarapha zA mATe pUjyabuddhi rAkhavI? A rIte duSTa buddhivALe, kAmamAM racyApacyA rahenAra nAstika mAne che. mATe duSkarma ane duSTa dharmane Azraya karavAthI te dhanavAnane zI rIte zAMti maLe? kadi paNa maLe ja nahi. 10 tAtparya-nAstikanI mUrkhatAne bhartuhari dhikkAre che. : ravizadatavrataH dehAdyAtmamatAnusAri bhavatAM yadyasti mugdhaM mataM vedavyAsavininditaM kathamaho pitrAdyapatye tadA / dAhAdiH kriyate vizuddhaphalako yuSmAbhirudvejitaiH shokenaarthpraaygairpsdaidRssttaarthmaatraarthibhiH||11 / / he dehAtmavAdIonA matane anusaranArA! tame je vedavyAse niMdI kADhelA dehAdikane ja AtmA mAnanArA cArvAkanA mithyA matane mAnatA he te, pratyakSa pramANane kharuM mAnanArA evA tame svArthaparAyaNa hovA chatAM pitA, putra vagerenAM zarIrane jAte citAmAM bALI nAMkhIne tene zA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta mATe zeka kare che? kharekhara tame svArthaparAyaNa ane nIca che. 11 tAtparya-deha tathA Idri AtmA nathI, chatAM dehAdikane AtmA mAnanArA cArvAko potAnA pitA putrAdika saMbaMdhIonA dehane bALI nAMkhe che. AthI teo AtmAnAtmAnA jJAnathI rahita che. H zivariLI: (vidvAnane dehAbhimAna hotuM nathI.) vipazcidehAdau kvacidapi mamatvaM na kurute parabrahmadhyAtA ggnngraakaarsdRshe| nirastAhaMkAraH zrutijanitavizvAsasubhago nirsdhya pratimapurADhAparatuH II 22 parama brahmanuM dhyAna dharanAro, dedikane viSe ahaMkArarahita, vede karelA upadezamAM vizvAsa besavAthI jJAnasaMpanna, pAMca prakAranA kalezathI rahita, zAMta, svAbhAvika rIte madhura bhASaNa karanAre jJAnI puruSa gaMdharva nagaranA jevA mithyA deha, zeTha vagere upara mamatva karatuM nathI. 12 : vihitavRttaH nityAnityapadArthatattva viSaye nityaM vicAraH satAM saMsarge mitabhASitA hitmitaahaaro'nhNkaaritaa| kAruNyaM kRpaNe jane sukhijane prItiH sadA yasya saH prAyeNaiva tapaH karoti sukRtI zazvanmukunda priyH||13|| puNyavAna puruSa puruSane samAgama karIne hamezAM nitya tathA anitya vastunA tatvane vicAra karyA kare che, thoDuM bhASaNa kare che, hitakAraka, parimita ane pace te AhAra
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka kare che, ahaMkArarahita haiAya che, du:khI manuScAnA upara dayA kare che, sukhI manuSyanI sAthe sadA prIti kare che, ghaNuM karIne tapazcaraNa karyAM kare che, ane nitya mudde bhagavAnanA priya thaine rahe che. 13 tApa-puNyavaMta puruSA sAttvika AhAra karIne tapazcaraNamAM ja peAtAnA divaseA gALe che. paNa vyAvahArika khAkhatAmAM mAthuM mAratA nathI. * zArsTavizrIfsvRtta : (IzvarArAdhana karanArA bhavasAgarane tare che.) saMsArespi paropakArakaraNakhyAtavratA mAnavA ye saMpattigRhA vicAracaturA vizvezvarArAdhakAH / te'pyenaM bhavasAgaraM janimRtigrAhAkulaM dustaraM gaMbhIraM sutarAM taranti vividhavyAdhyAdhivItrImayam // 14 // je saMpattivALA manuSye! A saMsAramAM paNa parApakAra karavArUpI prakhyAta vratane dhAraNa kare che, AtmAnAmAnA vicAra karavAmAM catura hAya che, vizvezvaranuM samArAdhana kare che te manuSyA, janmarUpI ne mRtyu pI grAhathI bharapUra, ne tethI dustara, gaMbhIra ane aneka jAtanI vyAdhi tathA Adhi(mAnasika pIDA)rUpI taraMgAthI uchaLI rahelA saMsArasAgarane sahujamAM tarI jAya che. 14 : dhAvRtta : (ahaMtA mamatA rahitane dhanya che.) dhanyA ete pumAMso yadayamahamiti tyaktacetovikalpA niHzaMka saMcaranto vidadhati malinaM karma kAmaprayuktAH / jAnanto'pyathahInaM jagadidamakhilaM bhrAntavadudvaitajAlaM rAgadveSAdimanto vayamayamiti hA na tyajante'bhimAnaM // 15 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta jeonA manamAMthI amuka phalANe che ane amuka huM chuM, AvI jAtanA vikalpa nAza pAmyA che tevA puruSe bhAgyazALI che. paraMtu kAmanAmAM racyApacyA rahenArA puruSo te niHzaMkapaNe pApakarma karatA rahIne A jagatamAM bhaTakayA kare che. teo jANe che ke A sarva jagat arthahIna-mithyA che, bhrAMtithI dekhAya che ane dvitarUpI jALathI bharapura che. chatAM paNa, hAya! hAya ! teo rAgane tathA dveSane lIdhe "ame uttama chIe, phalANamAM te kaMI paNa nathI, AvI rIte abhimAna karyA kare che. 15 tAtparya-saMsAra mithyA che, Ama jANyA chatAM paNa keTalAeka rAgadveSane lIdhe bIjAnuM apamAna kare che ane pitAne zreSTha mAne che, teone dhikkAra che. : rAkSarIvRttaH . (saguNanI upAsanA) na cette sAmarthya bhavanamaraNAtaGkaharaNe mano'nirdiSTe'sminnapagataguNe jnyaatumkle| tadA meghazyAmaM kamaladaladIrghAkSamamalaM bhajasva zrIraMgaM zaradamRtadhAmAdhikamukham // 16 // janma, maraNa tathA roga, trividha tApa ane zaMkAne haranArA, manathI paNa jANavAmAM Ave nahi tevA, satva, raja ne tama e traNa guNathI rahita ane akaLa evA parabrAne jANavAnuM je tArAmAM sAmarthya na hoya, te. meghanA jevA zyAma raMganA, kamaLanA dalasamAna vizALa netravALA, sarva jAtanA dethI rahita, zaradabAtunA candra karatAM paNa adhika kAMtimAna mukhavALA, zuddha svaccha zrIraMganuM (zrIkRSNanuM) bhajana kara. 16
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 11 :navarAtta : (saMsArarUpI vRkSanu chedana karavA vize.) bhrAtaH zAntaM prazAnte kvacidapi nipatanmitra re bhUdharAgre grISme dhyAnAya viSNoH spRhayasi sutarAM nirvizaMkaM guhAyAm / anviSyaMstAtra kSitivalayatale sthAnamunmUlayaitat saMsArAnarthavRkSaM mathitagurumahAmohamUlaM vizAlam // 17 // he bhAI ! huM mitra! tuM A pRthvIpa valayanA tala para ati zAMta parvataparanI guDDAmAM kayAMya paNa viSNu bhagavAnanuM dhyAna dharavA mATe asaMgarUpa talavArathI mahAme hurUpa mahAmUlanuM mathana karanArA ati zAMta sthAnane zeAdhavAnI-jovAnI icchA karatA hai!, te vizALa saMsArarUpa anartha vRkSane ukheDI nAkha. 17 (kRtArtha kANu ?) : vasantatiAvRtta : vizvezvaro bhavati vizvajanInajanmA vizvaMbhare bhagavati prathitaprabhAve / yo dattacittaviSayaH sukRtI kRtArtho ke yatra kvacitpratidinaM nivasan gRhAdau // 18 // gharamAM ke vanamAM harakeAi ThekANe je puruSa pratidvivasa vizvanA Izvara, vizvanuM hita karanArA, vizvanuM dhAraNASaNa karanArA, prakhyAta prabhAvavALA paramAtmA vize manane arpaNa kare che, te puruSane ja puNyavAna ane kRtakRtya jANavA. 18 : mantrAintAvRtta : dhyAnavyayaM bhavatu hRdayaM tiSThato yatra tatra zrImadviSNostribhuvanapaternityamAnandamUrteH lakSmIcetaH kumuda vipulAnanda pIyUSadhAmno meghacchAyApratibhaTatanoH klezasiMdhuM titIrSoH // 19 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRti he saMsArI jIva! tane e kalezarapI samudra taravAnI IcchA thatI hoya, te tuM jyAM jyAM ubhA hatA tyAM tyAM tAre tArA hRdayane zrIviSNunuM dhyAna dharavAmAM parAyaNuM karavuM. kAraNa ke meghasamAna kAMtivALA viSNu traNa bhuvananA pati che, nitya AnaMdanI mUrti che, ane lakSmIjInA cittarUpI kumudane vikAsa karavAmAM candrasamAna che. 19 : zArdUlavikrItivRttaH kAmAditrikameva mUlamakhilaklezasya mAyodbhava mAnAmiti devamaulivilasadbhAjiSNucUDAmaNiH / zrIkRSNo bhagavAnavocadakhilaprANipriyo matprabhuyasmAttatrikamudyatena manasA heyaM pumArthinA // 20 // denA mukuTa viSe caLaktA dedIpyamAna cUDAmaNi (mukuTaratna)rUpa, sarva prANuone priya, mArA prabhu evA zrIkRSNa bhagavAna manuSyane upadeza kare che, ke puruSArtha saMpAdana karavAnI IcchAvALAe mAyAthI utapanna thayelA, saMpUrNa kalezanAM mUlapa, kAma, krodha ne lebha e traNa. vastune sAvadhAna manathI tyAga karI de. 20 (paramAtmA paNa mAyAnA saMbaMdhathI lakSmIpati thayA che.) :zArdUlavikrIDitavRtta : kAmasyApi nidAnamAhurapare mAyAM mahAzAsanAM nizcitkAM sakalaprapazcaracanAcAturyalIlAvatIm / yatsaMgAdbhagavAnapi prabhavati pratyaGmahAmohahA zrIraGgo bhvnodyaavnlyvyaapaarckre'kriyH||21|| keTalAeka jJAnIo kahe che, ke mAyA mahAsattA dharAvanArI che ane caitanyarahita hovA chatAM paNa sarva jagatane
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 13 racavAmAM alaukika karAmata dharAvanArI che. te mAyAthI ja kAmanI utpatti thAya che. are ! eTaluM ja nahi, paraMtu pratyeka jIvana mahAmahane nAza karanArA ane kyiArahita bhagavAna paNa mAyAnA saMgamAM rahevAthI "zrIpati' thayA che ane kyiArahita chatAM A jagatanI utpatti, sthiti ane layapI karma karyA kare che. 21. tAtparya-mAyA evI to mehakAriNI che, ke tenA saMgathI Izvara jevA paNa mehamAM lapaTAyA che; te pachI bIjAnI to vAta ja zI? mATe bane tyAM sudhI mAyAnI jALamAM phasAvuM nahi. - rArinIvRtta (IzvaranuM astitva) yadadhyastaM sarva naji bhujagavadbhAti purato mahAmAyodgIrNa gaganapavanAdyaM tanubhRtAm / bhavettasyA bhrAntermuraripuradhiSThAnamudayaM / yato na syAGkrAntiniradhikaraNA kvApi jagati // 22 // A sarva jagat mahAmAyAthI utpanna thayuM che ne pAMca mahAbhUtethI prANIonI utpatti thAya che ane puSpanI mALAmAM jema sarpa bhAse che tema sammukha paramAtmAmAM adhyAsavALuM sarva jagatuM sammukha bhAse che. keAIne zaMkA thAya ke je dekhAya che te mithyA kema hoya? tenA uttaramAM kahevAnuM ke aMdhArAmAM paDelI mALAmAM jema sarSanI bhrAMti thAya che, temaja murAri bhagavAnane viSe paNa ajJAnIone jagatanI bhrAMti thAya che. jema sarpa mithyA che, paraMtu jenA para sarSanI bhrAMti thAya che evI mALA pI adhikaraNa vastu satya che, tema ja
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhartRharikRta jagat mithyA che, paraMtu zrAMtinA adhikaraNurUpa izvara satya che. kAraNa ke jagatamAM keAI paNa ThekANe adhikaraNu vinA bhrAMti thavAnA saMbhava nathI. 22 - zivarinIvRtta : viyatpRthvIvAyujvalanajalajaM cAkhilamidaM mahAmAyAsaGgAdbhujaga iva rajjvAM bhramakaram / tadatyantAhlAdaM hyajaramamaraM cintaya manaH parabrahmAvyagraM hariharasurAdyairavagatam // 23 // pRthvI, pANI, teja, vAyu ne AkAza e paMcamahAtAtmaka Aje saMpUrNa jagat utpanna thayuM che, te mahAmAyAnA saMgathI utpanna thayuM che; ane rajjumAM jema sarpanA bhAsa thAya che, tema te bhrAmaka che. mATe huM mana ! atyaMta AnaMajanaka, jarArahita tathA mRtyurahita, hari, hera ane devAe jANelA evA parabrahmanuM tuM zAMtithI smaraNu kara. 23 :: vasantatiAvRtta : cidratnamatra patitaM vapuraMdhakUpe puMso bhramAdanupamaM mahanIyatejaH / sadyaH samuddharati tadbhavitA kRtArtho manye sa eva samupAsitavizvanAthaH // 24 // puruSanI ajJAnatAne lIdhe zarIrarUpI aMdhArA kUvAmAM anupama ane mahAn tejasvI evuM caitanya (AtmA) pI ratna paDI gayuM che. te ratnanA je puruSa zarIrUpI kUvAmAMthI turata uddhAra kare che, tene kRtArtha jANavA ane teNe ja vizvanAthanI (paramAtmAnI) upAsanA karI che, ema huM mAnuM chuM. 24
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka H vikrItivRtta svAntavyomni nirastakalmaSaghane sadabuddhitArAvalIsaMdIpte samudeti cennirupmaanndprbhaamNddlH| brahmajJAnasudhAkaraH kavalitAvidyAndhakArastadA kva vyoma va sadAgatiH kva hutabhuk kvAmbhaH kva sarvasahA // 25 // catarapha gherAI rahelAM pApapI vAdaLe khasI jAya che ke antaHkaraNarUpI AkAzamAM viveka, virAgya pI sadabuddhinuM tArAmaMDaLa udaya pAme che; tethI tarapha prakAza thaI rahe che; ene anupama AnandasUpI prabhAmaMDaLavALA brahmajJAnarUpI nirmaLa caMdrane udaya thAya che, eTale avidyApI aMdhakAra nAza pAme che. pachI AkAza, vAyu, agni, pANI ane pRthvI e pAMca bhUte koNa jANe kayAMe laya pAme che, tene patto ja lAgato nathI. 25 tAtparya-jyAM sudhI ajJAna hoya che, tyAM sudhI jagata bhAse che. paraMtu brahmavidyAvaDe ajJAnane nAza thAya che ke jagatu jevuM kaMI ja rahetuM nathI. : adhavatta : (vidyA tathA avidyAno bheda) kAhaM brahmeti vidyA niratizayamukhaM darzayantI vizuddhaM kUTasthasvaprakAzaM prakRtisucaritA khaNDayanto ca mAyAm / kvAvidyAhaMmameti sthagitaparasukhA cittabhittau likhantI sarvAnarthAnanAna viSayagiribhuvA vAsanAgairikeNa // 26 // je nitya niratizaya sukhapa, vizuddha, phUTastha, svayaMprakAza evA parabrahmanA svapane darzAvatI tathA mAyAnuM khaMDana karatI, svabhAvathI ja sucaritravALI "huM kaw
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 bhatuM harikRta huM brahmarUpa chuM', evA prakAranI brahmavidyA kayAM ane parabrahmanA sukhane DhAMkI TUnArI tathA viSayarUpI parvata upara utpanna thayelA vAsanArUpI geru vaDe cittarUpI bhIMta upara sarva jAtanA anane AlekhatI arthAta cittane anarthonA tarapha ghasaDI janArI 'huM tathA mAruM, tAruM', evA prakAranI avidyA kayAM? 26 : ladhavRtta : (saMsArIne mekSa thatA nathI.). yAvajAgarti citte duritakaluSite prANino vittaputrakSetrAdyartheSu cintA taMdatiparatayA bhrAmyamANasya nityam / tAvannArthasya siddhirbhavati kathamapi prArthitasyArtibhAjA kaivalyAkhyasya loke ramaNasukhabhuvo muktdossaanusskteH||27|| manuSya jyAM sudhI pApathI malina thayelA manamAM dhana viSenI, putrAnI, strInI tathA kSetra vagere mithyA padArthonI ciMtA karyA kare che ane tapa thaIne rAta dahADA tene mATe ja bhaTakayA kare che, tyAM sudhI te IcchA karyA chatAM paNa sarva prakAranA DhASAthI rahita ane anupama AnaMdane kaivalya (meAkSa) nAmanA padArthane jagatamAM kei paNa rIte meLavI zakatA nathI. 27 ApanArA. : zArdUlavikrIDitavRtta : niSkAmA munayaH parAvaradRzo nirdhUtapApmAdayo nissaMgA nirahaMkRtA nirupamAnandaM paraM lebhire / yadgatvA na luThanti mAtRjaThare duHkhAkare mAnavA durgaMdhe punaretya kAmamakare saMsArapAthonidhau // 28 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 17 taddana kAmanArahita, bhUta tathA bhaviSyane sarvAtmaka bahAne-paramAtmAne jenArA, jJAnavaDe pApane nAza karanArA, karmanA phaLanA saMgathI rahita tathA ahaMkAra vinAnA munijane anupama AnaMdanI mUrti pa paramAtmAnA svarUpane prApta kare che, ane je sthAnamAM gayA pachI kAmapI magaravALA saMsArasidhumAM temaja atyaMta durgadhI ane duHkhadAyaka evA mAtAnA udaramAM pharIne janma dhAraNa karatA nathI. 28 tAtparya-parabrahmanA svarUpane prApta thanAre, janmamaraNanA pherAmAMthI mukta thAya che. : vasantatilakAvRtta : brahmAmRtaM bhaja sadA sahajaprakAzaM sarvAntaraM niravadhi prathitaprabhAvam / yadyasti te jigamiSA sahasA bhavAbdheH pAre pare paramazarmaNi niSkalaMke // 29 // he jIva! tAre je ekadama saMsArarUpI sAgarane tarI jaIne tene pele tIra-ke je sarva jAtanA kalezethI rahita ane parama kalyANakAraka che, tyAM-javAnI IcchA hoya te svAbhAvika rIte ja prakAzapa, sarvanA aMtaHkaraNamAM , birAjamAna, ananta (cheDA vinAnA), mahA prakhyAta prabhAvavALA avinAzI parabrahmanuM tuM sadA bhajana kara. 29 H riAhaLiIvRttaH cideva dhyAtavyA satatamanavadyA sukhatanunirAdhArA nityA nirvdhirvidyaadirhitaa| anAsthAmAsthAya bhramavapuSi sarvatra viSaye sadAzeSavyAkhyAnipuNamatibhiH khyaatytibhiH||30||
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta nitya upaniSadaiAnA saMpUrNa vyAkhyAnamAM nipuNa buddhivALA ane prakhyAta buddhivALA saMnyAsIe e A pAMcabhautika zarIra ane sarva viSaye mAyAnA vilAsa rUpa che", Ama mAnIne tenA upara anAsthA UbhI karavI ane nitya nirdoSa, sukhasvarUpa, nirAdhAra, nitya, IMDA vinAnA ane avidyA AdithI rahita evA caitanyanuM ja dhyAna dharavuM. 30 1 * zArTUnavinnAtivrutta : " yatsAkSAdabhidhAtumakSamatayA zabdAdyanAliGgitaM kUTasthaM pratipAdayanti vilayadvArA prapaJcasrajaH / mokSAya zrutayo nirastavidhayo'jJAnasya cocchittaye tatrAdvaitavane sadA vicaratAccetaH kuraMgaH satAm // 31 // karmamArganuM khaMDana karIne brahmavidyAnuM maMDana karanArI zrutae, ajJAnanA nAza karIne mekSa ApavAne mATe prapaMcamALAnA laya karIne, jemane abhedyArdika zaktie paNa kahevAne samartha nathI tathA zruti paNa jemanA svarUpanuM varNana karavAne asamartha che, evA avikArI kUTastha paramAtmAnuM pratipAdana kare che. te advaita brahmarUpI vanaviSe satpuruSAnA cittarUpI mRga sadAya vihAra karA. 31 * lambarAvRtta : ('ttavamasi' mahAvAkrayane artha.) tulyArthena tvamaikyaM tribhuvanajanakastatpadArtha: prapadya pratyakSaM mohajanma tyajati bhagavati tvaMpadArtho'pi jIvaH / bhutyAcAryaprasAdAnnirupamavilasadbrahmavidya stadaikyaM prApyAnandapratiSTho bhavati vigalitAnAdyavidyonirIhaH // 32 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka tavaM padane artha jIva che ane tata padane artha traNa bhuvanene utpanna karanArA paramAtmA che. je puruSa mehathI utpanna thanArA ajJAnane tyAga karI daI paramAmAnI sAthe ekatAne pAmavAnI IcchA rAkhe che, teNe kRtinI eTale vedavacananI tathA pitAnA AcAryanI kRpAthI anupama evI brahmavidyA saMpAdana karavI. jIva paramAtmAnI sAthe ekatAne pAme che, ke tenI anAdi kALanI avidyA nAza pAme che. te sarva jAtanI spRhAethI paNa rahita thAya che ane AnaMdaDha5 brahmaviSe sthiti kare che. 32 karizaarLavRtta : ahaM brahmAsmIti sphuradamalabodho yadi bhavetpumAn punnyodrekaadupcitpraanrthvirtiH| tadAnIM vAvidyA kva ca tavamametyalpaviSayo'bhimAnaH saMsAraH kvaca vividhaduHkhaikavasatiH // 33 // puruSane jayAre "ahuM tradyArinA huM braddhArUpa chuM, AvuM nirmaLa jJAna thAya che, tyAre puNyanI vRddhi thavAthI tenAM sarva pApa zAMta paDI jAya che; ane brahmajJAna karAvanArA upaniSadanA vicAro manamAM ekadama AvavA mAMDe che, tethI tenI avidyA paNa nAzI jAya che. A tAruM, ane A mAruM evuM tenuM abhimAna laya pAme che, ane aneka jAtanAM duHkhAnA sthAna pa A saMsAra paNa koNa jANe kayAMe nAzI jAya che. 33 : dharAvRtta : hitvA vizvAdyavasthAH prakRtivilasitA jAgradAyairvizeSaiH sArdhaM caitanyadhAtau prakRtimapi samaM kaaryjaatairshessaiH| mAnAnandaM turIyaM vigalitaguNaka dezakAlAdyatItaM svAtmAnaM vItanidraH sttmdhikRtshcintyeddvitiiym||34||
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhatu harikRta prakRtinA vilAsa pa sthUla, sUkSma ane kAraNu dehA, tenI jAgrata, svapa ane suSupti e traNa avasthAe tathA vizva, tejasa ane prAjJa vagere avasthAone sarvanA kAraNarUpa prakRtinI sAthe parabrahma viSe laya karI devAarthAt prakRti tathA tenA judA judA vilAsA e brahmarUpa che, te jANavuM-ane sAdhanacatuSTayasaMpanna thayelA puruSa nitya nidrAnA tyAga karI jJAnasvarUpa, AnaMdamUrti, sattva, raja ane tama A traNe guNathI rahita, deza tathA kAla AdithI rahita turIya tattva tarIke gaNAtA ane sarvanA AtmArUpa advaita evA parabrahmanuM ciMtana karavuM. 34 20 zArdUlavikrIDitavRtta : saMnyAso vihitasya kezavapadadvandve vyadhAyi zrutA vedAntA niravadya niSkalaparAnandAH suniSThAzciram / saMsAre vadhabaMdhaduHkhabahule mAyAvilAse 'vyayaM brahmAsmIti vihAya nAnyadadhunA kartavyamAste kvacit // 35 // zAstravihita sarva karmanA kezava paramAtmAnA caraNuyugmamAM saMnyAsa karI devA-eTale temanuM ja yajana, pUjana, bhajana vagere karavuM;- nirdoSa ane nikAla evA parabrahmanuM jemAM varNana che, evA upaniSadone viSe nitya uttama pratinI zraddhA rAkhavI; tathA A saMsAramAM maraNanAM ane aMdhananAM aneka du:khe bhAgavavAM paDe che, ane je mAyAnA eka khela jevA che, tene viSe vayaM mAhima huM avyaya parArUpa chuM' evI bhAvanA karavI. te sivAya jIvanuM A samaye bIjuM kaMI paNa kartavya rahetuM nathI. 35
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 21 : sudharavRtta: . agre pazcAdadhastAdupari ca parito dikSu cAnyAsvanAdi kUTasthA saMvidekA skltnubhRtaamntraatmaaniyNtrii| yasyAnandasvabhAvA sphurati zubhadhiyaH pratyahaM niSprapazcA jIvanmuktaH sa loke jayati gtmhaamohvishvprpshcH||36 33 sarva prANIonA aMtarAtmA5, prANI mAtrane niyamamAM rAkhanArA, avikArI, jJAnasvarupa eka paramAtmA ja AgaLa, pAchaLa, nIce, upara, cotarapha ane sarve dizAomAM vyApIne rahelA che. je pavitra buddhivALA puruSane e AnaMdasvarUpa tathA prapaMcathI rahita evA paramAtmAnuM nitya smaraNa thayA kare che, tene mahA meha tathA vizvamAM prapaMca mithyA lAge che, ane te jIvanmukta puruSa AkhA jagatamAM vijaya pAme che. 36 : zArdUvijhITivRtta : te dhanyA bhuvane suzikSitaparabrahmAtmavidyA janA lokAnAmanuraMjakA harikathApIyUSapAnapriyAH! yeSAM nAkataraMgiNItaTazilAbaddhAsanAnAM satAM prANA yAnti layaM sukhena manasA zrIraMgacintAbhRtAm // 37 // hariguNa gAIne lekane prasanna karanArA, harikathArUpI amRtanAM pAnane priya mAnanArA, saMpUrNa parizrama karIne A jagatamAM brahmavidyAne saMpAdana karanArA loko kharekhara bhAgyazALI che. kAraNa ke te puruSo gaMgA nadInA tIra upara AvelA zilAtaTa upara Asana lagAvIne zrIkRSNa paramAtmAnuM manamAM dhyAna karatA karatA sukhethI pitAnA prANa taje che. 37
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhartuharikRta rivRttaH (strIcaritrane vijaya) ziva ziva mahAbhrAntisthAnaM satAM viduSAmapi pratipasyA dharA dhrAH zriye dRLidarAH. vijahati dhanaM prANaiH sAkaM yatastadavAptaye jagati manujA raagaakRssttaastdekpraaynnaaH||38|| ziva ziva! brahmAe nirmANa karelI svabhAvathI ja capaLa evI harigunayanA strIo mahAtmA evA vidvAnone paNa mahAmaha upajAvIne bhramamAM nAkhe che. te pachI A jagatamAM rAga-prItithI AkarSAyalA ane rAtadahADo strI viSenA vicAromAM ja magna rahenArA kAmI puruSa strIone meLavavA mATe prANu sAthe dhanano tyAga kare che, emAM Azcarya zuM? 38 H rivRttaH harati vapuSaH kAnti puMsaH karoti balakSati janayati bhRzaM bhrAMti nArI sukhAya nissevitaa| virativirasA bhuktA yasmAttato na vivekibhiviSayavimukhaiH sevyA mAyAsamAzritavigrahA // 39 // sukha meLavavAnI AzAthI puruSa strInuM sevana kare che. paraMtu te sevana karanArA puruSanA zarIranI kAMtine nAza kare che, baLane hare che, atyaMta bhrAMti utapanna kare che, ane bhaga pachI pariNAme nIrasa thaI paDe che. mATe vivekI puruSoe viSAthI dUra rahevuM ane mAyAvI zarIrane dhAraNa karanArI nArIne sevavI nahi. 39 : harinavRttaH kamalavadanA pInottuGgaM ghaTAkRti bibhratI stanayugamiyaM tanvI zyAmA vishaalgNclaa| vizadadazanA madhye kSAmA vRtheti janAH zrama . vidadhati mudhA rAgAduJcairanITazavarNane // 40 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 2 strInuM mukha kamaLanA jevuM che. tenAM banne stano bharAu, unnata ane ghaDAnA jevAM gaLAkRtinAM che, zarIra pAtaLuM ane sUkSama che, zyAmA (seLa varSanI athavA te ziyALAmAM uNu ane unALAmAM zItaLa aMge dharAvanArI taruNI) che. tenI AMkhanA cheDAo vizALa che, dAMta muktAnI paMkti jevA svaccha che ane kaTino bhAga kRza che; atyanta premane lIdhe strInA upara Asakta thayelA kAmI puruSe strIonuM A rIte varNana karavAmAM vRthA parizrama kare che. 4. zArdUlavikrIDitavRtta : yadyetA madaneSavo mRgadRzazcetaHkuraMgArayo / dhIgaNAmapi no bhaveyurabalAH sNsaarmaayaapure| ko nAmAmRtasAgare na ramate dhIrastadA nirmale pUrNAnandamahormiramyanikare rAgAdinakrozite // 41 // A saMsArarUpI mAyApurImAM (gadharva nagarImAM) DAhya mANasanAM manarUpI haraNane haNavAne mATe strIopI kAmanA bANe je na hota, to pachI rAga, dveSarUpI magaramacachAthI rahita pUNunaMdapI TImeTI UrmionA samudAthI suMdara evA nirmaLa amRtasAgaramAM kayA dhIra puruSa vihAra na karata? so amRtasAgaramAM vihAra karata. 41 : adharAvRtta: bAleyaM bAlabhAvaM tyajati na sudatI yatkaTAkSaivizAlairasmAnvibhrAmayantI lsddhrdlkssiptcuutprvaalaa| netuM vAJchatyakAmAn svasadanamadhunA krIDituM dattacittAna puSNyannIlotpalAbhe murajiti kamalAvallabhe gopalIle // 42 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 bhartuharikRta pitAnI strIne uddezIne rAjA kahe che) A bAlAjenA suMdara dAMta che ane AMbAnI kAmaLa kuMpaLAne paNa tiraskAra kare tevA jenA oSTha che, te-pitAnI bAlizatAne tyAga karatI nathI; ane vizALa kaTAkSe mArIne amane meha upajAve che, tathA ughaDatA zyAma kamaLanA jevA zyAma raMganA lakSmInA pati ane gopIonI sAthe rAsakIDA karanArA zrI murAri (zrIkRSNa) viSe manane arpaNa karIne ame je kAmanArahita thayA chIe temane, pitAnI sAthe vihAra karavA mATe, ahIMthI ghera laI javAnI IcchA rAkhe che. 42 : TUriLIvRttaH (sAdhvI strIonI prazaMsA.) janayati sutaM kazcinnArI saMtI kulabhUSaNaM nirupamaguNaiH puNyAtmAnaM jagatparipAlanam / kathamapi na sA nindyA vandyA bhavenmahatAM yataH surasaridiva khyAtA loke pavitritabhUtalA // 43 // pativratA strI pitAnAM pavitra caritrethI gaMgA nadInI peTe pRthivIne pavitra kare che, eTaluM ja nahi paraMtu anupama guNavALA ane kulanA bhUSaNarUpa putrane upanna kare che, ke je pavitra caritravALe putra AkhA jagatanuM rakSaNa kare che. AvI sAdhvI strI keAI paNa rIte niMdA karavA gya nathI, paraMtu mahAna puruSane vaMdana karavA gya hoya che. 43 H zAnika hitavRtta H kiM sthAnasya nirIkSaNena murajiyAnAya bhUmaNDale bhrAtazcedviratirmavedRDhatarA strakcandanAdau sadA / sA caiSA yadi nAsti hanta sutarAM vyartha tadanveSaNaM sthAnasyAnadhikAriNaH suradhunItIrAdrikuAdiSu // 44 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 25 he bhAI! je adhikArI puruSane puSponI mALAo upara tathA caMdanAdika upara je atyaMta vairAgya AvI gayA hoya te pachI paramAtmAnuM dAna dharavA mATe tene A pRthavIpara sthAne zodhavAnuM zuM prajana che? (kaMI ja nathI.) temaja je puruSane daDha vairAgya thayuM nathI tevA adhikArI puruSe gaMgAnuM taTa, parvatanI guphAo athavA te vananA kuMjAdikanI paramAtmAnA dhyAnane mATe zodha karavI vyartha che; kAraNa ke anadhikArIne koI paNa sthaLe dhyAnanuM phaLa maLatuM nathI. ja rAjIvaka tattara : jIvAtmA jANatAM chatAM saMsAramAM phasAya che.) jAnaneva karoti karma bahulaM duHkhAtmakaM preritaH kenApyaprativAcyazaktimahimA devena muktAtmanA / sarvajJena hRdi sthitena manujaH saMsAraraGgAGgaNe mAdyabuddhinaTI vinodanipuNo nRtyatyanaMgapriyaH // 4 // saMsAranAM kama ghaNuM ja duHkha denArAM che. Ama chatAM paNuM hRdayamAM vAsa karanArA, sarvajJa, muktAmA, jene mahimA tathA zakti vANIthI avarNanIya che, evA anirvacanIya paramAtmAnI parabuthI, jIvAmA saMsAranA karmo kare che. paraMtu kAma upara prIti dharAvanAra ajJAnI chavAmA madamatta buddhirUpI nadInI sAthe vinoda karato saMsArarUpI raMgabhUmi para nRtya karyA kare che. kapa : hArdUvofetavRtta : kataivyaM na karoti bandhubhirapi snehAtmabhirbodhitaH kAmitvAvamanyate nijahitaM dhIro'pyabhISTaM nrH| niSkAmasya na vikriyA tanubhRto loke kvaciddazyate yattasmAdidameva mUlamakhilAnarthasya nirdhAritam // 46 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bhartRharikRta puruSa jAte vivekI hoya che ane snehIbaMdhuo paNa tene bahu bahu upadeza kare che te paNa kAmane AdhIna thaI javAthI, te kartavya karmane tyAga kare che ane potAnuM hita karanArA evA teonA sadupadezane tiraskAra kare che, paraMtu kAmanArahita puruSane A jagat viSe saMsAranA bhegavilAsa joIne jarA paNa vikAra thatuM nathI. A uparathI nizcaya thAya che, ke saMpUrNa anarthanuM mULa kAma ja che. 46 :rAvariLataH yadA devAdInAmani bhavati janmAdi niyataM mahAramye sthAne lalitalalanAlolamanasAm / tadA kAmArtAnAM sugatiriha saMsArajaladhau nimagnAnAmuccairativiSayazokAdimakare // 47 // suMdara lalanAonI sAthe bhega bhegavavAnI icchA thavAthI jemanuM citta caMcaLa banI gayeluM che evA, mahA ramaNIya evI havelIomAM rahenArA kAmAtura devAdikone paNa marca lekamAM avazya janma levuM paDe che. te pachI ati viSayarUpa ane zekAdikarUpI magaramacchAthI bharapUra saMsArasiMdhumAM saMpUrNa rIte DUbI gayelA kAmAtura puruSanI te A lekamAM kema ja sadgati thAya ? 47 : variLIvaraH (manane zikhAmaNa) na jAnI cetaH kvacidapi hitaM lokamahitaM bhramadbhogAkAMkSAkaluSitatayA mohbhule| jagatyatrAraNye pratipadamanekApadi sadA haridhyAne vyagraM bhava sakalatApaikakadane // 48 // he mana ! tuM bhega bhegavavAnI AkAMkSAne lIdhe malina thaI gayuM che. mATe puSkaLa mehathI bharelA ane Dagale
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 27 ne pagale aneka saMkaTAvALA jagatpI A bhayaMkara araNyamAM sadAya bhaTakayA kare che. tethI leAkamAM mAnya gaNAtA evA tArA potAnA hitanI tane kiMcit paNu khakhara nathI. paraMtu tuM tArA hitane dhyAnamAM laine sarve ApattineA nAza karanArA evA zrIharinA yAna viSe parAyaNa thA! 48 : zArdUlavikrIDitavRtta : (leAbhIne upadeza.) sadvaMzo guNavAnahaM sucaritaH zlAghAM karotyAtmano nIcAnAM vidadhAti ca pratidinaM sevAM janAnAM dvijaH / yo vittasya jighRkSayA sa ca kuto no lajjate sajanAlobhAMdhasya narasya to khalu satAM dRSTaM hi lajjAbhayam // 49 // huM uttama vaMzamAM janmyA chuM, guNuvAna chuM; mArA AcaraNe uttama che,' AvI rIte leAbhI puruSa nitya peAtAnA vakhANa karyAM kare che; ane peAte dvija jAtinA hAvA chatAM paNa, dhanasaMpAdana karavAnI icchAthI, pratiddhina nIca mANasAnI sevA karyo kare che. je puruSa lAbhathI AMdhaLe! thayele hAya che, te puruSa satpuruSAthI paNa lAte! ke bhaya pAmatA nathI. 49, zArdUlavikrIDitavRtta : nAnna jIryati kiMcidauSadhavalaM nAlaM svakAryodaye zaktizcaMkramaNe na hanta jarayA jIrNIkRtAyAM tanau / asmAkaM tvadhunA na locanabalaM putreti cintAkulo glAya tyarthaparAyaNo'tikRpaNI mithyAbhimAnI gRhI // 50 // atyaMta kRpaNa eve gRhasthAzramI puruSa rAta divasa mithyA abhimAna karavAmAM tathA dhanasaMpAdana karavAmAM tatpara rahe che, ane tenI ja ciMtAthI vyAkula rahe che; ane dhana.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 bhartRhariSkRta saMpAdana karatAM karatAM jyAre tene vRddhAvasthA prApta thAya che, tyAre te putrane samAdhIne kahe che, ke vhe putra! have mane khAdheluM anna pacatuM nathI, auSadha paNu potAnuM parAkrama karavA samartha nathI, hAlavA cAlavAmAM zakti rahI nathI, A zarIra jarAthI jINu thai gayuM che, ane huve mane AMkhe paNa dekhAtuM nathI." Ama khaLApeA karatAM karatAM ja te maraNa pAme che, paraMtu izvarArAdhanA karI zakatA nathI. 50 : TUri{vRtta : adya zvo vA maraNamazivaM prANinAM kAlapAzaikRSTAnAM jagati bhavati nAnyathAtvaM kadAcit / yadyapyevaM na khalu kurute hA tathApyarthalobhaM hitvA prANI hitamavahito devalokAnukUlam // 51 // A jagat vize prANIe kALanA pAzathI AkarSAcelAM che. teonuM Aje athavA te AvatI kAle mRtyu athavA te aziva (akalyANu) thavAnuM che. temAM ki paNa pheraphAra thavAneA nathI. AvI jAtanI sthiti che, tathApi khedanI vAta e che, ke prANI dhananA leAbha tyajI daI, manane sAvadhAna karIne AtmAnuM hita karavA mATe paraleAkamAM anukUla thai paDe tevuM sukRta saMpAdana karavA mATe prayatna karatA nathI. 51 : zArdUlavikrIDitavRtta : re re vittamadAndhamohabadhirA mithyAbhimAnoddhatA vyartheyaM bhavatAM dhanAvanaratiH saMsArakArAgRhe / baddhAnAM nigaDena gAtramamatAsaMjJena yatkarhicit devabrAhmaNabhikSukAdiSu dhanaM svapne'pi na vyeti vaH // 52 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka 29 arere! dhananA madamAM AMdhaLA banI gayelA ane saMsAramAM mehane lIdhe bilakula baherA thaI gayelA tathA mithyA abhimAnathI uddhata thaI gayelA ajJAnI jIvaDAo ! tame saMsArarUpI kedakhAnAmAM mAruM ane tAruM ema mamatA rUpI beDIvaDe kedI thai gayA che ane devatA, brAhmaNa, bhikSuka vagerene mATe svamAmAM paNa dhanane vyaya karatA nathI paraMtu dhananuM rakSaNa karyA kare che, paraMtu dhananuM rakSaNa karavAnI tamArI A prIti vyartha che. para tApa- leke dhAre che ke ame lakSmInuM rakSaNa karIe chIe. paraMtu te koInI thaI nathI ne thaze paNa nahi. mATe popakAramAM tene upaga kare ke jethI tenuM anaMta phaLa maLe. : dharAvRtta: nAbhyasto dhAtuvAdo ne ca yuvativazIkArakaH kopyupAyo no vA paurANikatvaM na sarasakavitA nApi nItine giitiH| tasmAdArthinAM yA na bhavati bhavatazcAturI kApi vidvan zAtvetthaM cakrapANeranusara caraNAmbhojayugmaM vibhUtyai // 53 / / he vivekI jIvaDA! tuM nathI bho kImiyAnI vidyA, temaja taruNane vaza karavAnI paNa eka vidyA bhaNya nathI; purANuvidyA jANatA nathI, tema ja sarasa kavitA paNa karI jANa nathI; nIti jANu nathI, tema ja saMgItavidyA paNa jANatA nathI. A rIte dhana saMpAdana karanArAomAM je cAturI che, tevI koI paNa cAturI tArAmAM nathI. te pachI e samajIne have tuM daivI saMpatti meLavavA mATe cakrapANinAM caraNakamaLanuM zaraNa le. pa3
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta - vararaH arthebhyo'narthajAtaM bhavati tanubhRtAM yauvanAdigvavazya pitrAdyairarjitebhyo'nupakRtimatibhiH svAtmanApyarjitebhyaH / yasmAdduHkhAkarebhyastamanusara sadA bhadra ! lakSmIvilAsaM gopAlaM gopakAntAkucakalazataTIkuMkumAsaMgaraMgam // 54 // pitA, prapitAmaha vageree meLavelA athavA te pite jAte meLavelA dhanathI anarthaparaMparA udbhave che. AvuM dhana paropakAramAM nahi vAparanArA puruSone yauvana Adi avasthAomAM avazya duHkha thAya che. mATe he bhalA mANasa! lakAmInI sAthe vilAsa karanArA, pAnuM pAlana karanArA, gopInA kucarUpI kalazanI sAthe AliMgana karatAM lAgI gayela kesara vaDe raMgAyelA zrI lakSamIpati viSaNunI tuM sadAya sevA kara. 54 karazAstravikItivRttaH mAdyattArkikatAntrikadvipaghaTAsaMghaTTapaMcAnanastadvadRptakRtAntavaidyakakalAkalpo'pi nisskiNcnH| yatra kvApi dhanAzayA kRzatanubhUpAlasevAparo jIvanneva mRtAyate kimaparaM saMsAraduHsAgare // 55 // madamatta tarkazAstrIeRpI tathA taMtrazAstrIe pI gajaghaTAnI sAthe yuddha karavAmAM siMhasamAna hoya, athavA te garviSTha evA kALa je pracaMDa hoya, athavA te vaidyavidyAmAM kuzaLa hoya, chatAM paNa kRza zarIravALo nirdhana puruSa (tema na karatAM) dhananI AzAthI harakoI paNa sthaLe jaIne rAjAnI sevA kare che, tathA saMsArarUpI duHkhasamudramAM jIvatAM ja maraNanuM duHkha anubhave che. arere!! AnA karatAM vizeSa dukha te kayuM ? papa .
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 vijJAnazataka 31 : farLavRttaH - 1 jagAma vyartha me bahudinamathArthArthi tanayAH kubhUmipAlAnAM nikttmtidossaakulmteH| haridhyAnavyagraM bhavitumadhunA vAJchati manaH kvacidgaMgAtIre taruNatulasIsaurabhabhare // 56 // he putro! mArI buddhi malina karmanA vegathI vyAkuLa thaI gaI hatI. tethI meM nAzavaMta dhana saMpAdana karavA mATe duSTa rAjAonI sevA karavAmAM ghaNuM divasene phagaTa gumAvI dIdhA. paraMtu have mArA manamAM evI IcchA thaI che, ke navapallava tulasIonA sugaMdhathI mahekI rahelA gaMgA nadInA keAI tIra upara besIne huM zrIharinA dhyAnamAM parAyaNa thAuM. pa6 : zArdUvIditavRttaH annAzAya sadA raTanti pRthakAH kSutkSAmakaMThAH striyo vAsobhI rahitA bahirvyavahRtau niryAnti no ljjyaa| gehAdaMgaNamArjane'pi gRhiNo yasyeti durjIvitaM yadyapyasti tathApi tasya viratinoMdeti citraM gRhe // 57 // karAMo "amane khAvA Ape, khAvA Ape, ema kahIne rAta dahADo annane mATe TaLavaLatAM hoya; annanA abhAve strIne kaMTha paNa durbaLa thaI gayuM hoya, ane paheravAne mATe vastra paNa na hovAthI sagAMvahAlAMne maLavA mATe tema ja keI vyAvahArika kAryane mATe tathA gharanuM AMgaNuM vALavAne paNa lajajAnI mArI gharanI bahAra nikaLI zakatI na hoya. AvuM duHkhI jIvita gAjyA chatAM paNa gRhasthAzramI puruSane ghara upara vairAgya AvatuM nathI, e AzcaryanI vAta che. paNa
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 bhartRharikRta : zArdUlavikrIDitavRtta : hikkAkAsabhagaMdaraudaramahAmedajvarairAkulaH zleSmAdyairapi nidrayA virahito mandAnalo'lpAzanaH / tAruNye'pi vilokyate bahuvidho jIvo daridrezvaro hA kaSTaM kathamIdRzaM bhagavataH saMsAraduHsAgare // 58 / / heDakI, udharasa, bhagaMdara, udararoga, mahAme, javara (tAva), vagere aneka rogathI pIDA thAya che, jaTharAgni maMda paDI jAya che, peTa bharIne khAI zakAtuM nathI, kaphAdi dAne lIdhe paNa nidrA AvatI nathI, nirdhana sthiti jogavavI paDe che-AvI rIte aneka prakAranAM duHkha taruNAvasthAmAM paNu jIvane bhegavavAM paDe che ane bahu duHkhe pitAnI daSTithI juve che; chatAM paNa jIva bhagavAnanAM caraNanuM sevana karatuM nathI. arere ! A saMsArarUpI duHkhadAyaka siMdhumAM zuM AvuM duHkha ja samAyeluM che? 58 : vantatistrAvRttaH Arabhya garbhavasati maraNAvasAnaM yadyasti jIvitumadRSTamanekakAlam / jantostathApi na sukhaM sukhavibhramo'yaM yadvAlayA rtirnekvibhuutibhaajH||59 // A jagatamAM garbhavAsathI mAMDIne maraNa paryaMta AkhA jIvataramAM prANIne lAMbA samaya sudhI lezabhara paNuM adaSTa sukha maLatuM nathI. je kaMI sukha jevuM lAge che, te sukhanA bhrama che, paNa kharuM sukha nathI. temaja strI sAthe suratAdika sukhabhege tathA vibhava paNa dehano pAta thAya tyAMsudhI ramaNIya lAge che, paraMtu pariNAme te duHkhadAyaka thaI paDe che. mATe jJAnIe saMsArano tyAga karI devo. 59
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka : rASiIDitatta: santyarthA mama saJcitAzca bahudhAH pitrAdibhiH sAmprataM vANijyaiH kRSibhiH kalAbhirapi tAnvistArayiSyAmi vaH / he putrA iti bhAvayannanudinaM saMsArapAzAvali chettAyaM nu kathaM manorathamayIM jIvo nirAlambanaH // 6 // he putro! mArA pitA, pitAmaha vageree hIrA mANeka, suvarNa, rUpuM vagere aneka dhana ekaThuM karIne mane soMpyuM che, ane have huM paNa vyApAra karIne, khetIvADI karIne tathA bIjI kaLAe vaDe tamArA mATe te dhanamAM mATe vadhAro karIza.' ajJAnI cha rAtadahADe AvA AvA vicAro karyA kare che. paraMtu te nirAdhAra jIva manorathasya che saMsAranI phusIne kevI rIte kApaze ? (kAI paNu rIte kApI zake, ema jaNAtuM nathI.) 60 tAtparya-ajJAnI jIva putro tathA pAtrane mATe rAtadahADo aneka manoratha karyA kare che, ane vadhAre ne vadhAre saMsAranA pAzamAM baMdhAto jAya che; ane chevaTe temAMthI chUTavA mATe tenI pAse kaI paNa upAya rahetA nathI. :vasantatikkAra: mAtA mRtA janayitApi jagAma zIghra lokAntaraM tava kalatrasutAdayo'pi / bhrAtastathApi na jahAsi mRSAbhimAna duHkhAtmake vapuSi muutrkudpye| 61 // he bhAI! tArI mAtA marI gaI, pitA paNa satvara svargalokamAM padhAryA, strI ane putra paNa svarga gayAM; tema chatAM tuM duHkhathI bharelAM mUtra, naraka, mAMsa, rudhira, lIMTa, lALa vagere apavitra padArthonA ane kutsita garvanA eka kUvA samAna A dehane mATe mithyA abhimAna hajI paNa choDatA nathI(e bahu AzcaryanI vAta che). 61
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 bhatRharikRta H mAttAvAraH kAmavyAghra kumatiphaNini svAntadurvAranIDe mAyAsiMhIviharaNavane lobhbhlluukbhiime| janmanyasmin bhavati viratiH sajanAnAM kadAcittattvajJAnAM viSayaviSamAkaNTakAkIrNapArzve // 62 // tattvajJAnI evA puruSane janmapI bhayaMkara araNya upara kaI paNa divasa prIti thatI ja nathI. kAraNa ke temAM kAmarUpI vAgha rahelA che, aMtaHkaraNapI daramAM kumatirUpa nAganuM nivAsa kare che, mAyApI siMhaNa vihAra karatI hoya che, ane lobharapI rIMchAthI te vana mahA bhayaMkara hoya che; tathA te vananA prAMtapradeza viSayacapI viSama kaMTakothI bharapUra hoya che. dara : zAha vikrIDitavRttaH svAdhIne nikaTasthite'pi vimalajhAnAmRte mAnase vikhyAte munisevite'pi kudhiyo na snAnti tIrthe dvijaaH| yattatkaSTamaho vivekarahitAstIrthAthino duHkhitA yatra kvApyaTavImaTanti jaladhau majanti duHkhAkare // 63 // vikhyAta vasiSThAdika munioe sevelAM nirmaLa jJAnAmRtathI bharapUra, pavitra mAnasika sarovara pitAnI samIpamAM svAdhIna hovA chatAM paNa sArAsAranA vivekathI rahita brAhmaNe tathA bIjA tIrtha meLavavAnI icchAvALA duHkhI jane paNa raNavagaDAmAM ADAavaLA bhaTake che, ane chevaTe duHkhanI khANa5 saMsArarUpI samudramAM DUbI mare che. arere! e keTalI badhI khanI vAta che! da3
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ : camantatiAvRtta : vijJAnazataka tvatsAkSikaM sakalametadavocamitthaM bhrAtarvicArya bhavatA karaNIyamiSTam / yenedRzaM na bhavati bhavato'pi kaSTaM zokAkulasya bhavasAgaramagnamUrteH // 64 // 3.4. huM bhAi! meM tArA samakSamAM je sarva karyuM, tenA vicAra karIne tAre evAM uttama iSTa karma karavAM, ke je karma karavAthI tane bhavasAgaramAM DUbI jaI ne zeka karavAne duHkhadAyaka samaya pharI Ave nahi. (arthAt tuM uttama karma kara, ke jethI tane parabrahmanI prApti thAya.) 64 * zArTUvijhIDitavRtta : yatprItyarthamanekadhA'labhi mayA kaSTena vastu priyaM svasyAzAkavalIkRtena vikalIbhAvaM dadhAnena me / tatsarva vilayaM ninAya bhagavAn yo lIlayA nirjaro mAM hitvA jarayAkulIkRtatanuM kAlAya tasmai namaH // 65 // meM A zarIranA saMteSane mATe kaSTa sahana karIne aneka prakAre priya vastue saMpAdana karI hatI ane te samaye meM mArI AzAne paNa bhaMga karyo hatA, tathA huM parizramane lIdhe vikala thaI gayA hatA; paraMtu jarArahita bhagavAn kALe ramata mAtramAM te sarvenA nAza karI nAMkhyA ane mArA zarIrane paNa jarAvasthAthI- vRddhAvasthAthI vyAkuLa karI dIdhuM che; mATe huM te kALarUpI paramAtmAne praNAma karuM chuM. 6pa
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhartuharikRta : zArdUlavikrIDitavRtta : (kALa mAhAsya) AyurvedavidAM rasAzanavatAM pathyAzinAM yatnato vaidyAnAmapi rogajanma vapuSo hyantaryato dRshyte| duzcakSuHkavalIkRtatribhuvano lIlAvihArasthitaH sarvopAyavinAzanakacaturaH kAlAya tasmai nmH||66|| vigho Ayurvedane jANe che, Arogyane mATe rasAyaNe khAya che ane yatnapUrvaka pathya bhajana kare che. ATaluM karyA chatAM paNa teonAM zarIramAM roga jovAmAM Ave che; ane tenA vege teo aMtakALanA bhegA thaI paDe che. lIlAvihAra karavA sthita thayele je kALa bhayaMkara daSTipAta karIne traNa bhuvanene ramata mAtramAM keLiye karI jAya che, ane tenAthI bacavA mATe leko aneka upAye kare che; paraMtu tene sarve upAyane nAza karavAmAM je mahAna catura che, te kALarUpI paramAtmAne huM namaskAra karuM chuM. 66 H mantrAntAvRtta: daSTaM prAyo vikalamakhilaM kAlasarpaNa vizvaM krUreNeda zivaziva mune brUhi rakSAprakAram / asyAstyekaM zRNu muraripoAnapIyUSapAnaM tyaktvA nAnyakimapi bhuvane dRzyate shaastrdRssttyaa||67|| he muni! kALarUpI kUra sarpa ghaNe bhAge AkhA jagatane karaDyo che; tethI jagata vikala banI gayuM che. ziva! ziva have tenI rakSAne upAya mane kaho." tene uttara ApatAM muni belyA keH "zAstraSTithI vicAra karI jemAM te kALapI sape karaDela puruSane bacavAne zrImurArinAM dhyAnasTapI amRtanuM pAna karavApI eka ja upAya che. te choDIne A jagatamAM bIjuM kaMI paNa auSadha jovAmAM AvatuM nathI." 67
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vijJAnazataka : rAtavijhITivRtta kazcitvandati kAlakarkazakarAkRSTaM vinaSTaM haThAdutkRSTaM tanayaM vilokya purataH putreti hA! hA! kvacit / kazcinnartakanartakIparivRto nRtyatyaho kutraciJcitraM saMsRtipaddhatiH prathayati prItica kaSTaM ca nH|| 68 // keIka TekANe kALe bhayaMkara hAthavaDe baLAtkArathI pitAnA uttama putrane harI lIdhelo hovAthI koI puruSa putranI sAme hAya, dIkarA !" "hAya, dIkarA !" ema bUma pADIne raDe che; tyAre keka ThekANe koI puruSa nartake ane nartakIothI viMTAIne AnaMdamAM nRtya kare che. A rIte saMsAranI vicitra paddhati amane prIti paNa upajAve che ane khinna paNa kare che. 68 : vantativRtta : - | (strItiraskAra) sA rogiNI yadi bhavedathavA vivarNA bAlA priyA zazimukhI rasikasya puNsH| zalyAyate hRdi tathAmaraNaM kRzAMgI yattasya sA vigatanidrasaroruhAkSI // 69 // kaI rasika puruSane caMdramukha ane ughaDelAM kamaLanA jevAM netravALI suMdara priya strI hoya che. tathApi te strI jyAre mAMdI paDe che athavA to tenuM mukha karamAI jAya che, tyAre tenA patinA manamAM kheda thAya che. A rIte tenA patine paNa maraNa paryata (AvI rogISTha) strI zalyasamAna thaI paDe che. 9 : vantatistrAvRtta H (rAjyamAM sukha nathI.) niSkaMTake'pi na sukhaM vasudhAdhipatye * kasyApi rAjatilakasya yadeSa devH| vizvezvarI bhujagarAjavibhUtibhUSo / hitvA tapasyati ciraM sakalA vibhUtIH / / 70 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta AkhI pRthvInuM niSkaTaka-zatrurahita rAjya meLavIne koIpaNa rAjatilaka mahArAjAe sukha meLavyuM nathI. kAraNa ke vaibhavanI pAchaLa duHkhe ubhelAM ja hoya che. eTalA mATeja AkhA vizvanA Izvara evA bhagavAn mahAdeva sarva vibhUtiene tyAga karI meTA sapane tathA vibhUti-bhasmane AbhUSaNe tarIke dhAraNa karIne, ghaNA kALa thayAM tapazcaraNa kare che. 70 : rArinovRttaH | (saMpatti bhAgyAdhIna che.) kadAcitkaSTena draviNamadhamArAdhanavazAnmayA labdhaM stokaM nihitamavanau taskarabhayAt / tato naije kazcitvacidapi tadAkhurbilagRhe na yallabdho'pyartho na bhavati yadA karma viSamam // 71 // meM adhama puruSanI sevA karIne duHkhathI je thoDuM dhana meLavyuM hatuM, te cAranA bhayathI pRthvImAM dATayuM hatuM. paraMtu keI uMdara te dhanane tyAMthI pitAnA daramAM ghasaDI gaye. mATe jyAre bhAgya avaLuM thAya che, tyAre meLaveluM dhana paNa nAza pAme che. 71 kariArivRttaH svayaM bhoktA dAtA vasu subahu saMpAdya bhavitA kuTumbAnAM poSTA gunnnidhirshessepsitnrH| iti pratyAzasya prabaladuritAnItavidharaM zirasyasyAkasmAtpatati nidhanaM yena bhavati // 72 // "ghaNuM dhana ekaThuM karIne mATe dhanADhya thaIza, aneka prakAranA upabhegene bhegavanAre bhaktA thaIza, dIna dubaLAM garIba gurabAMne dAna denA dAtA thaIza, dhana vaDe kuTuMbIonuM poSaNa karIza, guNane bhaMDAra thaIne rahIza ane sarve manuSyo mane cAhaze." AvI aneka AzA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnavaka 39 emAM manuSya mamatta thai jAya che. paraMtu eTalAmAM te tenAM mahA prabaLa pApAne lIdhe tenA mastaka upara aNu ciMtanyA kALa AvIne paDe che, ke jethI tenuM maraNu nipaje che ane mananA manAtha manamAMja rahI jAya che. 72 : zArdUlavikrIDitavRtta : bhAnurbhUvalayapradakSiNagatiH krIDAratiH sarvadA candro'pyeSa kalAnidhiH kavalitaH svarbhAnunA duHkhitaH / hrAsaM gacchati vardhate ca satataM gIrvANavizrAmabhUstatsthAnaM khalu yatra nAstyapahatiH klezasya saMsAriNAm // 73 // krIDAparAyaNa sUryane paNa pRthvInA maMDaLanI nitya pradakSiNA karI paDe che, tathA rAhu parvane divase tenA grAsa karIne tene duHkha de che. temaja kaLAnA nidhirUpa caMdrane paNa rAhu grAsa karIne tene duHkha de che. devAnA vizrAMtibhUmipa svarganA paNa nitya nAza ane utpatti thayA kare che. A rIte saMsArI prANIonA kalezane nAza karIne sukha Ape tevuM koi paNa sthAna nathI. (mAtra eka brahmadhAmaja sukhadAyaka che.) 73 : vasantatilakAvRtta : bhUmaNDalaM layamupaiti bhavatyabAdhaM labdhAtmakaM punarapi pralayaM prayAti / Avartate sakalametadanaMtavAraM brahmAdibhiH samamaho na sukhaM janAnAm // 74 // A bhUmaMDaLa aDacaNa vagara laya pAme che, utpanna thAya che, ane pAchuM laya paNa pAme che. eTaluMja nahi, paraMtu AkhuM brahmAMDa brahmAdika devAnI sAthe anekavAra utpanna thaIne pAchuM nAza pAme che ane pAchuM utpanna thAya che. arere! A pRthvI para manuScAne brAdhAma vinA kAi paNu ThekANe sukha nathI. 74
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta arthano anarthatA H zirinI vRtta niSiddhatvenApi pratidivasamAdhAvati manaH / pizAcastatraiva sthiraratirasAre'pi capalo na jAne kenAsya pratikRtiranAryasya bhavitA // 75 // arere ! anarthanuM kAraNa artha che, ema seMkaDe zrutivacanathI ane guruvacanathI jANyuM, tene niSedha karanAra vacane paNa sAMbhaLyAM, chatAM paNa pratidivasa mana anarthakAraka dhananI pAchaLaja deDyA kare che. ane capaLa evA puruSa pizAca thaIne asAra evA te , dhananI upara ja sthira prIti bAMdhI bese che. arere ! mane khabara paDatI nathI ke have anArya(nIca) evAM manane anartharUpa arthathI pAchuM vALavAne ze upAya kare? 75 : zirinavRtta : are cetazcitraM bhramasi yadapAsya priyatamaM mukundaM pAvasthaM pitaramapi mAnyaM sumanasAm / bahiH zabdAdyarthe prakRtivapale klezabahule na te saMsAre'sminbhavati sukhadAdyApi viratiH // 76 // he mana ! AzcaryanI vAta te e che, ke tArA hRdayakamaLamAM birAjamAna thayelA, devAmAM paNa mAnya, sarva jigatanA priyatama pitA evA zrI mukuMdane tyAga karIne A saMsAramAM svabhAvathI ja capaLa, puSkaLa kalezavALA zabda, sparza, Adi bAhya viSayamAM ja tuM bhaTakayA kare che, ane saMsAramAM bhaTakayA chatAM hajI sudhI tane sukhadAyaka virati upara prIti thatI nathI. mATe have tuM zAMta thA. 76
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 vijJAnazataka darivaritta - ' ahaM zrAnto'dhvAnaM bahuvidhamatikramya viSama dhanAkAMkSAkSiptaH kunRptimukhaaloknprH| idAnIM kenApi sthitimudarakUpasya bharaNe kadannenAraNye kacidapi samIhe sthirmtiH|| 77 // mAre AjIvikA mATe dhana saMpAdana karavAnI IcchAthI aneka duSTa rAjAonAM mukha jevAM paDyAM ane te rAjAene maLavA mATe aneka dezamAM javA mATe aneka jAtanA bhayaMkara mArgo ulalaMghatAM u9laMghatAM huM thAkI paNa ga. mATe have te huM harakoI kSudra annathI mAre A udarasRpI ke pUravA mATe manane sthira karIne koI paNa araNyamAM nivAsa karavAnI IcchA rAkhuM chuM. 77 H zArdUlavikrItivRttaH sA goSThI suhRdAM nivAritasudhAsvAdAdhunA kAgama. tte dhIrA dharaNIdharopakaraNIbhUtA yayuH kvaapre| te bhUpA bhavabhIravo bhavaratAH kAgunirastArayo hA kaSTaM ca ca gamyate na hi sukhaM kvApyasti lokatraye // 78 // amRtanA rasane svAda paNa jenI AgaLa tuccha che evI snehI jananI beThaDI paNa koNa jANe kayAMe jatI rahI! rAjAe para paNa upakAra karanArA dhIra puruSa paNa koNa jANe kayAMe jatA rahyA ! zatruone saMhAra karanArA ane saMsAranA bhayathI DarIne zivanI bhakti karanArA rAjAmo paNa koNa jANe kyAM gayA! are re!! A kaSTa te asahya che. have huM kyAM jAUM? vicAra karatAM traNe lokamAM kaI paNa kakANe sukha jovAmAM AvatuM nathI. 78
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ jara bhartuharikRta pariNIta H (bharatabhUmine mATe kheda udAsIno devo madanamathanaH sajanakule . kalikrIDAsataH kRtaparijanaH praakRtjnH| iyaM mlecchAkrAntA tridazataTinI cobhayataTe kathaM bhrAtaH sthAtA kathaya sukRtina kutra vibhayaH // 79 // he bhAIkAmane nAza karanArA bhagavAn zaMkara hamaNAM sapuruSanA upara udAsa thaI gayA che; manuSya paNa prAkRta banI jaIne pitAnA parivAra sAthe kalahajanaka pApakarmamAM rIpacI rahyA che, ane gaMgAnadInA ubhaya taTe paNa plecachAthI bharapUra thaI gayA che. AvI sthiti5thavAthI, he puNyazIla bhAI! kahe, have tuM kayAM jaIza? ane nirbhaya thaI kayA sthAnamAM nivAsa karIza? 79 : zArdUvI hitavRtta ; nissArA vasudhAdhunA samajani prauDhapratApAnalajvAlAjAlasamAkulA dvipghttaasNghttttvikssobhitaa| mlecchAnAM rathavAjipattinivahairunmUlitA kIdRzIyaM vidyA bhaviteti hanta na sakhe jAnImahe mohitaaH||8|| humaNAM A AryabhUmi skeca chonA prauDha pratAparUpI agnijavALAnI jALathI vyAkuLa thavAthI tathA svecchanA hAthIonA samUhonA paraspara athaDAvAthI tharathara kaMpatI hAvAthI nivArya banI gaI che ane plecchanA rathe, ghoDAo ane pALAonA samUhe potAnA pagarothI chedI nAMkhI che. mitra! A badhuM joIne ame muMjhavaNamAM paDI gayA chIe ane amArI brahmavidyAnI have kevI gati thaze, te ame jANI zakatA nathI. 80
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka * badhAvRtta : (gaMgAmAhAtmya) vedo nirvedamAgAdiha namanabhiyA brAhmaNAnAM viyogAdvaiyAsikyo giro'pi kvacidapi viralAH sAmprataM santi deze / itthaM dharme vilIne yavanakulapatau zAsati kSoNibiMbaM nityaM gaMgAvagAhAdbhavati gatiritaH saMsRterarthasiddhau // 81 // jyArathI yavana rAjAe A bharatabhUmipara rAjya karavA lAgyA che, tyArathI ja mAre yavanAne praNAma karavA paDaze", evI khIkathI vedee khinna thaIne saMnyAsa dhAraNa kyAM che. vidvAn brAhmaNAne abhAve vedavyAse racelAM purANA paNa hamaNAM kAIka ja dezamAM jovAmAM Ave che. AvI rIte yavana rAjAe pRthvI upara rAjya karavA lAgyA tyArathI dharmanA nAza thayA che. mATe huve nitya gaMgAmAM snAna karavAthI A saMsAramAMthI uddhArarUpa ane mAkSarUpa saddagatinI siddhi thAya che. 81 - hAvarAvRtta : gaMgA gaMgeti yasyAH zrutamapi paThitaM kenacinnAma mAtra dUrasthasyApi puMso dalayati duritaM prauDhamityAhureke / sA gaMgA kasya sevyA na bhavati bhuvane sajjanasyAtibhavyA brahmANDaM plAvayantI tripuraharajaTAmaNDalaM maNDayantI // 82 // je manuSya dUra beThAM beThAM paNu 'ill inr' ema gagAjInA nAmanuM zravaNa kare athavA teA mukhethI gaMgAjInA nAmanuM uccAraNa kare te pazu tenA pracaMDa pApanA gaMgA nAza kare che, Ama munie kahe che. zaMkaranI jaTAjuTane zANA ApanArAM ane brahmAMDane AplAvana karanArAM te mahAmaMgalamUrti gaMgAne jagatamAM kayA satpuruSa seve nahi? dara
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta zanivRttaH kalau gaMgA kAzyAM tripuraharapuryA bhagavatI prazastA devAnAmapi bhavati sevyAnudivasam / iti vyAso brUte munijanadhurINo harikathAsudhApAnasvastho galitabhavabaMdho'tulamatiH // 83 // kaliyuga viSe zaMkaranI nagarI kAzIpurImAM vahetAM bhagavatI gaMgA iMdrAdika mahAna devene paNa nitya sevavA rogya che. Ama muniomAM mukhya haristhApI amRtanAM pAnathI nivRttisukhane saMpAdana karanArA, jenA bhavabaMdhane tUTI gayAM che, evA mahAbuddhimAna vyAsajI kahe che. 83 zAsavidItivRtta yasyAH saMgatirunnatiM vitanute vArAmamISAM janairudrItA kavibhirmahezvaramanobhISTA mhiimnnddle| sA santaH zaradindusodarapayaHpUrAbhirAmA nadaskokazreNimanojJapuNyapulinA bhAgIrathI sevyatAm // 8 // je gaMgAnadImAM snAna karavAthI manuSyanI gati thAya che, kavio paNa jenA pavitra jaLanuM varNana kare che, vaLI A pRthvI para birAjatAM je gagA mahAdevane ghaNuM ja priya che, te zaranA caMdrasamAna zveta jaLapravAhavaDe suMdara dekhAtAM ane hArabaMdha besIne zabda karatA keka pakSIo vaDe jenAM pavitra tIre manehara lAge che, evI bhAgIrathI (gaMgA) nadIne, he saMta puru! tame sevA. 84
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka rilarLIvRttaH * * kadA bhAgIrathyA bhavajaladhisaMsArataraNeH skhaladvIcImAlAcapalatalavistAritamudaH / tamassthAne kuo kvacidapi nivizyAhRtamanA bhaviSyAmyekAkI narakamathane dhyAnarasikaH // 85 // saMsArarUpI samudra taravAmAM naukA samAna ane uchaLatA caMcaLa taraMgenI paraMparAvaDe AnaMda ApanArAM gaMgA nadInA keI gADha aMdhakAravALA nikuMja viSe ekalo besI, manane niyamamAM rAkhI narakane parAjaya karavA mATe prItipUrvaka paramAtmAnA dayAnamAM huM kayAre nimagna thaIza? 85 * kariAriNItaH kadA govindeti pratidivasamullAsamilitAH sudhaadhaaraapraayaaNtridshtttiniiviicimukhre| bhaviSyantyekAnte kvacidapi nikuJje mama giro marAlIcakrANAM zrutisukharavAkrAntapuline // 86 // gaMgA nadInA tIra uparanA taraMgonA khaLabhaLATathI zabdAyamAna tathA haMsIonAM ToLAonA kAnane sukha ApanArA kalarathI gAjI rahelA keAIka ekAMta nikuMjamAM, he vida! he goviMda!" AvI rIte ullAsathI bharapUra amRtanI dhArAne vaSavatI vANI huM prati divasa kayAre belIza? 86
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta jAcinIvRttaH bhajata vibudhasiMdhu sAdhavo lokabandhuM . harahasitataraMgaM shNkraashiirsssNgm|| dalitabhavabhujaGgaM khyAtamAyAvibhaMga nikhilabhuvanavandhaM sarvatIrthAnavadyam // 87 // .. . he sapuruSe! tame devatAnI nadI evAM gaMgAnuM sevana kare. te saMsAramAMthI lokone uddhAra karanArAM hovAthI lokabaMdhusamAna che. zaMkaranA hAsya jevA tenA taraMge vaita che. te zaMkaranA jaTAjUTamAM birAjI rahyAM che, saMsArarUpI sarpane nAza karanArAM che, mAyAno bhaMga karanArAM che, traNe bhuvanane vaMdana karavA gya che ane sarva tIrthomAM zreSTha che. 87 :mAnivRttaH yadamRtamamRtAnAM bhaMgaraMgaprasaMgaprakaTitarasavattAvaibhavaM piitmuccaiH| dalayati kalidoSAMstAM suparvasravantI kimiti na bhajatArtA brahmalokAvatIrNAm // 88 // je gaMgA amRtenuM paNa amRta che, je uchaLatA taraMgethI potAnA rasika vaibhavane prakaTa karI rahyAM che. ane pAna karavAthI je kalinA dezonuM dalana kare che, te devanadI gaMgA brahmalokamAMthI A maryalakamAM utaryA che. te gaMgAnuM he Artajane! tame zA mATe sevana karatA nathI ? (arthAta temAM nAna tathA tenA jalanuM pAna karIne pAvana thAva.) 88
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47. vijJAnazataka 'zArdUlavikrIDitavRtta: -yattIre vasatAM satAmapi jalai laiH phalarjIvatAM muktAsamabhAvazuddhamanasAmAcAravidyAvatAm / kaivalyaM karabilvatulyamamalaM saMpadyate helayA sA gaMgA hyatulAmalomipaTalA sadbhiH kuto nekSyate // 89 // sadAcArasaMpanna ane vidyAsaMpanna vivekI puruSe gaMgAnA tIra upara nivAsa karI, gaMgAjaLanA pAnathI tathA phaLa ane mULathI AjIvikA kare, te teonI ahaMtA mamatA chUTI jAya che, aMta:karaNa zuddha thAya che ane ramata mAtramAM teo hAthamAM rahelAM bIlAMnI peThe nirmaLa evA mokSane meLave che. AvA anupama nirmaLa taraMgathI bharapUra gaMgAnI satparuSe zA mATe sevA karatA nathI? 89 : zArdUlavikrIDitavRtta : . tIrthAnAmavalokane sumanasAmutkaNThate mAnasaM tAvadbhavalaye satAM puraripudhyAnAmRtAsvAdinAm / yAvatte na vilokayanti saritAM rociSNumuktAvalI zrImannAkataraMgiNI harajaTAjUTATavIvibhramAm // 9 // zrIzaMkaranAM dhyAnacapI amRtanuM AsvAdana karanArA mahAtmA puruSo jyAMsudhI bhUtaLa upara birAjatAM nadIonA kaMThanI caLakatI mutAmALAsamAna ane zrIzaMkaranA jaTAjUTarapI araNya viSe vihAra karanArAM zrIgaMgAdevInAM darzana karatA nathI, tyAMsudhI teonA manamAM pRthvI uparanAM tIthane avalokana karavAnI utkaMThA rahe che. 90
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bhartuharikRta : zAstravikrItivRttaH saMsAro vividhAdhibAdhavidhuraH sArAyate mAnase nissAro'pi vapuSmatAM kalivRkagrAsIkRtAnAM ciram / iSTAyAM ghanasArapAthasi mahApuNyena yasyAM satAM - sA sevyA na kuto bhavetsuradhunI svargApavargodayA // 11 // - kalipI nahArathI gaLAyalA dehadhArI puruSo paNa moTA puNyanA ge karparanA jevAM ta raMganAM jalavALAM ISTa gaMgA devInAM darzana karIne, aneka jAtanI Adhi tathA vyAdhithI duHkhadAyaka ane teTalA mATe ja nisAra evA saMsArane paNa manathI sArarupa mAne che. AvAM svarga tathA mokSane ApanArAM gaMgAne puruSoe zA mATe na sevavA? 91 : phivaranIvRttaH kvaciddhaMsazreNI sukhayati riraMsuH zrutisukhaM nadantI ceto no vipulapuline mNthrgtiH| harantI pApaughAna suMrataruvRtA nAkataTinI sadA sadbhiH sevyA sakalapuruSArthAya kRtibhiH // 92 // jenA vizALa taTa upara vihAranI IcchAthI maMda maMda gatie cAlatI hisanI paMktio kaI ThekANe kAnane sukha upaje tevI rIte zabe karI pretAonAM cittone prasanna kare che, te pApanA pujene nAza karanArAM, divya vRkSAthI viTAyelAM gaMgAne puruSoe samagra puruSArtha sampAdana karavA mATe sadAya sevavAM Ie. 92
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka kAzImAhAbhya yAmAsAdya trilokIjanamahitazivAvallabhArAmabhUmi brahmAdInAM surANAM sukhavasatibhuvAM maNDalaM maNDayanti / no garbhe vyAluThanti kacidapi manujA mAturutkrAntibhAjastAMkAzIM nobhajante kimiti sumatayo duHkhbhaarNvhntH||93|| traNe lokamAM janene parama pUjya zrI umAvallabha evA zaMkaranI vizrAmabhUmihA 5 kAzIpurImAM je manuSya nivAsa kare che, te mana brahmAdika devatAonAM sukhakAraka sthAnene paNa alaMkRta kare che. (arthAt te te pavitra sthAnenA paNa eka AbhUSaNabhUta thaI paDe che) eTaluM ja nahi, paraMtu ulkAntine pAmanAra janone mAtAnA garbhamAM kadI paNa ALoTavuM paDatuM nathI. teo janmamaraNanA pherAmAMthI mukta thaI jAya che. mATe he sumati saMpanna puruSe ! tame zA mATe sAMsArika duHkhanA bhArane vahyA kare che ? ane kAzIpurImAM zA mATe nivAsa karatA nathI ? 93 : bradharAvRtta : vidyante dvArakAdyA jagati bahuvidhA devatArAjadhAnyo yadyapyanyAstathApi skhldmljlaavrtgNgaatrNgaa| kAzyevArAmakUjatvikazukacaTakAkrAntadikkAminInAM kroDAkAsArazAlA jayati munijanAnandakandaikabhUmiH // 14 // A pRthvI para dvArakA, vagere ghaNuM prakAranI devAnI rAjadhAnIe che. paraMtu potAnA prAMta pradezamAM ghumarIo ane taraMga sAthe nirmaLa jaLane vahana karanArI, koyale, pipaTe ane cakalIonA ivani thI bagIcAone mukhara karI rahelI, dizApI kAminIeAnA kIDAsarovaranA prAsAdasamAna ane munijanene AnaMdanA kaMdapa te eka vijayavatI kAzIpurI ja che. 94
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharikRta zArdUlavikrIDitavRtta : kAzIyaM samalaMkRtA nirupamasvargApagAsaMbhavasthUlottArataraMga vinduvilasanmuktAphalazreNibhiH / caJcaccaJcalacaJcarIkanikarazyAmAmbarA rAjate kAsArasthavinidrapadmanayanA vizvezvarapreyasI // 95 // zrIzaMkarane atyaMta priya evI A kAzIpurI alaukika che, te gaMgAnadImAM uchaLatA meATA meAjAeAnAM biMdurUpI zeAbhAyamAna muktAphaLanI mALAethI zaNagArelI che. teNe deIpyamAna caMcaLa bhramaramaMDaLarUpI zyAma eDhaNI oDhelI che; ane jyAM tyAM AvelAM taLAvAmAM khIlelAM kramaLeA temanAM netrAnI zeAbhAne dhAraNa karI rahyAM che. 5 10 OM vadhAvRtta : vahniprAkArabuddhiM janayati valabhIvAsinAM nAgarANAM gandhAraNyaprasUtasphuTakusumacayaH kiMzukAnAM zukAnAm / cazrvAkAro vasante paramapadapadaM rAjadhAnI purAreH sAkAzyArAma ramyA jayati munijnaanndkndaikbhuumiH||96|| jyAM vasaMta RtumAM gandhAraNya vize prakhruzrvita thayelA khAkharAnAM puSpAnA samUha agAsI paranA mALiyAmAM nivAsa karanArA nAgarika janAne agninI jvALAsamAna jaNAya che, athavA pApaTAnI cAMca samAna jaNAya che, te munijanene AnaMda ApanArI, udyAnA vaDe ramaNIya lAgatI zrIzaMkaranI rAjadhAnI kAzIpurI A pRthvI para sarvotkRSTatAthI jaya pAme che. 96
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnazataka hadharAvRtta :kiM kurmaH kaM bhajAmaH kimiha samuditaM sAdhanaM bho vayasya ! saMsAronmUlanAya prtidivsmihaanrthshNkaavtaarH| bhrAtatiM nidAnaM bhavabhayadalane saMgataM sajjanAnAM tAMkAzImAzrayAmo nirupamayazasaH svaHstravantyA vayasyAm 97. he mitra! paralekane mATe zAM sAdhana karIe? kone bhajIe? saMsArano nAza karavA mATe A jagata vize zAstromAM uttama sAdhana karyuM kahyuM che? AvI anarthakAraka zaMkAo ane prati divasa thayA karatI hatI, paraMtu te bhAI! saMsArane nAza karanAruM nidAna have mArA jANavAmAM AvyuM che. ApaNe anupama yazavALI gaMgAnadInI bahenapaNI evI kAzInagarIne Azraya karIe, ke jyAM vivekI puruSane sahaja samAgama thAya che. 97 rArtuitravihitavRtta H bhuktiH kvApi na muktirastyabhimatA kvApyasti muktina sA kAzyAmasti vizeSa eva sutarAM zlAghyaM yadetadvayam / sarvairuttamamadhyamAdhamajanairAsAyate'nugrahA. devasya tripuradviSaH surdhuniisnaanaavdaatvyyaiH||98|| koI tIrthamAM bhegavilAsa hoya che, te tyAM IcchitA evI mukti hotI nathI; ane keAI ThekANe mukti maLe tema hoya che, te tyAM bhegavilAsa hote nathI. paraMtu kAzIpurImAM te blAdhya evI te banne vastu saMpUrNa rIte che. uttama, madhyama athavA te kaniSTha jAtinA purUSa je gaMgAmAM snAna kare che ane supAtrane zuka vizeSanuM dAna kare che, te tripurAri evA zaMkaranA anugrahathI * temane laukika bhega ane mukti banne maLe che. 98
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ para bhartuharikRta H rAvikrIDitavRtta santyanye tridazApagAdipatanAtpuNyAH prayAgAdayaH prAleyAcalasaMbhavA bahuphalAH siddhAzramA: siddhyH| . . yatrAghaughadahA bhavanti sudhiyAM dhyAnezvarANAM ciraM muktAzeSabhiyAM vinidramanasAM kandAmbuparNAzinAm // 99 // A kAzIpurI uparAMta gaMgA, yamunA vagere pavitra nadIonA taTa upara AvelAM prayAga Adi bIjA paNa ghaNue puNyakAraka tItho che; tema himAlayamAM paNa bahu phaLa ApanArAM ghaNAM siddhAzrame ne siddhio che. te siddhAzrame ane siddhio kaMda, pANI ane pAMdaDAM upara nirvAha karanArA, sarva jAtanA bhayamAMthI mukta thaI gayelA, sAvadhAna manavALA ane ghaNA kALa sudhI paramAtmAnuM dhyAna dharanArA buddhimAna siddha puruSanA pApapuMjane bALI nAMkhe che. 99 zAstravikrItivRtta kedArasthAnamekaM rucirataramumAnATyalIlAvanIkaM prAleyAdripradeze prathitamatitarAmasti gNgaaniveshe| khyAtaM nArAyaNasya trijagati badarInAma siddhAzramasya tatraivAnAdimUrtamunijanamanasAmanyadAnandamUrtaH // 100 // himAlayanA pradezamAM jyAM gaMgA nadI vahe che, tyAM kedAranAthanuM eka ramaNIya ane atyaMta prasiddha tIrtha che; je pavitra vanasthalImAM pArvatIe zaMkarane prasanna karavA mATe nATayalIlA karI hatI te vanasthalI paNa tyAM che. bIjuM munionA manamAM alaukika AnaMda ApanArA anAdi mUrti bhagavAn naranArAyaNa devane badarI nAmane siddhAzrama che, te paNa traNa lokamAM prasiddha che. 100 - a ti zrImadbhAgarSikavaramaaharikRti vijJAnazataruM saMpUrNa
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ amarayogIndrazrIbhartRharikRta prAstAvikazlokasaMgrahaH - maMgaLAcaraNa sukhI keNu? . ___ anuSTumvRtta akiJcanasya dAntasya zAntasya smcetsH| sadA saMtuSTamanasaH sarvAH sukhamayA dishH||1|| akiMcana, jitendriya, zAnta, samAnabhAvavALA ane sarvadA saMtuSTa mananA puruSane sarve dizAe sukhamayamaMgalamaya ja che. 1 tAtparya-jenI pAse kaMI heya nahi, je jitendriya hAya, sarva prANIonA upara je samAna daSTivALe hAya ane jenuM mana sadA aMteSI ja rahetuM hoya, te niHspRha puruSane jyAM jAya tyAM sukha ja maLe che. viTaMbanAnuM mULa hariNIvRtta abhimatamahAmAnamanyiprabhedapaTIyasI gurutrgunnmaamaammojlttojjvlcndrikaa| * amarayApaddha mA bharI azvinAM traNa cata uparAMta jAnavataka ane pAtAlaka To le che prAcIna hAthamatAmAM mA Ave che, te sarva kAga karIne patra ApavA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta vipulavilasalajAvallIvidArakuThArikA jaTharapiTharI duHpUreyaM karoti viDambanam // 2 // .. Icchita evI moTAM mAnarUpI granthine bheda karavAmAM kuzaLa, moMghA guNapa kamaLa samudAyane prasiddha rIte ujajavalita karavAmAM caMdrikApa ane moTI tathA vilasatI lajA velane vidhAravAmAM kuhADI jevI jaTharApiTharI hAjarI mahA dukhe pUrAya tevI che ane te ja manuSyane viTaMbanA karAve che. 2 vAtparya-mAnakhaNDana karanAra, guNane jhAMkhA pADanAra ane lAjane paNa mUkAvanAra peTa bharevuM, e mahadustara che, ane te ja manuSyanI ceSTA karAve che. | zaba prati ukti. dAridratA karatAM maraNuM sAruM che. zAstravirahitavRtta "utiSTha kSaNamekamudvaha guruM dAridyabhAraM sakhe ! zrAntastAvadahaM cira maraNajaM seve tvadIyaM sukham / " ityuko dhanavarjitena sahasA gatvA smazAne zavo dAridrayAnmaraNaM varaM varamiti jJAtvaiva tUSNIM sthitaH // 3 // - he mitra! huM thAkI gayo chuM mATe tuM UTha ane eka kSaNavAra mATe bhAre dAridrayabhAra upADI le tathA mane tAruM maraNathI utpanna thayeluM sukha lAMbo vakhata sevavA de. ekAeka smazAnamAM jaIne eka dhanarahita, zabane A pramANe kahyuM, paraMtu hAridrayathI maraNa hajAra vAra) sAruM, ema jANIne zaba ala ja rahyuM. 3 . " vase khIlanAra kamaLane ujajavala ciMdrikA paNuM biDAvI che; tema moTA moTA guNa 5 kALanA samudAyane sArI thArika AkhA pADI nAkhe che , " . ; ; ; ;
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika kSeka tAtparya eka garIba mANase smazAnamAM jaIne zakhane kahyuM ke, huM zamI tu UMTha ane mAruM dAridraya laI tAruM maraNusukha mane Apa, paNa bhartRhari kahe che ke-dAritryathI maraNu hajAragaNuM sAruM che, ema jANIne ja zake tene kaMi uttara ApyA nahi. jJAnane vijaya 'zikhariNIvRtta udanvacchannA bhUH sa ca nidhirapAM yojanazataM sAthaH jUSA gaganamALa hati iti prAyo bhAvAH sphuradavadhimudrAmukulitAH sataprajJonmeSaH punarayamasImA vijayate // 4 // pRthvI samudrathI vIMTaLAyalI che, samudra saiA ceAjanAnA che ane sUrya pathika thaine saDhA gagananuM paNa parimANu kADhe che; A pramANe saunuM mApa karAyaluM che, paraMtu sajjatAnA jJAnane urSa tA sImAvinAnA amApa tathA aparimita ja che ane te ja vijaya pAme che. 4 tAtparya-pRthvI, samudra ane gagana, e traNa moTAmAM mATAM gaNAya che, temanuM paNa parimANu"mApa thAya che, paraMtu saMtajanAnA jJAnanA avidha ja nathI ane temanuM evuM avadhirahita jJAna ja sarvatra sarvotkRSTa vijaya pAme che. kharAba cAlanI strIne tyAga vasantatilakAvRtta patA hasanti ca rudanti ca kAryahetovizvAsayanti ca paraM na ca vizvasanti / tasmAnnareNa tu suzIlasamanvitena nAryaH smazAnaghaTikA iva varjanIyAH // 5 // sIe kAryane arthe hAsya kare che, vakhate rudana kare che ane pArakAne vizvAsa Ape che; paraMtu te tenA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahariphata paNa vizvAsa karatI nathI, teTalA mATe suzIlapanna pue smazAnanA vaDAonI eka strIone tyAga kara joIe. 5 kALane kSINuM karavAnI prArthanA kadA vAraNasyAmamarataTinIrodhasi vasa. nvasAnaH kaupInaM zirasi nidadhAno'alipuTam / aye gaurInAtha tripurahara zambho trinayana prasIdetyAkrozanimiSamiva nepyAmi divasAna // 6 // ahe! kAzImAM gaMgAnA taTapara vasI tathA mAtra laTI dhAraNa karI, mastaka upara be hAtha joDI, page lAgIne, he gorInAtha! he zaMbha! he tripurahara! he trinayana! tame prasanna thAva, ema kahetAM kahetAM jyAre huM kSaNanI peThe divase nirgamana karIza? 6 meha pamADanArI strInI niMdA zAstravirahitavRtta kArkazyaM stanayoIzostaralatAlIkaM mukhe zlAghyate kauTilya kacasazcaye ca vadane mAMdyaM trike sthuultaa| bhIrutvaM hRdaye sadaiva kathitaM mAyAprayogaH priye yAsAMdoSagaNaHsadAmRgadRzAMtAH syuHpazUnAM priyaaH||7|| jemanA stanamAM kAThinya, netramAM caMcaLavA, mukhamAM asatya, kezanA beDAmAM vakatA, vadana para maMdatA, nitaMbapradezamAM sthalatA, hRdayamAM bIkaNapaNuM sadA ya kaheluM che, tathA je potAnA priya upara mAyAprayoga kare che, evA evA jemanAmAM sadA avaguNene samUha che, evI mRgAkSIo pazuone ja priya hevI joIe. 7 yuvAnane cetavaNI vasantatilakAvRtta gAtraigirA ca vikalazcaTumIzvarANAM / kurvanayaM prahasanasya naTaH kRtosi /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika zloka taM tvAM punaH palitakarNakamAjamenaM * nATana na jayati rAmApu | 8 gAge ane vANIthI kheDavALe thai dhanikanI khuzAmata karanAra tuM, hamaNuM prahasanane naTa banyA che, paraMtu have jyAre tArA vALa dhoLA thai gayA che, tyAre mA vRddha vaya tane punaH kayA nATakane naTa banAvaze? athavA kayA nATakamAM nacAvaze?* 8 calavastumAM ja dharma acaLa che. manuSTabhuvRtta calA lakSmIzcalAH prANAzcale jiivityauvne|| calAcale ca saMsAre dharma eko hi nizcalaH // 9 // lakSamI caMcala che. prANu caMcala che tathA jIvita ane yauvana paNa caMcala che; A pramANe calAcala evA A saMsAramAM mAtra dharma ja ekale nizcala che. 9 lakSmIthI lobhAvuM nahi. ' zAstravirahita cetazcintaya mA ramAMsakRdimAmasthAyinImAsthayA bhuupaalkuttiikuttiirvihrvyaapaarpnnyaanggnaam| kanthAkaJcukitAH pravizya bhavanadvArANi bArANasIrathyApaGktiSu pANipAtrapatitAM bhikSAmapekSAmahe // 10 // he citta! rAjAonI vAMkI mararUpI oraDImAM vihAra-vyApAra karavAmAM vezyAsamAna A asthAyinI hamIna ta ekavakhata paNa AsthAthI cintavIza nahika kAraNa ke te asthira che. ame to kaMthAdhArI banIne kAzInI rIonAM bhavana dvAramAM pesIne hAthapI pAtramAM AvI palI bhikSAnI apekSA rAkhIe chIe. 10 A zlAka murAri kavikuta anartha thazavanA trIjA aMkamAM paNa che.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta tAtparya-he citta! jyAM jyAM rAjAnI daSTi jAya, tyAM tyAM janAra ne nAcanAra vezyAnA jevI lamInuM cintana karavuM tuM choDI de, kAraNa ke have ame te kAzImAM jaIne rahetAM mAtra kaMthAdhArI ane khobe ja bhikSA mAMgavAnI apekSAvALA chIe; paNa dhanAdi vaibhavanI amane pRhA nathI. dhanya koNa? . zArdUlavikrIDitavRtta tujhaM vezma sutAH satAmabhimatAH saMkhyAtigAH saMpadaH kalyANI dayitA vayazca navamityajJAnamUDho janaH / matvA vizvamanazvaraM nivizate saMsArakArAgRhe sadRzya kSaNabhaMguraM tadakhilaM dhanyastu saMnyasyati // 11 // moTuM maMdira, sajajanethI mAna pAmelA putro, apAra saMpatti, kalyANakArI strI ane caDhatI vaya che, ema jANate. ajJAnathI mUDha banelo puruSa vizvane amara mAnIne saMsArasapI kArAgRhamAM praveza kare che, tene dhanya nathI, paraMtu te sarva kSaNabhaMgura che, ema mAnIne je saMnyAsa le che tene ja dhanya che. 11 tAtparya-saMsArapa kArAgRhane sukharUpI ane nitya mAnIne temAM vaibhava vineda mAnanArAone dhanya nathI, paNa. saMsArajanya sarva kSaNabhaMgura che, ema mAnIne saMnyAsa lenAra janene ja dhanya che-te jane ja sukhI che. namavuM kone mahAdevane. ririnIvRtta na bhikSA duSprApA pathi mama mahArAmaracite phalaiH saMpUrNA bhUpimRgasucarmApi vsnm| sukha, duHkhairvA sadRzaparipAkaH khalu tadA trinetraM kastyaktvA dhanalavamadAndhaM praNamati // 12 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika glA mATa mATA AgamagIcAovALA mArgamAM mane bhikSA kai duSprApya nathI, AkhI pRthvI kaLAthI saMpUrNa che ane vajrane mATe paNa hastInuM tathA mRganuM suMdara carma che; A pramANe jyAre sukhA vaDe athavA duHkhA vaDe sarakhuM pariNAma Ave che tyAre trinetra mahAdevanA tyAga karI, lagAra dhana maLavAthI madAMdha thai gayelA dhanone te kANu namavA jaze! 12 dhikkArane pAtra krANa che? zArdUlavikrIDitavRtta no khaDgapravidAritAH karaTino nodvejitA vairiNastanvaGgayA vipule nibaddhaphalake na krIDitaM lIlayA / no juSTaM girirAjanirjhara jhaNajjhaMkArakAraM vayaH kAlo'yaM parapiNDalolupatayA kAkairiva preritaH // 13 // hastIone khaDUgathI cIrI nAMkhyA nahIM; vairIone harAvyA nahIM; nAjuka aMgavALI srInI sAthe vizALa hiDALA para lIlApUrvaka krIDA karI nahIM tathA girirAjanA aNukAra karatA jIrAenA jevuM aNakArA karatuM uchaLatuM yovana paNa na bhAgavyuM; paNu kAgaDAonI peThe paranA ApelA bheAjanapura AzA rAkhatAM kALa nigamana karyAM. (AvA jIvitane dhikkAra che). 13 leAja karaveza nahi, pRthvIvRtta paribhramasi kiM vRthA kvacana citta vizrAmyatAM svayaM bhavati yadyathA bhavati tattathA nAnyathA / atItamapi na smarannapi ca bhAvyasaGkalpayazatarkitagamAgamAnanubhavasva monAnid llll hu citta! zuM karavA Ama vRthA bhramaNa kare che? DhAi paNa sthAne visAme le. je jenI meLe thavAnuM hAya che
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta te thayuM jAya che, tethI UlaTuM thatuM ja nathI, mATe gaI vahune na saMbhAratAM ane bhAvya vastunuM ciMtvana karyA vinA jenuM Agamana ane nirgamana atakita che evA bhegone anubhava kara. (athAt yacchAthI je kaMI bhAga tane AvI maLe, te bhagavI saMtuSTa rahe.) 14 zivaprasAda-jJAnane adhikArI zArdUvItivratA pANiM pAtrayatAM nisargazucinA bhaikSeNa saMtujyatAM yatra kvApi niSIdatAM bahutaNaM vizvaM muhuH pazyatAm / atyAge'pi tanorakhaNDaparamAnandAvabodhaspRhAM martyaH ko'pi zivaprasAdasulabhA saMpatsyate yoginAm // 15 // hastane pAtra kalape, svabhAva zuddha bhikSAnnathI saMtuSTa thAo, harakeI paNa sthAnamAM nivAsa karo ane A vizvane vAraMvAra tRNavat juvo. keIka manuSya gIonI peThe zarIrano tyAga karyA vinA paNa zivanA prasAdathI sulabha evA akhaMDa, paramAnaMdanA jJAnanI AkAMkSAne saMpAdana kare che. 15 tAtparya-AtmA ane ziva eka ja sUpa che. viSayanI nivRtti thayA keDe AtmasvarUpa jovAmAM Ave che ane viSane rodha karavAnuM sAdhana roga che. yogIo gAbhyAsathI sadehe aMtarAtmA cidAnaMdanAM darzana kare che; paraMtu te darzana savane thavAM durlabha che, chatAM koi bhAgye ja zivakRpAthI te akhaMDa jJAna saMpAdana kare che; paraMtu jyAre A saMsArane tRNavat juve che tyAre te jJAnane adhikArI thAya che. mithyAbhimAnIne Thapako thAya zArdUlavikrItavataH pAtAlAna vimocito bata balI nIto na mRtyuH kSayaM no mRSTaM zazilAJchanaM ca malinaM nonmUlitA byaadhyH|
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika maleka zeSasthApi dharA vivRtya na kRto bhArAvatAraH kSaNaM cetaH satpuruSAbhimAnagaNanAM mithyA vahallajase // 16 // he cittA je pAtALamAMthI maLIne choDAvyA nathI, mRtyune nAza paNa karyo nathI, caMdrane kALA DAgha paNa te kahADyo nathI, vyAdhione paNa nirmaLa karyA nathI, pRthvIne dhAraNa karIne thoDIvAra sudhI paNa zeSane bhAra utA nathI, te paNa sapuruSamAM gaNavAnuM mithyAbhimAna dhAraNa karatAM tane zarama AvatI nathI? 16 dhanavAnenuM apamAna sahana karavuM nahi.' philariLa ghara phalaM svecchAlabhyaM prativanamakhedaM kSitiruhAM payaH sthAne sthAne ziziramadhuraM pura ysritaam| mRdusparzA zayyA sulalitalatApallavamayI sahante saMtApaM tadapi dhaninAM dAri karaNAH // 17 // che ke pratyeka vanamAM kaI paNa kheda vinA (saheja) vRkSanAM phaLa, jyAre IrachA thAya tyAre maLe ema che. puNya saritAonuM zItaLa ane madhura jaLa ThAma ThAma maLe che, sArI ramAya "latApallavanI banelI komaLa parzavALI zayyA paNa che, chatAM kRpaNa jane paisAdArane bAraNe saMtApa sahana kare che. 17 tAtparya-nisargathI utapanna thayellI vastuo vipula hovA chatAM kupaNu puru zrImAnene bAraNe bhikSA mAMgavA jAya che ane apamAna sahe che. nispRha jIna anumhul bhikSA kAmadudhA dhenuH kanyA shiitnivaarinnii| acalAtu zive bhaktivibhavaiH kiM pryojnm||18||
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta kAmaduvA gAya jevI bhikSA che, TADhane vAranArI kaMthA che ane ziva upara acaLa bhakti che, te pachI vibhAvanuM zuM prajana che! 18 kayA tapanA phaLathI sukha maLe che? zAvizvodita / yadvaktraM muhurIkSase na dhaninAM brUSe na cATuM mRSA naiSAM garvagiraH zRNoSi na punaHpratyAzayA dhAvasi kAle bAlatRNAni khAdasi sukhaM nidrAsi nidrAgame tanme behi kuraGga kutra bhavatA kiM nAma tataM tapaH // 19 // he kuraMga! tuM dhanIonuM meM vAraMvAra te nathI, temanI mithyA khuzAmata karatuM nathI, temanA abhimAnanA zabdo sAMbhaLatA nathI ane punaH AzAmAM ne AzAmAM tuM temanA tarapha doDatA nathI, paNa jyAre bhUkha lAge che tyAre lIluM ghAsa khAya che ane UMdha Ave che tyAre sukhathI UMghe che. te tuM mane kahe ke, te evuM kayAM ane zuM tapa karyuM ke jenuM A phaLa tane prApta thayuM che? 19 saMtoSamAM sukha che, saMpattimAM nahi. zAstravikrItivRtta ye saMtoSasukhapramodamuditAsteSAM na bhinnA mudo ye tvanye dhanalobhasaMkuladhiyasteSAM na tRSNA htaa| itthaM kasya kRte kRtaHsa vidhinA tAdRkpadaM saMpadA svAtmanyeva samAptahemamahimA meruna me rocate // 20 // jeo saMtoSasukhanA AnaMdathI khuzI thAya che, teonA AnaMda keI divasa khaMDita thatA nathI; paraMtu bIjA ke : jeonI buddhi dhananA lebhathI gherAI gayelI che, temanI tRSNa keI divasa maTatI nathI, tyAre saMpatti (paisA)nuM evuM mAruM sthAna vidhie kene mATe banAvyuM haze?
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika zloka pitAmAM ja jene potAne-suvarNane mahimA samAyale. che te meru parvata mane to gamatuM nathI. 20 hatvanuM duHkha varNa sitaM zirasi vIkSya ziroruhANAM sthAnaM jarAparibhavasya tadeva puNsaam|. AropitAsthizakalaM parihRtya yAnti cANDAlakUpamiva dUrataraM taruNyaH // 21 // puruSonA mAthA paranA vALane dhoLe vaNuM jaIne, A te temanuM jarAe karelA parAbhavanuM sthAna che, ema mAnIne taruNIo, jenA upara hADakAne kaDake mUkyA hoya evA cADAlanA kUvAnI peThe tevA puruSane cheDI dUra jAya che. 21 atRpta AzA zikhariNIvRtta samArabhbhA bhavAH kati na kativArAMstava pazo! pipAsostucche'smindraviNamRgatRSNArNavajale / / tathApi pratyAzA viramati na te'dyApi zatadhA . na dIrNa. yacceto niyatamazanigrAvaghaTitam // 22 // he pazu! tuccha evA dravyapI mRgatRNapa samudranuM jaLa pIvAnI icchAvALA tArA keTalA ane keTalIvAra samAraMbha zuM bhAMgI paDayA nathI? tepaNa tArI AzA hajI sudhI paNa virAma pAmatI nathI ane tAre hRdaya zatadhA phATI jatuM nathI, mATe te kharekhara vajAramaya pattharamAMthI baneluM hoya ema jaNAya che. 22 : viSayavAsanAne hetu prakRti che. varatnasarAnA li racA daravAhast. saMvatsareNa ratimeti kilakavAra
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartRharita pArAvataH kharazilA kaNamAtramojI hAmI mavatyani yak joksa hetuH // 2 // hAthI ane DukkaranA mAMsanuM beAjana karanArA baLavAne siMha varSamAM eka vAra rati kare che te pattharanA kaNane khAnArA chatAM dararAja enuM zuM kAraNa? 23 12 : khutara kANu evA kAmI thAya OM. bhAvArtha-kAmecchA thavAmAM bhAjana kAraNa nathI, paraMtu prakRti ja kAraNa che. kamudranI prakRti kAmavAsanAthI bharapura hAvAthI te pattharanA kaNA khAya che, chatAM tene kAmavAsanA atyaMtta thayA kare che, ane siMha mAMsanuM bhejana karanArA che tathApi tenI prakRti ucca bhAvanAvALI hAvAthI tene kAmavAsanA ghaNI ja ochI hAya che. naitika siddhAMta e che ke, udAra moTA puruSA kadI paNa viSayavAsanAnA gulAma thatA nathI. bhagavAna zaMkaranuM nivAsasthAna zArdUlavikrIDitavRtta cUDo ttaMsitacArucandra kalikAcaJcacchikhAbhAsvaro lIlAdagdhavilolaka AmazalabhaH zreyodazAgre sphuran / antaHsphUrjada pAra mohatimiraprAgbhAramuzcATayaM zvetaH sadmani yoginAM vijayate jJAnapradIpo haraH // 24 // kezapAzamAM ASaNa tarIke dhAraNa karelI caMdramAnI suMdara kaLAnI prakAzamAna zikhA ( kiraNasamudAya) thI prakAzamAna thanArA, jemaNe gammatamAM caMcaLa evA kAmarUpI pataMgane bALI nAkhyA che evA kalyANurUpI dIvAnI vATanA agrabhAgamAM sphuraNa pAmanArA tathA atAramAM phelAyalA apAra mAhasapI dhArAnA samudAyanA nAza karanArA evAH--jJAna pradIpa pI hara-zaMkara yAgIonA
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika leka 13 cittarApI maMdiramAM vijaya kare che arthAta egIenA cittamAM nivAsa kare che. 24 kalyANane mArga rAvikatA mikSAhAramadainyamapratisukhaM bhIticchidaM sarvadA durmAtsaryamadAbhimAnamathanaM duHkhaughavidhvaMsanam / sarvatrAnvahamaprayatnasulabha sAdhupriyaM pAvanaM zambhoHsatramavAryamakSayanidhi zaMsanti yogIzvarAH // 25 // zivamArga keIthI paNa aTakAvI zakAya nahi te mane akSaya nidhi che, ema gIzvara kahe che. kAraNa ke A mArgamAM bhikSAne AhAra karavAnuM che, A mArga dInatAthI rahita che, anupama sukha ApanAro che, sarvadA bhayano nAza karanAro che, duSTa evA mAtsarya, mada, ane abhimAnane nAza karanAra che, duHkhanA pravAhane nAza karanArA che, sarva ThekANe dararoja prayatna vinA sulabha che, mahAtmAone priya che, ane pAvana pavitra) karanAra che. 25 lokAnugraha karo. zArdUlavikrIDitavRtta bhogAstugataraGgabhaGgAcapalAH prANAH kSaNadhvaMsinaH stokAnyeva dinAni yauvanasukhaM prItiH priyevsthiraa| tatsaMsAramasArameva nikhilaM buddhA budhA bodhakA lokAnugrahapezalena manasA yatnaH samAdhIyatAm // 26 // ke vidvAna upadezako! viSayanA bhege UMcA uchakaLatA pANInA taraMgonI peThe nAzavaMta che. prANe kSaNamAM nAza pAmanArA che. juvAnInuM sukha thoDA divase ja rahe che. priyajanenA upara prIti arithara che. mATe AkhA saMsArane asAra ja jANIne lekopara anugraha karavAmAM zaLa evA manava mana (parizrama) karo. 26
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhartuharikRta alokika bhegA zArdUlavikrIDitavRtta brahmendrAdimarudgaNAMstRNakaNAnyatra sthito manyate : . ..... / yatsvAdAdvirasAbhavanti vibhavAstrailokyarAjyAdayaH / / bhogaH ko'pi sa eka eva paramo nityodito z2ambhate bho sAdho kSaNabhaGgure taditare bhoge ratimA kRthaaH||27|| anirvacanIya ane nitya prakAzanAro e eka ja uttama bhega prakAzI raheluM che, ke je bhAgamAM sthiti karanAre puruSa, brahmA iMdra Adi devatAone taNakhalA samAna mAne che, ane je bhegane AsvAda karavAthI traNa lokanA rAjya Adi vaibhava rasa vinAnA thaI paDe che. te sapuruSa! alaukika bhegathI bIjA kSaNabhaMgura bhAga upara prIti kara mA. 27 kALane namaskAra - rASTrevIritavRtta sA ramyA nagarI mahAnsa nRpatiH sAmantacakraM ca tat . pAvaM tasya ca sA vidgdhprissttaashcndrbimbaannaaH| usiktaH sa ca rAjaputranivahaste bandinastAH kathAH : ... sarva yasya vAdagAtsmRtipathaM kAlAya tasmai namaH // 28 // te ramaNIya nagarI, te mahArAjA, te mAMDalika rAjAone samudAya, te rAjAnI pAse besanArI vidvAnanI sabhA, te caMdrabiMbamukhI strIo, rAjAnA garviSTha kumArane te samudAya, te baMdIjane ane rAjAnI te kathAo, te sarva jene lIdhe saMbhAraNuM mAtra thaI paDyuM che, te kALane namaskAra karIe chIe. 28. : : : : . dhanarUpI madirA mAlinIkRta phalamalamazanAya svAdu pAnAya toyaM / zayanamapanipRSThaM valkale vAsasI ca /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvika bleka " navadhanamadhupAnabhrAntasarvendriyANAmavinayamanumantuM notsahe durjanAnAm // 29 // bheAjanane mATe peTa pUratAM kaLA che, pIvAne mATe svAdiSTa jaLa che, sUvAne mATe pRthvInI pITha pI bIchAnuM che, ane paheravAne mATe valkala vacce che, mATe navIna evA dhanarUpI maDhirAnuM pAna karavAthI jeenI sarve IMdriyA bhamI gayelI che, evA durjanAne karavAnI huM icchA rAkhate nathI. ra9 ! avinaya sahana satASa : azImahi vayaM bhikSAmAzAvAso vasImahi / zayImahi mahIpRSThe kurvImahi kimIzvaraiH // 30 // ame bhikSAnuM mAjana karIe chIe, dizA pI vastra paherIe chIe ane pRthvI upara zayana karIe chIe, mATe amAre rAjAenuM zuM kAma che? 30 samadraSTi purUSanI pRcchA zikharINIvRtta ahau vA hAre vA balavati ripau vA suhRdi vA maNau vA loSTe vA kusumazayane vA harSAdi vAM / tRNe vA straiNe vA mamaH samadRzo yAntu divasAH nityuyAgye ziva ziva ziveti prajIvata: rU. sarpanA vize athavA teA hArane vize, maLavAna zatrunA upara athavA teA snehInA upara, miNanA upara athavA tA mATInA DhephA upara, puSpAnI zayyA upara athavA te pattharanI zilA upara, tRtyu upara athavA te strIonA samudAya upara mArI samaSTi thAya ane koi eka pavitra araNyane vize zistra, ziva, ziva ema zivanA nAmAne ratAM mArA dvivaseA jAya, evI IcchA rAkhuM chuM. 31
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhartuharikRta pAmara manuSyane upadeza. kisarinovRtta / manAvatI kAlo brajati sa vRthA tana gaNitaM ... dazAstAstAH soDhA vyasanazatasaMpAtavidhurAH / kiyA vakSyAmaH kimiva bata nAtmanyapakRtaM ... tvayA yAvattAvatpunarapi tadeva vyavasitam // 32 // pAchA na Ave e kALa vRthA cAlyA gaye, tenI paNa teM gaNanA karI nahi. seMkaDo khAnA AvavAthI duHkhadAyaka evI judI judI aneka daMzAe paNa te sahana karI. tane keTaluM kahIe? te tAruM pitAnuM jarA paNuM bhaluM karyuM nahi, paraMtu pharIthI paNa tuM te ja kAryano AraMbha karI rahyo che. 32 durjananuM dAna mAlinIvRtta dadatu dadatu gAlIlimanto bhavanto vayamapi tdbhaavaadvaalidaane'smrthaaH| jamati viditametaddIyate vidyamAnaM . na hi zazakaviSANaM ko'pi kasmai dadAti // 33 // bhale tame gALe de, kAraNa ke tamArI pAse gALe che. paraMtu amArI pAse gALe na hovAthI ame gALonuM dAna devAne asamartha chIe. jenI pAse je hoya tenuM te dAna kare che, e vAta jagatamAM jANItI che. kai paNa manuSya sasalAnuM zIMgaDuM kaIne dAnamAM ApI zakaze nahi. 33 je maLyuM temAM saMtoSa sragdharAvRtta bhavyaM bhakaM tataH kiM kadazanamathavA vAsarAnte tataH kiM kaupInaM vA tataH kiM kimasiMtamahacAmbaraM vA tataH kim| bakA bhAryA tataHkizataguNaguNitA koTirekA tataH kiM tveko mAntastataH kiM karituragazatairveSTito vA tataH kim 35
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 prAstAvika leka prabhAtamAM khaTarasavALuM bhejana maLyuM tethI paNa zuM ane cheka sAyaMkALe kharAba bhejana maLyuM, te tethI paNa zuM? eka kopIna maLI te tethI paNa zuM ane taraMganuM meTuM vastra maLyuM to tethI paNa zuM? eka bhAyI hoya te paNa che ane segaNI eka karoDa bhAryA hoya to paNa zuM? ekalA bhaTakavuM paDe to paNa zuM ane seMkaDo hAthIo ane ghaDAothI vIMTAine bhaTakavuM paDe te paNa zuM? 34 rAjA ane saMnyAsI mandAkrAntAvRtta bhUH paryaGko nijabhujalatA kandukaM khaM vitAnaM dIpazcandro virtinitaalbdhsnggprmodH| dikkAntAbhiH pavanacamarIjyamAnaH samantAdbhikSuH zete nUpa zva bhuvi tyaktasarvaspRho'pi // 35 // .. sarva icachAono tyAga karele bhikSuka (saMnyAsI ) paNa rAvanI eke pRthvI upara zayana kare che. pRthvI teno palaga che, potAnI bhujAe tenuM ozIku che, AkAza teno caMdra che, caMdramA tene dIve che, vairAgyapI vanitAnA saMgano AnaMda teNe meLavela che ane dizArUpI strIe pavanasRpI cAmarevaDe cetaraphathI tene pavana DhALe che. 35 vairANIe strIothI dUra rahevuM vasatatiAvRtta .. saMmohayanti madayanti viDambayanti nirbharsayanti ramayanti viSAdayanti / etAH pravizya sadayaM hRdayaM narANAM -fiaa nAma vAmanattanA na samAjanita rUA. suMdara netravALI strIo manuSyanA dayAvALA hRdayamAM - praveza karIne teone mAhita kare che, madhamatta kare che,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 taharikRta upahAsane pAtra banAve che, tiraskAra kare che, ramADe che ane kheda karAve che. A strIo zuM nathI karatI vAra? 36 vanavAsInuM jIvana (mAnasika zAMti) phiraLavatta sthitiH puNye'raNye saha paricayo hanta hariNaH / phalamadhyA vRttiH pratinadi ca talpAni dRSadaH / itIya sAmagrI bhavati haribhaktiM spRhayatAM vanaM vA gehaM vA sadRzamupazAntyeka.manasAm // 37 // pavitra araNyamAM nivAsa, harinI sAthe paricaya, phaLathI pavitra AjIvikA ane pratyeka nadI uparanI zayana 5 zilAo, A rIte zrI harinI bhaktinI IcchA karanArA puruSanI sAmagrI hoya che, paraMtu jeonuM mana sarvathA zati thayuM che, teone te vana athavA te ghara sarakhAM ja che. 37 zrutinA upadezathI tRpti * zAhavAtivRtta svAdiSThaM madhuno ghRtAcca rasavadyatprasravatyakSaraM daivI vAgamRtAtmano rasavatastenaiva tRptA vym| kukSau yAvadime bhavanti dhRtaye bhikSa hRtAH saktava* stAvadAsyakRtAjanaina hi dhanairvRtti samIhAmahe // 38 // devIvANu-vedavANI amRtarUpa ane rasavALA evA madhanA karatAM paNuM svAdiSTa ane ghInA karatAM paNa 2savALA akSara brahmane prasave che (upadeze che . tenAthI ja ame tRpta thayA chIe ane bhikSA mAgIne AthelA A sAthavAo jyAM sudhI amArA peTamAM paDIne amArA zarIranuM rakSaNa kare che tyAM sudhI ame dAsya karIne meLavelAM dhanethI AjIvikA karavAnI icchA karatA nathI. 38 samApta
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI" pri. presano bhatRharakata zatakecatuSTayasaMgraha maLa sahita zuddha sta2I gujarAtI bhASAMtara ki. rU. 3-00 24. 8. ma. rU. 0-14-0 bhatRharikRta nItizataka bAra AnA zRMgArazataka bAra AnA vairAgyazataka bAra AnA vijJAnazataka bAra AnA dareka mATe 14 rAnAnI TapAlanI TIkITa meTalI maMga | viduranIti 8 AnA akSakottara 8 AnA bhagavadgItA *** 1. rUA. paMcaratnagItA ... 2 rUA. gujarAtI prinTIMga presa 38 8, bajArageTa sTrITa, rIjharva beMkanI pAchaLa elphInsTana sarkala, koTa, muMbai 1 -